SFNസാ­യാ­ഹ്ന ഫൌ­ണ്ടേ­ഷൻ
images/Kenilworth_Castle.jpg
Kenilworth Castle, a painting by Peter DE WINT (1784–1849).
കാ­രു­ണ്യം മു­നി­ഞ്ഞു ക­ത്തി­യ വി­ള­ക്കു്
വിജു നാ­യ­ര­ങ്ങാ­ടി
images/Kadaman.jpg
ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട

ക­വി­ത­യി­ലെ ആ­ധു­നി­ക­ത­യു­ടെ ആ­ഴ­ങ്ങ­ളി­ലേ­ക്കു ക­ട­ക്കു­മ്പോൾ ഇ­ന്നും ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട യുടെ ക­വി­ത­കൾ വി­സ്മ­യി­പ്പി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടു്. എ­ഴു­ത്തി­ന്റെ പ്ര­കാ­ശ­ന വ­ഴി­ക­ളി­ലേ­ക്കു് വൈകി കയറി വന്ന ആ­ളാ­യി­രു­ന്നു ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട. എ­ത്ര­യോ­കാ­ലം എ­ഴു­ത്തി­നെ ഉ­ള്ളി­ലി­ട്ടു നീ­റ്റി­യി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും ആ മ­നു­ഷ്യൻ. മ­ദ്രാ­സ്സിൽ എം. ഗോ­വി­ന്ദ­നെ കണ്ടു മു­ട്ടും വരെ ദി­ക്ക­റി­യാ­തെ ക­പ്പ­ലോ­ട്ടി­യ നാ­വി­ക­നെ പോലെ ആ ആ­വി­ഷ്കാ­രം കൊ­തി­ച്ച മ­ന­സ്സു് ന­ട­ന്നി­രി­ക്ക­ണം.

images/M_Govindan.jpg
എം. ഗോ­വി­ന്ദൻ

തൊ­ണ്ണൂ­റു­ക­ളു­ടെ തു­ട­ക്ക­ത്തി­ലാ­യി­രി­ക്ക­ണം തവനൂർ വന്ദന ക്ലബ് കു­റ­ച്ചു­കാ­ലം എം. ഗോ­വി­ന്ദൻ അ­നു­സ്മ­ര­ണം കു­റ­ച്ചു­കാ­ലം മു­ട­ങ്ങാ­തെ ന­ട­ത്തി­യി­രു­ന്നു. ഗോ­വി­ന്ദ­നു­മാ­യി വ്യ­ക്തി ബ­ന്ധ­മു­ള്ള പലരും അ­ക്കാ­ല­ത്തു് അവിടെ വന്നു സം­സാ­രി­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടു്. അ­ക്കാ­ല­ത്തു് ഒ­രി­ക്കൽ വ­ന്ന­തു് ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യാ­യി­രു­ന്നു. അ­ന്നു് ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട പറഞ്ഞ ഒരു കാ­ര്യം ‘എ­നി­ക്കു് ഗോ­വി­ന്ദ­നോ­ടു് ഈർഷ്യ ക­ലർ­ന്ന ഇ­ഷ്ട­മാ­യി­രു­ന്നു’ എ­ന്നു്. ‘ഞാനീ തവനൂർ കു­ന്ന­ത്തും കൂ­ര­ട­ക്കു­ന്ന­ത്തും പലതവണ വ­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടു്, അ­ന്നൊ­ക്കെ ചെറിയ ഉരുളൻ ച­രൽ­ക്ക­ല്ലു­കൾ പെ­റു­ക്കി എ­ടു­ത്തു ‘ഗോ­വി­ന്ദാ…’ എ­ന്നു് ഉ­റ­ക്കെ വി­ളി­ച്ചു ദൂ­രേ­ക്കു് വ­ലി­ച്ചെ­റി­യാ­റു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു’ എ­ന്നും ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട പ­റ­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. ആ ഒ­രൊ­റ്റ പ­റ­ച്ചി­ലിൽ ഗോ­വി­ന്ദ­നും ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യും ത­മ്മിൽ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്ന കെ­മി­സ്ട്രി വളരെ വ്യ­ക്ത­വും ആ­യി­രു­ന്നു.

ഗോ­വി­ന്ദൻ അ­നു­ഭ­വ­ങ്ങ­ളി­ലെ നെ­ല്ലും പ­തി­രും ചേ­റി­ക്കൊ­ഴി­ച്ചു ചേ­റി­ക്കൊ­ഴി­ച്ചു മേ­ദ­സ്സ­റ്റ­വ­യെ ക­വി­ത­യി­ലേ­ക്കു് കു­ടി­യി­രു­ത്തി. അ­തു­കൊ­ണ്ടു തന്നെ അവ എ­ണ്ണ­ത്തിൽ കു­റ­വാ­യി. ഇതിനു നേരെ എ­തിർ­ദി­ശ­യിൽ നി­ന്നു­കൊ­ണ്ടാ­ണു് ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട ക­വി­ത­യിൽ പ്ര­വർ­ത്തി­ച്ച­തു്. ജീ­വി­ത­ത്തി­ന്റെ ഏതു പ്ര­ത്യ­യ­ശാ­സ്ത്ര­മു­ഖ­ത്തെ­യാ­ണു് ത­നി­ക്കു നേ­രി­ടേ­ണ്ട­തു് എന്നു ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യ്ക്കു പൂർ­ണ്ണ ബോ­ധ്യം ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. അ­പ്പോൾ അതിനു വേ­ണ്ടു­ന്ന ക­രു­ക്കൾ അ­ദ്ദേ­ഹ­ത്തെ തേടി വ­രി­ക­യാ­ണു­ണ്ടാ­യ­തു്. ഒരു കവി എന്ന നി­ല­യിൽ അ­ദ്ദേ­ഹ­ത്തി­നു ല­ഭി­ച്ച വരം അ­താ­യി­രു­ന്നു. അവസാന ചി­ത്രം എന്ന ര­ച­ന­യിൽ നി­ന്നു് ആ­രം­ഭി­ക്കു­ന്ന ആ ഗൌരവ രചനകൾ പി­ന്നീ­ടു് ഒരു കാ­ല­ഘ­ട്ടം ആ­വ­ശ്യ­പ്പെ­ടു­ന്ന ആവേഗം ആഞ്ഞു പി­ടി­ച്ചെ­ടു­ക്കു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. കവിത ശ­ബ്ദ­ത്തി­ന്റെ ഒ­ര­നു­ഷ്ഠാ­നം ആ­ണെ­ന്നു് അ­കാ­ല­ത്തേ­ക്കു മ­റ­ന്നു തു­ട­ങ്ങി­യ ന­മ്മു­ടെ കാ­വ്യാ­വ­ബോ­ധ­ത്തെ­യാ­ണു് ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട ആദ്യം തി­രി­ച്ചു പി­ടി­ച്ച­തു്. ചെ­കി­ട്ട­ത്തു് ആഞ്ഞു കി­ട്ടു­ന്ന­തി­ന്റെ പു­ള­ച്ചിൽ പോലും പ­കർ­ന്നു തന്നു കു­റ­ത്തി എ­ന്നു് അ­ക്കാ­ല­ത്തെ സാ­ഹി­ത്യ ച­രി­ത്രം.

images/Ayyapapanicker.jpg
അ­യ്യ­പ്പ പ­ണി­ക്കർ

കവിത വാ­യ­ന­ക്കാ­രൻ ആ­ധ്യാ­രോ­പി­ക്കു­ന്ന വാ­യ­ന­യു­ടെ രീ­തി­യാ­ണു്. ഇ­ക്കാ­ര്യം ഏ­റ്റ­വും ഇ­ണ­ങ്ങു­ന്ന രണ്ടു കവികൾ അ­ക്കാ­ല­ത്തു് അ­യ്യ­പ്പ പ­ണി­ക്ക­രും ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യു­മാ­യി­രു­ന്നു. ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട പക്ഷേ, വാ­യ­ന­യെ അ­തി­ന്റെ ആ­ധ്യാ­രോ­പ­ങ്ങ­ളെ അ­തി­ന്റെ ആദ്യ പ­ടി­യിൽ തന്റെ ചൊ­ല്ല­ലി­ന്റെ ആ­യ­ത്തിൽ കു­ടു­ക്കി­യി­ട്ടു. പക്ഷേ, മാ­സ്മ­ര­മാ­യ ആ ചൊൽ­ക്കാ­ഴ്ച­കൾ വ്യാ­പ­ക­മാ­യി ചർച്ച ചെ­യ്യ­പ്പെ­ട്ടെ­ങ്കി­ലും കേ­ര­ള­ത്തിൽ­ത്ത­ന്നെ അ­തി­ന്റെ ആ­ദ്യ­കാ­ല ഇ­ട­പെ­ട­ലു­കൾ എല്ലാ മു­ക്കി­ലും മൂ­ല­യി­ലും എ­ത്തി­യി­രു­ന്നി­ല്ല. അതു കൊ­ണ്ടു തന്നെ ആ ക­വി­ത­കൾ അ­തി­ന്റെ ശബ്ദ സൌ­ഷ്ട­വം ഇ­ല്ലാ­തെ­ത്ത­ന്നെ വാ­യ­ന­യിൽ മ­ന­സ്സിൽ മു­ഴ­ങ്ങി. കു­റ­ത്തി­യും കാ­ട്ടാ­ള­നും ശാ­ന്ത­യും ക­ണ്ണൂർ കോ­ട്ട­യും കോ­ഴി­യും ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യും ആ പ­ശു­ക്കു­ട്ടി­യു­ടെ മ­ര­ണ­വും പു­ഴു­ങ്ങി­യ മു­ട്ട­ക­ളും ന­ഗ­ര­ത്തിൽ പറഞ്ഞ സു­വി­ശേ­ഷ­വും ആ വ­ഴി­യിൽ വാ­യ­ന­യെ വി­സ്മ­യി­പ്പി­ച്ചു. ഗ­ദ്യ­മാ­യാ­ലും അ­ല്ലെ­ങ്കി­ലും ക­രു­ണ­യ­റ്റ ജീ­വി­ത­ത്തെ കാ­രു­ണ്യ­ത്തി­ന്റെ വാ­ക്കു­കൾ കൊ­ണ്ടു് വെ­ളി­പ്പെ­ടു­ത്തി. ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട അ­ത്യ­ന്തം രോ­ഷ­ത്തി­ന്റെ വാ­ക്കു­ക­ളാ­ണു് ഉ­ച്ച­രി­ച്ച­തെ­ന്ന ഒരു ധാ­ര­ണ­യു­ണ്ടു്, അതു തെ­റ്റാ­ണു്, ആ വാ­ക്കു­കൾ അ­ത്യ­ന്തം കാ­രു­ണ്യ­മ­യ­മാ­യി­രു­ന്നു. വാ­യ­ന­യെ അ­ക്കാ­ല­ത്തു് ആ അർ­ത്ഥ­ത്തിൽ വ­ഴി­തെ­റ്റി­ച്ച­തു് ആ ശ­ബ്ദ­ത്തി­ലെ പ­രു­ക്ക­ത്ത­രം മാ­ത്ര­മാ­യി­രു­ന്നു.

ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യു­ടെ ശബ്ദം മ­റ­ന്നു് ഏ­തെ­ങ്കി­ലും ഒരു കവിത എ­ടു­ത്തു വെ­ച്ചു് മൌ­ന­മാ­യി വാ­യി­ച്ചു നോ­ക്കു­ക, അ­പ്പോൾ ക­രു­ണ­യു­ടെ കടൽ ഇ­ര­മ്പു­ന്ന­ത­റി­യാം. വാ­ക്കി­നെ മോ­ഹി­ച്ചും വാ­ക്കിൽ ര­മി­ച്ചു­മാ­ണു് ആ മ­നു­ഷ്യൻ കവിത എ­ഴു­തി­യ­തു്. അ­ദ്ദേ­ഹം ഏ­റ്റ­വും കൂ­ടു­തൽ ഇ­ഷ്ട­ത്തോ­ടെ ഉ­പ­യോ­ഗി­ച്ചു് പോന്ന ഒരു വാ­ക്കു് സ­രി­ത്തു് എ­ന്ന­താ­ണു്. അതു് കാ­രു­ണ്യ­ത്തി­ന്റെ സ­രി­ത്തു ത­ന്നെ­യാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്തി­നോ­ടാ­യി­രു­ന്നു ഈ കാ­രു­ണ്യം എ­ന്നു് പ­രി­ശോ­ധി­ക്കാൻ ഇ­പ്പോൾ ബാ­ധ്യ­ത വ­രു­ന്നു.

ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­ക്ക­വി­ത­യിൽ മൂ­ന്നു ത­ല­ത്തിൽ ഈ കാ­രു­ണ്യം മേൽ­ക്കൈ നേ­ടു­ന്നു­ണ്ടു്. ഒ­ന്നു് കാ­വ്യ­പ്ര­മേ­യ­ത്തി­ന്റെ സ്വീ­കാ­ര്യ­ത്തി­ലും അ­തി­ന്റെ പ­രി­ച­ര­ണ­ത്തി­ലും. ര­ണ്ടു് ക­വി­ത­യു­ടെ ഭാ­വ­ശി­ല്പം രൂ­പ­പ്പെ­ടു­ത്തു­ന്ന­തി­ലു­ള്ള ഇ­ട­പെ­ട­ലിൽ. മൂ­ന്നു് ക­വി­ത­യു­ടെ ശി­ല്പ­വി­താ­ന­ത്തിൽ.

പ്ര­മേ­യ സ്വീ­ക­ര­ണ­ത്തിൽ ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട കാ­ണി­ച്ച ഒരു നി­ഷ്കർ­ഷ, മ­നു­ഷ്യോ­ന്മു­ഖ പ്ര­ത്യ­യ ശാ­സ്ത്ര­ത്തി­നു് മു­ന്നിൽ നി­ല്ക്കു­ക എ­ന്ന­താ­യി­രു­ന്നു. ആ­ധു­നി­ക­ത­യു­ടെ വി­മർ­ശം എന്ന നി­ല­യിൽ തന്നെ അ­തി­ന്റെ മ­നു­ഷ്യ വി­രു­ദ്ധ­ത­ക­ളോ­ടു­ള്ള ക­ടു­ത്ത എ­തിർ­പ്പും ക­ല­ഹ­വു­മാ­യി­ത്തീ­രു­ക­യാ­ണു് ക­വി­ത­യു­ടെ വഴി എന്നു വൈകി ക­ണ്ടെ­ത്തി­യ ക­വി­യാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട. അ­തി­നാൽ താൻ എ­ന്താ­ണു് എ­ഴു­തേ­ണ്ട­തു് എന്ന പൂർ­വ്വ­നി­ശ്ചി­ത­മാ­യ ഒരു തീ­രു­മാ­നം ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യ്ക്കു് ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. അ­തു­കൊ­ണ്ടു കൂ­ടി­യാ­വ­ണം ഗോ­വി­ന്ദ­നെ­പ്പോ­ലെ പ്ര­മേ­യ­ത്തി­ന്റെ മാം­സ­ള­ത­യെ ക്ര­മാ­തീ­ത­മാ­യി ചെ­ത്തി­മാ­റ്റാൻ ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട ത­യ്യാ­റാ­വാ­തി­രു­ന്ന­തു്. വാ­ക്കി­ന്റെ സ­മൃ­ദ്ധി ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യിൽ ആ­ഘോ­ഷി­ക്ക­പ്പെ­ട്ട­തി­നു മറ്റു കാ­ര­ണ­ങ്ങൾ ചി­ക­യേ­ണ്ടി വ­രു­മെ­ന്നു തോ­ന്നു­ന്നി­ല്ല.

സ­മൃ­ദ്ധ­മാ­യ വാ­ക്കു­ക­ളു­ടെ പ്ര­വാ­ഹ­ത്തിൽ കാ­വ്യ­പ്ര­മേ­യം മെ­ഴു­കു ശി­ല്പം പോലെ വാ­യ­ന­യിൽ യ­ഥേ­ഷ്ടം വ­ഴ­ങ്ങി. ആ­ധു­നി­ക­ത അന്നു സൃ­ഷ്ടി­ച്ച വാ­യ­ന­യു­ടെ ക്ലി­ഷ്ട­ത­ക­ളോ­ടു് ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യു­ടെ ക­വി­ത­കൾ സ­മ­ര­സ­പ്പെ­ട്ടു. പൂ­ത­പ്പാ­ട്ടി­ലെ പൂ­ത­ത്തി­ന്റെ വരവും കു­റ­ത്തി­യി­ലെ കു­റ­ത്തി­യു­ടെ വരവും സ­മാ­ന­മാ­യി വാ­യി­ച്ചെ­ടു­ക്കാൻ സാ­ധി­ക്കു­ന്ന­തു് അതു കൊ­ണ്ടാ­ണു്. പൂതം സൌ­മ്യ­വും കു­റ­ത്തി രൌ­ദ്ര­വും ആ­ണെ­ന്ന വ്യ­ത്യാ­സ­മേ കാണൂ. ര­ണ്ടും പക്ഷേ, നി­ഷ്കാ­സി­ത­ന്റെ അ­ടി­പ്പ­ട­വിൽ നി­ന്നാ­ണു വ­രു­ന്ന­തു്. ര­ണ്ടും അ­ര­ങ്ങി­ന്റെ മു­ന്നിൽ മു­റു­ക്കി­ത്തു­പ്പി ഇ­രി­ക്കു­ന്ന­വ­നോ­ടാ­ണു ചോ­ദി­ക്കു­ന്ന­തു്. ര­ണ്ടും രണ്ടു കാ­ല­ത്തിൽ ആയതു കൊ­ണ്ടാ­ണു് രണ്ടു ചോ­ദ്യ­ങ്ങ­ളു­ടെ­യും ഘടന മാ­റു­ന്ന­തു് എന്നു മാ­ത്രം. ഇതൊരു കാ­ത­ലാ­യ വ്യ­ത്യാ­സം അല്ല തന്നെ. രൂ­പ­പ്പെ­ട്ടു വ­രു­മ്പോൾ പക്ഷെ വാ­യ­ന­യു­ടെ അ­തി­രു­കൾ കാ­രു­ണ്യം കൊ­ണ്ടു് ന­ന­ഞ്ഞു പോ­കു­ന്ന­തെ­ന്തു് എന്ന ചോ­ദ്യം പൂ­ത­പ്പാ­ട്ടു് വാ­യി­ച്ച ആൾ കു­റ­ത്തി വാ­യി­ച്ചു നിർ­ത്തു­മ്പോൾ ഉ­ന്ന­യി­ച്ചാൽ വി­സ്മ­യി­ക്കേ­ണ്ട­തി­ല്ല.

‘അവസാന ചി­ത്രം’ മുതൽ ‘കി­ളി­യും ഞാനും’ വ­രെ­യു­ള്ള ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­യു­ടെ ക­വി­ത­ക­ളു­ടെ പ്ര­മേ­യ­ത്തെ നിർ­ണ്ണ­യി­ച്ച­തു് ഈ കാ­രു­ണ്യ­ത്തി­ന്റെ സാ­ന്നി­ദ്ധ്യ­മാ­ണു്. മ­നു­ഷ്യാ­വ­സ്ഥ­ക­ളു­ടെ വി­വി­ധ­ങ്ങ­ളാ­യ പ­ര­മ­സ­ങ്ക­ട­ങ്ങ­ളെ രൂ­ക്ഷ­മാ­യും ക­ടു­പ്പി­ച്ചും പ­റ­ഞ്ഞൊ­ഴി­ക്കു­ക­യും നെ­റി­യും നെ­റി­കേ­ടു­ക­ളും നി­റ­ഞ്ഞ പരമ ദ­രി­ദ്ര­മാ­യ സാം­സ്കാ­രി­കാ­ന്ത­രീ­ക്ഷ­ത്തെ അതി തീ­വ്ര­ത­യോ­ടെ മു­ന്നി­ലേ­ക്കു് ആ­ഞ്ഞെ­റി­ഞ്ഞു ത­രി­ക­യും ചെ­യ്യു­മ്പോൾ പോലും ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട ഈ കാ­രു­ണ്യ ബോ­ധ­ത്തെ ക­യ്യൊ­ഴി­ച്ചി­ല്ല. ഓരോ ക­വി­ത­യു­ടെ­യും അ­ക­ത്തേ­ക്കു­ള്ള വ­ഴി­ക­ളിൽ മറ്റു ക­വി­ത­ക­ളു­മാ­യു­ള്ള ഈ സൂ­ത്ര­ബ­ന്ധം അതീവ ശ്ര­ദ്ധ­യോ­ടെ­യാ­ണു് നിർ­വ­ഹി­ചി­ട്ടു­ള്ള­തെ­ന്നു കാണാം. ഈ സൂത്ര ബ­ന്ധ­മാ­ണു് ക­ട­മ്മ­നി­ട്ട­ക്ക­വി­ത കൈ­യ്യി­ലെ­ടു­ക്കു­മ്പോ­ളെ­ല്ലാം ആ­ഹ്ലാ­ദ­മു­ണർ­ത്തു­ന്ന­തു്.

വിജു നാ­യ­ര­ങ്ങാ­ടി
images/viju.jpg

1965-ൽ പൊ­ന്നാ­നി­യിൽ ജ­നി­ച്ചു. പൊ­ന്നാ­നി­യിൽ ജീ­വി­ച്ചു വ­രു­ന്നു. വിവിധ ഗവ. കോ­ളേ­ജു­ക­ളിൽ ദീർ­ഘ­കാ­ലം മലയാള വി­ഭാ­ഗം അ­ദ്ധ്യാ­പ­ക­നാ­യും വ­കു­പ്പു് അ­ദ്ധ്യ­ക്ഷ­നാ­യും പ്ര­വർ­ത്തി­ച്ചു. തിരൂർ തു­ഞ്ചൻ മെ­മ്മോ­റി­യൽ ഗവ. കോ­ളേ­ജിൽ നി­ന്നും പ്രിൻ­സി­പ്പാ­ളാ­യി വി­ര­മി­ച്ചു. ആ­നു­കാ­ലി­ക­ങ്ങ­ളിൽ എ­ഴു­തു­ന്നു. പ്ര­ഭാ­ഷ­ണ രം­ഗ­ത്തു് സ­ജീ­വ­മാ­ണു്.

Colophon

Title: Karunyam Muninju Kaththiya Vilakku (ml: കാ­രു­ണ്യം മു­നി­ഞ്ഞു ക­ത്തി­യ വി­ള­ക്കു്).

Author(s): Viju Nayarangadi.

First publication details: Sayahna Foundation; Trivandrum, Kerala; 2023-01-23.

Deafult language: ml, Malayalam.

Keywords: Article, Viju Nayarangadi, Karunyam Muninju Kaththiya Vilakku, വിജു നാ­യ­ര­ങ്ങാ­ടി, കാ­രു­ണ്യം മു­നി­ഞ്ഞു ക­ത്തി­യ വി­ള­ക്കു്, Open Access Publishing, Malayalam, Sayahna Foundation, Free Software, XML.

Digital Publisher: Sayahna Foundation; JWRA 34, Jagthy; Trivandrum 695014; India.

Date: January 23, 2023.

Credits: The text of the original item is copyrighted to the author. The text encoding and editorial notes were created and​/or prepared by the Sayahna Foundation and are licensed under a Creative Commons Attribution By NonCommercial ShareAlike 4​.0 International License (CC BY-​NC-SA 4​.0). Commercial use of the content is prohibited. Any reuse of the material should credit the Sayahna Foundation and must be shared under the same terms.

Cover: Kenilworth Castle, a painting by Peter DE WINT (1784–1849). The image is taken from Wikimedia Commons and is gratefully acknowledged.

Production history: Data entry: the author; Typesetter: JN Jamuna; Editor: PK Ashok; Encoding: JN Jamuna.

Production notes: The entire document processing has been done in a computer running GNU/Linux operating system and TeX and friends. The PDF has been generated using XeLaTeX from TeXLive distribution 2021 using Ithal (ഇതൾ), an online framework for text formatting. The TEI (P5) encoded XML has been generated from the same LaTeX sources using LuaLaTeX. HTML version has been generated from XML using XSLT stylesheet (sfn-​tei-html.xsl) developed by CV Radhakrkishnan.

Fonts: The basefont used in PDF and HTML versions is RIT Rachana authored by KH Hussain, et al., and maintained by the Rachana Institute of Typography. The font used for Latin script is Linux Libertine developed by Phillip Poll.

Web site: Maintained by KV Rajeesh.

Download document sources in TEI encoded XML format.

Download Phone PDF.