SFNസാ​യാ​ഹ്ന ഫൌ​ണ്ടേ​ഷൻ
സാ​ഹി​ത്യ​വാ​ര​ഫ​ലം
എം കൃ​ഷ്ണൻ നായർ
(കലാ​കൗ​മു​ദി വാരിക, 1984-04-01-ൽ പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ച​തു്)

images/vanVogt.jpg
വൻ വോ​ഗ്റ്റ്

ശാ​സ്ത്രീ​യ​ങ്ങ​ളായ നോ​വ​ലു​ക​ളെ​ഴു​തി പ്ര​ഖ്യാ​ത​നായ വൻ വോ​ഗ്റ്റ് (Van Vogt) ‘ശരി മനു​ഷ്യൻ’ (the right man) എന്നൊ​രു സങ്ക​ല്പം ആവി​ഷ്ക്ക​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഏതും ശരി​യാ​യി ചെ​യ്യു​ന്ന​വ​ന​ല്ല അയാൾ. ശരി മനു​ഷ്യൻ അക്ര​മാ​സ​ക്ത​നായ മനു​ഷ്യ​നാ​ണു്. താൻ എപ്പോ​ഴും ശരി​യാ​യ​തേ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കൂ, തനി​ക്കു് ഒരി​ക്ക​ലും തെ​റ്റു​പ​റ്റു​ക​യി​ല്ലെ​ന്നാ​ണു് അയാ​ളു​ടെ വി​ചാ​രം. അയാൾ ചെ​യ്ത​തു തെ​റ്റാ​ണെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു നോ​ക്കൂ. നി​ങ്ങൾ​ക്കു് അടി കി​ട്ടി​യി​ല്ലെ​ങ്കിൽ ഭാ​ഗ്യ​മെ​ന്നേ കരു​തേ​ണ്ടൂ. വീ​ട്ടിൽ അയാൾ രാ​ക്ഷ​സ​നെ​പ്പോ​ലെ പെ​രു​മാ​റും. ഭാ​ര്യ​യും കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളും തന്നെ കണ്ടാൽ വി​റ​യ്ക്ക​ണ​മെ​ന്നാ​ണു് അയാൾ കരു​തുക. ഭാ​ര്യ​യോ? അവൾ അടി​മ​യ​ല്ലാ​തെ വേ​റെ​യാ​രാ​ണു്? ഇതാ​ണു് അയാ​ളു​ടെ മട്ടു്. ശരി മനു​ഷ്യൻ കു​ടി​ക്കും, വ്യ​ഭി​ച​രി​ക്കും, ഭാ​ര്യ​യു​ടെ മു​മ്പിൽ വച്ചു തന്നെ രണ്ടും അനു​ഷ്ഠി​ക്കും. അവൾ അതിൽ പ്ര​തി​ഷേ​ധി​ച്ചാൽ ചവി​ട്ടു കി​ട്ടി​യ​തു തന്നെ. രാ​ഷ്ട്ര​വ്യ​വ​ഹാ​ര​ത്തി​ന്റെ​യും സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ​യും മണ്ഡ​ല​ത്തിൽ ശരി മനു​ഷ്യൻ വർ​ദ്ധി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന കാ​ല​മാ​ണി​തു്. ധി​ഷ​ണാ​ശ​ക്തി കൂ​ടി​യ​വർ, ഭാ​വ​നാ​ശാ​ലി​കൾ ഇവർ​ക്കെ​ല്ലാം ഒരു ചെറിയ അളവിൽ ശരി മനു​ഷ്യ​രാ​കാൻ പ്ര​വ​ണ​ത​യു​ണ്ടു്. എങ്കി​ലും അവർ സം​സ്കാ​രം കൊ​ണ്ടു് അതിനെ നി​യ​ന്ത്രി​ക്കും. ജി. ശങ്ക​ര​കു​റു​പ്പു് കവി​യ​ല്ലെ​ന്നും ജോസഫ് മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി നി​രൂ​പ​ക​ന​ല്ലെ​ന്നും അവ​രോ​ടു് തന്നെ പറ​ഞ്ഞാൽ? അവർ​ക്കി​ഷ്ട​മാ​വു​ക​യി​ല്ല. ഇന്ന​ത്തെ എഴു​ത്തു​കാ​രു​ടെ സ്ഥി​തി അതല്ല. അവർ സാ​ക്ഷാൽ ശരി മനു​ഷ്യ​രാ​ണു്. കവി​യ​ല്ലെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​വ​ന്റെ നേർ​ക്കു്, നി​രൂ​പ​ക​ന​ല്ലെ​ന്നു് പറ​ഞ്ഞ​വ​ന്റെ നേർ​ക്കു് അവർ അസ​ഭ്യ​ങ്ങൾ വാ​രി​യെ​റി​യും. പ്ര​തി​കാ​ര​നിർ​വ്വ​ഹ​ണ​ത്തി​നു ചാ​ടി​ക്കു​തി​ക്കും. ഹി​റ്റ്ല​റു ടെ അധി​കാ​ര​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലെ ഈ ശരി മനു​ഷ്യർ മറ്റു​ള്ള​വ​രെ ഗ്ലാ​സ് ചേ​മ്പ​റിൽ അട​ച്ചു് ശ്വാ​സം മു​ട്ടി​ച്ചു് കൊ​ന്നു കളയും. ശരി മനു​ഷ്യ​രിൽ പു​രു​ഷ​ന്മാർ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, സ്ത്രീ​ക​ളു​മു​ണ്ടു്.

ഫ്രോ​ഡ്

സ്ത്രീ​കൾ​ക്കു പൊ​തു​വേ മൂർ​ത്ത​മാ​യ​വ​യാ​ണു് ഇഷ്ടം. പു​രു​ഷ​ന്മാർ​ക്കു് അമൂർ​ത്ത​മാ​യ​വ​യും. മൂർ​ത്ത​വും അമൂർ​ത്ത​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വ്യ​ത്യാ​സം എന്താ​ണു്? ഉദാ​ഹ​ര​ണം കൊ​ണ്ടു് ഇതു തെ​ളി​യി​ക്കാം. ഈ ലേ​ഖ​ന​മെ​ഴു​തു​മ്പോൾ കട​ലാ​സ്സി​ലേ​ക്കു പ്ര​കാ​ശം വീ​ഴ്ത്തു​ന്ന ഇല​ക്ട്രി​ക് ബൾബ് മൂർ​ത്ത​മാ​ണു്. അതി​ന്റെ ഔജ്ജ്വ​ല്യം അമൂർ​ത്ത​വും. പു​രു​ഷൻ മൂർ​ത്ത​വും പു​രു​ഷ​ത്വം അമൂർ​ത്ത​വു​മ​ത്രേ. നവീന ചി​ത്ര​ക​ല​യും സാ​ഹി​ത്യ​വും അമൂർ​ത്ത​മാ​യി ഭവി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അവ​യു​ടെ ഉപ​ജ്ഞാ​താ​ക്ക​ളും ഉദ്ഘോ​ഷ​ക​രും പു​രു​ഷ​ന്മാ​രാ​ണു്. സ്ത്രീ​ക​ള​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് ഈ ഖണ്ഡി​ക​യു​ടെ ആരം​ഭ​ത്തിൽ സ്ത്രീ​കൾ അമൂർ​ത്ത​മാ​യ​തി​നെ ഇഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ല എന്നു പറ​ഞ്ഞ​തു്.

അമൂർ​ത്ത​മായ കലയും സാ​ഹി​ത്യ​വും ജനി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ക്ഷോ​ഭ​ത്തി​നു ചി​ര​സ്ഥാ​യി​ത്വ​മി​ല്ല. സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലെ മൂർ​ത്താ​വി​ഷ്ക്കാ​ര​ത്തെ ഇല​ക്ട്രി​ക് ബൾ​ബി​നെ​യെ​ന്ന​പോ​ലെ, മനു​ഷ്യ​നെ​യെ​ന്ന​പോ​ലെ നമു​ക്കു തൊ​ടാ​നാ​വി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ ഘനീ​ഭൂ​ത​മാ​ക്കാൻ രച​യി​താ​ക്കൾ​ക്കു കഴി​യു​ന്നു​ണ്ടു്. തകഴി ശി​വ​ശ​ങ്ക​ര​പ്പി​ള്ള യുടെ “വെ​ള്ള​പ്പൊ​ക്ക​ത്തിൽ” എന്ന കഥ​യി​ലെ നായ് യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ അമൂർ​ത്ത​മാ​ണു്. പക്ഷേ, കഥാ​കാ​ര​ന്റെ ആവി​ഷ്ക​രണ വൈ​ദ​ഗ്ദ്ധ്യം കൊ​ണ്ടു് അതു് മൂർ​ത്ത​മാ​കു​ന്നു, സജീ​വ​മാ​കു​ന്നു. അതിനെ വെ​ള്ള​പ്പൊ​ക്ക​ത്തിൽ നി​ന്നു രക്ഷി​ച്ചാൽ കൊ​ള്ളാ​മെ​ന്നു വരെ നമു​ക്കു തോ​ന്നു​ന്ന​തി​നു ഹേതു അതാ​ണു്. എന്നാൽ നവീ​ന​ന്മാ​രു​ടെ ചെ​റു​ക​ഥ​ക​ളി​ലെ ഒരു കഥാ​പാ​ത്ര​ത്തി​നും ഈ സവി​ശേ​ഷ​ത​യി​ല്ല. അവ എപ്പോ​ഴും ‘സ്കീ​മാ​റ്റി’ക്കാ​ണു് (Schematic)—ഉപായ കല്പ​നാ​പ​ര​മാ​ണു്; ആബ്സ്ട്രാ​ക്റ്റാ​ണു് (abstract)—അമൂർ​ത്ത​മാ​ണു്. വി​ശ്വ​സാ​ഹി​ത്യ​ത്തിൽ നി​ന്നു ഉദാ​ഹ​ര​ണം നൽകാം. ഇബ്സ​ന്റെ എല്ലാ നാ​ട​ക​ങ്ങ​ളും മൂർ​ത്ത സ്വ​ഭാ​വ​മു​ള്ള​വ​യ​ത്രേ; കൈസർ തു​ട​ങ്ങിയ എക്സ്പ്ര​ഷ​നി​സ്റ്റ് നാ​ട​ക​കർ​ത്താ​ക്ക​ളു​ടെ എല്ലാ നാ​ട​ക​ങ്ങ​ളും അമൂർ​ത്ത​ങ്ങ​ളാ​ണു്. അമൂർ​ത്ത​സാ​ഹി​ത്യ​വും കലയും കു​റേ​ക്കാ​ല​ത്തേ​ക്കു് ക്ഷോ​ഭ​മു​ള​വാ​ക്കും. പി​ന്നീ​ടു് അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ങ്ങ​ളാ​വും. എക്സ്പ്ര​ഷ​നി​സ​വും ഫ്യൂ​ച്ച​റി​സ​വും മരി​ച്ചു കഴി​ഞ്ഞു എന്ന​തു് നമ്മ​ളോർ​മ്മി​ക്ക​ണം. മയ​കോ​വ്സ്കി യുടെ കോൺ​ക്രീ​റ്റായ കാ​വ്യ​ങ്ങൾ നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്നു; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഫ്യൂ​ച്ച​റി​സ്റ്റ് നാ​ട​ക​മായ ‘മി​സ്റ്റ​റി ബൂഫ് ’ വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും മരി​ച്ചു പോയി.

അമൂർ​ത്ത സാ​ഹി​ത്യ​ത്തെ​ക്കാൾ അധ​മ​ങ്ങ​ളായ ചെ​റു​ക​ഥ​ക​ളും കാ​വ്യ​ങ്ങ​ളും മലയാള ഭാഷ കൈ​കാ​ര്യം ചെ​യ്യു​ന്ന ചിലർ രചി​ച്ചു വി​ടു​ന്നു​ണ്ടു്. അമൂർ​ത്ത സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാ​രും അമൂർ​ത്ത കലാ​കാ​ര​ന്മാ​രും ഒരു പുതിയ മെ​റ്റ​ഫി​സി​ക്സി​ന്റെ—ആത്മ തത്ത്വ​വി​ചാ​ര​ത്തി​ന്റെ—ഉദ്ഘോ​ഷ​ക​രാ​ണെ​ന്നെ​ങ്കി​ലും പറയാം. ഇവർ​ക്കാ​ക​ട്ടെ അതൊ​ന്നു​മി​ല്ല. കുറെ വാ​ക്കു​കൾ വൈ​ഷ​യി​ക​ത​യോ​ടു കൂടി പ്ര​യോ​ഗി​ച്ചാൽ സാ​ഹി​ത്യ​മാ​യി എന്നു് ഇക്കൂ​ട്ടർ ധരി​ച്ചു വച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇവരിൽ ഒരാ​ളാ​ണു് മാ​തൃ​ഭൂ​മി ആഴ്ച്ച​പ​തി​പ്പിൽ (ലക്കം 52) “ജോസഫ് നീ എവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു?” എന്ന ചെ​റു​കഥ എഴു​തിയ ജി. അശോക് കുമാർ കർ​ത്താ. ഒരു മറി​യ​യു​ടെ​യും ജോ​സ​ഫി​ന്റെ​യും ശാ​രീ​രി​ക​ബ​ന്ധ​ത്തെ വ്യാ​ജ​ഗാം​ഭീ​ര്യ​ത്തോ​ടു കൂടി ചി​ത്രീ​ക​രി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന ഈ ചെ​റു​കഥ വെറും ഫ്രോ​ഡാ​ണു്—fraud—കപ​ട​നിർ​മ്മിത വസ്തു​വാ​ണു്. ഫ്രോ​ഡ് നട​ത്തു​ന്ന​വർ അതി​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തിൽ ഉത്സു​ക​രാ​യി​രി​ക്കും. കലാ​പ​ര​മായ ആവ​ശ്യ​ക​ത​യ്ക്കു് അതീ​ത​മാ​യി വാ​ക്കു​കൾ പ്ര​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന ഈ എഴു​ത്തു​കാ​രൻ ‘ഫ്രോ​ഡു​ല​ന്റാ’ണെ​ന്ന​തിൽ എന്തു​ണ്ടു് സംശയം!

images/AnneDesclos.jpg
ആനി ഡെ​സ്ക്ലോ​സ്

സംശയം കൂ​ടാ​തെ പറയാം. സെ​ക്സി​ന്റെ അതി​പ്ര​സ​രം കൊ​ണ്ട​ല്ല ഇമ്മാ​തി​രി രചനകൾ ഗർ​ഹ​ണീ​യ​ങ്ങ​ളാ​വു​ന്ന​തു്. 1954-ൽ ഫ്രാൻ​സിൽ പ്ര​സി​ദ്ധ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ The Story of O (Pauline Riage എന്ന തൂ​ലി​കാ​നാ​മ​ത്തിൽ) എന്ന നോ​വ​ലി​നോ​ടു് കി​ട​പി​ടി​ക്കു​ന്ന ‘ഈറോ​ട്ടി​ക്ക്’ നോ​വ​ലു​കൾ വേറെ അധി​ക​മി​ല്ല. ‘ഒ’ എന്ന പേ​രു​ള്ള കാ​മു​കി​യെ അവ​ളു​ടെ കാ​മു​കൻ പീ​ഡി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ​യും സക​ല​വി​ധ​ത്തി​ലു​മു​ള്ള ലൈം​ഗിക വൈ​കൃ​ത​ങ്ങൾ​ക്കു് വി​ധേ​യ​മാ​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ​യും ചി​ത്ര​ങ്ങൾ ഈ കൃ​തി​യി​ലു​ണ്ടു്. എന്നി​ട്ടും അതു് അശ്ലീ​ല​മ​ല്ല എന്നാ​ണു് അഭി​ജ്ഞ​മ​തം. ഗ്രേ​യം​ഗ്രീൻ പോലും അതിനെ വാ​ഴ്ത്തു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ജീ​നി​യ​സ്സ് എന്ന പദം കൊ​ണ്ടാ​ണു് അതു് എഴു​തിയ ആളിനെ നി​രൂ​പ​കർ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു്. എന്നാൽ റോഡിൽ കരി​ങ്ക​ല്ലു​കൾ വാ​രി​ക്കൂ​ട്ടു​ന്ന​തു പോലെ പദ​ങ്ങൾ വാ​രി​ക്കൂ​ട്ടി​യാൽ അതു് അശ്ലീ​ല​മാ​യി​ത്തീ​രും.

ലാഭമോ നഷ്ട​മോ

അശ്ലീ​ല​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന മറ്റൊ​രു സന്ദർ​ഭം കൂ​ടി​യു​ണ്ടു്. ഗദ്യ​ര​ചന അത്യു​ക്തി​യെ ആശ്ലേ​ഷി​ക്കു​മ്പോ​ഴാ​ണ​തു്. വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​ന്റെ പ്ര​ജ്ഞ​യു​ടെ മുൻ​പിൽ പ്ര​തി​പാ​ദ്യ വി​ഷ​യ​ത്തെ നിർ​ത്തു​ന്ന​താ​ണു് ഗദ്യം. ഭാ​വ​ന​യു​ടെ മുൻ​പിൽ നിർ​ത്തു​ന്ന​തു കവി​ത​യും. “ഹി​മ​വ​ദ്വി​ന്ധ്യാ​ചല മധ്യ​ദേ​ശ​ത്തേ കാണൂ ശമമേ ശീ​ലി​ച്ചെ​ഴു​മി​ത്ത​രം സിം​ഹ​ത്തി​നെ” എന്നു ഗുരു നാഥനെ (ഗാ​ന്ധി​ജി​യെ​യാ​വാം) വള്ള​ത്തോൾ വാ​ഴ്ത്തു​മ്പോൾ അതിൽ അത്യു​ക്തി​യു​ണ്ടു്. പക്ഷേ, ആ അത്യു​ക്തി ഗു​രു​നാ​ഥ​ന്റെ അപ്ര​മേ​യ​പ്ര​ഭാ​വം എന്ന സത്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​നെ കൊ​ണ്ടു​ചെ​ല്ലു​ന്ന​തി​നാൽ ദോ​ഷ​മ​ല്ല. എന്നാൽ രണ്ടാ​യി​രം പേ​രു​ള്ള ഒരു സദ​സ്സി​നെ ‘മനു​ഷ്യ മഹാ​സ​മു​ദ്രം’ എന്നു പത്ര റി​പ്പോർ​ട്ടർ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കു​മ്പോൾ അതു കാ​പ​ട്യ​മാ​യി ഭവി​ക്കു​ന്നു. അയാൾ​ക്കു തന്നെ വഞ്ചി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷ​മേ വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ വഞ്ചി​ക്കാൻ പറ്റൂ.

അന്ത​രി​ച്ചു​പോയ സി. എം. സ്റ്റീ​ഫൻ രാ​ഷ്ട്ര​വ്യ​വ​ഹാ​ര​ത്തിൽ തല്പ​ര​ത്വ​മു​ള്ള​വർ അറി​ഞ്ഞി​രു​ന്ന നേ​താ​വാ​യി​രു​ന്നു. വാ​ഗ്മി​യാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേ​ഹം. ആർ​ജ്ജ​വ​ത്തോ​ടെ അദ്ദേ​ഹം കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ചെ​യ്തി​രി​ക്കാം. നാ​ട്ടി​നു സേ​വ​ന​മ​നു​ഷ്ഠി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ നി​ര്യാ​ണം ആർ​ക്കും ഖേ​ദ​ക​ര​മാ​ണു്. ആ നി​ല​യിൽ സ്റ്റീ​ഫ​ന്റെ മര​ണ​വും വേ​ദ​നാ​ജ​ന​ക​മാ​ണു്. ഇതിൽ​ക്കൂ​ടു​ത​ലാ​യി എന്തെ​ങ്കി​ലും പറ​ഞ്ഞാൽ അതു അത്യു​ക്തി​യാ​വും. പ്രൊ​ഫ​സർ കെ. എം. തരകൻ മലയാള മനോരമ ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പിൽ സ്റ്റീ​ഫ​നെ​ക്കു​റി​ച്ചെ​ഴു​തി​യ​തി​ന്റെ അവ​സാ​ന​ത്തെ ഭാഗം നോ​ക്കുക:

images/PabloNeruda.jpg
പവ്ലോ നെറൂത

“സ്റ്റീ​ഫ​ന്റെ പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങൾ ദാ​വീ​ദി​ന്റെ കി​ന്ന​രം പോലെ ശത്രു​ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ലെ പ്രേ​ത​ങ്ങൾ പു​റ​ത്താ​ക്കു​ന്ന​തും, യാ​ക്കോ​ബി​ന്റെ സ്വർ​ണ്ണ​നി​ശ്രേ​ണി പോലെ വർ​ത്ത​മാ​ന​ത്തെ ഭാ​വി​യു​മാ​യി ബന്ധി​ക്കു​ന്ന​തു​മാ​യി​രു​ന്നു. അതേ സമയം മറ്റാർ​ക്കും കഴി​യാ​ത്ത​വി​ധം വാ​ക്കു​ക​ളെ തകർ​ക്കു​ന്ന​തി​നും, അഭി​പ്രാ​യ​സ്ഫോ​ട​നം സാ​ധി​ക്കു​ന്ന​തി​നും, ശ്രോ​താ​ക്ക​ളെ പ്ര​ബു​ദ്ധ​രാ​ക്കു​വാ​നും അമ്പ​ര​പ്പി​ക്കു​വാ​നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​സ്താ​വ​ന​കൾ ചു​ഴ​ലി​ക്കാ​റ്റു​കൾ പോലെ മനു​ഷ്യ​രിൽ ആശ​യ​സം​ഘ​ട്ട​ന​ങ്ങ​ളു​ള​വാ​ക്കി. പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങൾ ഒരു അഗ്നി​സ്തം​ഭം പോലെ സമസ്ത സമൂ​ഹ​ത്തെ​യും പ്ര​കാ​ശ​പൂ​രി​ത​മായ ഭാ​വി​യി​ലേ​ക്കു നയി​ച്ചു. പ്ര​തി​യോ​ഗി​കൾ എന്തെ​ല്ലാം ആരോ​പി​ച്ചാ​ലും സ്റ്റീ​ഫൻ ഇന്ത്യൻ രാ​ഷ്ട്രീയ രം​ഗ​ത്തെ ഒരു ഗി​ദ​യോ​ണാ​യി​രു​ന്നു; ആസ​ക്തി​ക്ക​ടി​പ്പെ​ടാ​ത്ത ഒരു മാർ​ക്ക് ആന്റ​ണി​യാ​യി​രു​ന്നു; അതു​പോ​ലെ ആസേ​തു​ഹി​മാ​ല​യം മു​ഴ​ങ്ങ​ത്ത​ക്ക​വി​ധം ഗർ​ജ്ജി​ക്കു​ന്ന മറ്റൊ​രു സിം​ഹ​ത്തി​നു വേ​ണ്ടി ഇനി നാ​മെ​ത്ര​കാ​ലം കാ​ത്തി​രി​ക്ക​ണം?”

വ്യർ​ത്ഥ​വും ഹൃ​ദ​യ​ശൂ​ന്യ​വു​മായ അത്യു​ക്തി​യാ​ണി​തു്. ആർ​ജ്ജ​വ​മാർ​ന്ന ഹൃ​ദ​യ​ത്തിൽ നി​ന്നു ഇത്ത​രം വാ​ക്യ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​കാൻ പ്ര​യാ​സം. രചന വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ ചി​ന്താ​ക്കു​ഴ​പ്പ​ത്തി​ലേ​ക്കും അവാ​സ്ത​വി​ക​ത​യി​ലേ​ക്കു​മാ​ണു നയി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ അതൊരു ഉപ​യോ​ഗ​ശൂ​ന്യ​മായ രച​ന​യ​ല്ലേ? മണ്ണെ​ണ്ണ ലാ​ഭി​ക്കാ​നാ​യി വി​ള​ക്ക​ണ​ച്ചു​കി​ട​ക്കു​ന്ന​തു ഇരട്ട പ്ര​സ​വ​ത്തി​ലാ​ണു കലാ​ശി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ ആ ലാഭം യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ലാ​ഭ​മാ​ണോ? അതോ നഷ്ട​മോ?

images/ChristRecrucified.jpg

നഷ്ടം തന്നെ​യാ​ണു നീ​ക്കോ​സ് കാ​സാൻ​ദ്സാ​ക്കീ​സി ന്റെ The Greek Passion എന്ന നോവൽ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലെ​ങ്കിൽ. അത്ര​യ്ക്കു ചേ​തോ​ഹ​ര​മാ​ണ​തു്. പക്ഷേ, അതി​ന്റെ ജർ​മ്മൻ തർ​ജ്ജ​മ​യിൽ സർ​ക്കാ​രി​നെ പേ​ടി​ച്ചു ഒരു ‘വൃ​ത്തി​കേ​ടു’ കാ​ണി​ച്ചു​വെ​ന്നു ഞാ​നെ​വി​ടെ​യോ വാ​യി​ച്ചു. കാ​സാൻ​ദ്സാ​ക്കീ​സ് സ്വ​വർ​ഗ്ഗാ​നു​രാ​ഗം പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​ന്ന സന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ സു​ന്ദ​ര​നായ ഒരു ബാലനെ വർ​ണ്ണി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. തർ​ജ്ജ​മ​ക്കാ​രൻ ആ ബാലനെ ബാ​ലി​ക​യാ​ക്കി.

നഷ്ടം​ത​ന്നെ​യാ​ണു ചി​ല്ലി​യി​ലെ മഹാ​ക​വി പവ്ലോ നെറൂത യുടെ ആത്മ​ക​ഥ​യും കാ​വ്യ​ങ്ങ​ളും വാ​യി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലെ​ങ്കിൽ. താ​ഴെ​ച്ചേർ​ക്കു​ന്ന വരികൾ നോ​ക്കൂ. ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് തർ​ജ്ജമ പോലും ഇത്ര സു​ന്ദ​ര​മാ​ണെ​ങ്കിൽ ഒറി​ജി​നൽ എങ്ങ​നെ​യാ​യി​രി​ക്കും.

I no longer love her, it’s true, yet perhaps I do love her.

Love is so short, forgetting takes so long

Because on nights like this I held her in my arms

my soul is unhappy at having lost her.

Though this be the last pain that she causes me and these the last words I shall write to her.

ദുഃ​ഖ​നി​വേ​ദ​നം

ദുഃ​ഖ​ത്തി​നു ചില രോ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്വ​ഭാ​വ​മു​ണ്ടു്. എന്തെ​ല്ലാം മരു​ന്നു കഴി​ച്ചാ​ലും “നി​ശ്ചിത കാലം” കഴി​ഞ്ഞേ രോഗം മാറൂ. ദുഃ​ഖ​വും അതു​പോ​ലെ​യാ​ണു.

“ഞാൻ അവൾ​ക്കു എഴു​തു​ന്ന അവ​സാ​ന​ത്തെ വാ​ക്കു​ക​ളാ​ണു ഇവ”യെ​ന്നു പാ​വ്ലോ നെറൂത പറ​യു​ന്നു. ദുഃഖം വരു​മ്പോൾ അങ്ങ​നെ​യൊ​ക്കെ പറ​ഞ്ഞു​പോ​കും. ആര​റി​ഞ്ഞു ആ മഹാ​ക​വി ഏകാ​ന്ത​ത്തി​ലി​രു​ന്നു ആ വാ​ക്കു​കൾ​ത​ന്നെ ആവർ​ത്തി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നു്. ദുഃ​ഖ​നി​വേ​ദ​നം മനു​ഷ്യ​ന്റെ സ്വ​ഭാ​വ​മാ​ണു്. ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്റെ ഭാരം കു​റ​യ്ക്കാൻ—ദുഃഖം ലഘൂ​ക​രി​ക്കാൻ—അതു പ്ര​യോ​ജ​ന​പ്പെ​ടും. മകൻ മരി​ച്ച​തു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടായ വി​ഷാ​ദം പല​രു​ടെ​യും മുൻ​പിൽ ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു അതിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ട ഒരു കു​തി​ര​ക്കാ​രൻ ഒടു​വിൽ കു​തി​ര​യോ​ടു​ത​ന്നെ ദുഃ​ഖ​നി​വേ​ദ​നം നട​ത്തു​ന്ന കഥ ചെ​ക്കോ​വ് എഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള​തു ഓർ​മ്മി​ച്ചാ​ലും. കു​ങ്കു​മം വാ​രി​ക​യിൽ രണ്ടു ദുഃ​ഖ​നി​വേ​ദ​ന​ങ്ങ​ളു​ണ്ടു്. ശ്രീ​മ​തി ഉഷാ​റോ​യി​യും ഭർ​ത്താ​വും കാ​പ്പി​കു​ടി​ച്ചി​ട്ടു തി​രി​ച്ചെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ അവ​രു​ടെ കാറു നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട​താ​യി കണ്ടു. വില കൂടിയ കാറും അതി​ന​ക​ത്തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന പണവും ഒക്കെ നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു. മോ​ഷ്ടി​ച്ച​വർ തന്റെ ലേഖനം വാ​യി​ക്കാ​നി​ട​വ​ന്നാൽ കാറു തി​രി​ച്ചു കൊ​ടു​ക്കു​മെ​ന്നു ശ്രീ​മ​തി അഭ്യർ​ത്ഥി​ക്കു​ന്നു. മോ​ഷ്ടി​ക്കാൻ തക്ക​വി​ധ​ത്തിൽ ഹൃ​ദ​യ​കാ​ഠി​ന്യ​മാർ​ന്ന​വൻ ഈ അഭ്യർ​ത്ഥ​ന​യിൽ അലി​യു​മോ?

images/MarcusAurelius.jpg
മാർ​ക്സ് ഒറീ​ലി​യ​സ്

രണ്ടാ​മ​ത്തെ ലേഖനം ഏ. ഡി. രാ​ജ​ന്റേ​താ​ണു്. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പേ​ര​ക്കു​ട്ടി മിനി മരി​ച്ചു​പോ​യ​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ലേഖനം നനഞ്ഞ മി​ഴി​ക​ളോ​ടെ​യാ​ണു ഞാൻ വാ​യി​ച്ച​തു്. ദുഃ​ഖ​ത്തി​നു ചില രോ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്വ​ഭാ​വ​മു​ണ്ടു്. എന്തെ​ല്ലാം മരു​ന്നു കഴി​ച്ചാ​ലും “നി​ശ്ചിത കാലം” കഴി​ഞ്ഞേ രോഗം മാറൂ. ദുഃ​ഖ​വും അതു​പോ​ലെ​യാ​ണു. എന്നാൽ ഒരി​ക്ക​ലും മാ​റാ​ത്ത ദുഃ​ഖ​മു​ണ്ടു്. അതാണു രാ​ജ​ന്റേ​തു്. അദ്ദേ​ഹം മാർ​ക്സ് ഒറീ​ലി​യ​സി ന്റെ Meditations എന്ന പു​സ്ത​കം വാ​യി​ക്ക​ട്ടെ. എന്തെ​ന്നി​ല്ലാ​ത്ത ശാ​ന്തി അതു പ്ര​ദാ​നം ചെ​യ്യും. “Despite not death; smile, rather, at its coming it is among the things that Nature wills. Like youth and age, like growth and maturity, like the advent of teeth, beard, and grey hairs, like begetting, pregnancy, and child birth, like every other natural process that life’s seasons bring us, so is our dissolution” എന്നു ഒറീ​ലി​യ​സ്.

കാഫ്ക ഏറ്റ​വും ഇഷ്ട​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന ഗ്ര​ന്ഥ​മാ​ണു ഒറീ​ലി​യ​സി​ന്റെ Meditations “എനി​ക്കു അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​ക്കൂ​ടാ​തെ (ഒറീ​ലി​യ​സി​നെ​ക്കൂ​ടാ​തെ) ജീ​വി​ക്കാ​നാ​വു​ക​യി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ രണ്ടോ മൂ​ന്നോ വച​ന​ങ്ങൾ മതി, എനി​ക്കു ശാ​ന്തി കി​ട്ടും; ഞാൻ നി​യ​ന്ത്രി​ക്ക​പ്പെ​ടും” എന്നു കാഫ്ക പറ​ഞ്ഞു. കാ​ഫ്ക​യോ​ടു എന്നെ ഇക്വേ​റ്റ്ചെ​യ്തു (സദൃ​ശ​നാ​ക്കി) പറ​യു​ക​യ​ല്ല. എന്റെ​യും അനു​ഭ​വ​മി​താ​ണു്. ഡച്ചു ചി​ത്ര​കാ​രൻ വാൻ​ഹോ​ഹ് (വാൻ ഗോ എന്നു ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് ഉച്ചാ​ര​ണം—Van Gogh) ആത്മ​ഹ​ത്യ ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​നു് അല്പം മുൻ​പു് എഴു​തി​വ​ച്ചു. “Misery will never end” കഷ്ട​പ്പാ​ടു് ഒരി​ക്ക​ലും അവ​സാ​നി​ക്കി​ല്ല. അവ​സാ​നി​ക്കാ​ത്ത കഷ്ട​പ്പാ​ടു​ക​ളു​ടെ തീ​ക്ഷ്ണത കു​റ​യ്ക്കാൻ ഒറീ​ലി​യ​സി​ന്റെ ഗ്ര​ന്ഥം വാ​യി​ക്കുക എന്നു് ഒന്നു​കൂ​ടി പറ​യ​ട്ടെ. (Meditations പെൻ​ഗ്വിൻ പു​സ്ത​ക​മാ​യി പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്.)

ഒന്നു​കൂ​ടി​പ​റ​ഞ്ഞാൽ—ആവർ​ത്തി​ച്ചാൽ—ദോ​ഷ​മു​ണ്ടോ? ഞാൻ പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങൾ ആവർ​ത്തി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ദോ​ഷ​മാ​ണു് ഫലം. ശ്രോ​താ​ക്കൾ വി​ഭി​ന്ന​രാ​ണെ​ങ്കി​ലും പ്ര​ഭാ​ഷ​ക​നു് സ്വയം ഒരി​ടി​വു് സം​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു ആവർ​ത്ത​ന​ത്തിൽ. സാ​ഹി​ത്യ​വാ​ര​ഫ​ല​ത്തിൽ അറി​ഞ്ഞും അറി​യാ​തെ​യും ആവർ​ത്ത​ന​ങ്ങൾ വരു​ന്നു​ണ്ടു്. ദോ​ഷം​ത​ന്നെ​യാ​ണ​തും. പക്ഷേ, പ്ര​കൃ​തി​യിൽ ആവർ​ത്ത​ന​മേ​യു​ള്ളു. നക്ഷ​ത്ര​ര​ത്ന​ങ്ങ​ളെ എന്നും നീ​ലാ​ന്ത​രീ​ക്ഷ​ത്തിൽ ഒരേ സ്ഥാ​ന​ത്തു് എടു​ത്തു നി​ര​ത്തു​ന്ന പ്ര​കൃ​തി ആവർ​ത്ത​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ സ്ഥാ​യി​ത്വം നേ​ടു​ക​യാ​ണു്.

images/PDOuspenski.jpg
ഊസ്പെൻ​സ്കി

തത്ത്വ​ചി​ന്ത​ക​രും ആവർ​ത്ത​ന​ത്തിൽ വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ ശക്തി അതി​രി​ല്ലാ​ത്ത​തു് ആയ​തി​നാൽ ഈ ഭൂ​മി​യെ​പ്പോ​ലു​ള്ള മറ്റു​ഭൂ​മി​കൾ അതു സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​മെ​ന്നു് നീ​ച്ചേ വി​ശ്വ​സി​ച്ചു. നീ​ച്ചേ​യു​ടെ ഈ വി​ശ്വാ​സം തെ​റ്റാ​ണെ​ന്നു പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് റഷ്യ​ക്കാ​ര​നായ ഊസ്പെൻ​സ്കി മറ്റൊ​രാ​വർ​ത്തന സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​നു രൂപം നല്കി. നി​ത്യ​ത​യ്ക്കു് ആവർ​ത്ത​നം കൂ​ടാ​തെ കഴി​യു​ക​യി​ല്ലെ​ന്നാ​ണു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മതം. 1984 മാർ​ച്ച് മാസം പത്താം തീയതി കാ​ല​ത്തു് എട്ടേ​മു​ക്കാൽ​മ​ണി​ക്കു് ഞാ​നി​തെ​ഴു​തു​ന്നു. ഇതേ വർ​ഷ​വും ഇതേ​മാ​സ​വും ഇതേ തീ​യ​തി​യും ഇതേ സമ​യ​വും ഇതി​നു​മുൻ​പു് പല​പ്പോ​ഴും ഉണ്ടാ​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. അപ്പോ​ഴൊ​ക്കെ എം. കൃ​ഷ്ണൻ​നാ​യർ എന്ന വ്യ​ക്തി ഈ വാ​ക്യ​ങ്ങൾ എഴു​തി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഭാ​വി​കാ​ല​ത്തും ഇമ്മ​ട്ടിൽ അയാൾ ഇതു​ത​ന്നെ എഴു​തും. 1877-ൽ ഒരു​ത്തൻ ജനി​ക്കു​ന്നു. 1912-ൽ മരി​ക്കു​ന്നു. മരി​ച്ചാൽ 1877-ൽ തന്നെ വീ​ണ്ടും ജനി​ക്കും. പഴയ ജീ​വി​തം ആവർ​ത്തി​ക്കും. (This means that if a man was born in 1877 and died in 1912 then having died, he finds himself again in 1877 and must live the same life all over again—Ouspensky) ഊള​മ്പാ​റ​യിൽ ഒരു മു​റി​യെ​ടു​ക്ക​ട്ടെ ആവർ​ത്ത​നം.

ഉവേ യൊൺ​സ്സൺ
images/Uwe.jpg
ഉവേ യൊൺ​സ്സൺ

ആവർ​ത്ത​നം കൂ​ടാ​തെ എഴു​തു​ന്ന​വർ വിരളം. നോബൽ സമ്മാ​നം നേടിയ ഫ്രാ​ങ്സ്വ​മോ​റി​യാ​ക്കി ന്റെ നോ​വ​ലു​ക​ളാ​കെ ആവർ​ത്ത​ന​മാ​ണെ​ന്നു് പലരും പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. ആവർ​ത്ത​ന​മി​ല്ലാ​തെ നോ​വ​ലു​കൾ രചി​ച്ച ഒരു സാ​ഹി​ത്യ​കാ​രൻ ഉവേ യൊൺ​സ്സ​ണി നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് (Uwe Johnson) മനോ​രാ​ജ്യം വാ​രി​ക​യിൽ ഒരു കു​റി​പ്പു​കാ​ണു​ന്നു. (യുവേ ജോൺസൺ എന്നു വാ​രി​ക​യിൽ അച്ച​ടി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തു ശരി​യ​ല്ല). ഒറ്റ​സ്സം​സ്കാ​ര​ത്താൽ കെ​ട്ട​പ്പെ​ട്ട ഒരു ജനതയെ രാ​ഷ്ട്ര​വ്യ​വ​ഹാ​ര​ത്തി​ന്റെ നൃ​ശം​സത രണ്ടാ​യി വി​ഭ​ജി​ച്ചു. അവ​രാ​കെ വേ​ദ​ന​യ​നു​ഭ​വി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ വേ​ദ​ന​യെ ആവർ​ത്ത​നം കൂ​ടാ​തെ ചി​ത്രീ​ക​രി​ച്ച മഹാ​നായ ജർ​മ്മൻ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​നാ​ണു് യൊൺ​സ്സൺ. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മൂ​ന്നു നോ​വ​ലു​കൾ—Absence, Speculations about Jokob, Anniversaries—ഈ ലേഖകൻ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഇവയിൽ “യാ​ക്കോ​ബി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള അനു​മാ​ന​ങ്ങൾ” എന്ന നോവൽ അന്യാ​ദൃ​ശ്യ​മായ ഭംഗി ആവ​ഹി​ക്കു​ന്നു. NATO-​യിലെ രഹ​സ്യ​ങ്ങൾ മന​സ്സി​ലാ​ക്കൻ പൊ​ലീ​സ​യ​ച്ച ഒരു റെ​യിൽ​വേ ജോ​ലി​ക്കാ​രൻ—യാ​ക്കോ​ബ്—അവ​ഗ്ര​ഹി​ക്കാൻ കഴി​യാ​തെ തി​രി​ച്ചു​വ​രു​മ്പോൾ ദുർ​ജ്ഞേ​യ​മായ രീ​തി​യിൽ ട്രെ​യി​നി​ന്റെ അടി​യിൽ​പ്പെ​ട്ടു​മ​രി​ക്കു​ന്നു. റെ​യിൽ​വേ​ജോ​ലി​ക്കാ​ര​നു് അങ്ങ​നെ​യൊ​രു മരണം സം​ഭ​വി​ക്കാൻ പാ​ടി​ല്ലാ​ത്ത​താ​ണു്. അയാ​ളാ​ണു് തീ​വ​ണ്ടി​കൾ ഇന്ന സമ​യ​ത്തു പോ​ക​ണ​മെ​ന്നു കൽപന പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​ന്ന​തു്. യാ​ക്കോ​ബി​ന്റെ മരണം പല​വി​ധ​ത്തി​ലു​ള്ള അനു​മാ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു​കാ​ര​ണ​മാ​യി​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു. സത്യം വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ന്നു​മി​ല്ല. Anniversaries എന്ന നോ​വ​ലി​ന്റെ ആദ്യ​ത്തെ ഭാഗം മാ​ത്ര​മേ എനി​ക്കു കി​ട്ടി​യു​ള്ളൂ. കി​ഴ​ക്കൻ ജർ​മ്മ​നി​യിൽ​നി​ന്നു ന്യൂ​യോർ​ക്കിൽ വരു​ന്നു ഒരു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രി. അവ​ളു​ടെ കൊ​ച്ചു​മ​ക​ളും​കൂ​ടി​യു​ണ്ടു്. മക​ളു​ടെ അച്ഛൻ യാ​ക്കോ​ബ് ദുർ​ജ്ഞേ​യ​മായ രീ​തി​യിൽ മരി​ച്ചു​പോ​യി. അവ​രു​ടെ ജീ​വി​ത​ത്തെ അസാ​ധാ​ര​ണ​മായ കലാ​വൈ​ദ​ഗ്ദ്ധ്യ​ത്തോ​ടെ ചി​ത്രീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന ഈ നോ​വ​ലി​നെ മാർ​ക്ക്സ്ലോ​നിം എന്ന നി​രൂ​പ​കൻ a literary achievement എന്നു വാ​ഴ്ത്തു​ന്നു. യൊൺ​സ്സൺ 1934-ൽ സെൻ​ട്രൽ യൂ​റോ​പ്പി​ലെ പൊ​മെ​റേ​നി​യ​യിൽ ജനി​ച്ചു. 1959-ൽ പടി​ഞ്ഞാ​റൻ ജർ​മ്മ​നി​യി​ലേ​ക്കു​പോ​ന്നു. കു​റ​ച്ചു​കാ​ലം അമേ​രി​ക്ക​യിൽ കഴി​ഞ്ഞു​കൂ​ടിയ യൊൺ​സ്സൺ ഇപ്പോൾ ഇം​ഗ്ല​ണ്ടിൽ താ​മ​സി​ക്കു​ന്നു.

ഫ്രി​റ്റ്ജോ​ഫ് കേപ്ര, ഗാറി സു​ക്കാ​വ്, മൈ​ക്കൽ​പോ​ളൻ​യി, സർ കാ​റൽ​പൊ​പ്പർ ഇവരെ ‘സയൻ​റി​ഫി​ക് മി​സ്റ്റി​ക്ക്സ്’ എന്നാ​ണു് പണ്ഡി​ത​ന്മാർ വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഇവരിൽ മൂ​ന്നാ​മ​തു പറഞ്ഞ ചി​ന്ത​കൻ നമ്മൾ ഏതെ​ങ്കി​ലും വസ്തു​വി​നെ നോ​ക്കു​മ്പോൾ അതി​ന്റെ അർ​ത്ഥം നമ്മിൽ നി​ന്നു വഴു​തി​പ്പോ​കു​ന്നു​വെ​ന്നു എഴു​തി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. (Personal Knowledge എന്ന പു​സ്ത​കം) പി​യാ​നോ വാ​യി​ക്കു​ന്ന​വൻ തന്റെ വി​ര​ലു​ക​ളി​ലേ​ക്കു നോ​ക്കി​യാൽ അവ തളരും. ഭം​ഗി​യാ​യി പി​യാ​നോ വാ​യി​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കിൽ വി​ര​ലു​ക​ളെ വി​ട്ടി​ട്ടു് ദൂ​രെ​യി​രി​ക്കു​ന്ന സം​ഗീ​ത​ത്തെ നോ​ക്ക​ണം അയാൾ. മേ​ശ​യു​ടെ സത്യം കാ​ണ​ണ​മെ​ങ്കിൽ അതിനെ നോ​ക്കി​യാൽ പോരാ. അതിൽ നി​ന്നു നോ​ക്ക​ണം. പ്ര​തി​പാ​ദ്യ​വി​ഷ​യ​ത്തിൽ നി​ന്നു​കൊ​ണ്ടു് ദൂരെ നോ​ക്കി സത്യം കാ​ണു​ന്ന പ്ര​തി​ഭാ​ശാ​ലി​യാ​ണു് യൊൺ​സ്സൺ.

പ്ര​തിഭ—ഫലിതം

പ്ര​തി​ഭാ​ശാ​ലി​കൾ​ക്കേ നല്ല ഹാ​സ്യ​ക​ഥ​കൾ രചി​ക്കാ​നാ​വൂ. ഫലിത ശക​ല​ങ്ങ​ളിൽ​പ്പോ​ലും പ്ര​തി​ഭ​യു​ടെ സ്ഫു​ര​ണ​മു​ണ്ടു്. “ബോധം കെ​ട്ടാൽ ആ ആളി​ന്റെ നെ​ഞ്ചു തി​രു​മ്മി​യാൽ മതി; സ്ത്രീ​ക്കാ​ണു് ബോ​ധ​ക്കേ​ടെ​ങ്കിൽ ഭുജമേ തി​രു​മ്മാൻ പാ​ടു​ള്ളൂ”. “1930-ൽ ജനനം. ആ വ്യ​ക്തി​ക്കു ഇപ്പോൾ എത്ര വയ​സ്സു്?” എന്നു് അധ്യാ​പ​ക​ന്റെ ചോ​ദ്യം. കു​ട്ടി​യു​ടെ മറു ചോ​ദ്യം: ‘വ്യ​ക്തി സ്ത്രീ​യോ പു​രു​ഷ​നോ?’, “എല്ലാ ആളു​ക​ളേ​യും കു​റ​ച്ചു കാ​ല​ത്തേ​ക്കു പറ്റി​ക്കാ​മെ​ങ്കിൽ! അതു മതി തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പിൽ ജയി​ക്കാം” ഈ നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​ക​ളിൽ പ്ര​തി​ഭ​യു​ടെ സ്ഫു​ര​ണ​മു​ണ്ടു്. ആസ്ഫു​ര​ണം തന്നെ​യാ​ണു് ശ്രീ കു​ഞ്ഞു​ണ്ണി കലാ​കൗ​മു​ദി​ക്കു നല്കു​ന്ന “നമ്പൂ​തി​രി ഫലിത”ത്തി​ലു​മു​ള്ള​തു്. ഉള്ളു​കു​ളിർ​ക്കെ ചി​രി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു​ണ്ടോ? എങ്കിൽ അവ വാ​യി​ക്കൂ.

ഭർ​ത്താ​വ്:
ഈ ഓഫീസ് സൂ​പ്ര​ണ്ടി​ന്റെ കൊ​ള്ള​രു​താ​യ്മ. അയാൾ ഒരു സ്ത്രീ​യെ ഒഴി​ച്ചു് മറ്റു​ള്ള എല്ലാ സ്ത്രീ​ക​ളോ​ടും ലൈം​ഗി​ക​ബ​ന്ധം പു​ലർ​ത്തു​ന്നു​വെ​ന്നു് ഞാ​ന​റി​ഞ്ഞു.
ഭാര്യ:
അവൾ എന്റെ സീ​റ്റി​ന​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന ടൈ​പ്പി​സ്റ്റ് ഇലി​സ​ബ​ത്ത് തന്നെ ഒരു സം​ശ​യ​വു​മി​ല്ല.
സൗ​ന്ദ​ര്യം

സം​ശ​യ​മി​ല്ല. വി​ശ്വ​വ​ശ്യ​മാ​ണു് സ്ത്രീ സൗ​ന്ദ​ര്യം. സം​ശ​യ​മു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ കലാ​കൗ​മു​ദി​യു​ടെ (ലക്കം 444) പു​റം​ച​ട്ട നോ​ക്കുക. “നട​ത്ത​ത്തി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു് ദേവത പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്” എന്നു വെർ​ജിൻ പറ​ഞ്ഞ​തു് ശരി​യ​ല്ല​ന്നു തോ​ന്നും അതു കണ്ടാൽ. ഇരി​ക്കു​ന്ന സു​ന്ദ​രി​കൾ നി​ല്ക്കു​മ്പോ​ഴും നട​ക്കു​മ്പോ​ഴും സു​ന്ദ​രി​ക​ള​ല്ലെ​ന്നു് വി​ക്തോർ യൂഗോ പറ​ഞ്ഞ​തു് (“പാ​വ​ങ്ങ”ളിൽ) ശരി​യാ​വാ​നി​ട​യി​ല്ല. ഈ തരുണി നി​ന്നാ​ലും ഇരു​ന്നാ​ലും നട​ന്നാ​ലും സു​ന്ദ​രി തന്നെ.

സ്ത്രീ​ക്കു് ഇത്ര സൗ​ന്ദ​ര്യം വരാൻ ഹേതു എന്തു്. പു​രു​ഷ​നു താ​ടി​രോ​മ​വും സ്ത്രീ​ക്കു് നീണ്ട തല​മു​ടി​യും നൽകിയ അല്ലാ​ഹു​വി​നെ ആയി​ര​ത്തൊ​ന്നു രാ​വു​ക​ളിൽ വാ​ഴ്ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. പു​രു​ഷ​ന്റെ താ​ടി​മീ​ശ​യ്ക്കു് ഭം​ഗി​യു​ണ്ടോ? എനി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. പെ​ണ്ണു​ങ്ങ​ളോ​ടു തന്നെ ചോ​ദി​ക്ക​ണം. പക്ഷേ, ഒന്നു പറയാം. സ്ത്രീ​യു​ടെ സൗ​ന്ദ​ര്യ​ത്തി​നു ഒരു കാരണം അവ​ളു​ടെ രോ​മ​മി​ല്ലാ​ത്ത മുഖം തന്നെ​യാ​ണു്. ഒരു പക്ഷേ, നേരിയ മീ​ശ​യു​ള്ള സ്ത്രീ​യെ സ്നേ​ഹി​ക്കാ​നും പു​രു​ഷ​നു​ണ്ടാ​വും. ബർ​നാർ​ഡ് ഷാ യുടെ നാ​ട​ക​ത്തി​ലെ ഏതോ ഒരു നാ​യി​ക​യ്ക്കു് ചെറിയ മീ​ശ​യു​ള്ള​താ​യി പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. സ്നേ​ഹം തോ​ന്നി​യാൽ വൈ​രൂ​പ്യ​വും സൗ​ന്ദ​ര്യ​മാ​വും. പെ​ണ്ണി​ന്റെ മു​ട​ന്തു​ക​ണ്ടും കോ​ങ്ക​ണ്ണു​ക​ണ്ടും പ്രേ​മ​സാ​ഗ​ര​ത്തിൽ വീണു ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി​യ​വർ പല​രു​ണ്ടു്.

അസൂയ, സഹ​താ​പം

പലരും കൈ​കാ​ര്യം ചെ​യ്യു​ന്ന വിഷയം വി​ട്ടു് പു​തു​മ​യു​ള്ള വിഷയം അം​ഗീ​ക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു ദേ​ശാ​ഭി​മാ​നി വാ​രി​ക​യിൽ “ഗം​ഗാ​ധ​ര​ന്റെ ആന” എന്ന ചെ​റു​ക​ഥ​യെ​ഴു​തിയ ശ്രീ. സു​കു​മാർ കൂർ​ക്ക​ഞ്ചേ​രി. ഓഫീ​സി​ലെ പ്യൂൺ ആനയെ വാ​ങ്ങി​ച്ച​പ്പോൾ മറ്റു ജോ​ലി​ക്കാർ​ക്കു് അസൂയ. ശി​പാ​യി​യു​ടെ ആനയെ വി​ല​യ്ക്കു​വാ​ങ്ങാൻ ആരും വരി​ല്ലെ​ന്നു് ഒരു​ത്തൻ പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ആന​യെ​ക്കൊ​ന്നു് അതി​ന്റെ കൊ​മ്പെ​ടു​ത്തു് വി​ല്ക്കു​മെ​ന്നു് ശി​പാ​യി. അപ്പോൾ ആന​ക്കൊ​മ്പു തനി​ക്കു വേ​ണ​മെ​ന്നു് ഒരു സ്ത്രീ. പാ​വ​ങ്ങൾ​ക്കു സമ്പ​ത്തു വരു​മ്പോൾ ബൂർ​ഷ്വാ​സി​യിൽ പെ​ട്ട​വർ​ക്കൂ​ണ്ടാ​കു​ന്ന അസൂ​യ​യെ ഭേ​ദ​പ്പെ​ട്ട രീ​തി​യിൽ ചി​ത്രീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു് കഥാ​കാ​രൻ. എങ്കി​ലും കഥ ആന്റി​ക്ലൈ​മാ​ക്സി​ലാ​ണു് ചെ​ന്നു​നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു്.

ശി​പാ​യി ആന​ക്കൊ​മ്പു കര​സ്ഥ​മാ​ക്കാൻ പോയി പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ടു മട​ങ്ങി​യ​തി​നു ശേഷം നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട തുക ബൂർ​ഷ്വാ​സി​യിൽ​പെ​ട്ട​വ​രോ​ടു് വാ​ങ്ങിയ ഒരു യഥാർ​ത്ഥ സംഭവം കൂടെ പറ​ഞ്ഞേ​ക്കാം. ഞാൻ വട​ക്കൊ​രു കോ​ളേ​ജിൽ ജോലി നോ​ക്കി​യി​രു​ന്ന കാലം. കുറെ ദി​വ​സ​മാ​യി ഒരു ശി​പാ​യി​യെ കണ്ടി​ല്ല. ക്യാ​ഷ്വൽ ലീ​വി​നു​ള്ള അപേ​ക്ഷ​യും കി​ട്ടി​യി​ല്ല. ഏഴു ദിവസം കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ചീ​ങ്ക​ണ്ണി​ക്ക​ണ്ണീർ പൊ​ഴി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ശി​പാ​യി പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​നാ​യി. അയാൾ ദീർ​ഘ​മാ​യി പറ​ഞ്ഞ​കഥ ചു​രു​ക്കി പറയാം. ഫോ​റ​സ്റ്റ് ഡി​പ്പാർ​ട്ടു​മെ​ന്റു​കാ​രെ പറ്റി​ച്ചു് ആന​ക്കൊ​മ്പു് കര​സ്ഥ​മാ​ക്കാൻ കൂ​ട്ടു​കാ​രോ​ടു കൂടി അയാൾ കാ​ട്ടിൽ പോയി പോലും. സ്ഫോ​ട​ക​വ​സ്തു അക​ത്തു​ള്ള ഒരു ഉരുള ആന സഞ്ച​രി​ക്കു​ന്ന വഴി​യിൽ വയ്ക്കു​മ​ത്രേ. അതു തി​ന്നു​ന്ന ആന​യു​ടെ ഉള്ളിൽ സ്ഫോ​ട​ന​മു​ണ്ടാ​കും. അതു ചത്തു വീണാൽ മാംസം ചീ​ഞ്ഞു പോകാൻ എന്തോ മരു​ന്നു പു​ര​ട്ടും. എന്നി​ട്ടു് അനാ​യാ​സ​മാ​യി കൊ​മ്പു​കൾ ഊരി​കൊ​ണ്ടു് പോരും. അങ്ങ​നെ പോയ അയാൾ​ക്കു് കൈ​ക്കൂ​ലി​യും മറ്റും കൊ​ടു​ത്ത വകയിൽ ആയിരം രൂപ ചെ​ല​വാ​യി. ആനയെ കണ്ട​തു​മി​ല്ല. കടം വാ​ങ്ങിയ രൂപ തി​രി​ച്ചു കൊ​ടു​ക്കാൻ മാർ​ഗ്ഗ​മി​ല്ല. കൊ​ടു​ത്തി​ല്ല​ങ്കിൽ നാ​ട്ടിൽ ജീ​വി​ക്കാ​നും വയ്യ. അതു​കൊ​ണ്ടു് ഞങ്ങ​ളെ​ല്ലാ​വ​രും കൂടി ആ രൂപ കൊ​ടു​ക്ക​ണം. എന്തി​നേ​റെ​പ്പ​റ​യു​ന്നു! ഞങ്ങൾ കുറെ രൂപ അയാൾ​ക്കു കൊ​ടു​ത്തു. സർ​ക്കാ​രി​നെ വഞ്ചി​ക്കാൻ പോയ തസ്ക​ര​നു രൂപ നൽ​കി​യ​തു ശരിയോ എന്ന ചോ​ദ്യ​മു​ണ്ടാ​കാം. ദുർ​ബ്ബ​ല​നി​മി​ഷ​ത്തിൽ സഹ​താ​പ​മു​ണ്ടാ​യി എന്നു മാ​ത്രം പറ​യ​ട്ടെ. ബൂർ​ഷ്വാ​സി​യിൽ​പെ​ട്ട​വർ​ക്കും ശി​പാ​യി​യോ​ടു്—തൊ​ഴി​ലാ​ളി​യോ​ടു്—കാ​രു​ണ്യം തോ​ന്നും. രൂപ കൊ​ണ്ടു പോ​യ​തി​നു ശേഷം ഒരു ദിവസം അയാൾ കപട വി​ന​യ​ത്തോ​ടെ എന്റെ അടു​ക്ക​ലെ​ത്തി. “സാർ ഹാ​ജർ​മാർ​ക്കു് ചെ​യ്തോ​ട്ടോ?” എന്നു ചോ​ദി​ച്ചു. വരാ​ത്ത ഏഴു​ദി​വ​സ​ത്തെ കള്ള​ഹാ​ജ​രാ​ണു് അയാൾ​ക്കു് വേ​ണ്ട​തു്. “അതു നട​പ്പി​ല്ല” എന്നു ഞാൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു. ക്യാ​ഷ്വൽ ലീ​വി​നു​ള്ള അപേ​ക്ഷ എഴുതി വാ​ങ്ങു​ക​യും ചെ​യ്തു. അതി​നു​ശേ​ഷം അയാൾ എന്നോ​ടു മി​ണ്ടി​യി​ട്ടി​ല്ല.

മി​ണ്ടാ​തി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​ത​ന്നെ നല്ല​തു്. മി​ണ്ടി​പ്പോ​യാൽ എന്തെ​ല്ലാം സം​ഭി​വി​ക്കും. നമ്മൾ മറ്റൊ​രാ​ളെ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തും. പറ​യു​ന്ന​തു ശരി​യാ​ണെ​ന്നു വരു​ത്താൻ അട്ട​ഹ​സി​ക്കും, ഭാ​ര്യ​യെ പേ​ടി​പ്പി​ക്കും, കു​ട്ടി​ക​ളെ വി​റ​പ്പി​ക്കും, മറ്റൊ​രാ​ളെ ചൂഷണം ചെ​യ്യും, ആത്മ​പ്ര​ശംസ നട​ത്തും, ഞാനോ ഞാ​നാ​ണു് നി​രൂ​പ​കൻ എന്നു പറയും, സന്മാർ​ഗ്ഗ​നി​ര​ത​നാ​ണു് ഞാ​നെ​ന്നു ഭാ​വി​ക്കും, സ്വ​ന്തം ദാ​രി​ദ്ര്യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു പറയും, സ്വ​ന്തം സ്വ​ത്തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് പറയും, സ്വ​ന്തം രോ​ഗ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു് വാ​തോ​രാ​തെ സം​സാ​രി​ക്കും—ഇത്ര​യും ചെ​യ്താൽ ശ്രോ​താ​വി​ന്റെ ജീ​വി​തം നരക സദൃ​ശ​മാ​കും.

സാ​രി​മാ​റു​ന്ന സമ​യ​ത്തു്

ജീ​വി​ത​ത്തിൽ നി​ന്നു് ഒന്നും പ്ര​തീ​ക്ഷി​ക്കാ​തി​രി​ക്കൂ. അതു് പനി​നീർ​പ്പൂ​ക്ക​ളു​ടെ ദല​ങ്ങൾ വി​രി​ച്ച പാ​ത​യാ​കും. പക്ഷേ, പ്ര​തീ​ക്ഷി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ സാ​ദ്ധ്യ​മ​ല്ല. ചി​ലർ​ക്കു അനി​യ​ത​മായ പ്ര​തീ​ക്ഷ​ക​ളു​ണ്ടു്. ജോ​ലി​യി​ല്ലാ​തെ നടന്ന ഒരു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​ര​നു് എന്റെ ശു​പാർ​ശ​കൊ​ണ്ടു് ഒരു ലോ​ഡ്ജിൽ ജോലി കി​ട്ടി. സ്ത്രീ​കൾ ഒറ്റ​യ്ക്കി​രി​ക്കു​ന്ന മു​റി​ക​ളു​ടെ വാ​തി​ലു​കൾ അയാൾ തള്ളി തു​റ​ന്നു നോ​ക്കും. എന്നി​ട്ടു് ‘സോറി’ എന്നു പറ​ഞ്ഞ് തി​രി​ച്ചു പോകും. പെ​ണ്ണു​ങ്ങൾ വേഷം ധരി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ നഗ്നത കാ​ണാ​മ​ല്ലോ എന്നാ​ണു് അയാ​ളു​ടെ പ്ര​തീ​ക്ഷ. കു​റെ​ക്കാ​ലം ചെ​ന്ന​പ്പോൾ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​ര​ന്റെ വിദ്യ ഉട​മ​സ്ഥ​ന​റി​ഞ്ഞു. അയാളെ ജോ​ലി​യിൽ നി​ന്നും പി​രി​ച്ചു​വി​ട്ടു.

പൈ​ങ്കി​ളി​ക്ക​ഥ​കൾ രചി​ക്കു​ന്ന​വർ ഈ യു​വാ​വി​നെ​പ്പോ​ലെ​യാ​ണു്. സ്ത്രീ പു​രു​ഷ​ന്മാ​രെ മനു​ഷ്യ​ജീ​വി​ക​ളാ​യി​ട്ട​ല്ല അവർ കാ​ണു​ന്ന​തു്. ഒരു പാ​വാ​ട​യൂ​രി ദൂ​രെ​യെ​റി​ഞ്ഞ് മറ്റൊ​ന്നു് ഉടു​ക്കു​ന്ന​തി​നി​ട​യിൽ കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്ന ജന​ന​കാല വേ​ഷ​മാ​ണു് അവർ​ക്കു മാ​ന​സോ​ല്ലാ​സം വളർ​ത്തു​ന്ന​തു്. തല​മു​ടി പി​ന്നി​യി​ട്ടു്, നെ​റ്റി​യിൽ പൊ​ട്ടി​ട്ടു്, മു​ഖ​ത്തു പൗ​ഡ​റ​ണി​ഞ്ഞു്, മനോ​ഹ​ര​മായ വേഷം ധരി​ച്ചു് ദേ​വ​ത​യെ​പ്പോ​ലെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​യാ​കു​ന്ന തരു​ണി​യെ കാ​ണാ​നാ​ണു് ഏറെ​യാ​ളു​കൾ​ക്കും കൗ​തു​കം. വസ്ത്രം മാ​റ്റു​ന്ന ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രി​യെ​യ​ല്ല. അവൾ ആ സമ​യ​ത്തു് സ്ത്രീ​ത്വ​ത്തി​നു പ്ര​തി​നി​ധീ​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​വ​ള​ല്ല​ല്ലോ. ദീപിക ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പിൽ ‘വെയിൽ നാ​മ്പു​കൾ വീ​ണ്ടും’ എന്ന സർ​വ്വ​സാ​ധാ​ര​ണ​മായ പൈ​ങ്കി​ളി​ക്കഥ എഴു​തിയ ശ്രീ. ബാ​ല​കൃ​ഷ്ണൻ പു​രു​ഷ​ത്വ​ത്തെ​യും സ്ത്രീ​ത്വ​ത്തെ​യും മാ​നി​ക്കു​ന്ന രചനകൾ ഞങ്ങൾ​ക്കു നല്ക​ണ​മെ​ന്നാ​ണു് അഭ്യർ​ത്ഥന.

Colophon

Title: Sāhityavāraphalam (ml: സാ​ഹി​ത്യ​വാ​ര​ഫ​ലം).

Author(s): M Krishnan Nair.

First publication details: Kalakaumudi Weekly; Trivandrum, Kerala; 1984-04-01.

Deafult language: ml, Malayalam.

Keywords: M Krishnan Nair, Sahityavaraphalam, Weekly Lietrary Column, സാ​ഹി​ത്യ​വാ​ര​ഫ​ലം, എം കൃ​ഷ്ണൻ നായർ, Open Access Publishing, Malayalam, Sayahna Foundation, Free Software, XML.

Digital Publisher: Sayahna Foundation; JWRA 34, Jagthy; Trivandrum 695014; India.

Date: September 4, 2021.

Credits: The text of the original item is copyrighted to J Vijayamma, author’s inheritor. The text encoding and editorial notes were created and​/or prepared by the Sayahna Foundation and are licensed under a Creative Commons Attribution By NonCommercial ShareAlike 4​.0 International License (CC BY-​NC-SA 4​.0). Any reuse of the material should credit the Sayahna Foundation, only noncommercial uses of the work are permitted and adoptations must be shared under the same terms.

Production history: Data entry: MS Aswathi; Proofing: Abdul Gafoor; Typesetter: Anupa Ann Joseph; Digitizer: KB Sujith; Encoding: JN Jamuna.

Production notes: The entire document processing has been done in a computer running GNU/Linux operating system and TeX and friends. The PDF has been generated using XeLaTeX from TeXLive distribution 2021 using Ithal (ഇതൾ), an online framework for text formatting. The TEI (P5) encoded XML has been generated from the same LaTeX sources using LuaLaTeX. HTML version has been generated from XML using XSLT stylesheet (sfn-​tei-html.xsl) developed by CV Radhakrkishnan.

Fonts: The basefont used in PDF and HTML versions is RIT Rachana authored by KH Hussain, et al., and maintained by the Rachana Institute of Typography. The font used for Latin script is Linux Libertine developed by Phillip Poll.

Web site: Maintained by KV Rajeesh.

Download document sources in TEI encoded XML format.

Download Phone PDF.