ഫ്ര​ഞ്ച് സാ​ഹി​ത്യ​കാ​രൻ ഷാങ് കൊക്‍തോ യുടെ (Jean Cocteau, 1889–1963) ഏതോ ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തിൽ വാ​യി​ച്ച ഒരു കൊ​ച്ചു കഥ ഓർ​മ്മ​യി​ലെ​ത്തു​ന്നു. യു​വാ​വായ ഒരു ചൈ​നീ​സ് ചി​ത്ര​കാ​രൻ ഗ്രാ​മ​ത്തിൽ അല​ഞ്ഞു തി​രി​യു​മ്പോൾ ഒരു ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭ​ത്തെ കാ​ണാ​നി​ട​യാ​യി. മനോ​ഹ​ര​മായ ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭം. അത്ര​യ്ക്കു സു​ന്ദ​ര​മായ മറ്റൊ​രു ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭ​ത്തെ അയാൾ മുൻപു കണ്ടി​ട്ടേ​യി​ല്ല. ചി​ത്ര​കാ​രൻ വീ​ട്ടിൽ​ച്ചെ​ന്നു് ഓർ​മ്മ​യിൽ നി​ന്നു് അതിനെ വര​യ്ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി. സൂ​ക്ഷ്മാം​ശ​ങ്ങ​ളിൽ​പ്പോ​ലും തെ​റ്റു പറ്റ​രു​തെ​ന്നു കരുതി വര​ച്ച​പ്പോൾ നൂറു വർഷം വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു ആ ചി​ത്രം പൂർ​ണ്ണ​മാ​കാൻ. ഒടു​വിൽ മരി​ക്കു​ന്ന​തി​നു തൊ​ട്ടു മുൻ​പു് അയാൾ അവ​സാ​ന​ത്തെ മി​നു​ക്കു​പ​ണി കൂടെ നട​ത്തി. ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭം കട​ലാ​സ്സിൽ നി​ന്നു പറ​ന്നു പോയി.

നത​നീ​യൽ ഹോതോൺ (Nathaniel Hawthorne, 1804–64) എന്ന അമേ​രി​ക്കൻ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​രൻ എഴു​തിയ The Artist of the Beautiful എന്ന ചെ​റു​കഥ പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​ണു്. ഒരു വാ​ച്ച് നിർ​മ്മാ​താ​വി​ന്റെ കൂടെ ജോലി ചെ​യ്യാൻ പ്രേ​രി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഒരു യു​വാ​വു് ഒരു ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭ​ത്തെ നിർ​മ്മി​ച്ചു് പേ​ട​ക​ത്തി​ലാ​ക്കി അയാ​ളു​ടെ പൂർ​വ്വ കാ​മു​കി​യു​ടെ വീ​ട്ടിൽ കൊ​ണ്ടു​ചെ​ന്നു. അതിനു ജീ​വ​നു​ണ്ടോ എന്നു് അവൾ​ക്കു സംശയം. യന്ത്ര​ത്തി​നു ജീ​വ​നെ​ങ്ങ​നെ വരും എന്നു് അവ​ളു​ടെ ഭർ​ത്താ​വു ചോ​ദി​ച്ചു. അവൾ പേ​ട​ക​ത്തിൽ തൊ​ട്ട​പ്പോ​ഴാ​ണെ​ന്നാ​ണു് എന്റെ ഓർമ്മ, ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭം അതി​ന​ക​ത്തു നി​ന്നു പു​റ​ത്തേ​ക്കു് ഇറ​ങ്ങി ഉയർ​ന്നു പൊ​ങ്ങി. എല്ലാ​വ​രും അദ്ഭു​ത​പ്പെ​ട്ടു. അതു് കലാ​കാ​ര​ന്റെ—നിർ​മ്മാ​താ​വി​ന്റെ—അടു​ത്തേ​ക്കു വന്ന​പ്പോൾ ‘നി​ന​ക്കു ഞാൻ ജീവൻ തന്നു കഴി​ഞ്ഞു. ഇനി നീ എന്റേ​ത​ല്ല’ എന്നോ മറ്റോ അയാൾ പറ​ഞ്ഞു. പൂർ​വ്വ​കാ​മു​കി​യു​ടെ മകൻ ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭ​ത്തെ പി​ടി​ച്ചു കൈ​ക്ക​ക​ത്തു വച്ചു ഞെ​രി​ച്ചു കള​ഞ്ഞു. അവ​ന്റെ കൈ ആരോ തു​റ​ന്നു നോ​ക്കി​യ​പ്പോൾ ഏതാ​നും കാ​ഞ്ചന രേ​ണു​ക്കൾ മാ​ത്രം.

ഈ രണ്ടു കഥ​ക​ളി​ലും കലാ​കാ​ര​ന്മാ​രു​ടെ സത്ത കലാ​സൃ​ഷ്ടി​ക​ളി​ലേ​ക്കു പ്ര​വ​ഹി​ക്കു​ന്നു എന്ന ആശ​യ​ത്തി​നാ​ണു പ്രാ​ധാ​ന്യം. ഹോ​തോ​ണി​ന്റെ കഥയിൽ മറ്റൊ​രാ​ശ​യ​വു​മു​ണ്ടു്. കലാ​കാ​രൻ കലാ​സൃ​ഷ്ടി​ക്കു ജീവൻ നല്കി ബഹു​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ മുൻ​പിൽ സമർ​പ്പി​ച്ചു കഴി​ഞ്ഞാൽ അയാ​ളു​ടെ ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വം അതോടെ തീ​രു​ക​യാ​യി. വി​മർ​ശ​നം കൊ​ണ്ടു് ആരെ​ങ്കി​ലും അതിനെ നശി​പ്പി​ച്ചാ​ലും അയാൾ​ക്കു പരാ​തി​യി​ല്ല. കലാ​കാ​ര​ന്റെ ബു​ദ്ധി​യും ഭാ​വ​ന​യും ഭാ​വ​സം​ദൃ​ബ്ധ​ത​യും ഒക്കെ ചേർ​ന്ന​താ​ണു് കലാ​സൃ​ഷ്ടി. എങ്കി​ലും അതു മരി​ച്ചാ​ലും അയാൾ​ക്കു ദുഃ​ഖ​മി​ല്ല. മുൻ​കോ​പി​ക​ളായ നമ്മു​ടെ കഥാ​കാ​ര​ന്മാ​രും കവി​ക​ളും ഹോതോൺ ഉപ​ന്യ​സി​ക്കു​ന്ന സാ​ര​സ്വത രഹ​സ്യം മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യെ​ങ്കിൽ!

മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യെ​ങ്കിൽ വിജയം രവി “ഡോ​ക്ടർ വി​രൂ​പാ​ക്ഷൻ” എന്ന വി​രൂ​പ​മായ “ഹാ​സ്യ​കഥ” എഴു​തു​കി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു (മനോരമ, ലക്കം 49). മരു​ന്നു്, കഴി​ക്കാൻ കൊ​ടു​ത്തും അതു് ശരീ​ര​ത്തിൽ കു​ത്തി​വ​ച്ചും ഒരു​ത്ത​ന്റെ പണം പി​ടു​ങ്ങു​ന്ന ഡോ​ക്ടർ ഒരാളെ ജാ​മ്യ​ത്തി​ലി​റ​ക്കാൻ പൊ​ലീ​സ് സ്റ്റേ​ഷ​നിൽ പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞു് അയാൾ അവിടെ ചെ​ല്ലു​ന്നു. സ്റ്റേ​ഷ​ന​ക​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന ഡോ​ക്ട​റെ കാണാൻ വേ​ണ്ടി താൻ മെ​ഡി​ക്കൽ റെ​പ്രി​സെ​ന്റേ​റ്റീ​വ് ആണെ​ന്നു കള്ളം പറ​യു​ന്നു. പൊ​ലീ​സു​കാർ വ്യാജ ഡോ​ക്ട​റെ​യും അയാൾ​ക്കു മരു​ന്നു കൊ​ണ്ടു കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​വ​നെ​ന്നു കരുതി അയാ​ളെ​യും ഇരു​മ്പ​ഴി​കൾ​ക്കു​ള്ളി​ലാ​ക്കു​ന്നു. രച​ന​യിൽ വേളൂർ കൃ​ഷ്ണൻ​കു​ട്ടി യെ അനു​ക​രി​ക്കു​ന്ന വിജയം രവി ആ വ്യാജ ഡോ​ക്ട​റെ​പ്പോ​ലെ വ്യാജ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​നാ​ണു്. ഫ്ര​സ്ട്രേ​ഷ​ന്റെ—തകർ​ച്ച​യു​ടെ—ഫല​മാ​ണു് ഹാ​സ്യം എന്നു് പറ​യാ​റു​ണ്ടു്. തന്നെ അടി​ച്ച​മർ​ത്താൻ ആരെ​ങ്കി​ലും ശ്ര​മി​ച്ചാൽ അയാൾ ഹാ​സ്യ​സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​നാ​വും എന്നു് മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​ന്മാർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. വി​ദേ​ശാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​ല​മർ​ന്ന രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ ഹാ​സ്യ​സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാർ ധാ​രാ​ള​മു​ണ്ടാ​കു​ന്ന​തി​ന്റെ ഹേതു അതാ​ണു്. സ്വ​ത​ന്ത്ര​രായ ഇം​ഗ്ലീ​ഷു​കാ​രു​ടെ ഇടയിൽ അത്ര​യ​ധി​കം ഹാ​സ്യ​സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാ​രി​ല്ല എന്ന​തും ഓർ​മ്മി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​താ​ണു്. ഏതോ തകർ​ച്ച​യു​ടെ നേർ​ക്കു​ള്ള ആത്മ​ര​ക്ഷ​ണ​മാ​യി വിജയം രവി​യു​ടെ ‘ഹാസ്യ’ രചനയെ പരി​ഗ​ണി​ക്കാൻ എനി​ക്കു വൈ​ഷ​മ്യ​മി​ല്ല. പക്ഷേ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഈ പ്ര​വൃ​ത്തി ‘ഒരാ​ന്റി സോ​ഷ്യൽ’ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മാ​ണു്. അന്യ​നു് ശാ​രീ​രി​ക​മോ മാ​ന​സി​ക​മോ ആയ നാശം ഉണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തു് സമൂ​ഹ​വി​രു​ദ്ധ​പ്ര​വർ​ത്ത​നം. അതു് കരു​തി​ക്കൂ​ട്ടി​യാ​വാം; അല്ലാ​തെ​യാ​വാം. അന്യ​ന്റെ വീ​ട്ടിൽ ചെ​ല്ലു​ന്ന കു​ട്ടി​കൾ അയാ​ളു​ടെ ഷോ​ക്കേ​സി​ലെ കൗ​തു​ക​വ​സ്തു​ക്കൾ വലി​ച്ചി​ട്ടു പൊ​ട്ടി​ക്കു​ന്ന​തു് സമൂ​ഹ​വി​രു​ദ്ധ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും കരു​തി​ക്കൂ​ട്ടി​യു​ള്ള പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മ​ല്ല. അതിഥി വന്നു സം​സാ​രി​ക്കു​മ്പോൾ റേ​ഡി​യൊ​യോ ടെ​ലി​വി​ഷൻ സെ​റ്റോ ഉച്ച​ത്തിൽ ശബ്ദി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു് കരു​തി​ക്കൂ​ട്ടി​യു​ള്ള ‘ആന്റി സോ​ഷ്യൽ ബി​ഹേ​വി​യർ’. വിജയം രവി​ക്കു് ആരെ​യും ഉപ​ദ്ര​വി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു് ഉദ്ദേ​ശ്യ​മി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം ഷോ​ക്കേ​സി​ലെ ഭം​ഗി​യാർ​ന്ന വസ്തു​ക്കൾ വലി​ച്ചി​ട്ടു പൊ​ട്ടി​ക്കു​ന്ന​തു് അബോ​ധാ​ത്മ​ക​മാ​യി​ട്ടാ​ണു്. അതു് ആന്റി​സോ​ഷ്യ​ലാ​ണെ​ങ്കി​ലും ക്ഷ​ന്ത​വ്യം.

റഷ്യാ​ക്കാ​രാ​ണു് ഫലിതം നല്ല​പോ​ലെ ആസ്വ​ദി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു് ജൂ​ത​ന്മാർ പറ​യു​ന്നു. മൂ​ന്നു തവ​ണ​യാ​ണു് റഷ്യാ​ക്കാ​ര​ന്റെ ചി​രി​ച്ചു കൊ​ണ്ടു​ള്ള ആസ്വാ​ദ​നം. ഒന്നു്: നേ​ര​മ്പോ​ക്കു കേൾ​ക്കു​മ്പോൾ. രണ്ടു്: അതു് അയാൾ​ക്കു വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു കൊ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ. മൂ​ന്നു്: റഷ്യാ​ക്കാ​രൻ അതു മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​മ്പോൾ. റഷ്യാ​ക്കാർ ജൂ​ത​ന്മാ​രെ ഉപ​ദ്ര​വി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ?

ഉപ​ദ്ര​വ​മി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും സീ​ന​ത്തി​ന്റെ “അനു​രാ​ഗ​നാ​ട​കം” (മനോ​രാ​ജ്യം, ലക്കം 7) ഫലി​ത​മ​ല്ല, സാ​ഹി​ത്യ​മ​ല്ല. ഡ്രാ​യി​ങ് മാ​സ്റ്റർ കൃ​ഷ്ണൻ നായർ സു​ന്ദ​ര​ന​ല്ലെ​ങ്കി​ലും പെ​ണ്ണു​ങ്ങൾ ഇഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്ന​വ​നാ​ണു്. എന്നാൽ സു​ന്ദ​ര​നായ ഡ്രിൽ മാ​സ്റ്റ​റോ​ടു് ഒരു പെ​ണ്ണും സം​സാ​രി​ക്കാൻ പോ​കു​ന്നി​ല്ല. ഒരി​ക്കൽ അയാൾ ഒരു ടീ​ച്ച​റി​നോ​ടു സം​സാ​രി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു. പി​ള്ളേർ അതു കണ്ടു ബഹളം കൂ​ട്ടി. ‘ഒരു​പാ​ടു പ്രേ​മം നട​ത്തി പൊ​ളി​ഞ്ഞ പു​ള്ളി​യാ​ണ​ത്രേ’ ഡ്രിൽ മാ​സ്റ്റർ. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണ​ത്രേ സ്ത്രീ​കൾ അടു​ക്കാ​ത്ത​തു്. ഇതിലെ ‘സൈ​ക്കോ​ള​ജി’ അത്ര​ക​ണ്ടു ശരി​യ​ല്ല. ‘മോറൽ റെ​ക്കു’കളെ—സാ​ന്മാർ​ഗ്ഗി​ക​മാ​യി അധഃ​പ​തി​ച്ച​വ​രെ—പെ​ണ്ണു​ങ്ങൾ​ക്കു് സീ​ന​ത്തു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ അത്ര വെ​റു​പ്പൊ​ന്നു​മി​ല്ല. ഇല്ലെ​ന്നു മാ​ത്ര​മ​ല്ല ഇഷ്ട​മാ​ണു താനും. പി​ന്നെ വർ​ത്ത​മാ​നം പറ​യു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു്. തങ്ങൾ​ക്കു് ഇഷ്ട​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രോ​ടു വാ​തോ​രാ​തെ സം​സാ​രി​ക്കു​ക​യും ഇഷ്ട​മു​ള്ള​വ​രെ കണ്ടി​ല്ലെ​ന്നു ഭാ​വി​ച്ചു പോ​കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന​തു് സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ സ്വ​ഭാ​വ​മാ​ണു്. ഭർ​ത്തൃ​ഹ​രി പറ​ഞ്ഞ​തു കേ​ട്ടാ​ലും:

(ഒരാ​ളോ​ടു സം​സാ​രി​ക്കു​ന്നു. വി​ഭ്ര​മ​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടി (രതി​ജ​ന്യ​മായ ചേ​ഷ്ടാ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടി) വേ​റൊ​രു​ത്ത​നെ നോ​ക്കു​ന്നു. മറ്റൊ​രു​ത്ത​നെ മന​സ്സിൽ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു. സ്ത്രീ​കൾ​ക്കു് ആരി​ലാ​ണു് സ്ഥി​ര​മായ രാഗം?)

സ്ഥി​ര​മായ രാഗം ആപ​ത്താ​ണെ​ന്നു തകഴി തെ​ളി​യി​ച്ച​താ​യി കണി​യാ​പു​രം രാ​മ​ച​ന്ദ്രൻ പറ​യു​ന്നു. “ഒരാ​ളി​ന്റെ കഥ മൂ​ന്നു തര​ത്തിൽ എഴു​താ​മെ​ന്നു തെ​ളി​യി​ച്ച​തി​നു (തക​ഴി​ക്കു്) നോബൽ സമ്മാ​നം ലഭി​ക്കും.” എന്നാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം ദീർ​ഘ​ദർ​ശ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു് (കലാ​കൗ​മു​ദി, ലക്കം 436). ഈ വാ​ക്യ​ത്തി​ല​ട​ങ്ങു​ന്ന തീ​ക്ഷ്ണ​മായ ഹാ​സ്യം തക​ഴി​യേ​യും രസി​പ്പി​ക്കു​മെ​ന്നാ​ണു് എന്റെ വി​ചാ​രം. ആരെ ഉദ്ദേ​ശി​ച്ചു് ഹാ​സ്യം പ്ര​യോ​ഗി​ക്കു​ന്നു​വോ അതു് ആ ആളി​നേ​യും രസി​പ്പി​ക്കു​മ്പോൾ അതു് ഉത്ത​മ​ഹാ​സ്യ​മാ​യി ഭവി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നു കു​ട്ടി​ക്കൃ​ഷ്ണ​മാ​രാർ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. ആ നി​ല​യിൽ കണി​യാ​പു​രം രാ​മ​ച​ന്ദ്ര​ന്റെ ഹാ​സ്യം ഉത്ത​മം തന്നെ.

ഞാൻ തക​ഴി​യെ ലക്ഷ്യ​മാ​ക്കി പറ​യു​ക​യ​ല്ല. ഇത്ര​യും എഴു​തി​യ​പ്പോൾ ഉണ്ടായ വി​ചാ​രം ഇവിടെ ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. സന്ദർ​ഭ​ത്തോ​ടു യോ​ജി​ക്കു​ന്നി​ല്ല എന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു തന്നെ. ഈ നാ​ട്ടിൽ ‘പൊ​രു​തു​ന്ന’ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാർ ഏറെ​യു​ണ്ടു്. കഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്ന​വർ​ക്കു വേ​ണ്ടി തൂലിക ചലി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​ണു് അവർ. എന്നാൽ അവ​രു​ടെ ‘പൊ​രു​തൽ’ രച​ന​ക​ളി​ലേ​യു​ള്ളു. താ​മ​സി​ക്കാൻ രണ്ടു നില മാളിക, സഞ്ച​രി​ക്കാൻ പുതിയ കാറ്, സാ​യാ​ഹ്ന​ങ്ങ​ളിൽ കണ്ടു രസി​ക്കാൻ ‘കളർ ടെ​ലി​വി​ഷൻ’, ഉന്ന​ത​ന്മാ​രോ​ടു സം​സാ​രി​ച്ചു രസി​ക്കാൻ കളർ ടെ​ലി​ഫോൺ, ഭാ​ര്യ​യു​ടെ മൂ​ക്കിൽ പുക കയ​റാ​തി​രി​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി അടു​ക്ക​ള​യിൽ വി​ദ്യു​ച്ഛ​ക്തി കൊ​ണ്ടു പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന അടു​പ്പു്, സ്വി​ച്ചോൺ ചെ​യ്താൽ ചൂടു വെ​ള്ളം കി​ട്ടു​ന്ന കു​ളി​മു​റി, ഐസ്ക്രീ​മും ഫ്രൂ​ട്ട്സാ​ല​ഡും ശരി​പ്പെ​ടു​ത്തി​യെ​ടു​ക്കാൻ ഫ്രി​ജ്ജ്, എന്നെ​പ്പോ​ലു​ള്ള സു​യോ​ധ​ന​ന്മാർ​ക്കു സ്ഥ​ല​ജ​ല​വി​ഭ്ര​മം ഉള​വാ​ക്കാൻ മൊ​സൈ​ക് പാകിയ തറ. ഇവർ തൂ​ലി​ക​യെ​ടു​ത്തു് ‘മു​ത​ലാ​ളി​യു​ടെ രക്തം കു​ടി​ക്ക​ണം’ എന്നു് അല​റു​ന്നു. ബൂർ​ഷ്വാ മൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളെ താ​ലോ​ലി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് പ്രോ​ലി​റ്റേ​റി​യൻ മൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളെ വാ​ഴ്ത്തു​ന്നു. അവർ കാറിൽ പോ​കു​മ്പോൾ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ നട​ക്കു​ന്നു. എന്തൊ​ര​ന്ത​രം! ബഹു​ജ​ന​ത്തി​നു് ഈ പൊ​രു​തു​ന്ന സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാ​രെ​യാ​ണു് ഇഷ്ടം, ബഹു​മാ​നം, അതി​ലു​മു​ണ്ടു് ഒരു ‘സൈ​ക്കൊ​ളോ​ജി​ക്കൽ ട്രൂ​ത്ത്’. നെ​റ്റി​പ്പ​ട്ടം കെ​ട്ടി ഉത്സ​വ​സ്ഥ​ല​ത്തു് മന്ദ​മ​ന്ദം നീ​ങ്ങു​ന്ന ആന ബഹു​മാ​നം നേടും, പ്രേ​ക്ഷ​ക​രു​ടെ നെ​റ്റി​പ്പ​ട്ട​മി​ല്ലാ​തെ മദം​പൊ​ട്ടി ഓടു​ന്ന ആനയെ “വെ​ടി​വ​ച്ചു കൊ​ല്ലു്” എന്നേ ആളുകൾ ആക്രോ​ശി​ക്കു. നെ​റ്റി​പ്പ​ട്ടം കെ​ട്ടി​യ​വ​നെ​ങ്കി​ലും സ്വയം നി​യ​ന്ത്രി​ച്ച​വ​നാ​ണു് ആ ഗജ​വീ​രൻ. എന്നാൽ അവൻ എല്ലാം ഗ്ര​ഹി​ച്ച​വ​നു​മാ​ണു്. തക്ക സമ​യ​ത്തു് അവൻ ചി​ന്നം വി​ളി​ക്കും. നെ​റ്റി​പ്പ​ട്ടം കെ​ട്ടിയ ഗജ​വീ​ര​ന്മാ​രായ നമ്മു​ടെ വി​പ്ലവ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാർ ജയി​ക്ക​ട്ടെ.

ജയി​ക്കു​ന്ന​വർ ആചാ​ര്യ​ന്മാ​രാ​ണെ​ന്നും മഹാ​ന്മാ​രാ​ണെ​ന്നും പലരും വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു. ശരി​യ​ല്ല അതു്. ശ്രീ​രാ​മ​കൃ​ഷ്ണ പര​മ​ഹംസ നെയോ വി​വേ​കാ​ന​ന്ദ​നെ യോ രമണ മഹർഷി യെയോ നാ​രാ​യണ ഗു​രു​സ്വാ​മി യെയോ നമ്മൾ വാ​ഴ്ത്തു​മ്പോൾ നമ്മ​ളാ​ണു് ജയി​ക്കു​ന്ന​തു്. കാ​ര​ണ​മു​ണ്ടു്. മഹാ​ന്മാർ​ക്കു നമ്മു​ടെ സ്തു​തി​വ​ച​ന​ങ്ങൾ ആവ​ശ്യ​മി​ല്ല. അവരെ വാ​ഴ്ത്തു​മ്പോൾ നമ്മൾ​ക്കു മാ​ന​സി​ക​മായ ഔന്ന​ത്യം ഉണ്ടാ​കു​ന്ന​തേ​യു​ള്ളൂ. പ്രൊ​ഫ​സർ കെ. എം. തരകൻ ശ്രീ​നാ​രാ​യ​ണ​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് എഴു​തു​ന്നു:

“ഹായോഗ പരി​ശീ​ല​നം കൊ​ണ്ടു​മാ​ത്ര​മ​ല്ല, നി​സ്സം​ഗ​ത്വം​കൊ​ണ്ടും ജീ​വ​മു​ക്ത​നായ യോ​ഗീ​ന്ദ്രൻ, മർ​ദ്ദി​ത​ജ​ന​ത​യു​ടെ ആത്മ​വീ​ര്യ​ത്തെ വി​ജ്രം​ഭി​പ്പി​ച്ച വി​പ്ല​വ​കാ​രി, സഹ​ജീ​വി​ക​ളെ സേ​വി​ച്ച പതി​ത​കാ​രു​ണി​ക​നായ ലോ​ക​സേ​വ​കൻ, കവി, ദാർ​ശ​നി​കൻ, ഭാ​ര​തീയ നവോ​ത്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ മഹാ​ശി​ല്പി എന്നീ നി​ല​ക​ളിൽ ശ്രീ​നാ​രാ​യ​ണ​ഗു​രു ലോ​ക​ത്തി​ലെ മഹാ​പു​രു​ഷ​ന്മാ​രിൽ ഒരാ​ളാ​യി വി​രാ​ജി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന സത്യ​ത്തെ ശി​വ​ഗി​രി തീർ​ത്ഥാ​ടന/ കന​ക​ജൂ​ബി​ലി വി​ളം​ബ​രം ചെ​യ്യു​ന്നു”. (മനോരമ)

ഇതെ​ഴു​തി​യ​പ്പോൾ കെ. എം. തര​ക​നു​ണ്ടായ മാ​ന​സി​കോ​ന്ന​മ​നം വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​നായ എനി​ക്കും ഉണ്ടാ​കു​ന്നു. മനു​ഷ്യൻ എങ്ങ​നെ​യാ​ണു് അമ​ര​ത്വം വരി​ക്കു​ന്ന​തു്. ആത്മ​നി​യ​ന്ത്ര​ണം കൊ​ണ്ടും തന്നെ ഉന്ന​മി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു കൊ​ണ്ടും. ഞാൻ സാ​ധാ​രണ മനു​ഷ്യ​നാ​ണു്, എന്റെ വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളേ​യും ചി​ന്ത​ക​ളേ​യും നി​യ​ന്ത്രി​ക്കാൻ എനി​ക്കു കഴി​യു​ന്നി​ല്ല, എന്നെ​പ്പോ​ലു​ള്ള​വ​രാ​ണു് മറ്റു​ള്ള​വ​രും. സു​ദൃ​ഢ​മായ ഒരു ‘പേ​ഴ്സ​നാ​ലി​റ്റി’ രൂ​പ​വ​ത്ക​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നു മുൻ​പു് ഞാൻ അന്ത​രി​ച്ചു പോകും. ആചാ​ര്യ​ന്മാർ അങ്ങ​നെ​യ​ല്ല. അവർ കു​ട്ടി​ക്കാ​ലം തൊ​ട്ടു​ത​ന്നെ ചി​ന്ത​ക​ളെ​യും വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളെ​യും നി​യ​ന്ത്രി​ച്ചു് സ്വ​ത്വം ദൃ​ഢ​മാ​ക്കു​ന്നു. അങ്ങ​നെ ദാർ​ഢ്യ​മാർ​ന്ന സ്വ​ത്വം ഉള്ള​വ​രെ കണ്ടാ​ലു​ട​നെ അറി​യാം. നാ​രാ​യണ ഗു​രു​സ്സ്വാ​മി​യെ ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടി​ല്ല. പി. കേ​ശ​വ​ദേ​വും കൈ​നി​ക്കര പദ്മ​നാ​ഭ​പി​ള്ള യും അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്, സം​സാ​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു് എന്നു് അവർ എന്നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു. അദ്ദേ​ഹ​മെ​ങ്ങ​നെ എന്നു് ഞാൻ രണ്ടു പേ​രോ​ടും പ്ര​ത്യേ​കം പ്ര​ത്യേ​കം ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോൾ അവർ അറി​യി​ച്ച​തു് “അസാ​ധാ​ര​ണ​മായ തേ​ജ​സ്സാർ​ന്ന മഹാൻ” എന്നാ​ണു്. ഈ തേ​ജ​സ്സു് സ്വ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ—പേഴ്സനാലിറ്റിയുടെ-​–ഫല​മാ​ണു്. ഇങ്ങ​നെ തേ​ജ​സ്സു് ആവ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ തന്നെ​യാ​ണു് ‘ഡി​വി​നി​റ്റി’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു് ദൈ​വി​ക​ത്വ​മാർ​ജ്ജി​ച്ചു് അമ​ര​ത്വം കൈ​വ​രി​ച്ച ആചാ​ര്യ​നാ​ണു് ശ്രീ​നാ​രാ​യ​ണൻ. “ഭൂ​മി​യിൽ സ്വർ​ഗ്ഗ​മു​ണ്ടു്; ഓരോ കു​റ്റി​ക്കാ​ടും ഈശ്വ​ര​ശ​ക്തി​യാൽ ജ്വ​ലി​ക്കു​ന്നു” എന്നൊ​രു കവി. ഈ സ്വർ​ഗ്ഗ​ത്തേ​യും അഗ്നി​യേ​യും സാ​ക്ഷാ​ത്ക​രി​ച്ച മഹാ​ന്മാ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു് എഴു​തു​ന്ന​തു് ഉചി​ത​ജ്ഞ​ത​യു​ള്ള പ്ര​വൃ​ത്തി​ത​ന്നെ.

ഉചി​ത​ജ്ഞ​ത​യാർ​ന്ന പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളിൽ താ​ല്പ​ര്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രാ​ണു് നമ്മു​ടെ നി​രൂ​പ​കർ. സോ​ക്ര​ട്ടീ​സ് ചോ​ദി​ച്ചു: “റൊ​ട്ടി വി​ല​കൂ​ടിയ ഭക്ഷ​ണ​സാ​ധ​ന​മാ​യും വി​ല​കൂ​ടിയ ഭക്ഷ​ണ​സാ​ധ​ന​ത്തെ റൊ​ട്ടി​യാ​യും കരുതി ഭക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തു് ആരു്?” സോ​ക്ര​ട്ടീ​സി​ന്റെ ശി​ഷ്യൻ അതിനു മറു​പ​ടി നല്കി​യി​ല്ല. കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ഒരു ശി​ഷ്യൻ മറു​പ​ടി പറ​യു​ന്നു: “കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ നി​രൂ​പ​കർ”.

നി​രൂ​പ​കർ​ക്കു പോലും കു​റ്റം പറയാൻ വയ്യാ​ത്ത വി​ധ​ത്തിൽ ശു​ദ്ധ​മായ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ജീ​വി​തം നയി​ക്കു​ന്ന വ്യ​ക്തി​യാ​ണു് എം. എൻ. ഗോ​വി​ന്ദൻ നായർ. അദ്ദേ​ഹം തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ട കാ​ല​ത്തു് ഞാൻ ഒരി​ക്കൽ റോഡിൽ വച്ചു കണ്ടു അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ. ഞാൻ കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ​ല്ല. എങ്കി​ലും വി​മ​ലാ​ത്മ​ത​യ്ക്കു പരാ​ജ​യം വരു​ന്ന​തു് എനി​ക്കി​ഷ്ട​മ​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടു് ഞാൻ തെ​ല്ലൊ​രു ദുഃ​ഖ​ത്തോ​ടെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു: “സാറും സാ​റി​നെ​പ്പോ​ലു​ള്ള​വ​രും തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പിൽ തോ​ല്ക്കു​ന്ന​തു കഷ്ട​മ​ല്ലേ?” എം. എൻ. ഗോ​വി​ന്ദൻ നായർ ചി​രി​ച്ച​തേ​യു​ള്ളു. മറു​പ​ടി ഒന്നും പറ​ഞ്ഞി​ല്ല. ഞാൻ തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: “ഞാൻ ആദ്യ​മാ​യി സെ​ക്രി​ട്ടേ​റി​യ​റ്റിൽ ജോലി നോ​ക്കി​യി​രു​ന്നു. അന്നു് സാ​റി​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ച ഫയൽ ‘ഡീല് ’ ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​തു് ഞാ​നാ​ണു്. നാ​ഗർ​കോ​വി​ലി​ലെ ആശു​പ​ത്രി​യിൽ നി​ന്നു് സാറ് ഓടി​പ്പോയ വിവരം പൊ​ലീ​സ് ഇൻ​സ്പെ​ക്ടർ ജനറൽ റി​പ്പോർ​ട്ട് ചെ​യ്ത​പ്പോൾ ദിവാൻ സർ സി. പി. “Arrest him within twenty four hours” എന്നു് ഓർ​ഡ​റി​ട്ടു. പക്ഷേ, സാ​റി​നെ പി​ടി​കൂ​ടാൻ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല” അതു കേ​ട്ട​പ്പോ​ഴും എം. എൻ. ഹൃ​ദ്യ​മാ​യി ചി​രി​ച്ചു. എന്നി​ട്ടു പറ​ഞ്ഞു: “അതേ, അങ്ങ​നെ​യു​ള്ള സന്ദർ​ഭ​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ തരണം ചെ​യ്ത​ല്ലേ ഞാ​നി​വി​ടെ എത്തി​യ​തു്. ജന​ങ്ങൾ​ക്കു് അത​റി​യാ​മ​ല്ലോ. അതു​മ​തി”. സം​സ്കാ​ര​ഭ​ദ്ര​മായ ഈ മറു​പ​ടി കേ​ട്ടു് ഞാൻ ആഹ്ലാ​ദി​ച്ചു. അതേ സം​സ്കാര സൗ​ര​ഭ്യം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആത്മ​ക​ഥ​യി​ലു​മു​ണ്ടു്. അതി​ന്റെ ഒരു ഭാഗം ജന​യു​ഗം വാ​രി​ക​യിൽ കാണാം (ലക്കം 29). രാ​ഷ്ട്ര വ്യ​വ​ഹാ​ര​ത്തിൽ (Politics) ഒരു നേ​താ​വി​നും അഭി​പ്രാ​യം ഇരു​മ്പു​ല​ക്ക ആയി​രു​ന്നു കൂ​ടെ​ന്നു സിസറോ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. അഭി​പ്രാ​യം ഇരു​മ്പു​ല​ക്ക തന്നെ എന്നു ജീ​വി​തം കൊ​ണ്ടു തെ​ള​യി​ച്ച നേ​താ​വാ​ണു് എം. എൻ. ഗോ​വി​ന്ദൻ നായർ. വള​ഞ്ഞു പു​ള​ഞ്ഞു കി​ട​ക്കു​ന്ന റോ​ഡിൽ​ക്കൂ​ടി നേരേ കാ​റോ​ടി​ക്കാൻ പറ്റു​മോ എന്ന ചോ​ദ്യ​മു​ണ്ടാ​കാം. രാ​ഷ്ട്ര വ്യ​വ​ഹാ​ര​ത്തി​ന്റെ വക്ര​മാർ​ഗ്ഗ​ത്തി​ലും അതിനു സാ​ദ്ധ്യ​ത​യു​ണ്ടു്. നെ​ഹ്റു ആവി​ധ​ത്തി​ലൊ​രു മഹാ​നാ​ണു്. രാ​ജ​ഗോ​പാ​ലാ​ചാ​രി അങ്ങ​നെ​യാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല​താ​നും.

രാ​ജ​ഗോ​പാ​ലാ​ചാ​രി​യാ​ണു് താൻ കണ്ട മൂ​ന്നു മഹാ​ന്മാ​രി​ലൊ​രാൾ എന്നു് അമേ​രി​ക്കൻ പ്ര​സി​ഡ​ന്റാ​യി​രു​ന്ന നി​ക്സൻ ആത്മ​ക​ഥ​യിൽ എഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. നെ​ഹ്റു​വി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് പ്ര​ശം​സി​ച്ചു് അതിൽ ഒന്നു​മി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം (നെ​ഹ്റു) കാ​ശ്മീ​രി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് “ഒബ്സെ​സ്സീ​വാ”യി സം​സാ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു എന്നാ​ണു് നി​ക്സൺ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തു്. ഐസ​നോ​വർ ഈശ്വര വി​ശ്വാ​സി​യാ​ണോ എന്നേ രാ​ജ​ഗോ​പാ​ലാ​ചാ​രി​ക്കു ചോ​ദി​ക്കാ​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. എന്നാൽ ഭാ​ര​ത​ത്തെ സ്നേ​ഹി​ച്ച നെ​ഹ്റു അതി​ന്റെ ഒരു ഭാഗം മറ്റു​ള്ള​വർ കൈ​യ്യ​ട​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഉത്ക​ണ്ഠ പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചു. രണ്ടു​പേ​രു​ടെ​യും മാ​ന​സിക നില ഇതു വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കും. സാ​യ്പി​നു് നെ​ഹ്റു​വി​ന്റെ ആവർ​ത്തി​ച്ചു​ള്ള പ്ര​സ്താ​വം ഇഷ്ട​പ്പെ​ട്ടി​ല്ലെ​ങ്കിൽ​ത്ത​ന്നെ എന്തു്?

ഇഷ്ട​പ്പെ​ട്ട​തു് എന്തെ​ല്ലാം ഈ ലോ​ക​ത്തു​ണ്ടു്. അതു് എല്ലാം പറ​ഞ്ഞു തീർ​ക്കാ​നാ​വു​മോ? സാ​ഹി​ത്യ​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളി​ലെ ഒന്നോ രണ്ടോ ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു മാ​ത്രം പറയാം. കാ​സാൻ​ദ്സാ​ക്കീ​സി ന്റെ Zorba the Greek എന്ന നോ​വ​ലിൽ വസ​ന്തം ആഗ​മി​ക്കു​ന്ന​തു് സോർബ കാ​ണു​ന്ന​തി​ന്റെ വർ​ണ്ണ​ന​യു​ണ്ടു്. അയാൾ (സോർബ) ചോ​ദി​ച്ചു: “അതെ​ന്താ​ണു്. അതാ അവി​ടെ​ക്കാ​ണു​ന്ന അദ്ഭു​തം. ചലനം കൊ​ള്ളു​ന്ന ആ നീ​ല​നി​റം. എന്താ​ണ​തി​ന്റെ പേരു്? കടലോ? കടലോ? പൂ​ക്ക​ളു​ള്ള പച്ച​നി​റ​മാർ​ന്ന ആ ആച്ഛാ​ദ​ന​മെ​ന്താ​ണു്? (apron) ഭൂ​മി​യോ? അതു നിർ​മ്മി​ച്ച കലാ​കാ​ര​നാ​രു്? ഞാൻ സത്യം ചെ​യ്യാം. ആദ്യ​മാ​യി​ട്ടാ​ണു് ഞാ​നി​തു കാ​ണു​ന്ന​തു്”.

ഞാൻ ഉറ​ക്കെ​ച്ചോ​ദി​ച്ചു: ‘സോർബ, നി​ന​ക്കു കി​റു​ക്കോ?’

“അങ്ങു് എന്താ​ണു ആക്ഷേ​പി​ക്കു​ന്ന​തു്? അതാ കാ​ണു​ന്നി​ല്ലേ. അതി​ന്റെ പി​റ​കി​ലെ​ല്ലാം മാ​ജി​ക് ഉണ്ടു്”.

സോർ​ബ​യ്ക്കു​ണ്ടായ ഹർ​ഷോ​ന്മാ​ദം വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്കു് ഉണ്ടാ​കു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ അതിനു ഹേതു എന്റെ അവി​ദ​ഗ്ദ്ധ​മായ ഭാ​ഷാ​ന്ത​രീ​ക​ര​ണ​മാ​ണു്.

എന്നെ എന്തെ​ന്നി​ല്ലാ​തെ ആകർ​ഷി​ച്ച ഒരു നാ​ട​ക​മാ​ണു് എദ്മോ​ങ് റോ​സ്താ​ങ്ങി ന്റെ (Edmond Rostand, 1868–1918) സീ​റാ​നോ ദ ബർ​ഷ​റ​ക് (Cyrano de Bergerac). നാ​ട​ക​ത്തി​ലെ നാ​യി​ക​യെ സീ​റാ​നോ സ്നേ​ഹി​ക്കു​ന്നു. തന്റെ നാ​സി​ക​യ്ക്കു നീളം കൂ​ടു​ത​ലാ​യ​തു കൊ​ണ്ടു് അവൾ തന്നെ സ്നേ​ഹി​ക്കു​ക​യി​ല്ലെ​ന്നു് അദ്ദേ​ഹം കരു​തു​ന്നു. അവളെ സ്നേ​ഹി​ക്കു​ന്ന മറ്റൊ​രു യു​വാ​വി​നു് പ്രേ​മ​ലേ​ഖ​ന​മെ​ഴു​താ​നു​ള്ള പ്രാ​ഗൽ​ഭ്യ​മി​ല്ല. അവ അയാൾ​ക്കു് എഴു​തി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു് സീ​റാ​നോ​യാ​ണു്. യു​വാ​വും യു​വ​തി​യും ദമ്പ​തി​ക​ളാ​യി. അയാ​ളു​ടെ എഴു​ത്തു​ക​ളാ​ണു് തന്റെ പ്രേ​മ​ത്തെ ഉദ്ദീ​പി​പ്പി​ച്ച​തെ​ന്നു് അവൾ പറ​ഞ്ഞു. എഴു​ത്തു​കൾ സീ​റാ​നോ എഴു​തി​യ​താ​ണെ​ന്നു പറയാൻ യു​വാ​വു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും അദ്ദേ​ഹം അക്കാ​ര്യം രഹ​സ്യ​മാ​യി സൂ​ക്ഷി​ച്ച​തേ​യു​ള്ളു. യു​ദ്ധ​ത്തിൽ യു​വാ​വു മരി​ച്ചു. മരി​ച്ച ഭർ​ത്താ​വി​ന്റെ അവ​സാ​ന​ത്തെ എഴു​ത്തു വാ​യി​ച്ചു കേൾ​പ്പി​ക്കാൻ യുവതി സീ​റാ​നോ​യോ​ടു് അപേ​ക്ഷി​ച്ചു. രാ​ത്രി സീ​റാ​നോ​യ്ക്കോ യു​വ​തി​ക്കോ എഴു​ത്തു വാ​യി​ക്കാൻ വയ്യ. അത്ര​യ്ക്കു് ഇരു​ട്ടാ​ണു്. എങ്കി​ലും താൻ എഴു​തിയ എഴു​ത്തു് സീ​റാ​നോ നി​ഷ്പ്ര​യാ​സം വാ​യി​ച്ചു. അപ്പോ​ഴാ​ണു് അവൾ​ക്കു മന​സ്സി​ലാ​യ​തു് തനി​ക്കു കി​ട്ടിയ എല്ലാ​ക്ക​ത്തു​ക​ളും സീ​റാ​നോ​യാ​ണു് എഴു​തി​യ​തെ​ന്നു്. കഴി​ഞ്ഞ പതി​ന​ഞ്ചു വർ​ഷ​മാ​യി താൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആത്മാ​വി​നെ ആ എഴു​ത്തു​ക​ളി​ലൂ​ടെ സ്നേ​ഹി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നു് അവൾ​ക്കു് അപ്പോൾ മന​സ്സി​ലാ​യി. ഭർ​ത്താ​വി​നെ​യ​ല്ല, തന്നെ​യാ​ണു് അവൾ സ്നേ​ഹി​ച്ചി​രു​ന്ന​തെ​ന്നു് ഗ്ര​ഹി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് സീ​റാ​നോ മരി​ക്കു​ന്നു. അവൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ നെ​റ്റി​യിൽ ചും​ബി​ക്കു​ന്നു. സീ​റാ​നോ കണ്ണു തു​റ​ന്നു് അവളെ നോ​ക്കി പു​ഞ്ചി​രി പൊ​ഴി​ക്കു​ന്നു. എന്തൊ​രു മനോ​ഹ​ര​മായ സങ്ക​ല്പം!

മനോ​ഹ​ര​മായ സങ്ക​ല്പ​മ​ല്ലെ​ങ്കി​ലും പാ​രാ​യ​ണ​യോ​ഗ്യ​മായ കഥ​യാ​ണു് കു​ങ്കു​മ​ത്തിൽ (ലക്കം 19) പി. കെ. നന്ദ​ന​വർ​മ്മ എഴു​തിയ “ഓർ​മ്മി​ക്കു​വാൻ ഒരു നി​മി​ഷം” എന്ന​തു്. സെ​ക്സാ​ണു് അതി​ന്റെ അടി​ത്തറ. ക്ലാ​സ്സി​ലി​രു​ന്നു് ഉറ​ക്കം തൂ​ങ്ങി​യ​തി​നു് ലി​ല്ലി​ട്ടീ​ച്ചർ ഒരു കു​ട്ടി​യെ ശാ​സി​ച്ചു. എന്നി​ട്ടു് അവൾ വെ​യ്റ്റി​ങ് റൂമിൽ വന്നി​രു​ന്നു് ഉറ​ക്ക​പ്പി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു തു​ട​ങ്ങി. ദൂരെ എവി​ടെ​യോ ജോ​ലി​യു​ള്ള ഭർ​ത്താ​വു് തലേ ദി​വ​സ​മാ​ണു് വീ​ട്ടി​ലെ​ത്തി​യ​തു്. അയാൾ ലി​ല്ലി​യെ ഉറ​ങ്ങാൻ സമ്മ​തി​ച്ചി​ല്ല​ത്രേ. ടീ​ച്ച​റി​ന്റെ പി​ച്ചു​കേ​ട്ടു് കൂ​ട്ടു​കാ​രി​കൾ ചി​രി​ക്കു​മ്പോൾ കഥ അവ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു.

സെ​ക്സ് എങ്ങ​നെ​യാ​ണു് അനു​വാ​ച​ക​നെ രസി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു് വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കാൻ എനി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. നമ്മു​ടെ മാ​ന​സിക നി​ല​യ്ക്കു് അതു് മാ​റ്റം വരു​ത്തു​മാ​യി​രി​ക്കും. ആ മാ​റ്റം സു​ഖ​ദാ​യ​ക​മാ​കു​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു. മു​ക്കു​റ്റി​പ്പൂ​വിൽ നക്ഷ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ പ്ര​കാ​ശം വീ​ഴു​മ്പോൾ അതും “സ്വ​യ​മു​ദ്യോ​തി​ക്കും നക്ഷ​ത്ര​മാ​യി” മാ​റു​മ​ല്ലോ. അതു​പോ​ലെ സെ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​തി​പാ​ദ​നം വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​നെ നക്ഷ​ത്ര​മാ​യി മാ​റ്റു​മാ​യി​രി​ക്കും. ഇങ്ങ​നെ അനു​വാ​ച​ക​രെ നക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ളാ​ക്കു​ന്ന ചില നോ​വ​ലു​ക​ളു​ടെ പേരു പറയൂ. ബതായീ യുടെ (Bataille) The story of the Eye, നാ​ബോ​ക്കോ​ഫി ന്റെ Lolita (ലോ​ലീ​റ്റ), ഷാങ് ഷെനെ യുടെ The Thief’s Journal, കാ​സാ​നോ​വാ യുടെ Memoirs. (ഇതു നോ​വ​ല​ല്ല. ലൈം​ഗി​ക​ത്വം കലർ​ന്ന ഓർ​മ്മ​ക്കു​റി​പ്പു​കൾ മാ​ത്രം.)

ലൈം​ഗി​ക​ത്വ​ത്തിൽ, വ്യാ​പ​ക​മാ​യി പറ​ഞ്ഞാൽ വേ​ശ്യാ​ത്വ​ത്തിൽ അധി​ഷ്ഠി​ത​മാ​ണു് ഗുലാം അബ്ബാ​സി ന്റെ ‘ആന​ന്ദി’ എന്ന കഥയും (ഇല​സ്ട്രേ​റ്റ​ഡ് വീ​ക്ക്ലി, ജനു​വ​രി 8–14). ഗുലാം അബ്ബാ​സ് ഈ വർഷം ആദ്യം മരി​ച്ചു. ഇന്ത്യ വി​ഭ​ജി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​പ്പോൾ പാ​കി​സ്ഥാ​നി​ലേ​ക്കു പോയ ആളാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം. അബ്ബാ​സ് ഉറു​ദു​വി​ലെ​ഴു​തിയ ഇക്കഥ ജയ് രത്തൻ ഇം​ഗ്ലീ​ഷി​ലേ​ക്കു തർ​ജ്ജമ ചെ​യ്തു. Fascinating എന്ന വി​ശേ​ഷ​ണം നല്കി പ്രീ​തി​ഷ് നന്ദി അതു് വീ​ക്ക്ലി​യിൽ പര​സ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

ഒരു സ്ഥ​ല​ത്തു് ഏറെ വേ​ശ്യ​ക​ളു​ണ്ടു്. ആ പ്ര​ദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ പാ​വ​ന​ത്വ​ത്തെ ഇല്ലാ​താ​ക്കു​ന്ന അവരെ അവിടെ നി​ന്നു് നൂറു നാഴിക ദൂരെ മാ​റ്റി​പ്പാർ​പ്പി​ക്കാൻ മു​നി​സി​പ്പൽ കമ്മി​റ്റി തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു. എല്ലാ വേ​ശ്യ​ക​ളും മാ​റി​പ്പോ​വു​ക​യി​ല്ല. കു​റേ​പ്പേർ പോയി. വേ​ശ്യ​കൾ അവി​ടെ​ച്ചെ​ന്നു താ​മ​സ​മാ​യി എന്ന കാ​ര​ണ​ത്താൽ ആ പ്ര​ദേ​ശം ക്ര​മേണ സമ്പ​ന്ന​മാ​യി. അവിടെ വി​ദ്യു​ച്ഛ​ക്തി വന്നു. സി​നി​മാ​ശാ​ല​കൾ വന്നു. സൗ​ധ​ങ്ങൾ ഉയർ​ന്നു. അങ്ങ​നെ അവിടം പട്ട​ണ​മാ​യി മാറി; ആന​ന്ദി എന്ന പേ​രു​ള്ള പട്ട​ണം. അങ്ങ​നെ​യി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ആന​ന്ദി നഗ​ര​ത്തി​ലെ മു​നി​സി​പ്പൽ കമ്മി​റ്റി യോഗം ചെർ​ന്നു. ഒരംഗം പോലും യോ​ഗ​ത്തി​നു വരാ​തി​രു​ന്നി​ല്ല. ഒരു പ്ര​ഭാ​ഷ​കൻ സദ​സ്സി​നെ നോ​ക്കി “പൊ​ട്ടി​ത്തെ​റി​ച്ചു”. “പ്രാ​ചീ​ന​വും ചരി​ത്ര​പ്ര​സി​ദ്ധ​വും ആയ ഈ പട്ട​ണ​ത്തിൽ അവി​ശു​ദ്ധ​മായ ഈ സമൂ​ഹ​ത്തെ കഴി​ഞ്ഞു കൂടാൻ ജന​ങ്ങൾ അനു​വ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു് ഏതു പരി​ഗ​ണ​ന​യാ​ലാ​ണു്?” അത്ത​വണ പന്ത്ര​ണ്ടു നാഴിക അക​ലെ​യു​ള്ള ഒരു സ്ഥ​ല​ത്താ​ണു് അവർ വേ​ശ്യ​ക​ളെ മാ​റ്റി​പ്പാർ​പ്പി​ച്ച​തു്.

മോ​പ​സാ​ങ്ങി നെ മഹാ​ശ​യ​സ്ക​നാ​ക്കിയ ബൂൽ ദ സ്വേ​ഫ് (Boule de Suif) എന്ന മനോ​ഹ​ര​മായ ചെ​റു​ക​ഥ​യു​ടെ അന്ത​സ്സാ​ര​ശൂ​ന്യ​മായ ഒര​നു​ക​ര​ണം മാ​ത്ര​മാ​ണി​തു്. പ്രഷൻ (Prussian) ആക്ര​മ​ണം ഭയ​ന്നു് കുറെ ഫ്ര​ഞ്ച് ശര​ണാർ​ത്ഥി​കൾ കു​തി​ര​വ​ണ്ടി​യിൽ കയറി രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. അവ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ഒരു വേ​ശ്യ​യു​മു​ണ്ടു്. എല്ലാ​വർ​ക്കും അവ​ളോ​ടു ദേ​ഷ്യം, പു​ച്ഛം, വേശ്യ മാ​ത്ര​മേ ആഹാരം കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നി​ട്ടു​ള്ളു. ദയ​യു​ള്ള അവൾ അതു് അവർ​ക്കും കൂടി പങ്കു​വ​ച്ചു കൊ​ടു​ത്തു. വേശ്യ കൊ​ള്ളു​കി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും അവൾ കൊ​ടു​ത്ത ആഹാരം കൊ​ള്ളാം. അവരതു കഴി​ച്ചു സു​ഖ​മാ​യി ഇരു​ന്നു. മാർ​ഗ്ഗ​മ​ദ്ധ്യേ അപ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മാ​യ​തു സം​ഭ​വി​ച്ചു. ഒരു ജർ​മ്മൻ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ വണ്ടി തട​ഞ്ഞു. വേശ്യ ആ രാ​ത്രി അയാ​ളോ​ടൊ​ത്തു ശയി​ച്ചാൽ അടു​ത്ത ദിവസം അവരെ പോകാൻ അയാൾ അനു​വ​ദി​ക്കും. സ്വ​ദേശ സ്നേ​ഹ​മു​ള്ള ആ ഫ്ര​ഞ്ചു​കാ​രി ജർ​മ്മൻ​കാ​ര​നോ​ടു വേ​ഴ്ച​യ്ക്കു സന്ന​ദ്ധ​യ​ല്ല. മാ​ന്യ​രായ യാ​ത്ര​ക്കാർ അവളെ നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ച്ചു, പേ​ടി​പ്പി​ച്ചു; കൈ​ക്കൂ​ലി കൊ​ടു​ക്കാൻ പോലും അവർ ഒരു​ങ്ങി. ഒരു പാ​തി​രി അവ​ളോ​ടു പറ​ഞ്ഞു മറ്റു​ള്ള​വർ​ക്കു​വേ​ണ്ടി ത്യാ​ഗ​മ​നു​ഷ്ഠി​ക്കുക എന്ന​തു് അവ​ളു​ടെ ആദ്ധ്യാ​ത്മി​ക​മായ ചു​മ​ത​ല​യാ​ണെ​ന്നു്. എങ്കി​ലേ ശത്രു​ക്കൾ വരു​ന്ന​തി​നു മുൻ​പു് അവർ​ക്കു രക്ഷ നേടാൻ കഴിയൂ. വേശ്യ വഴ​ങ്ങി. അടു​ത്ത ദിവസം യാത്ര തു​ടർ​ന്ന​പ്പോൾ യാ​ത്ര​ക്കാർ​ക്കു ഭക്ഷ​ണ​മു​ണ്ടു്. അവർ അതു കഴി​ച്ചു. പക്ഷേ, തലേ ദിവസം അവർ​ക്കു് ആഹാരം നല്കിയ അവൾ​ക്കു് അവ​രൊ​ന്നും കൊ​ടു​ക്കി​ല്ല. വേശ്യ കര​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു വണ്ടി​യി​ലി​രു​ന്നു. ബൂർ​ഷ്വാ​സി​യു​ടെ കാ​പ​ട്യം, ഈശ്വ​ര​ന്റെ പ്ര​തി​പു​രു​ഷ​നാ​യി ഭാ​വി​ക്കു​ന്ന പാ​തി​രി​യു​ടെ കാ​പ​ട്യം, വേ​ശ്യ​യു​ടെ ദയ​നീ​യാ​വ​സ്ഥ ഇവ​യെ​ല്ലാം ഇതിൽ കലാ​സു​ന്ദ​ര​മാ​യി ചി​ത്രീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. മോ​പ​സാ​ങ്ങി​ന്റെ കഥ​യു​ടെ ചൈ​ത​ന്യ​ത്തെ മറ്റൊ​രു രീ​തി​യിൽ സ്ഫു​ടീ​ക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു് ഗുലാം അബ്ബാ​സ് അതി​നു് ‘ഫാ​സി​നേ​റ്റി​ങ്’ എന്നൊ​രു പ്ര​ശം​സാ​പ​ത്ര​വും.

ഞാൻ ഇതെ​ഴു​തു​ന്ന​തു് 17-ആം തീയതി രാ​ത്രി​യാ​ണു്. ഇന്നു​കാ​ല​ത്തു് വട​ക്കൊ​രി​ട​ത്തു പോ​കേ​ണ്ട​താ​യി​വ​ന്നു എനി​ക്കു്. ഞാൻ സഞ്ച​രി​ച്ചി​രു​ന്ന കാറ് അടൂ​ര​ടു​ക്കാ​റാ​യ​പ്പോൾ പൊ​ലീ​സ് കൈ കാ​ണി​ച്ചു് അതു നി​റു​ത്തി. പൊ​ടു​ന്ന​ന​വേ വള​വു​തി​രി​ഞ്ഞു് ആ വാഹനം വന്നു. സി. എം. സ്റ്റീ​ഫ​ന്റെ ജീവൻ ചോർ​ന്നു പോയ ശരീരം ഞാ​ന​തി​ന​ക​ത്തു് കണ്ടു. തല​മു​ടി കാ​റ്റിൽ പാ​റി​പ്പ​റ​ക്കു​ന്നു. കണ്ണു​കൾ മു​ദ്രി​ത​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹം ഉറ​ങ്ങു​ക​യാ​ണെ​ന്നേ തോ​ന്നൂ. ആ അവ​സാ​നി​ക്കാ​ത്ത നി​ദ്ര​യി​ലും പ്ര​ശാ​ന്തത കളി​യാ​ടു​ന്നു അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മു​ഖ​ത്തു്. ഊറ്റ​മാർ​ന്ന പ്ര​ഹ​ര​മേ​റ്റ​തു പോലെ ഞാൻ കാ​റി​ന​ക​ത്തു തന്നെ ഇരു​ന്നു​പോ​യി. എന്റെ കാ​ലു​കൾ ചലി​ച്ചി​ല്ല. പക്ഷേ, എന്റെ കൈകൾ കൂ​പ്പു​കൈ​യാ​യി മാറി. ആ മൃ​ത​ദേ​ഹ​ത്തെ ഞാൻ വള​രെ​നേ​രം തൊ​ഴു​തു. കാറിൽ നി​ന്നി​റ​ങ്ങി നി​ന്നി​ട്ടു​വേ​ണം ഞാനതു ചെ​യ്യേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്ന​തു്. ആ സന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ ഞാൻ ചേ​ത​ന​യ​റ്റു് ഇരു​ന്നു പോ​യ​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് അതിനു കഴി​യാ​തെ വന്ന​തു്. വാ​ഹ​ന​ത്തി​ലി​രു​ന്ന ചെ​റി​യാൻ ഫി​ലി​പ്പും പിറകെ വന്ന മറ്റു പലരും എന്റെ പരി​ച​യ​ക്കാ​രാ​ണു്. അവർ തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ക്ക​രു​തെ​ന്നു് ഞാൻ അപേ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നു. മൃ​ത്യു​വി​ന്റെ ക്രൗ​ര്യം കണ്ടു് ഞാൻ പര​വ​ശ​നാ​യി​പ്പോ​യ​തു​മാ​ത്ര​മാ​ണു് ഹേതു. “ഹാ, വി​ജി​ഗീ​ഷു​മൃ​ത്യു​വി​ന്നാ​മോ ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ കൊ​ടി​പ്പ​ടം താ​ഴ്ത്താൻ?” എന്നു കവി ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു. സ്റ്റീ​ഫൻ തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തു ഉള്ള കാലം മു​ത​ല്ക്കേ എനി​ക്ക​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ അറി​യാം. അദ്ദേ​ഹം ഉയർ​ത്തിയ ജീ​വി​ത​പ​താക ഒരി​ക്ക​ലും താ​ഴാ​തെ പാ​റി​ക്ക​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്ക​ട്ടെ.

ജന്തു​ശാ​സ്ത്രം പഠി​ക്കു​ന്ന​വ​രും ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭ​ങ്ങ​ളെ പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു ശേ​ഖ​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രും അതി​ന്റെ ഒത്ത​ന​ടു​വിൽ മൊ​ട്ടു​സൂ​ചി കത്തി​യി​റ​ക്കു​ന്ന​തു് ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. ക്രൂ​ര​കൃ​ത്യം. ആ വി​ധ​ത്തി​ലൊ​രു ‘ലെ​പി​ഡോ​പ്റ്റെ​റി​സ്റ്റാ’ണു് തുളസി കോ​ട്ടു​ക്കൽ. (Lepidopterist, ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു പഠി​ക്കു​ന്ന ആൾ.) രണ്ടു​പേ​രു​ടെ സ്നേ​ഹ​ബ​ന്ധ​ത്തെ വേ​റൊ​രാൾ വ്യാ​ജ​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ തകർ​ക്കു​ന്നു (ഉരു​കി​യൊ​ലി​ക്കു​ന്ന പുഴ, ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച വാരിക). കല​യെ​ന്ന ചി​ത്ര​ശ​ല​ഭം മൊ​ട്ടു​സൂ​ചി​ക്കു​ത്തേ​റ്റു് പി​ട​യ്ക്കു​ന്നു.

അനു​വാ​ച​ക​ശി​ശു​ക്കൾ​ക്കു കഥ​യെ​ന്ന പാ​ല്ക്കു​പ്പി​യിൽ രമാ​മേ​നോൻ ഒഴി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന “വീ​ണ്ടും ഒരു പി​റ​ന്നാൾ” എന്ന ബേബി ഫു​ഡ്ഡിൽ വെ​ള്ളം വള​രെ​ക്കൂ​ടു​ത​ലാ​ണു്. കു​ട്ടി​കൾ​ക്കു വയ​റ്റി​ള​ക്ക​മു​ണ്ടാ​കും (ബേബി ഫു​ഡ്ഡ്, കു​ങ്കു​മം വാ​രി​ക​യിൽ). മകൻ തന്നി​ഷ്ട​പ്ര​കാ​രം ആം​ഗ്ലോ​യി​ന്ത്യൻ വനി​ത​യെ വി​വാ​ഹം കഴി​ക്കു​ന്നു. അവ​ന്റെ അമ്മ ദുഃ​ഖി​ക്കു​ന്നു. അച്ഛൻ വി​ട്ടു​വീ​ഴ്ച​യി​ല്ലാ​തെ നി​ല്ക്കു​ന്നു.

‘വനിത’യിൽ ജ്യോ​തി കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂർ എഴു​തിയ “അണി​യാ​ത്ത വളകൾ” എന്ന കഥ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് നി​ങ്ങൾ​ക്കു് ക്രി​ട്ടി​സി​സം വല്ല​തു​മു​ണ്ടോ? എന്നൊ​രാ​ളി​ന്റെ ചോ​ദ്യം. ഭാ​ര്യ​യ്ക്കു കൊ​ടു​ക്കാൻ വാ​ങ്ങി​ച്ച വള പോ​ക്ക​റ്റി​ലി​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു് കി​ട​ന്നു​റ​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ അവ പൊ​ട്ടി​പ്പോ​യി. ആ വള​ക്ക​ഷ​ണ​ങ്ങൾ വേ​റൊ​രു​ത്തി​യു​ടേ​താ​ണെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ച്ചു് ഭാര്യ വഴ​ക്കു കൂ​ട്ടു​ന്നു. ഇത​ല്ലേ കഥ? ടോൾ​സ്റ്റോ​യി higher spheres എന്നു വി​ളി​ച്ച ബന്ധ​ങ്ങ​ളെ ഇങ്ങ​നെ lower spheres ആക്കു​ന്ന കഥ​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഞാൻ എന്തു പറയാൻ?

“അഗ്നി​വ്യാ​പി​ക്കു​ന്നു; അതു് സം​ക്ര​മി​ക്കു​ന്ന​താ​ണു്, തൃ​പ്തി​പ്പെ​ടു​ത്താൻ വയ്യാ​ത്ത​താ​ണു്” എന്നു് ജന​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ പ്ര​തീ​ക​മായ അഗ്നി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഈല്യാ​സ് കനോ​റ്റി. ഈ അഗ്നി വ്യാ​പി​ക്കു​മ്പോൾ വർ​ഗ്ഗീയ ലഹള എല്ലാം നശി​പ്പി​ക്കു​മ്പോൾ—സ്നേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മണി​വി​ള​ക്കു് എരി​യു​ന്ന​തു് ജി. എൻ. പണി​ക്കർ കാ​ണി​ച്ചു തരു​ന്നു (മാ​തൃ​ഭൂ​മി​യി​ലെ ‘പു​ക​യിൽ കാ​ഴ്ച​ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ട​വർ’ എന്ന കഥ).

വള്ള​ത്തോൾ താൻ നേ​രി​ട്ടു കണ്ട കോഴി, ‘തോ​ണി​യാ​ത്ര’ ഇവ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചെ​ല്ലാം കാ​വ്യ​ങ്ങൾ രചി​ച്ചു. ക്രാ​ന്ത​ദർ​ശി​യാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല അദ്ദേ​ഹം. കട​ന്നു കാ​ണു​ന്ന​വ​രെ​യാ​ണു് ക്രാ​ന്ത​ദർ​ശി​കൾ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ ഇന്ന​ത്തെ കവി​ക​ളും കഥാ​കാ​ര​ന്മാ​രു​മാ​ണു് യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ക്രാ​ന്ത​ദർ​ശി​കൾ കടലു കട​ന്നു ചെ​ന്നു് അവർ ഗിൻ​സ്ബർ​ഗ്ഗി നെയും ബോർ​ഹെ​സി നെയും ഷെനെ യെയും കാ​ണു​ന്നു. സാ​ഹി​ത്യ​വാ​ര​ഫ​ല​ക്കാ​ര​നു് ഇതു പറയാൻ അധി​കാ​ര​മി​ല്ല. സമ്മ​തി​ച്ചു.