SFNസായാഹ്ന ഫൌണ്ടേഷൻ
images/ifrith4-s.png
The black king of the djinns, Al-​Malik al-​Aswad, a photograph by .
ഇ­ഫ്രീ­ത്തു­കൾ
എം. എച്ച്. സുബൈർ

കാറിൽ നി­ന്നും ഇ­റ­ങ്ങി ഗേ­റ്റ് തു­റ­ന്നു് ന­ട­ക്ക­ല്ലി­റ­ങ്ങു­മ്പോൾ പ­തി­വു­പോ­ലെ നോ­ക്കി­യ­തു് ആ മാവിൻ ചു­വ­ട്ടി­ലേ­ക്കാ­യി­രു­ന്നു. ആ ചാ­രു­ക­സേ­ര അ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യു­ണ്ടു്. ഓർ­മ്മ­യു­ള്ള കാലം മുതലേ അ­ത­വി­ടെ­യു­ണ്ടു്. മഴ ന­ന­ഞ്ഞും വെ­യി­ലു കൊ­ണ്ടും അ­ത­വി­ടെ­ക്കി­ട­ക്കും. ഗേ­റ്റ് ക­ട­ന്നു് വ­രു­ന്ന ആർ­ക്കും ആ ക­സേ­ര­യിൽ കി­ട­ക്കു­ന്ന ആളിനെ കാ­ണാ­തെ, എ­ന്തെ­ങ്കി­ലും സം­സാ­രി­ക്കാ­തെ, വ­രാ­ന്ത­യി­ലേ­ക്കു് കയറാൻ ക­ഴി­യി­ല്ല. കൈ ര­ണ്ടും ത­ല­യ്ക്കു് പി­ന്നിൽ പി­ണ­ച്ചു­കെ­ട്ടി ആ­കാ­ശ­ത്തേ­ക്കു് നോ­ക്കി­യു­ള്ള ആ അ­ല­സ­മാ­യ കി­ട­പ്പു്. കഞ്ഞി മു­ക്കി അ­ല­ക്കി­യെ­ടു­ക്കു­ന്ന വെ­ളു­ത്ത ഒ­റ്റ­മു­ണ്ടും അ­ര­ക്ക­യ്യൻ ഷർ­ട്ടും ഏ­തി­രു­ട്ടി­ലും തി­ള­ങ്ങും. ഓർമ്മ വെച്ച നാൾ മുതൽ വെള്ള വ­സ്ത്ര­ങ്ങ­ളി­ല­ല്ലാ­തെ ഞാൻ ക­ണ്ടി­ട്ടി­ല്ല.

images/ifrith-s.png

ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ സ്ഥി­രം ഇ­രി­പ്പി­ട­മാ­ണു് ആ മ­ര­ച്ചു­വ­ടു്. നാ­ട്ടി­ലേ­ക്കു­ള്ള ഓരോ വ­ര­വി­ലും ആ മാ­വി­ന്റെ വ­ളർ­ച്ച­യെ ഞാൻ തി­രി­ച്ച­റി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. അ­തി­പ്പോൾ മു­റ്റം നിറയെ പ­ടർ­ന്നു പ­ന്ത­ലി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. ഓരോ ശി­ഖ­ര­ങ്ങ­ളും മു­ക­ളി­ലേ­ക്കു് വളരാൻ മ­ടി­ച്ചു് മ­ണ്ണി­നെ തൊടാൻ ശ്ര­മി­ക്കു­ന്ന പോലെ താ­ഴേ­ക്കു് വ­ളർ­ന്നി­റ­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്നു. മ­ര­ച്ചു­വ­ട്ടി­നെ ചു­റ്റി വ­ള­ച്ചു കെ­ട്ടി­യ അ­ര­മ­തി­ലിൽ ഇ­രു­ന്നാൽ വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ കൊ­മ്പു­ക­ളെ കൈ­യെ­ത്തി തൊടാൻ ക­ഴി­യും. സം­സാ­രി­ച്ചു തീ­രാ­ത്ത വി­ഷ­യ­ങ്ങ­ളു­മാ­യി എത്ര രാ­ത്രി­ക­ളി­ലാ­ണു് ഉ­റ­ങ്ങാ­തെ നേരം പു­ല­രും വരെ ഈ മ­ര­ച്ചു­വ­ട്ടിൽ ഞങ്ങൾ ഇ­രു­ന്നി­ട്ടു­ള്ള­തു്.

ഫോ­ണി­ലൂ­ടെ പല തവണ പ­റ­ഞ്ഞ­തൊ­ക്കെ­ത്ത­ന്നെ­യാ­വും അ­പ്പോ­ഴും ഞ­ങ്ങൾ­ക്കു് സം­സാ­രി­ക്കാ­നു­ണ്ടാ­വു­ക. എ­ങ്കി­ലും അ­തൊ­ക്കെ ആ­ദ്യ­മാ­യി കേൾ­ക്കു­ന്ന­തു പോലെ ഞങ്ങൾ ചി­രി­ക്കു­ക­യോ അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ടു­ക­യോ ദുഃ­ഖി­ക്കു­ക­യോ ചെ­യ്തു. പ്രിയ സു­ഹൃ­ത്തി­ന്റെ മരണം പ­ത്ര­ത്തി­ലെ ചരമ കോ­ള­ത്തിൽ ക­ണ്ടു് ഞെ­ട്ടി­പ്പോ­യ­തു്, ചില സു­ഹൃ­ത്തു­ക്കൾ­ക്കു് പെൻഷൻ തുക മു­ഴു­വൻ മ­രു­ന്നി­നു് ചി­ല­വ­ഴി­ക്കേ­ണ്ടി വ­രു­ന്ന­തു്, മത പ്ര­ഭാ­ഷ­ണ­വു­മാ­യി വീ­ട്ടിൽ­ക്ക­യ­റി വന്ന ത­ബ്ലീ­ക്കു­കാ­രെ ചീത്ത പ­റ­ഞ്ഞു് വി­ര­ട്ടി­യോ­ടി­ച്ച­തു്, അ­ങ്ങി­നെ ഒ­ന്നി­നു പിറകെ മ­റ്റൊ­ന്നാ­യി വി­ഷ­യ­ങ്ങൾ നീ­ണ്ടു പോ­വു­ക­യും നേരം പു­ല­രു­ക­യും ചെ­യ്യും.

എ­ന്നാൽ ചില കാ­ര്യ­ങ്ങൾ എ­ന്നോ­ടു് പ­റ­യാ­തെ ഒ­ളി­ച്ചു വ­യ്ക്കാ­റു­ണ്ടു്. അ­ങ്ങി­നെ ഒ­ന്നാ­ണു് പള്ളി ജ­മാ­അ­ത്തു് സെ­ക്ര­ട്ട­റി­യും, നാ­ട്ടി­ലെ പ്ര­മാ­ണി­യു­മാ­യ സു­ലൈ­മാൻ ഹാജി ഒരു വെ­ള്ളി­യാ­ഴ്ച ജുമാ നി­സ്കാ­ര­ത്തി­നു ശേഷം ഞ­ങ്ങ­ളെ ര­ണ്ടു­പേ­രെ­യും ഊ­രു­വി­ല­ക്കി­യ­താ­യി പ്ര­ഖ്യാ­പി­ച്ച കാ­ര്യം. മ­ത­ത്തെ ധി­ക്ക­രി­ച്ചു് ജീ­വി­ക്കു­ന്ന വാ­പ്പ­യും മ­ക­നു­മാ­യി മ­റ്റു് ഇ­സ്ലാം വി­ശ്വാ­സി­കൾ സ­ഹ­ക­രി­ക്ക­രു­തെ­ന്നു് അയാൾ ചട്ടം കെ­ട്ടി. ര­ണ്ടു­പേ­രെ­യും പ­ള്ളി­യിൽ ക­ബ­റ­ട­ക്കാൻ അ­നു­വ­ദി­ക്കു­ന്ന പ്ര­ശ്ന­മി­ല്ലെ­ന്നും അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു.

അതിനു മ­റു­പ­ടി­യാ­യി അന്നു രാ­ത്രി തന്നെ സു­ലൈ­മാ­നോ­ടു് സം­സാ­രി­ക്കാൻ അ­യാ­ളു­ടെ ആ വീ­ട്ടിൽ­ക്ക­യ­റി ചെ­ന്നു.

“എടാ സു­ലൈ­മാ­നെ, എ­ന്നേ­യും എന്റെ മോനേം നീ ഊ­രു­വി­ല­ക്കി­യ­താ­യി ഞാ­ന­റി­ഞ്ഞു. നീ ഞ­ങ്ങ­ളെ പ­ള്ളി­പ്പ­റ­മ്പിൽ കേ­റ്റി­ല്ലാ­യി­രി­ക്കും. പക്ഷേ, പ­ള്ളി­ക്കാ­ട്ടിൽ വ­രേ­ണ്ട­തു് മ­രി­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ട­ല്ലേ­ടാ. നി­ന­ക്ക­റി­യാ­മോ നീ ആ­രാ­ണെ­ന്നു്. നീ അ­ത­റി­ഞ്ഞി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ മ­ര­ണ­മെ­ന്താ­ണെ­ന്നും ഒരു മ­യ്യ­ത്തു് എ­ന്താ­ണെ­ന്നും നീ മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കി­യേ­നെ. മ­ര­ണ­മി­ല്ലാ­ത്ത­വർ­ക്കു് എ­ന്തി­നാ­ടാ പ­ള്ളി­ക്കാ­ടു്. ”

images/ifrith2-s.png

അ­വ­ധി­ക്കു് നാ­ട്ടി­ലെ­ത്തി­യ എ­ന്നോ­ടു് ഈ സം­ഭ­വ­ങ്ങ­ളൊ­ക്കെ പ­റ­ഞ്ഞ­തു് പ­ള്ളി­യിൽ ഉ­സ്താ­ദി­ന്റെ കാ­ര്യ­ങ്ങൾ നോ­ക്കാൻ നിൽ­ക്കു­ന്ന റ­ഷീ­ദാ­യി­രു­ന്നു. അ­ന്നു് രാ­ത്രി സു­ലൈ­മാ­നോ­ടു് സം­സാ­രി­ക്കു­മ്പോൾ അ­യാ­ളു­ടെ വീ­ട്ടി­നു­ള്ളിൽ ക­യ­റാ­തെ മു­റ്റ­ത്തു­ത­ന്നെ നി­ന്നു് സം­സാ­രി­ച്ച­താ­യും അ­ല്പ­വും ദേ­ഷ്യ­പ്പെ­ടാ­തെ ചി­രി­ച്ചു കൊ­ണ്ടാ­ണു് സം­സാ­രി­ച്ച­തെ­ന്നും ഇ­റ­ങ്ങാൻ നേരം സു­ലൈ­മാ­ന്റെ കൈ­പി­ടി­ച്ചു കു­ലു­ക്കി­യി­ട്ടു് എ­നി­ക്കു് നി­ന്നോ­ടു് യാ­തൊ­രു വി­രോ­ധ­വു­മി­ല്ലെ­ന്നു് പ­റ­ഞ്ഞ­താ­യും റഷീദ് എ­ന്നോ­ടു് പ­റ­ഞ്ഞു.

എ­ന്നാൽ ആ സം­ഭ­വ­ങ്ങ­ളൊ­ന്നും ഞ­ങ്ങൾ­ക്കി­ട­യിൽ ചർ­ച്ച­യാ­യി­ല്ല. ഞങ്ങൾ അ­തൊ­ന്നും അ­റി­ഞ്ഞ­താ­യി­ത്ത­ന്നെ ഭാ­വി­ച്ചി­ല്ല. അ­തി­ലെ­ന്തി­ത്ര ചർച്ച ചെ­യ്യാ­നി­രി­ക്കു­ന്നു എന്ന ഒരു തീ­രു­മാ­ന­ത്തിൽ ഞങ്ങൾ ഇ­രു­വ­രും അ­റി­യാ­തെ എ­ത്തി­ച്ചേ­രു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. ഒ­ന്നും പ­റ­യാ­നി­ല്ലാ­ത്ത നേ­ര­ങ്ങ­ളിൽ ആ­കാ­ശ­ത്തേ­ക്കു് നോ­ക്കി എ­ത്ര­യോ നേരം വെ­റു­തെ ഞങ്ങൾ ഇ­രു­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടു്. പക്ഷേ, ആ വിഷയം മാ­ത്രം ഞ­ങ്ങൾ­ക്കി­ട­യി­ലേ­ക്കു് ഒ­രി­ക്ക­ലും ക­ട­ന്നു വ­ന്നി­ല്ല.

ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ എല്ലാ ചർ­ച്ച­ക­ളും സം­വാ­ദ­ങ്ങ­ളും ഒ­ടു­വിൽ അ­വ­സാ­നി­ക്കു­ന്ന­തു് വാ­യി­ച്ചു­തീർ­ത്ത പു­സ്ത­ക­ങ്ങ­ളെ­ക്കു­റി­ച്ചാ­വും. പ­ല­പ്പോ­ഴും പ­റ­യാ­റു­ണ്ടു്: “മോനെ നീ കൊ­ണ്ടു വന്നു ത­രു­ന്ന പു­സ്ത­ക­ങ്ങ­ളാ­ണു് എന്റെ ഈ ആ­രോ­ഗ്യ­ത്തി­ന്റെ ര­ഹ­സ്യം. പു­സ്ത­ക­ങ്ങൾ ഔ­ഷ­ധ­ങ്ങ­ളാ­ണു്, ചി­ല­തൊ­ക്കെ വീ­ര്യ­മു­ള്ള വേദന സം­ഹാ­രി­ക­ളും. ഒരു ചി­കി­ത്സ­യു­മി­ല്ലാ­ത്ത മാ­റാ­വ്യാ­ധി­ക­ളെ­പ്പോ­ലും അവ വേ­രോ­ടെ പി­ഴു­തു മാ­റ്റും. വാ­യി­ച്ചു തു­ട­ങ്ങാൻ വൈ­കി­പ്പോ­യ­ല്ലൊ എന്ന ദുഃഖം മാ­ത്ര­മേ എ­നി­ക്കു­ള്ളൂ.”

ഒ­രി­ക്കൽ വി­ളി­ച്ച­പ്പോൾ പ­റ­ഞ്ഞു:

“മോനെ നീ ക­ഴി­ഞ്ഞ മാസം അ­യ­ച്ചു തന്ന പു­സ്ത­കം ഇ­തു­വ­രെ ഞാൻ താഴെ വ­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. മ­യ­ക്കു മ­രു­ന്നി­നു് അ­ടി­പ്പെ­ട്ട­തു് പോ­ലെ­യാ­യി. ഇതാ ഈ നി­മി­ഷം നി­ന്നോ­ടു് സം­സാ­രി­ക്കു­മ്പോ­ഴും അ­തെ­ന്റെ ക­യ്യി­ലു­ണ്ടു്. ഇതിലെ ഓരോ ശ്ലോ­ക­ങ്ങ­ളും ഒരു സ്കൂൾ കു­ട്ടി­യെ­പ്പോ­ലെ കാ­ണാ­പാ­ഠം പ­ഠി­ക്കു­ക­യാ­ണു് ഞാ­നി­പ്പോൾ. ഇതു് അ­വ­സാ­ന­ത്തേ­താ­യി­ക്കോ­ട്ടെ എ­ന്നു് മ­ന­സ്സു് പ­റ­യു­ന്നു. ഇനി വേ­റൊ­ന്നും വാ­യി­ക്ക­രു­തെ­ന്നും. ഇ­തി­ന്റെ ലഹരി മാ­ത്രം അ­വ­സാ­നം വരെ നിൽ­ക്ക­ട്ടെ.”

അ­ന്നു് ഞാൻ ഇ­ങ്ങ­നെ മ­റു­പ­ടി പ­റ­ഞ്ഞു:

“എ­ങ്കിൽ ഇ­ത്ത­വ­ണ വ­രു­മ്പോൾ ഞാൻ ഒ­രെ­ണ്ണം കൂടി കൊ­ണ്ടു വ­രു­ന്നു­ണ്ടു്. അതേ പു­സ്ത­ക­ത്തി­ന്റെ മലയാള വി­വർ­ത്ത­നം. ഇതും കൂടി വാ­യി­ച്ചോ­ളൂ. ദി ഹൈ­യെ­സ്റ്റ് നോൺ ഡ്യൂൽ ട്രൂ­ത്തി­നെ ഒരു സാ­യി­പ്പ് എ­ങ്ങി­നെ­യാ­ണു് മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കി­യ­തെ­ന്നും എ­ന്നാൽ അ­തി­ന്റെ മൂ­ല­കൃ­തി­യെ സം­സ്കൃ­ത ഭാ­ഷ­യിൽ തന്നെ വാ­യി­ച്ച ഒരാൾ അതിനെ എ­ങ്ങി­നെ­യാ­ണു് ഉൾ­ക്കൊ­ണ്ട­തെ­ന്നും അ­റി­യാൻ ഇ­തു­പ­ക­രി­ക്കും.”

“അതേ മോനെ, എല്ലാ ഉ­ദാ­ത്ത­മാ­യ ആ­ശ­യ­ങ്ങ­ളും മ­ന­സ്സിൽ ഉ­റ­ച്ചു കി­ട്ടാൻ ശ്ര­വ­ണ­വും മ­ന­ന­വും മാ­ത്രം പോര നി­ദി­ധ്യാ­സ­ന­വും കൂടി വേ­ണ­മെ­ന്നു് പ­റ­യു­ന്ന­തു് വെ­റു­തെ­യ­ല്ല. അ­സി­മി­ലേ­ഷൻ എന്ന ഇം­ഗ്ലീ­ഷ് വാ­ക്കി­നു് ശക്തി പോ­രെ­ന്നു് തോ­ന്നും. നി­ദി­ധ്യാ­സ­നം എ­ന്നു് തന്നെ പ­റ­യേ­ണ്ടി വരും. ചില വരികൾ വി­ത്തു­കൾ പോ­ലെ­യാ­ണു്, ഉ­ള്ളിൽ ഉ­ണ­ങ്ങാ­തെ കി­ട­ക്കും. സ­മ­യ­മാ­വു­മ്പോൾ ഈർ­പ്പം വ­ലി­ച്ചെ­ടു­ത്തു് മു­ള­പൊ­ട്ടി വ­ളർ­ന്നു നി­റ­യും”.

“ഈ പു­സ്ത­കം ഞാൻ അ­യ­ക്കു­ന്നി­ല്ല, വ­രു­മ്പോൾ കൊ­ണ്ടു് വരാം. എ­നി­ക്കി­തു് ആ ക­യ്യിൽ ഏൽ­പ്പി­ക്ക­ണം ”

അ­ന്നു് ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു് പ­റ­ഞ്ഞു: “ശരി വൈ­ദ്യൻ ക­ല്പി­ക്കും പോലെ തന്നെ ആ­വ­ട്ടെ”

ഇ­ന്നാ­ദ്യ­മാ­യി ആ കസേര ഒ­ഴി­ഞ്ഞു കി­ട­ക്കു­ക­യാ­ണു്. ഞാൻ വ­രാ­ന്ത­യി­ലേ­ക്കു് ക­യ­റാ­തെ മു­റ്റ­ത്തു തന്നെ നി­ന്നു. കൈ­വ­രി­യോ­ടു് ചേർ­ത്തി­ട്ടി­രു­ന്ന ക­ട്ടി­ലി­ലാ­ണു് കി­ട­പ്പു്. ഇ­ത്ത­വ­ണ ഷർ­ട്ടി­ന്റെ സ്ഥാ­ന­ത്തു് വെ­ളു­ത്ത തുണി പു­ത­പ്പി­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടു്. മുടി പറ്റെ വെ­ട്ടി­യ നരച്ച തല മാ­ത്രം പു­റ­ത്തു കാണാം.

ഇ­പ്പോ­ഴും ആ­കാ­ശ­ത്തേ­ക്കു് നോ­ക്കി ക­ണ്ണു­ക­ള­ട­ച്ചാ­ണു് കി­ട­പ്പു്. താ­ഴേ­ക്കു് നോ­ക്കു­മ്പോ­ഴ­ല്ല ആ­കാ­ശ­ത്തേ­ക്കു് നോ­ക്കു­മ്പോ­ഴൊ­ക്കെ­യാ­ണു് ഉ­പാ­ധി­ക­ളി­ല്ലാ­ത്ത സ്വാ­ത­ന്ത്ര്യം എ­ന്താ­യി­രി­ക്കു­മെ­ന്നു് അ­റി­യാൻ ക­ഴി­യു­ന്ന­തെ­ന്നു് ഒ­രി­ക്കൽ പ­റ­ഞ്ഞ­തു് ഞാ­നോർ­ത്തു. ആറു മാ­സ­ങ്ങൾ­ക്കു് മുൻ­പു് ഞാൻ യാത്ര ചോ­ദി­ച്ചു് പി­രി­യു­മ്പോൾ കണ്ട മു­ഖ­മ­ല്ല ഇ­പ്പോൾ. നെ­ഞ്ചോ­ളം നീ­ട്ടി വ­ളർ­ത്തി­യി­രു­ന്ന നരച്ച താ­ടി­യും മു­ടി­യും പറ്റെ വെ­ട്ടി ക്രോ­പ്പ് ചെ­യ്തി­രി­ക്കു­ന്നു. ക­വി­ളെ­ല്ലു­കൾ ഉന്തി, ക­ണ്ണു­കൾ കു­ഴി­ഞ്ഞു്, ക­ണ്ടാൽ തി­രി­ച്ച­റി­യാൻ ക­ഴി­യാ­ത്ത രൂപം, ത­ടി­ച്ച കൺ പോളകൾ കൃ­ഷ്ണ­മ­ണി­ക­ളെ പകുതി മ­റ­ച്ചു പി­ടി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു.

അരണ്ട സ­ന്ധ്യാ വെ­ളി­ച്ച­ത്തിൽ മ­ര­ച്ചു­വ­ട്ടിൽ വീണു കി­ട­ന്നി­രു­ന്ന ക­രി­യി­ല­ക­ളിൽ ച­വി­ട്ടി ഞാൻ നി­ന്നു. മൈ­ലു­കൾ താ­ണ്ടി­യെ­ത്തി­യ ഒരു ദേ­ശാ­ട­ന­പ്പ­ക്ഷി ത­ളർ­ന്ന ചി­റ­കു­ക­ളു­മാ­യി സ്വ­ന്തം കൂ­ട­ണ­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു.

images/ifrith7-s.png

എന്റെ വരവും കാ­ത്തി­രു­ന്നു് ഉ­റ­ങ്ങി­പ്പോ­യ­തു് പോ­ലെ­യാ­ണു് ആ കി­ട­പ്പു്. നീ­യൊ­ന്നു് വി­ളി­ച്ചു നോ­ക്കു് ഞാ­നി­പ്പോൾ ഉണരും എന്ന ഭാ­വ­മാ­ണു് ആ മു­ഖ­ത്തു്. ഉ­ണർ­ന്നാ­ലും പു­തി­യ­താ­യി പറയാൻ വി­ശേ­ഷ­ങ്ങൾ ഒ­ന്നും ഉ­ണ്ടാ­വി­ല്ലെ­ന്നു് എ­നി­ക്ക­റി­യാം. ഫോ­ണി­ലൂ­ടെ പല തവണ പ­റ­ഞ്ഞ­തൊ­ക്കെ ഒ­രാ­വർ­ത്തി­കൂ­ടി കേ­ട്ടു് പ­ര­സ്പ­രം അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ടു­ക­യും ചി­രി­ക്കു­ക­യും ചെ­യ്യേ­ണ്ടി വരും. എ­നി­ക്കാ­ണെ­ങ്കിൽ ഒ­ന്നും പ­റ­യാ­നി­ല്ല. എ­ല്ലാം കേൾ­ക്കാ­നാ­ണു് ഞാൻ വ­ന്ന­തു്. ഞാൻ ആ­കാ­ശ­ത്തേ­ക്കു് നോ­ക്കി. സ­മൃ­ദ്ധ­മാ­യി വ­ളർ­ന്നു നി­റ­ഞ്ഞ ഇ­ല­കൾ­ക്കി­ട­യി­ലൂ­ടെ മ­ഴ­ക്കാ­റു് മൂടിയ ഇ­രു­ണ്ട ആകാശം എന്നെ തി­രി­ച്ചു നോ­ക്കി.

ഞാൻ വി­ളി­ച്ചു. “വാ­പ്പ­ച്ചി ഞാ­നി­താ വന്നു.”

“മോനെ, നീ എന്താ ഇത്ര വൈ­കി­യ­തു്?”

“രണ്ടു മ­ണി­ക്കു് തി­രി­ച്ച ഫ്ളൈ­റ്റാ­ണു്. ഇ­ട­യ്ക്കു് സ്റ്റോ­പ്പ് ഇ­ല്ലാ­ത്ത­തി­നാൽ നാലു് മ­ണി­ക്കൂ­റേ വേ­ണ്ടി­വ­ന്നു­ള്ളൂ ഇവിടെ എ­ത്താൻ. പക്ഷേ, എ­യർ­പോർ­ട്ടിൽ നി­ന്നും പു­റ­ത്തു­വ­രാൻ വീ­ണ്ടും സ­മ­യ­മെ­ടു­ത്തു.”

“എ­നി­ക്കു് സ­മാ­ധാ­ന­മാ­യി. ഈ നേ­ര­ത്തു് നീ എന്റെ അ­ടു­ത്തു് വേണം എന്നു തോ­ന്നി. വെ­റു­തെ ഒരു തോ­ന്നൽ. എ­ല്ലാം നോ­ക്കി­യും ക­ണ്ടും നിൽ­ക്കാൻ ഒരാൾ വേ­ണ­മെ­ന്നു് തോ­ന്നി അ­ത്ര­യേ­യു­ള്ളൂ. പി­ന്നീ­ടൊ­രി­ക്കൽ ഒ­ന്നും ഓർ­ത്തെ­ടു­ത്തു് നീ ദുഃ­ഖി­ക്ക­രു­തു് എ­ന്നു് തോ­ന്നി. ഇ­ന്നു് രാ­വി­ലെ മുതൽ ദാ ഇവിടെ ഇതേ കി­ട­പ്പാ­ണു്. എത്ര ദി­വ­സ­ത്തെ അ­വ­ധി­യു­ണ്ടു് നി­ന­ക്ക്?”

“നാലു് ദിവസം.”

“ആ­രാ­ണു് നി­ന്നെ വിവരം അ­റി­യി­ച്ച­തു്?”

“രാ­വി­ലെ പ­തി­വു് പോലെ ഓ­ഫീ­സി­ലെ തി­ര­ക്കി­ലാ­യി­രു­ന്നു ഞാൻ. ആ­രു­ടെ­യോ ഒരു ഫോൺ വന്നു. വളരെ പ­തി­ഞ്ഞ ശ­ബ്ദ­ത്തിൽ, മ­ടി­ച്ചു മ­ടി­ച്ചാ­ണു് സം­സാ­രി­ച്ചു തു­ട­ങ്ങി­യ­തു്. ഒരു ദുഃ­ഖ­വാർ­ത്ത അ­റി­യി­ക്കാ­നു­ണ്ടു്, വി­ഷ­മി­ക്ക­രു­തു്, എ­ല്ലാം സ­ഹി­ക്കാൻ ക­ഴി­യ­ണം, പ­ട­ച്ച­വൻ വി­ളി­ക്കു­മ്പോൾ എ­ല്ലാ­വർ­ക്കും ഒരു ദിവസം പോ­യേ­പ­റ്റൂ എ­ന്നൊ­ക്കെ­യു­ള്ള മു­ഖ­വു­ര­യോ­ടെ സം­സാ­രി­ച്ചു തു­ട­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ തന്നെ കേൾ­ക്കാൻ പോ­വു­ന്ന­തു് എ­ന്താ­ണെ­ന്നു് എ­നി­ക്കു് മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. പി­ന്നെ തി­രി­ച്ചൊ­ന്നും ചോ­ദി­ച്ചി­ല്ല. ആ­രാ­ണു് വി­ളി­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്നും ചോ­ദി­ച്ചി­ല്ല. എ­ല്ലാം മൂ­ളി­ക്കേ­ട്ടു് നി­ന്നു. പി­ന്നെ വേഗം റൂമിൽ പോയി മാ­റി­യു­ടു­ക്കാൻ തു­ണി­ക­ളു­മെ­ടു­ത്തു് നേരെ എ­യർ­പ്പോർ­ട്ടി­ലെ­ത്തി.”

“ഉ­ച്ച­ക്കു് നീ എ­ന്തെ­ങ്കി­ലും ക­ഴി­ച്ചോ?”

“ഇല്ല. വി­ശ­പ്പു് തോ­ന്നി­യി­ല്ല. കു­റ­ച്ചു­നേ­രം ഉ­റ­ങ്ങാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞെ­ങ്കിൽ എ­ന്നാ­ഗ്ര­ഹി­ച്ചു് സീ­റ്റിൽ ക­ണ്ണ­ട­ച്ചി­രു­ന്നു. എ­ന്നാൽ ആ നാലു് മ­ണി­ക്കൂ­റി­ലാ­ണു് ജീ­വി­ത­ത്തിൽ ആ­ദ്യ­മാ­യി പൂർ­ണ്ണ ബോ­ധ­ത്തോ­ടെ ഞാൻ ഉ­ണർ­ന്നി­രു­ന്ന­തു് എ­ന്നു് തോ­ന്നി­യ­തു്. ”

“ഇതു് ആ­ദ്യ­മാ­യി­ട്ടാ­ണു് നീ വ­രു­മ്പോൾ കൂ­ട്ടി­കൊ­ണ്ടു പോരാൻ എ­നി­ക്കു് വരാൻ ക­ഴി­യാ­ത്ത­തു്. ”

“എ­ങ്കി­ലും ബാ­ഗു­മാ­യി പു­റ­ത്തി­റ­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ ഞാൻ നാ­ലു­പാ­ടും തി­ര­ഞ്ഞു. ഒരു പക്ഷേ, എ­വി­ടെ­യെ­ങ്കി­ലും മ­റ­ഞ്ഞു നിൽ­പ്പു­ണ്ടെ­ങ്കി­ലോ പ­ണ്ടൊ­രി­ക്കൽ എന്നെ പ­റ്റി­ച്ച­തു് പോലെ. അ­ന്നു് എന്റെ പി­റ­കി­ലൂ­ടെ വ­ന്നു് ഒരു ക­ള്ള­നെ­പ്പോ­ലെ ബാഗ് പി­ടി­ച്ചു വാ­ങ്ങി അ­തി­ശ­യി­പ്പി­ച്ച­തു് ഇ­ന്നു് ഞാൻ വെ­റു­തെ ഓർ­ത്തു.”

“ഹ ഹ ഹ. നീ­യ­തു് ഇ­പ്പോ­ഴും ഓർ­ത്തു വ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു അല്ലെ. നീ എത്ര വ­ളർ­ന്നാ­ലും എ­നി­ക്കു് ഒരു കു­ട്ടി ത­ന്നെ­യാ­ണു്. കാ­ല­ത്തി­നൊ­ത്തു് രൂപം മാ­റു­ന്ന­തും പ്രാ­യ­മാ­വു­ന്ന­തും ശരീരം മാ­ത്ര­മാ­ണു്. ഉ­ള്ളി­ലി­രു­ന്നു് പു­റ­ത്തേ­ക്കു് നോ­ക്കു­ന്ന ബോ­ധ­ത്തി­ന് പ്രാ­യ­മാ­വു­ന്നി­ല്ല.”

“വർ­ഷ­ങ്ങൾ­ക്കു് ശേഷം ആ­ദ്യ­മാ­യാ­ണു് എ­യർ­പോർ­ട്ടിൽ നി­ന്നും ത­നി­ച്ചു് വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു് വ­രു­ന്ന­തു്. വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു­ള്ള വഴികൾ മ­റ­ന്നു പോ­യ­തു് പോലെ തോ­ന്നി”

“നി­ന­ക്ക­റി­യി­ല്ല ആ­റു­മാ­സ­ത്തിൽ ഒ­രി­ക്ക­ലു­ള്ള ആ കാ­ത്തു­നിൽ­പ്പി­ന്റെ ത്രിൽ. നി­ന്നോ­ടു് എ­നി­ക്ക­തു് പ­റ­ഞ്ഞു ത­രാ­നും ക­ഴി­യി­ല്ല. നീ വ­രു­ന്നു എ­ന്ന­റി­ഞ്ഞാൽ ആ നി­മി­ഷം മുതൽ ദി­വ­സ­ങ്ങ­ളെ ഞാൻ എ­ണ്ണി­യെ­ണ്ണി കു­റ­ച്ചു തു­ട­ങ്ങും. നി­ന്റെ വരവും മ­ട­ക്ക­യാ­ത്ര­യു­മ­ല്ലാ­തെ വേ­റെ­ന്താ­ണു് എ­നി­ക്കി­നി അ­ട­യാ­ള­പ്പെ­ടു­ത്തി­വ­യ്ക്കാ­നും ഓർ­മ്മി­ച്ചു വ­യ്ക്കാ­നും. നീ വി­ഷ­മി­ക്ക­രു­തു്. ”

“ഇല്ല.”

“കാ­ണേ­ണ്ട­വ­രൊ­ക്കെ രാ­വി­ലെ തന്നെ ക­ണ്ടി­ട്ടു് മ­ട­ങ്ങി. വ­ന്ന­വ­രൊ­ക്കെ സം­സാ­രി­ച്ച­തു് നി­ന്നെ­പ്പ­റ്റി­യാ­യി­രു­ന്നു. നീ­യി­വി­ടെ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ ഇ­ങ്ങി­നെ വ­ച്ചു­നീ­ട്ട­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ആ സ­മ­യ­ത്തു് നീ അ­ടു­ത്തു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ ഇ­ച്ചി­രി വെ­ള്ളം കൊ­ടു­ക്കാ­മാ­യി­രു­ന്നു, ഒരു മോ­നു­ണ്ടാ­യി­ട്ടു് എ­ന്തു് പ്ര­യോ­ജ­നം എ­ന്നൊ­ക്കെ ആ­യി­രു­ന്നു വ­ന്ന­വ­രു­ടെ­യൊ­ക്കെ പരാതി.”

“ഞാൻ പ്ര­തീ­ക്ഷി­ച്ചി­ല്ല എ­ല്ലാം ഇത്ര പെ­ട്ടെ­ന്നു­ണ്ടാ­വു­മെ­ന്നു്. ഒ­ടു­വിൽ നീണ്ട കാ­ത്തി­രി­പ്പു് അ­വ­സാ­നി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു അല്ലെ?”

“അതെ, കൂടെ പ­ഠി­ച്ച­വ­രും, ഒ­രു­മി­ച്ചു് ക­ളി­ച്ചു വ­ളർ­ന്ന­വ­രും, ജീ­വി­തം പ­ങ്കി­ട്ട­വ­ളും ത­നി­ച്ചാ­ക്കി പോ­യി­ട്ടു് കാ­ല­മെ­ത്ര­യാ­യി. അസുഖം നോ­ക്കാൻ വ­ന്ന­വ­രും, ദീർ­ഘാ­യു­സ്സു് നേർ­ന്ന­വ­രും, ഉ­റ­ങ്ങാ­തെ കൂ­ട്ടി­രു­ന്ന­വ­രും മു­മ്പേ പോയി. എ­ണീ­റ്റി­രി­ക്കാ­നും, ടോ­യ്ലെ­റ്റ് വരെ ന­ട­ന്നു­പോ­വാ­നും ക­ഴി­യാ­തെ വന്ന അ­ന്നു­മു­തൽ ആ­ഗ്ര­ഹി­ച്ചു തു­ട­ങ്ങി­യ­താ­ണു് എ­ത്ര­യും വേഗം പോ­ക­ണ­മെ­ന്നു്.”

“അവസാന നി­മി­ഷ­ങ്ങ­ളിൽ ത­നി­ച്ചാ­യി­രു­ന്നു എ­ന്നു് ചി­ന്തി­ച്ചു് വി­ഷ­മി­ച്ചി­രു­ന്നോ?”

images/ifrith3-s.png

“ഇല്ല, നീ ഒ­ന്നോർ­ത്തും വി­ഷ­മി­ക്കേ­ണ്ട. ഞാൻ അധികം ക­ഷ്ട്ട­പ്പെ­ട്ടി­ല്ല. ആരും ഒ­ന്നി­നും ഒരു കു­റ­വും വ­രു­ത്തി­യി­ല്ല. മാ­സാ­മാ­സം ശ­മ്പ­ളം വാ­ങ്ങി­യി­രു­ന്ന ഹോം നഴ്സ് കൃ­ത്യ­മാ­യി തന്റെ ഡ്യൂ­ട്ടി നോ­ക്കി. വി­ശ­ന്നാ­ലും ഇ­ല്ലെ­ങ്കി­ലും അവൾ കൃ­ത്യ­മാ­യി മൂ­ന്നു നേ­ര­വും ഭ­ക്ഷ­ണം ക­ഴി­പ്പി­ച്ചു, വി­ശ­പ്പി­ല്ല എ­ന്നു് പ­റ­യു­മ്പോ­ഴും നിർ­ബ­ന്ധി­ച്ചും, ചി­ല­പ്പോൾ വ­ഴ­ക്കു പ­റ­ഞ്ഞും തീ­റ്റി­പ്പി­ച്ചു. കു­ളി­ക്കാൻ തോ­ന്നു­ന്നി­ല്ല എ­ന്നു് പ­റ­യു­മ്പോ­ഴും നിർ­ബ­ന്ധി­ച്ചു് കു­ളി­പ്പി­ച്ചു. ടോ­യ്ലെ­റ്റിൽ പോകാൻ തോ­ന്നാ­ത്ത നേ­ര­ത്തും ഇനിമ വ­ച്ചു് സ­ഹാ­യി­ച്ചു. ഒ­ന്നി­നും ഒരു കു­റ­വു­മി­ല്ലാ­യി­രു­ന്നു. ര­ണ്ടു് ദി­വ­സ­ങ്ങൾ­ക്കു് മുൻപേ തന്നെ ചില തോ­ന്ന­ലു­കൾ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ഒ­ന്നും നി­ന്നെ അ­റി­യി­ക്കേ­ണ്ട എ­ന്നു് കരുതി, തി­ര­ക്കു­പി­ടി­ച്ച നി­ന്റെ നഗര ജീ­വി­തം… ”

“എന്നെ അ­റി­യി­ക്കാ­മാ­യി­രു­ന്നു.”

“പക്ഷേ, ഇ­തൊ­ക്കെ ഒ­രി­ക്കൽ ഉ­ണ്ടാ­വു­മെ­ന്നു് നീ പ്ര­തീ­ക്ഷി­ച്ചി­രു­ന്ന­ത­ല്ലെ?”

“അതെ. ഇ­ങ്ങി­നെ ഒരു ദി­വ­സ­ത്തെ ഞാൻ പ്ര­തീ­ക്ഷി­ച്ചി­രു­ന്നു. അ­സ­മ­യ­ത്തു് ഒരു ഫോൺ കോൾ, നി­ന­ച്ചി­രി­ക്കാ­തെ ഒരു യാത്ര, വീ­ട്ടു­മു­റ്റം നിറയെ ആൾ­ക്കാർ, അ­ട­ക്കി­പ്പി­ടി­ച്ച ക­ര­ച്ചി­ലു­കൾ, ചേർ­ത്തു പി­ടി­ച്ചു് ആ­ശ്വ­സി­പ്പി­ക്കു­ന്ന ചിലർ, ഒ­ടു­വിൽ ആരും കാ­ണാ­തെ ഒ­ന്നു് കരയാൻ തോ­ന്നു­ക. എ­ല്ലാം ഒ­രി­ക്കൽ ഉ­ണ്ടാ­വു­മെ­ന്നു് പ്ര­തീ­ക്ഷി­ച്ചി­രു­ന്നു.”

“പക്ഷേ, നീ ക­ര­യി­ല്ലെ­ന്നു് എ­നി­ക്ക­റി­യാം.”

“അതെ, ക­ഴി­ഞ്ഞ നാലു് മ­ണി­ക്കൂ­റു­ക­ളാ­യി ആ ചോ­ദ്യം ഞാൻ എ­ന്നോ­ടു് തന്നെ ചോ­ദി­ക്കു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്തു് കൊ­ണ്ടു് കരയാൻ ക­ഴി­യു­ന്നി­ല്ല എ­ന്നു്. ഇ­ഷ്ട­പ്പെ­ടു­ന്ന ഒരാൾ പെ­ട്ടെ­ന്നു് ഇ­ല്ലാ­താ­കു­മ്പോൾ അ­തോ­ടൊ­പ്പം ന­ഷ്ട­മാ­വു­ന്ന­തു് ആ രൂ­പ­വും, ആ ശ­ബ്ദ­വും, ആ സാ­മീ­പ്യ­വും ഒ­ക്കെ­യാ­ണു്. അ­തൊ­ക്കെ ഇ­നി­യൊ­രി­ക്ക­ലും ആ­വർ­ത്തി­ക്കി­ല്ല എ­ന്ന­റി­യു­മ്പോൾ കരയാൻ തോ­ന്നു­ന്നി­ല്ല. ആ­ഴ­മു­ള്ള ഒരു നി­ശ്ശ­ബ്ദ­ത ചു­റ്റും വലയം ചെ­യ്തു് നിൽ­ക്കു­ന്ന പോ­ലെ­യാ­ണു് തോ­ന്നു­ന്ന­തു്.”

“നി­ന­ക്ക­റി­യാ­മോ ഒ­ട്ടും പ്ര­തീ­ക്ഷി­ക്കാ­തെ മു­ന്നിൽ വന്നു പെ­ടു­ന്ന ഓരോ ക്രൈ­സി­സും പ്ര­പ­ഞ്ചം മ­നു­ഷ്യ­നു് വേ­ണ്ടി ഒ­രു­ക്കി­ക്കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന ഓരോ ക­ട­മ്പ­ക­ളാ­ണു്. വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ അവനു് സ്വയം തി­രി­ച്ച­റി­യാൻ ആ അവസരം ഉ­പ­യോ­ഗി­ക്കാം, ഫ്രീ വിൽ കൊ­ണ്ടു് ശ്ര­ദ്ധ­യോ­ടെ ചാ­ടി­ക്ക­ട­ക്കേ­ണ്ട ക­ട­മ്പ­കൾ, സ്വയം മാ­റ്റു­ര­ച്ചു നോ­ക്കാൻ കി­ട്ടു­ന്ന അ­വ­സ­ര­ങ്ങൾ.”

“ഏ­റ്റ­വും പ്രി­യ­പ്പെ­ട്ട­വ­രെ ക­രു­ക്ക­ളാ­ക്കി വ­ച്ചു­ള്ള ചൂതു കളികൾ.”

“കരയാൻ തോ­ന്നു­ന്നെ­ങ്കിൽ കരയണം. ഒ­ന്നും ഉ­ള്ളി­ലൊ­തു­ക്ക­രു­തു്. പണ്ടേ പൊ­ട്ടി­ച്ചി­രി­ക്കാ­നും ക­ര­യാ­നും, എ­ന്തി­നു് സം­സാ­രി­ക്കാൻ പോലും പി­ശു­ക്കു­ള്ള­വ­നാ­യി­രു­ന്നു നീ. നി­ന്റെ ഉ­മ്മ­ച്ചി പ­ണ്ടു് പ­റ­യാ­റു­ണ്ടു് ത­ന്ത­യ്ക്കു് പ­റ്റി­യ മോൻ ത­ന്നെ­യാ­ണു് നീ­യെ­ന്നു്, ര­ണ്ടും മൗനി സ്വാ­മി­കൾ എ­ന്നും. എ­ത്ര­യോ അ­വ­സ­ര­ങ്ങ­ളിൽ എന്റെ ക­യ്യിൽ നി­ന്നും അ­ടി­വാ­ങ്ങി­യി­ട്ടു് ക­ല്ലു­പോ­ലെ നി­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടു് നീ. ഒരു തമാശ കേ­ട്ടു് ഉ­റ­ക്കെ ചി­രി­ക്കു­ന്ന­തു് പോലെ ത­ന്നെ­യാ­ണു് വേദന തോ­ന്നു­മ്പോൾ കരയാൻ തോ­ന്നു­ന്ന­തും.”

“അതെ.”

“മ­രി­ച്ചു പോയവർ കു­റ­ച്ചു കാ­ല­ത്തേ­ക്കു് ജീ­വി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന­വ­രു­ടെ ഓർ­മ്മ­ക­ളിൽ ഉ­ണ്ടാ­വും. കാണാൻ തോ­ന്നു­മ്പോ­ഴൊ­ക്കെ അവരെ ഓർ­മ്മ­യിൽ വി­ളി­ച്ചു വ­രു­ത്താം. എ­ന്നാൽ ആ ഓർ­മ്മ­ക­ളെ ചു­മ­ന്നു ന­ട­ക്കു­ന്ന­വ­രും മ­രി­ക്കു­മ്പോൾ അവർ അ­തും­കൊ­ണ്ടാ­ണു് പോ­വു­ന്ന­തു്. ഓരോ മ­നു­ഷ്യ­നും മ­രി­ക്കു­മ്പോൾ അവർ അനേകം പേരെ കൂടെ കൊ­ണ്ടു­പോ­വു­ന്നു. ഒ­ന്നി­നു പിറകെ ഒ­ന്നാ­യി അ­വ­സ­ര­വും കാ­ത്തു് വരി നിൽ­ക്കു­ന്ന ഓർ­മ്മ­കൾ. ഏ­റ്റ­വും പി­ന്നി­ലാ­യി­പ്പോ­വു­ന്ന ഓർ­മ്മ­കൾ എ­ന്ന­ന്നേ­ക്കു­മാ­യി ഇ­ല്ലാ­താ­വു­ക­യാ­ണു്. അവർ ഒ­രി­ക്കൽ ജീ­വി­ച്ചി­രു­ന്ന­താ­യി തെ­ളി­യി­ക്കാൻ പോലും ആർ­ക്കും ക­ഴി­യി­ല്ല. മ­രി­ച്ചു­പോ­യ ഒ­രാ­ളും, എ­വി­ടെ­യോ ജീ­വി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന ഒ­രാ­ളും ഓർ­മ്മ­ക­ളിൽ ഒ­രു­പോ­ലെ­യ­ല്ലെ? കൈ­യ്യെ­ത്തി തൊടാൻ ക­ഴി­യി­ല്ല എ­ന്നേ­യു­ള്ളൂ.”

“അതെ”

“ജീ­വി­ത­ത്തി­ലെ ഓരോ അ­നു­ഭ­വ­ങ്ങ­ളും നി­മി­ഷം പ്രതി ഓർ­മ്മ­ക­ളാ­യി മാ­റു­ക­യാ­ണു്. ഒരാൾ ക­ണ്മു­ന്നിൽ ഇ­ല്ലാ­തി­രി­ക്കു­മ്പോൾ, അയാൾ എ­വി­ടെ­യോ ജീ­വി­ച്ചി­രു­ന്നാൽ പോലും, വെറും ഓർ­മ്മ­കൾ മാ­ത്ര­മ­ല്ലേ, മ­രി­ച്ച­തി­നു് തു­ല്യം. അയാൾ എ­വി­ടെ­യോ ജീ­വി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു എ­ന്നു് വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ വി­ശ്വ­സി­ക്കാം അ­ങ്ങ­നെ­യൊ­രാൾ ജീ­വി­ച്ചി­രു­ന്നി­ട്ടേ­യി­ല്ല എ­ന്നും വി­ശ്വ­സി­ക്കാം. മ­രി­ക്കു­ന്ന­തി­നു മു­മ്പേ തന്നെ എ­ല്ലാ­ത്തി­നോ­ടും മ­രി­ക്കാൻ എന്നെ ത­യ്യാ­റാ­ക്കി­യ­തു് നീ ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ മോനെ, നീ തന്ന പു­സ്ത­ക­ങ്ങൾ.”

“ഞാ­നി­നി എ­ന്താ­ണു് ചെ­യ്യേ­ണ്ട­തു്?”

“എ­നി­ക്കു് നി­ന്നോ­ടു് കു­റ­ച്ചു കാ­ര്യ­ങ്ങൾ പ­റ­യാ­നു­ണ്ടു്.”

“പറയു”

“ഒ­രി­ക്ക­ലും ചർച്ച ചെ­യ്യാൻ ന­മു­ക്കു് താൽ­പ്പ­ര്യം തോ­ന്നാ­ത്ത ആ വിഷയം തന്നെ. പ­ള്ളി­യി­ലെ ഊ­രു­വി­ല­ക്കു്. മ­ര­ണ­വാർ­ത്ത അ­റി­ഞ്ഞ ഉ­ട­നെ­ത്ത­ന്നെ ജ­മാ­അ­ത്തു് ക­മ്മി­റ്റി­ക്കാർ ഊ­രു­വി­ല­ക്കു് പിൻ­വ­ലി­ച്ച­താ­യി പ്ര­ഖ്യാ­പി­ച്ചു കൊ­ണ്ടു് വീ­ട്ടി­ലെ­ത്തി. ക­ര­ഞ്ഞു­കൊ­ണ്ടു് ഖുർ-​ആൻ പാ­രാ­യ­ണം ചെ­യ്യാൻ നാ­ല­ഞ്ചു സ്ത്രീ­ക­ളേ­യും കൊ­ണ്ടാ­ണു് വ­ന്ന­തു്. കു­റ­ച്ചു­പേർ പ­ള്ളി­പ്പ­റ­മ്പിൽ കുഴി വെ­ട്ടാ­നും തു­ട­ങ്ങി. കു­റ­ച്ചു­പേർ മ­യ്യ­ത്തി­നെ കു­ളി­പ്പി­ക്കാ­നും വന്നു. എ­ല്ലാം സു­ലൈ­മാൻ ഹാ­ജി­യു­ടെ നേ­തൃ­ത്വ­ത്തിൽ ത­ന്നെ­യാ­ണു്.”

“അ­വ­രു­ടെ പെ­ട്ടെ­ന്നു­ള്ള ഈ മ­നം­മാ­റ്റ­ത്തി­ന് കാ­ര­ണ­മെ­ന്താ­യി­രി­ക്കും?”

“പ­ട­ച്ച­വൻ കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന കൂ­ലി­യാ­ണു് കാരണം. സ്വ­ന്തം മ­ത­ത്തെ ധി­ക്ക­രി­ച്ചു് കാ­ഫി­റാ­യി ജീ­വി­ച്ച ഒരാളെ തി­രി­ച്ചു് മ­ത­വി­ശ്വാ­സി­യാ­ക്കി മാ­റ്റി ക­ബ­റ­ട­ക്കി­യാൽ എ­ത്ര­യോ ഇ­ര­ട്ടി കൂ­ലി­യാ­ണു് പ­ട­ച്ച­വൻ വാ­ഗ്ദാ­നം ചെ­യ്തി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്, എ­ന്നാ­ണു് അവർ വി­ശ്വ­സി­ക്കു­ന്ന­തു്.”

“കഷ്ടം”

“എ­ന്നാൽ കേ­ട്ടോ­ളു, നീ ചി­രി­ക്ക­രു­തു് ഇ­ഫ്രീ­ത്തു­കൾ ത­ട­സ്സം സൃ­ഷ്ടി­ച്ചു.”

“എ­ങ്ങി­നെ?”

images/ifrith5-s.png

“കു­ഴി­യെ­ടു­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങു­മ്പോ­ഴാ­ണു് സം­ഭ­വ­ങ്ങ­ളു­ടെ തു­ട­ക്കം. കു­ഴി­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങു­മ്പോൾ തന്നെ ചില അ­ദൃ­ശ്യ സാ­ന്നി­ദ്ധ്യ­ങ്ങൾ ത­ട­സ്സം നിൽ­ക്കു­ന്ന­താ­യി കു­ഴി­യെ­ടു­ക്കു­ന്ന­വർ­ക്കു തോ­ന്നി­യ­ത്രേ. കു­ഴി­ക്കു­ന്തോ­റും കരയിൽ നി­ന്നും കു­ഴി­യി­ലേ­ക്കു് തന്നെ മ­ണ്ണി­ടി­ഞ്ഞു വീണു കൊ­ണ്ടേ­യി­രു­ന്നു. ആരോ മ­ണ്ണു് നീ­ക്കി കുഴി മൂടാൻ ശ്ര­മി­ക്കു­ന്ന­തു് പോ­ലെ­യാ­യി­രു­ന്ന­ത്രെ അതു്. ത­ള്ള­ക്കു­ഴി­യിൽ നി­ന്നും മ­ണ്ണു് വീണു് പി­ള്ള­ക്കു­ഴി നി­റ­ഞ്ഞു തു­ട­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ കു­ഴി­ച്ചു കൊ­ണ്ടി­രു­ന്ന­വർ­ക്കു് എന്തോ ഭയം തോ­ന്നി. അവർ കു­ഴി­യെ­ടു­പ്പു് മ­തി­യാ­ക്കി മൗ­ല­വി­യെ കാണാൻ തീ­രു­മാ­നി­ച്ചു.”

“മൗലവി എ­ന്തു് പ­റ­ഞ്ഞു?”

“പ­ള്ളി­ക്കു് സ്ഥലം വാ­ങ്ങാ­നും പള്ളി പു­തു­ക്കി­പ്പ­ണി­യാ­നു­മു­ള്ള ഫ­ണ്ടി­ലേ­ക്കു് മ­രി­ച്ച മ­നു­ഷ്യൻ സം­ഭാ­വ­ന ന­ല്കി­യി­ട്ടി­ല്ലാ­യി­രു­ന്നു. ദീ­നി­നു് വേ­ണ്ടി സഹായം ചെ­യ്യാ­ത്തൊ­രു മ­നു­ഷ്യ­ന്റെ മ­യ്യ­ത്ത­ട­ക്കാൻ ഇ­ഫ്രീ­ത്തു­കൾ ത­ട­സ്സം സൃ­ഷ്ടി­ച്ചി­രി­ക്കാം എ­ന്നാ­ണു മൗ­ല­വി­ക്കു് വെ­ളി­പ്പെ­ട്ടു കി­ട്ടി­യ­തു്. ഹ­ദീ­ഥു­ക­ളും, ആ­യ­ത്തു­ക­ളും മ­നഃ­പാ­ഠ­മാ­ക്കി­യ മൗ­ല­വി­ക്കു് ഇ­ഫ്രീ­ത്തു­ക­ളു­ടെ ക­റാ­മ­ത്തു­കൾ വെ­ളി­പ്പെ­ട്ടു കി­ട്ടി­ക്കാ­ണ­ണം.”

“പി­ന്നീ­ടെ­ന്തു­ണ്ടാ­യി?”

“കൊ­ടു­ക്കേ­ണ്ട എല്ലാ കു­ടി­ശ്ശി­ക­യും പി­ഴ­യോ­ടു് കൂടി അ­ട­ച്ചു തീർ­ത്തി­ട്ടു് കു­ഴി­യെ­ടു­ത്താൽ മ­തി­യെ­ന്നു് അ­വർ­ക്കു് നിർ­ദ്ദേ­ശം കി­ട്ടി.

“അതു കൊ­ള്ളാ­മ­ല്ലോ മ­നു­ഷ്യ­രോ­ടൊ­പ്പം കൂ­ട്ടു് കൂടി റിയൽ എ­സ്റേ­റ്റി­ലും സാ­മ്പ­ത്തി­ക ത­ട്ടി­പ്പു­ക­ളി­ലും അ­ദൃ­ശ്യ ശ­ക്തി­കൾ­ക്കും താ­ല്പ­ര്യം വന്നു തു­ട­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്നു.”

“പ്ര­ശ്ന­ങ്ങൾ അ­വി­ടേ­യും തീർ­ന്നി­ല്ല. രാ­വി­ലെ മ­യ്യ­ത്തി­നെ ആ­ദ്യ­മാ­യി കു­ളി­പ്പി­ക്കാൻ എ­ടു­ത്ത­പ്പോ­ഴാ­യി­രു­ന്നു ത­ട­സ്സ­ങ്ങൾ വീ­ണ്ടും പ്ര­ത്യ­ക്ഷ­പ്പെ­ട്ടു് തു­ട­ങ്ങി­യ­തു്. ”

“എന്തു പറ്റി?”

“കു­ളി­പ്പി­ക്കാൻ എ­ടു­ത്ത­പ്പോൾ മ­യ്യ­ത്തി­നു് ഭാരം കൂ­ടി­യ­താ­യി തോ­ന്നി­യ­ത്രേ. എ­ടു­ത്ത­വ­രു­ടെ കൈ­കാ­ലു­കൾ ത­ളർ­ന്നു പോ­വു­ന്ന­താ­യും ദി­ക്കും ദി­ശ­യും തെ­റ്റി അവർ മു­റി­യിൽ­ത­ന്നെ വട്ടം ക­റ­ങ്ങി­യ­ത്രേ. ശ­രീ­ര­ത്തി­നു­ള്ളി­ലെ അ­ഴു­ക്കു­കൾ എ­ല്ലാം വൃ­ത്തി­യാ­ക്കി വേണം മ­യ്യ­ത്തി­നെ മറവു ചെ­യ്യാൻ. അ­ടി­വ­യർ എത്ര ഞെ­ക്കി ക­ഴു­കി­യി­ട്ടും ഉ­ള്ളിൽ കെ­ട്ടി­ക്കി­ട­ന്ന മലവും മൂ­ത്ര­വും തീ­രു­ന്നി­ല്ല. വെ­ള്ളം കോരി ഒ­ഴി­ക്കു­ന്തോ­റും ക­റു­ത്ത മഷി പോലെ അ­ഴു­ക്കു­കൾ പു­റ­ത്തേ­ക്കു് ഒ­ലി­ച്ചി­റ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു. എന്തോ പ­ന്തി­കേ­ടു് തോ­ന്നി­യ അവർ വീ­ണ്ടും മൗ­ല­വി­യെ കാണാൻ പോയി.”

“മൗലവി എ­ന്തു് പ­റ­ഞ്ഞു?”

“ദു­നി­യാ­വിൽ ചെ­യ്തു കൂ­ട്ടി­യ പാ­പ­ങ്ങൾ അ­ഴു­ക്കു­ക­ളാ­യി ഉ­ള്ളിൽ കെ­ട്ടി­കി­ട­ക്കാൻ സാ­ദ്ധ്യ­ത ഉ­ണ്ട­ത്രേ. മു­ട­ക്കി­യ നി­സ്കാ­ര­ങ്ങൾ, അ­നു­ഷ്ഠി­ക്കാ­തെ പോയ നോ­മ്പു­കൾ, സ­ക്കാ­ത്തു­കൾ, ഒ­ഴി­വാ­ക്കി­യ ജുമാ നി­സ്കാ­ര­ങ്ങൾ, ഈമാൻ—ഇ­സ്ലാം കാ­ര്യ­ങ്ങൾ നി­ഷേ­ധി­ച്ചു­ള്ള ജീവിത രീതി. അ­ങ്ങി­നെ­യൊ­ക്കെ ജീ­വി­ച്ച­വ­രിൽ ഇതു് സം­ഭ­വി­ക്കാം എ­ന്നാ­യി­രു­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­തു്.”

“കു­ളി­പ്പി­ച്ച­വർ ബു­ദ്ധി­മു­ട്ടി­ക്കാ­ണു­മ­ല്ലോ.”

“ഇല്ല. അ­ഴു­ക്കു­കൾ കൂ­ടു­തൽ ഇളകി വ­രു­ന്തോ­റും അവർ സ­ന്തോ­ഷം കൊ­ണ്ടു് മാഷാ അള്ളാ, സു­ബ്ഹാ­ന­ള്ളാ എ­ന്നു് പ­റ­യു­ക­യും കൂ­ടു­തൽ ഉ­ത്സാ­ഹ­ത്തോ­ടെ വെ­ള്ളം കോരി ഒ­ഴി­ക്കു­ക­യും, കൈകൾ കൊ­ണ്ടു് തേ­ച്ചു വൃ­ത്തി­യാ­ക്കു­ക­യും ചെ­യ്യു­ന്നു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു.”

“മ­നു­ഷ്യ സ്നേ­ഹി­കൾ.”

images/ifrith6-s.png

“അല്ല, അ­വി­ടെ­യും പ­ട­ച്ച­വൻ നൽ­കു­ന്ന കൂ­ലി­യാ­യി­രു­ന്നു കാരണം. ഒരു കാ­ഫി­റി­നെ­പ്പോ­ലെ ജീ­വി­ച്ചു മ­രി­ച്ച ഒരു മ­നു­ഷ്യ­ന്റെ അ­ഴു­ക്കു­കൾ കഴുകി ശു­ദ്ധീ­ക­രി­ക്കു­മ്പോൾ കി­ട്ടു­ന്ന ഗു­ണ­ങ്ങൾ ലോ­ക­ത്തു് മ­റ്റേ­തു് സൽ­പ്ര­വൃ­ത്തി­കൾ ചെ­യ്യു­മ്പോൾ കി­ട്ടു­ന്ന ഗു­ണ­ത്തേ­ക്കാ­ളും പ­ത്തി­ര­ട്ടി എ­ന്നാ­ണു മൗലവി അ­വ­രോ­ടു് പ­റ­ഞ്ഞ­തു്. ”

“ എ­ന്താ­യാ­ലും എ­ല്ലാ­വർ­ക്കും കൂ­ലി­യു­ടെ­യും ഗു­ണ­ത്തി­ന്റെ­യും ഇ­ന­ത്തിൽ ന­ല്ലൊ­രു ദി­വ­സ­മാ­യി­രു­ന്നു ഇ­ന്നു്, അല്ലെ?”

“അതെ.”

“ജൈന മ­ത­ത്തിൽ സ­ന്താ­ര എ­ന്നൊ­രു മാർ­ഗ്ഗ­മു­ണ്ടു്. ഒരു മോക്ഷ മാർ­ഗ്ഗം. ഭ­ക്ഷ­ണം പ­ടി­പ­ടി­യാ­യി വർ­ജ്ജി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു് മ­ര­ണ­ത്തി­ലേ­ക്കു് പതിയെ പതിയെ ന­ട­ന്ന­ടു­ക്കു­ന്ന ഒരു രീതി. സ്നേ­ഹി­ക്കു­ന്നു, ന­ന്നാ­യി പ­രി­പാ­ലി­ക്കു­ന്നു എ­ന്നു് മ­റ്റു­ള്ള­വ­രെ ബോ­ധ്യ­പ്പെ­ടു­ത്താൻ വേ­ണ്ടി വി­ശ­പ്പി­ല്ലെ­ങ്കി­ലും നിർ­ബ­ന്ധി­ച്ചു തീ­റ്റി പോ­റ്റു­ന്ന­വ­രിൽ നി­ന്നും രക്ഷ നേടാം. മരണ സ­മ­യ­ത്തു് ദ­ഹി­ക്കാ­തെ കി­ട­ക്കു­ന്ന ഭ­ക്ഷ­ണ­ങ്ങൾ ഉ­ള്ളിൽ കി­ട­ന്നു് ചീ­ഞ്ഞു നാ­റി­ല്ല. പാ­പി­യാ­യി മ­രി­ക്കു­മ്പോ­ഴും മ­റ്റൊ­രു­വ­നു് ഗു­ണ­ക­ര­മാ­വു­ന്നു എ­ങ്കി­ലും കു­ളി­പ്പി­ക്കു­ന്ന­വ­രെ ബു­ദ്ധി­മു­ട്ടി­ക്കേ­ണ്ടി വ­രി­ല്ല.”

“പി­ന്നേ­യും ഇ­ബി­ലീ­സു­കൾ അവരെ വെ­റു­തെ വി­ട്ടി­ല്ല”

“എ­ങ്ങി­നെ?”

“ഖുർ-​ആൻ പാ­രാ­യ­ണം ചെ­യ്തു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്ന സ്ത്രീ­കൾ തു­ടർ­ച്ച­യാ­യി കോ­ട്ടു­വാ­യ് ഇ­ടു­ക­യും അവർ ഇ­ട­യ്ക്കി­ടെ ഉ­റ­ങ്ങി­പ്പോ­വു­ക­യും ചെ­യ്തു. വാ­യി­ച്ചു കൊ­ണ്ടി­രു­ന്ന വരികൾ തെ­റ്റി­പ്പോ­കു­ക­യും വെ­ള്ളെ­ഴു­ത്തു് ബാ­ധി­ച്ച­വ­രെ­പ്പോ­ലെ അ­ക്ഷ­ര­ങ്ങൾ അ­വ­രു­ടെ ക­ണ്ണു­ക­ളിൽ തെ­ളി­യാ­തെ പോ­വു­ക­യും ചെ­യ്തു.”

“ക­റാ­മ­ത്തു­കൾ?”

“അതെ, അ­ദൃ­ശ്യ­രാ­യി നി­ന്നി­രു­ന്ന ഇ­ബ്ലീ­സു­കൾ ക­ര­ഞ്ഞു­കൊ­ണ്ടു് ഖുർ-​ആൻ ഓ­തി­യ­വ­രെ ചി­രി­പ്പി­ച്ചു. അവർ ക­ര­യു­ന്ന­തി­നി­ട­യ്ക്കു് കു­ലു­ങ്ങി ചി­രി­ക്കു­ന്ന­തും കണ്ടു.”

“ഒരു ബ­ന്ധ­വും ഇ­ല്ലാ­ത്ത ഒരു മ­നു­ഷ്യ­നു വേ­ണ്ടി ക­ര­ഞ്ഞ­താ­യി­രി­ക്കാം ഒരു പക്ഷേ, അ­ദൃ­ശ്യ ശ­ക്തി­ക­ളെ ചൊ­ടി­പ്പി­ച്ച­ത്.”

“അ­റി­യി­ല്ല, ഇ­ത്ത­രം അതിരു കടന്ന ചോ­ദ്യ­ങ്ങൾ ചോ­ദി­യ്ക്കാൻ ആർ­ക്കാ­ണു് ധൈ­ര്യം?”

“ശ­രി­യാ­ണു്, അ­തി­രു­കൾ­ക്കു­ള്ളിൽ നിൽ­ക്കു­ന്ന­വർ­ക്കു് ചോ­ദ്യ­ങ്ങൾ ഉ­ണ്ടാ­വി­ല്ല. സു­ര­ക്ഷി­ത­രാ­ണ­വർ. അറവു ശാ­ല­യി­ലേ­ക്കു് തെ­ളി­ച്ചു കൊ­ണ്ടു­പോ­കു­ന്ന മൃ­ഗ­ങ്ങ­ളെ­പോ­ലെ ശാ­ന്ത­രാ­ണ­വർ. ന­യി­ക്കു­ന്ന­വ­രെ അ­നു­സ­രി­ച്ചാൽ മതി. ചോ­ദ്യ­ങ്ങൾ വേണ്ട. വഴി അ­റി­യാ­ത്ത­വ­രേ­യും അവർ ല­ക്ഷ്യ­ത്തി­ലെ­ത്തി­ക്കും. എ­ന്നാൽ അ­തി­രു­കൾ­ക്കു് പു­റ­ത്തു് ചോ­ദ്യ­ങ്ങ­ളു­മാ­യി ത­നി­ച്ചു നിൽ­ക്കാ­നാ­ണ് ധൈ­ര്യം വേ­ണ്ട­തു്. ഏതു് നി­മി­ഷ­വും വേ­ട്ട­യാ­ട­പ്പെ­ടാം.”

“ത­നി­ച്ചു നിൽ­ക്കേ­ണ്ടി­വ­രു­മ്പോൾ ഭ­യ­ക്ക­രു­തു്. ”

“മ­ര­ണ­ത്തെ മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കി­യ­വ­രെ ഭയം തീ­ണ്ടി­ല്ല. മ­ര­ണ­ത്തേ­ക്കാ­ളും ഭ­യ­പ്പെ­ടു­ത്തു­ന്ന­താ­യി യാ­തൊ­ന്നു­മി­ല്ല­ല്ലോ ലോ­ക­ത്തിൽ.”

“അതെ.”

മാ­വി­ന്റെ ഇലകൾ കാ­റ്റി­ലി­ള­കി, ച­വി­ട്ടി നിന്ന ക­രി­യി­ല­കൾ ക­ര­യു­ന്നു. ഞാൻ ആ­കാ­ശ­ത്തേ­ക്കു് നോ­ക്കി. ഇ­പ്പോൾ ഉ­രു­ണ്ടു­കൂ­ടി നിന്ന മ­ഴ­ക്കാ­റി­ല്ല. ന­ക്ഷ­ത്ര­ങ്ങൾ തെ­ളി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു.

“ഇ­ന്നു് ആകാശം നിറയെ ന­ക്ഷ­ത്ര­ങ്ങ­ളാ­ണ­ല്ലോ, ന­മു­ക്കു് ഈ രാ­ത്രി മു­ഴു­വ­നും ഉ­ണർ­ന്നി­രു­ന്നാ­ലോ?”

“അ­തി­നെ­ന്താ ഇ­രി­ക്കാ­മ­ല്ലോ, നി­ന­ക്ക­റി­യാ­മോ ആ­കാ­ശ­ത്തു് മി­ന്നി­ത്തി­ള­ങ്ങു­ന്ന ഈ ന­ക്ഷ­ത്ര­ങ്ങ­ളെ­ല്ലാം നോ­ക്കു­ന്ന ആ­ളി­ന്റെ ഉ­ള്ളിൽ ത­ന്നെ­യാ­ണു്.”

“അ­റി­യാം, ന­ക്ഷ­ത്ര­ങ്ങൾ മാ­ത്ര­മ­ല്ല, മു­ന്നിൽ കാ­ണു­ന്ന എല്ലാ കാ­ഴ്ച­ക­ളും, ഈ ശരീരം പോലും നോ­ക്കു­ന്ന­വ­ന്റെ ഉ­ള്ളിൽ ത­ന്നെ­യാ­ണ്.”

“ജാ­ഗ്ര­ത്തി­ലും, സ്വ­പ്ന­ത്തി­ലും, സു­ഷു­പ്തി­യി­ലും ഉ­ണർ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്ന ബോധം.”

“മ­ര­ണ­മി­ല്ലാ­തെ.”

“അതെ അ­തി­നു് മ­ര­ണ­മി­ല്ല, ജ­ന­ന­വും.”

square

എം. എച്ച്. സുബൈർ
images/subair.jpg

തി­രു­വ­ന­ന്ത­പു­രം സ്വ­ദേ­ശി. തി­രു­വ­ന­ന്ത­പു­രം യൂ­ണി­വേ­ഴ്സി­റ്റി കോ­ളേ­ജിൽ നി­ന്നും ഇം­ഗ്ലീ­ഷ് സാ­ഹി­ത്യ­ത്തിൽ ബി­രു­ദാ­ന­ന്ത­ര ബി­രു­ദം. ക­ഴി­ഞ്ഞ മു­പ്പ­തു് വർ­ഷ­ങ്ങ­ളാ­യി ഡൽ­ഹി­യിൽ താ­മ­സി­ക്കു­ന്നു. ഇ­പ്പോൾ നീതി ആ­യോ­ഗിൽ ജോലി ചെ­യ്യു­ന്നു.

ക­ലി­ഗ്ര­ഫി: എൻ. ഭ­ട്ട­തി­രി

ചി­ത്രീ­ക­ര­ണം: അ­ഷ്റ­ഫ് മു­ഹ­മ്മ­ദ്

Colophon

Title: Ifreethukal (ml: ഇ­ഫ്രീ­ത്തു­കൾ).

Author(s): M. H. Subair.

First publication details: Sayahna Foundation; Trivandrum, Kerala; 2020-10-10.

Deafult language: ml, Malayalam.

Keywords: Short Story, M. H. Subair, Ifreethukal, എം. എച്ച്. സുബൈർ, ഇ­ഫ്രീ­ത്തു­കൾ, Open Access Publishing, Malayalam, Sayahna Foundation, Free Software, XML.

Digital Publisher: Sayahna Foundation; JWRA 34, Jagthy; Trivandrum 695014; India.

Date: October 17, 2022.

Credits: The text of the original item is copyrighted to the author. The text encoding and editorial notes were created and​/or prepared by the Sayahna Foundation and are licensed under a Creative Commons Attribution By NonCommercial ShareAlike 4​.0 International License (CC BY-​NC-SA 4​.0). Commercial use of the content is prohibited. Any reuse of the material should credit the Sayahna Foundation and must be shared under the same terms.

Cover: The black king of the djinns, Al-​Malik al-​Aswad, a photograph by . The image is taken from Wikimedia Commons and is gratefully acknowledged.

Production history: Data entry: the author; Typesetter: JN Jamuna; Editor: PK Ashok; Encoding: JN Jamuna.

Production notes: The entire document processing has been done in a computer running GNU/Linux operating system and TeX and friends. The PDF has been generated using XeLaTeX from TeXLive distribution 2021 using Ithal (ഇതൾ), an online framework for text formatting. The TEI (P5) encoded XML has been generated from the same LaTeX sources using LuaLaTeX. HTML version has been generated from XML using XSLT stylesheet (sfn-​tei-html.xsl) developed by CV Radhakrkishnan.

Fonts: The basefont used in PDF and HTML versions is RIT Rachana authored by KH Hussain, et al., and maintained by the Rachana Institute of Typography. The font used for Latin script is Linux Libertine developed by Phillip Poll.

Web site: Maintained by KV Rajeesh.

Download document sources in TEI encoded XML format.

Download Phone PDF.