(രീതി: അല്ലാ തിരുപേരും തുദിയും സലാവാത്തും)

പാട്ടിലുടനീളം വരിയുടെ ഒടുവിൽ കാണുന്ന ‘അവർ’ എന്ന പ്രയോഗം അദ്ദേഹം എന്ന താൽപര്യത്തിലാണു്. ഇതു് മാലപ്പാട്ടുകളിലെ പതിവു് രീതിയാണു്. ഇനി, ഓരോ വരിയിലെയും സൂചനകളും പദപരിചയവും:

1.

നേശം-സ്നേഹം. ഒളിവു്-പ്രകാശം. മാല-സ്തുതിമാല്യം.

2.

പിരാന്തുകൾ-ഭ്രാന്തുകൾ. വളർമ്മ-മഹത്വം.

3.

സൂഫിപരിമളം-യോഗാത്മകതയുടെ സുഗന്ധം. പോരിശ-ശ്രേഷ്ഠത.

4.

ഉശർമ്മ-ഉയർച്ച.

5.

ബാവാമുതുകീന്നു്-പിതാവിന്റെ മുതുകിൽ നിന്നു്. കാത്തിബായ്-എഴുത്തുകാരനായി. കാത്തിബുമാർഎഴുത്തുകാർ, ഇവിടെ മറ്റു സാഹിത്യകാരന്മാർ. വന്നോവർ-വന്ന അവർ, വന്ന അദ്ദേഹം. സയ്യിദ്-നേതാവു്. വാണോവർ-അദ്ദേഹംവാണു.

6.

സുൽത്താനുൽ ബേപ്പൂരി-ബേപ്പൂരിലെ സുൽത്താൻ. തിശ-ദിശ. കേളി-പ്രശസ്തി.

7.

ലങ്കും-ലങ്കുന്ന, തിളങ്ങുന്ന.

8.

സ്വയരാജ്യം-സ്വരാജ്.

9.

ഈ വരിയിൽ വിദ്യാർത്ഥിയായിരുന്ന കാലത്തു് ബഷീർ ഗാന്ധിജിയെ തൊട്ട സംഭവത്തിന്റെ സൂചന. ദറജ-ശ്രേഷ്ഠത.

11.

സിറ്റി-നഗരം.

12.

സനത്തു്-വർഷം.

13.

രാമചന്ദ്രൻ എന്ന പേരിൽ ബഷീർ സന്യാസിയായി നടന്ന കാലത്തിന്റെ ഓർമ. അഹംബ്രഹ്മം-‘ഞാനാണു് ബ്രഹ്മം’ എന്ന അർത്ഥത്തിലുള്ള ‘അഹം ബ്രഹ്മാസ്മി’ എന്ന വചനത്തിന്റെ സൂചന.

14.

അനൽഹഖ്-‘ഞാനാണു് സനാതനസത്യം.’ അവനവനിൽ തന്നെ ഈശ്വരസത്ത അന്വേഷിക്കുന്ന സൂഫിയോഗികളുടെ വചനം. മന്തിരം-മന്ത്രം. ഇവിടെ ‘അനൽഹഖ്’ എന്ന പേരിലുള്ള ബഷീർക്കഥയുടെ കൂടി ഓർമ.

15.

ഹഖ്-സനാതനസത്യം, ഈശ്വര ചൈതന്യം. ബ്രഹ്മം-ഈശ്വരചൈതന്യം. ഹഖായി-സത്യമായിട്ടു്. മുസ്ലീം പാരമ്പര്യത്തിൽ ഈശ്വരനു് ‘ഹഖ് (സനാതനസത്യം) എന്നും പേരുണ്ടു്. അഹംബ്രഹ്മാസ്മി, അനൽഹഖ് എന്നീ മന്ത്രങ്ങൾ ഒന്നാണെന്നും ബ്രഹ്മവും ഹഖും ഒന്നുതന്നെ എന്നും ബഷീർ. എപ്പോളും-എപ്പോഴും.

16.

ഹിമാലയസാനുക്കളിലും കാശ്മീരിലും കാശിയിലുമായി കഴിഞ്ഞുപോയ സന്യാസകാലത്തിന്റെ സ്മരണകൾ.

17.

‘അനന്തമായ പ്രാർത്ഥനയാകുന്നു ജീവിതം’ എന്നു് ബഷീർ.

19.

പിരിശം-പ്രിയം. ചേതികൾ-വാർത്തകൾ. വിരുത്തിയോർ-വിസ്തരിച്ച ദേഹം.

20.

സാറാമ്മേ-സാറാമ്മയെ. നായർയുവാവു്-കേശവൻ നായർ. സൊറകൾ-തമാശകൾ. സീറാ-ചരിത്രം. ‘പ്രേമലേഖനം’ എന്ന നോവലിലെ കഥയുടെ സൂചന.

21.

മണ്ടൻ മജീദ്-‘ബാല്യകാലസഖി’യിലെ മജീദ് ‘മണ്ടശ്ശിരോമണി’ എന്നു് കുട്ടിക്കാലത്തു് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നു. രാജകുമാരി-ബാല്യകാലസഖിയിലെ പ്രയോഗം. സുഹ്റ-മജീദിന്റെ കാമുകി.

22, 23.

‘ഒന്നും ഒന്നും കൂട്ടിയാൽ എത്ര?’ എന്ന ചോദ്യത്തിനു് ‘ഉമ്മിണി ബല്യ ഒന്നു് ’ എന്നു് മജീദ് ഉത്തരം പറഞ്ഞു. എത്രാന്നു്-എത്രയെന്നു്. ചോദിയം-ചോദ്യം. ജവാബായി-മറുപടിയായി. അജബായിപ്പോകുന്ന-അമ്പരന്നുപോകുന്ന. ഉത്തിരം-ഉത്തരം.

24.

ചന്തപ്പറമ്പു്-ആക്ഷേപഹാസ്യകൃതികളുടെ പശ്ചാത്തലമായ ചന്തകൾ. ചിന്തുകൾ-പാട്ടുകൾ, വിശേഷിച്ചു് കഥ പറയുന്ന പാട്ടുകൾ: ഇവിടെ നാട്ടിൽ പാട്ടായ കഥകൾ എന്നു് താൽപര്യം. കോർവ്വ-കോർത്തതു്, ഇവിടെ പരമ്പര. കൂറിയ-പറഞ്ഞ. റാവി-റിപ്പോർട്ടർ, ചരിത്രകാരൻ, വിനീതനായ ചരിത്രകാരൻ എന്നു് ബഷീർ സ്വയം വിളിക്കുന്നു.

25.

ആനയെ വാരിയ നായരാം രാമൻ-‘ആനവാരി രാമൻനായരു്’. ആരമ്പ-അരുമയായ. കിസ്സ-കഥ.

26.

പള്ളിന്റകത്തീന്നു്-പള്ളിയുടെ അകത്തുനിന്നു്. കുരിശു് കവർന്ന-‘പൊൻകുരിശു് തോമ.’ തൊമ്മാടെ-തോമയുടെ. മദ്ഹ്-ശ്രേഷ്ഠത.

27.

ഫള്ല്-ശ്രേഷ്ഠത. മമ്മൂഞ്ഞി-‘എട്ടുകാലി മമ്മൂഞ്ഞു് ’.

28.

‘ഹന്തൊന്തു് ’-കണ്ടമ്പറയന്റെ വെളിപാടു്. കണ്ടമ്പറയൻ-‘സ്ഥലത്തെ പ്രധാന ദിവ്യൻ.’

29.

നിക്കാഹു്-വിവാഹം. ഈ വരിയിൽ സ്ഥലത്തെ പ്രധാന പിശുക്കനായ ഉണ്ടക്കണ്ണൻ അന്ത്രു വേലക്കാരിയെ കല്യാണം കഴിക്കാനിടയായ സാഹചര്യം വിശദീകരിക്കുന്നു.

30.

‘ന്റുപ്പൂപ്പാക്കൊരാനേണ്ടാർന്നു’ എന്ന നോവലിലെ ഒരു രംഗം. അശക്-അഴകു്. ശറഫ്-ശ്രേഷ്ഠത.

31.

ആനപ്പൂട, മാന്ത്രികപ്പൂച്ച, പാത്തുമ്മയുടെ ആടു് തുടങ്ങിയ രചനകളുടെ സൂചന.

32.

ആക്ഷേപഹാസ്യകൃതികളുടെ ഓർമ്മ. ഹസിത്തോവർ-ഹസിച്ചവർ.

33.

‘നീലവെളിച്ചം’ എന്ന കഥ സൂചിതം.

34.

‘അമ്മ’എന്ന കഥയിലെ ഇതിവൃത്തത്തിന്റെ സ്മരണ.

35.

‘ടൈഗർ’എന്ന കഥയുടെ അന്ത്യരംഗം.

36.

‘മതിലുകൾ’ എന്ന നോവലിൽ ആദ്യഭാഗത്തുകാണുന്ന സ്മൃതിദൃശ്യം. കണ്ടാരെ-കണ്ടപ്പോൾ. മജ്നൂൻ-ഭ്രാന്തൻ.

37.

‘നാരായണി’ എന്ന കഥാപാത്രത്തിന്റെ സൂചന; ‘മതിലുകളി’ലെ അസാധാരണമായ പ്രണയ കഥയുടെയും.

38.

‘ഒരു മനുഷ്യൻ’ എന്ന കഥയിലെ പോക്കറ്റടിക്കാരന്റെ കാരുണ്യം.

39.

അവരെ-അവരുടെ; വാമൊഴി രൂപം. അദ്ദേഹത്തിന്റെ എന്നർത്ഥം. ഹബീബാണു്-സുഹൃത്താണു്. റഫീഖാണു്-ചങ്ങാതിയാണു്.

40.

ജീവാണു്-ജീവനാണു്.

41.

മൊഞ്ചത്തി-സുന്ദരി. ഉലകം-ലോകം.

42.

മാലേറും-ദുഃഖം നിറഞ്ഞ. ഹാലുകൾ-ദുരവസ്ഥകൾ, വാണി-ഭാഷ. ഖിസ്സ-കഥ.

43.

ഖൽബകത്തുള്ള-ഹൃദയത്തിന്റെ ഉള്ളിലുള്ള. നന്മ ഉറവുകൾ-നന്മയുടെ ഉറവുകൾ. ഖിസ്സയകത്തുള്ള-കഥയുടെ ഉള്ളിലുള്ള.

44.

ദുനിയാവിൻ-ലോകത്തിന്റെ. അവരെ കഥകളിൽ-അദ്ദേഹത്തിന്റെ കഥകളിൽ.

45.

ശജറിൻ-മരത്തിന്റെ. ശറഫേറും-ശ്രേഷ്ഠത നിറഞ്ഞ. മർത്തബ-യോഗിമാരുടെ ഉന്നതമായ നില.

46.

യെന്നോടു്-എന്നോടു്. യെപ്പോളും-എപ്പോഴും. തന്നെക്കാണാൻ യക്ഷികൾ വരാറുണ്ടു് എന്നു് ബഷീർ പറയും.

47.

ബഷീർ സംഭാഷണ മധ്യേ പറയാറുള്ള ഒരു തമാശ: “അവനെല്ലാം ചെടിയാണു്; ഞാനാണു് മരം.”

48.

‘മതിലുകളി’ലെ സംഭാഷണം: “ഞാൻ പൂവാകുന്നു; പൂങ്കാവനവും ഞാൻ തന്നെ.”

49.

അധ്യാപകനായ സഹോദരൻ അബ്ദുൽ ഖാദർ ബഷീറിന്റെ ഒരു വാക്യം വായിച്ചിട്ടു് അതിനു് വ്യാകരണശുദ്ധി പോരെന്നു് വിധിച്ചു. ആഖ്യയും ആഖ്യാതവും തിരിയാതെ എഴുതിക്കൂടെന്നും വിലക്കി: തനിക്കു് ‘ലൊടുക്കൂസ് ആഖ്യാതം’ വേണ്ടെന്നു് ബഷീർ തിരിച്ചടിച്ചു. ആഖ്യാനവാണി-കഥനശൈലി. മീളുവാൻ-വീണ്ടെടുക്കുവാൻ.

50.

ഗന്ധം ബഷീറിൽ ഒരു മുഖ്യാനുഭവമാണു്.

51.

ശോകമാണു് വിശിഷ്ട കലയായ സംഗീതമായി മാറുന്നതെന്നും സംഗീതം ഈശ്വരനാണു് എന്നും ബഷീർ ആവർത്തിച്ചു പറയുമായിരുന്നു.

52.

അവരെ-അദ്ദേഹത്തിന്റെ. പൊലിവുകൾ-പുകഴ്ചകൾ. പാടിയൊടുങ്ങൂല-പാടിയാൽ ഒടുങ്ങുകയില്ല. തൊപ്പം-സ്വൽപം.

53.

പോരിമ-ശ്രേഷ്ഠത.

54.

ചൊന്നെ-പറഞ്ഞ. കഥയീന്നും-കഥയിൽനിന്നും. കോർവ്വ-കൊരുത്തതു്, പരമ്പര, ഇവിടെ സ്തുതിമാല്യം.

55.

ഇബ്ന് മുഹമ്മദ്-മുഹമ്മദിന്റെ പുത്രൻ, ഇവിടെ മാലയുടെ രചയിതാവു്: മാപ്പിളപ്പാട്ടിന്റെ പതിവുമട്ടിൽ ഗ്രന്ഥകാരനാമം ചേർത്തിരിക്കുന്നു.

മാധ്യമം വാരാദ്യപ്പതിപ്പു്: 2 ജൂലായ് 1995.

മുഴുവൻ പേരു്: മുഹ്യുദ്ദീൻ നടുക്കണ്ടിയിൽ. കോഴിക്കോട് ജില്ലയിലെ കാരശ്ശേരി എന്ന ഗ്രാമത്തിൽ 1951 ജൂലായ് 2-നു് ജനിച്ചു. പിതാവു്: പരേതനായ എൻ. സി. മുഹമ്മദ് ഹാജി. മാതാവു്: കെ. സി. ആയിശക്കുട്ടി. കാരശ്ശേരി ഹിദായത്തുസ്സിബിയാൻ മദ്രസ്സ, ഐ. ഐ. എ. യു. പി. സ്ക്കൂൾ, ചേന്ദമംഗല്ലൂർ ഹൈസ്ക്കൂൾ, കോഴിക്കോട് ഗുരുവായൂരപ്പൻ കോളേജ്, കാലിക്കറ്റ് സർവ്വകലാശാലാ മലയാളവിഭാഗം എന്നിവിടങ്ങളിൽ പഠിച്ചു. സോഷ്യോളജി-മലയാളം ബി. എ., മലയാളം എം. എ., മലയാളം എം. ഫിൽ. പരീക്ഷകൾ പാസ്സായി. 1993-ൽ കാലിക്കറ്റ് സർവ്വകലാശാലയിൽ നിന്നു് ഡോക്ടറേറ്റ്. 1976–78 കാലത്തു് കോഴിക്കോട്ടു് മാതൃഭൂമിയിൽ സഹപത്രാധിപരായിരുന്നു. പിന്നെ അധ്യാപകനായി. കോഴിക്കോട് ഗവ. ആർട്സ് ആന്റ് സയൻസ് കോളേജ്, കോടഞ്ചേരി ഗവ. കോളേജ്, കോഴിക്കോട് ഗവ: ഈവനിങ്ങ് കോളേജ് എന്നിവിടങ്ങളിൽ ജോലി നോക്കി. 1986-മുതൽ കാലിക്കറ്റ് സർവ്വകലാശാലാ മലയാളവിഭാഗത്തിൽ.

പുസ്തകങ്ങൾ: പുലിക്കോട്ടിൽകൃതികൾ (1979), വിശകലനം (1981), തിരുമൊഴികൾ (1981), മുല്ലാനാസറുദ്ദീന്റെ പൊടിക്കൈകൾ (1982), മക്കയിലേക്കുള്ള പാത (1983), ഹുസ്നുൽ ജമാൽ (1987), കുറിമാനം (1987), തിരുവരുൾ (1988), നവതാളം (1991), ആലോചന (1995), ഒന്നിന്റെ ദർശനം (1996), കാഴ്ചവട്ടം (1997) തുടങ്ങി എൺപതിലേറെ കൃതികൾ.

ഭാര്യ: വി. പി. ഖദീജ, മക്കൾ: നിശ, ആഷ്ലി, മുഹമ്മദ് ഹാരിസ്.