കലാ​കൗ​മു​ദി വാ​രി​ക​യു​ടെ പു​റം​ച​ട്ട​നോ​ക്കുക. ചേ​തോ​ഹ​ര​ങ്ങ​ളായ തപാൽ മു​ദ്ര​ക​ളു​ടെ ചി​ത്രം കാണാം. ഒസ്ട്രീ​യ​യ്ക്കും സ്വി​റ്റ്സർ​ല​ണ്ടി​നും ഇട​യ്ക്കു​ള്ള മാ​ണ്ഡ​ലി​ക​രാ​ഷ്ട്ര​മാ​ണു് (പ്രിൻ​സി​പ​ലി​റ്റി = രാ​ജ​കു​മാ​രൻ ഭരി​ക്കു​ന്ന ദേശം) ലി​ഹ്റ്റൻ​ഷ്ടൈൻ (Liechtenstein). അതി​ന്റെ തല​സ്ഥാ​നം വാ​ഡൂ​റ്റ്സ് (Vaduz). തപാൽ​മു​ദ്ര​കൾ വി​റ്റു കി​ട്ടു​ന്ന പണ​മാ​ണു് ഈ ദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ പൊ​തു​വ​രു​മാ​നം.

ലി​ഹ്റ്റൻ​ഷ്ടൈൻ സന്ദർ​ശി​ച്ച രവീ​ന്ദ്രൻ ആ ദേ​ശ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു് വാ​യി​ക്കാൻ കൊ​ള്ളാ​വു​ന്ന ഒരു ലേഖനം കലാ​കൗ​മു​ദി​യിൽ എഴു​തി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. അദ്ദേ​ഹം കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന തപാൽ​മു​ദ്ര​ക​ളു​ടെ ചി​ത്ര​മാ​ണു് നമ്മൾ വാ​രി​ക​യു​ടെ പു​റം​ച​ട്ട​യിൽ കാ​ണു​ന്ന​തു്. ഈ തപാൽ​മു​ദ്ര​ക​ളു​ടെ ചി​ത്രം നമ്മ​ളെ ലി​ഹ്റ്റൻ​ഷ്ടൈൻ ദേ​ശ​ത്തേ​ക്കു് കൊ​ണ്ടു ചെ​ല്ലു​ന്നി​ല്ലേ? ‘സങ്ക​ല്പ​വാ​യു​വി​മാന’ത്തി​ലേ​റി നമ്മൾ അവിടെ ചെ​ല്ലു​ന്നു എന്നു​ത​ന്നെ​യാ​ണു് എന്റെ വി​ചാ​രം. പോ​സ്റ്റേ​ജ് സ്റ്റാ​മ്പു​കൾ ദ്ര​ഷ്ടാ​വി​ന്റെ ഭാ​വ​ന​യെ ഉദ്ദീ​പി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ വി​വ​ര​ണ​മ​ട​ങ്ങിയ അതി​സു​ന്ദ​ര​മായ ഒരു നോവൽ ഞാൻ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. പോ​ള​ണ്ടി​ലെ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​നായ ബ്രൂ​നോ ഷുൾസി ന്റെ Sanatorium Under the Sign of the Hourglass. കാഫ്ക യ്ക്കും പ്രൂ​സ്തി നും ചെ​ന്നെ​ത്താൻ കഴി​യാ​ത്ത ആഴ​ങ്ങ​ളിൽ എത്തി​ച്ചേർ​ന്ന സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​നാ​ണു് ഷുൾസ് എന്നു് നോബൽ സമ്മാ​നം നേടിയ ഐസക്‍ ബാ​ഷേ​വി​സ് സി​ങ്ങർ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. നോ​വ​ലി​ലെ (ഷുൾ​സി​ന്റെ ജീ​വി​ത​ക​ഥ​യു​ടെ കാ​വ്യാ​ത്മ​ക​മായ ആവി​ഷ്കാ​ര​മാ​ണു് ഇതു്) പ്ര​ധാന കഥാ​പാ​ത്രം ഒരു സ്റ്റാ​മ്പ് ആൽബം തു​റ​ന്നു. വർ​ണ്ണോ​ജ്ജ്വ​ല​ങ്ങ​ളായ ലോ​ക​ങ്ങ​ളു​ടെ വശ്യ​ത​യും വൈ​പു​ല്യ​മാർ​ന്ന സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​ശാ​ന്ത​ത​യും അയാ​ളു​ടെ മുൻ​പിൽ എത്തു​ക​യാ​യി. ആൽ​ബ​ത്തി​ന്റെ ഓരോ പേ​ജി​ലൂ​ടെ​യും ഈശ്വ​രൻ നട​ന്നു. അയാൾ ഈശ്വ​രൻ ആരാ​ണെ​ന്നു് അറി​ഞ്ഞു. താ​ല​വൃ​ന്ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​ക​ളി​ലു​ള്ള വായു തത്ത​യു​ടെ വി​വി​ധ​വർ​ണ്ണാ​ഞ്ചി​ത​മായ ചി​റ​കു​ക​ളോ​ടൊ​പ്പം സ്പ​ന്ദി​ച്ചു. വൈ​പു​ല്യ​മാർ​ന്ന ഇന്ദ്ര​നീ​ലം​പോ​ലെ; അന്തർ​ഭാ​ഗം​വ​രെ കാ​റ്റ​ടി​ച്ചു തു​റ​ന്ന റോ​സാ​പ്പൂ​പോ​ലെ. അതി​ന്റെ കണ്ണ​ഞ്ചി​ക്കു​ന്ന കേ​ന്ദ്രം കാ​ണാ​റാ​യി. ഈശ്വ​ര​ന്റെ വി​ജ്ഞാ​ന​ത്തി​ന്റെ തി​ള​ക്കം​കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മാ​യൂ​ര​നേ​ത്രം ശോ​ഭി​ക്കു​ക​യാ​യി. മാ​ത്ര​മോ? ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ ജ്വ​ലി​ക്കു​ന്ന സൗ​ന്ദ​ര്യം മു​ഴു​വൻ ആ ആൽ​ബ​ത്തി​ലൂ​ടെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യി. ഈ നോ​വ​ലി​നു് അവ​താ​രി​ക​യെ​ഴു​തിയ അമേ​രി​ക്കൻ നോ​വ​ലി​സ്റ്റ് അപ്ഡൈ​ക്ക് പറ​യു​ന്നു: A stamp album even more powerfully offers itself as a substitute for, as a demiurgic activator of, the world—ഉപ​ദേ​വ​താ​ത്മാ​വായ ത്വ​രാ​യു​ക്ത​നെ​പ്പോ​ലെ ഒരു സ്റ്റാ​മ്പ് ആൽബം ലോ​ക​ത്തി​നു പക​ര​മാ​യി കൂ​ടു​തൽ ശക്തി​യാർ​ന്നു സ്വയം അർ​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു് ഇവിടെ. ഷുൾ​സി​ന്റെ നോവൽ വാ​യി​ച്ചു് സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ സൗ​ന്ദ​ര്യം കാണാൻ ഞാൻ പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ സാദരം ക്ഷ​ണി​ക്കു​ന്നു.

അമേ​രി​ക്കൻ അഭി​നേ​താ​വായ പോൾ മ്യൂ​നി (മരണം 1967-ൽ) ഹോ​ളി​വു​ഡ്ഡി​ലൂ​ടെ നട​ക്കു​മ്പോൾ മറ്റാ​ളു​കൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ നോ​ക്കി അതാ സൊല (Zola) പോ​കു​ന്നു, ലൂയി പാ​സ്റ്റൊർ പോ​കു​ന്നു, വാ​ങ്ല​ങ് പോ​കു​ന്നു എന്നു പറ​യു​മാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം അഭി​ന​യി​ച്ച ചല​ച്ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളി​ലെ നാ​യ​ക​ന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു അവർ. മ്യൂ​നി കഥാ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ജീ​വി​ത​വു​മാ​യി അത്ര​ക​ണ്ടു താ​ദാ​ത്മ്യം പ്രാ​പി​ച്ചു​വെ​ന്നു് നമ്മൾ അങ്ങ​നെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു. കൈ​നി​ക്കര കു​മാ​ര​പി​ള്ള യെ ഇമ്മ​ട്ടിൽ രാ​ജാ​കേ​ശ​വ​ദാസ നായും വേ​ലു​ത്ത​മ്പി​ദ​ളവ യായും കേ​ര​ളീ​യർ കണ്ടി​രു​ന്ന കാ​ല​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. കൈ​നി​ക്കര പത്മ​നാ​ഭ​പി​ള്ള യുടെ ‘കാൽ​വ​രി​യി​ലെ കല്പ​പാ​ദ​പം’ എന്ന നാ​ട​ക​ത്തി​ലെ ജൂ​ഡാ​സാ​യി വേഷം കെ​ട്ടിയ കു​മാ​ര​പി​ള്ള​യെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അഭി​ന​യ​പാ​ട​വ​ത്തി​ന്റെ പേരിൽ ‘അതാ ജൂ​ഡാ​സ്’ എന്നു നാടകം കണ്ട​വർ പറ​ഞ്ഞ​തു് ഞാൻ കേ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. അഭി​ന​യ​ക​ല​യെ അതി​ന്റെ അധി​ത്യ​ക​യി​ലെ​ത്തി​ച്ച കൈ​നി​ക്കര കു​മാ​ര​പി​ള്ള നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​ത്തിൽ ഒട്ടും അഭി​ന​യ​മി​ല്ലാ​തെ, സത്യ​സ​ന്ധ​നാ​യി ജീ​വി​ക്കു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം ഒരു കള്ളം​പോ​ലും പറ​യു​ക​യി​ല്ല; തെ​റ്റായ ഒരു പ്ര​വൃ​ത്തി​യും ചെ​യ്യു​ക​യി​ല്ല. മനു​ഷ്യ​നിൽ നന്മ​യും തി​ന്മ​യു​മു​ണ്ടു്. നന്മ​കൂ​ടിയ മനു​ഷ്യ​നെ നല്ല​യാ​ളെ​ന്നും തിന്മ കൂടിയ മനു​ഷ്യ​നെ ചീ​ത്ത​യാ​ളെ​ന്നും നമ്മൾ വി​ളി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ കു​മാ​ര​പി​ള്ള എന്ന മഹാ​പു​രു​ഷ​നിൽ തി​ന്മ​യു​ടെ അം​ശം​പോ​ലു​മി​ല്ല. ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ മണ്ഡ​ല​ങ്ങ​ളി​ലും വി​ശു​ദ്ധി​യോ​ടെ ജീ​വി​ക്കു​ന്ന കു​മാ​ര​പി​ള്ള​സ്സാ​റി​നു് കാ​ഠി​ന്യ​മു​ണ്ടെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ക്ക​രു​തു്. അദ്ദേ​ഹം പര​മ​കാ​രു​ണി​ക​നാ​ണു്. അന്യ​ന്റെ ദുഃഖം കണ്ടാൽ കണ്ണീ​രൊ​ഴു​ക്കു​ന്ന മഹാ​നാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു് എൺ​പ​ത്തി​നാ​ലു​വ​യ​സ്സു തി​ക​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ ജന​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ആദ​രി​ച്ചു. പ്രൊ​ഫ​സർ എൻ. കൃ​ഷ്ണ​പി​ള്ള യും ടി. ആർ. സു​കു​മാ​രൻ നാ​യ​രും കെ. വി. നീ​ല​ക​ണ്ഠൻ നാ​യ​രും കു​മാ​ര​പി​ള്ള​യു​ടെ സ്വ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ സവി​ശേ​ഷ​ത​യെ അനാ​വ​ര​ണം ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടു കലാ​കൗ​മു​ദി​യിൽ എഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ആദ​രി​ച്ച​തും ലേ​ഖ​ന​ങ്ങൾ എഴു​തി​യ​തും അവ പ്ര​സി​ദ്ധ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​തും ഉചി​ത​ജ്ഞ​ത​യു​ള്ള പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളാ​ണു്. മഹാ​ന്മാ​രെ ബഹു​മാ​നി​ക്കു​മ്പോൾ നമ്മ​ളും ഔന്ന​ത്യ​ത്തി​ലെ​ത്തു​ക​യാ​ണ​ല്ലോ. കല​യു​ടെ​യും സത്യ​ത്തി​ന്റെ​യും ഉപാ​സ​ക​നായ ഈ മഹാ​വ്യ​ക്തി​യു​ടെ മുൻ​പിൽ നി​സ്സാ​ര​നായ ഞാനും തല​കു​നി​ച്ചു നി​ല്ക്കു​ന്നു.

ഒരു​ദി​വ​സം ഒരാൾ മേ​ശ​യ്ക്ക​ക​ത്തു​നി​ന്നു് ഒരു കൊ​ച്ചു മെ​ഴു​കു​തി​രി​യെ​ടു​ത്തു കത്തി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ദൈർ​ഘ്യ​മു​ള്ള കോ​ണി​പ്പ​ടി കയറി. മെ​ഴു​കു​തി​രി ചോ​ദി​ച്ചു: “എങ്ങോ​ട്ടു പോ​കു​ന്നു?”

“മു​ക​ളി​ലു​ള്ള മു​റി​യിൽ. അവി​ടെ​യാ​ണു് ഞാ​നു​റ​ങ്ങു​ന്ന​തു്.”

മെ​ഴു​കു​തി​രി വീ​ണ്ടും ചോ​ദി​ച്ചു: “അവിടെ എന്തു​ചെ​യ്യാൻ പോ​കു​ന്നു?”

“തു​റ​മു​ഖം എവി​ടെ​യെ​ന്നു കപ്പ​ലു​കൾ​ക്കു കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാൻ പോ​വു​ക​യാ​ണു് ഞാൻ.” അതു​കേ​ട്ടു മെ​ഴു​കു​തി​രി പറ​ഞ്ഞു: “ഒരു കപ്പ​ലും എന്റെ ദീപം കാ​ണി​ല്ല. ഞാ​ന​ത്ര​യ്ക്കു ചെ​റു​ത​ല്ലേ?”

“നീ ചെ​റു​താ​ണെ​ങ്കിൽ ദീപം കഴി​യു​ന്നി​ട​ത്തോ​ളം ജ്വ​ലി​പ്പി​ച്ചു നി​ല്ക്കു ശേ​ഷ​മു​ള്ള​തു ഞാൻ ചെ​യ്തു കൊ​ള്ളാം.” എന്നു് അയാൾ. അയാൾ ആ ലൈ​റ്റ് ഹൗ​സി​ന്റെ മു​ക​ളി​ലെ​ത്തി. ആ കൊ​ച്ചു​മെ​ഴു​കു​തി​രി​കൊ​ണ്ടു് അവിടെ സജ്ജ​മാ​ക്കി​യി​രു​ന്ന വലിയ വി​ള​ക്കു​കൾ കത്തി​ച്ചു. അവ​യ്ക്കു പി​റ​കി​ലാ​യി പ്ര​കാ​ശം പ്ര​തി​ഫ​ലി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഉപ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ടു്. കൊ​ച്ചു​ദീ​പ​ങ്ങ​ളും വലി​യ​ദീ​പ​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ടു്. കൊ​ച്ചു​ദീ​പം വലി​യ​ദീ​പ​ത്തി​ന്റെ ആവിർ​ഭാ​വ​ത്തി​നു കാ​ര​ണ​മാ​യി. നമു​ക്കു വലിയ ദീ​പ​മാ​കാൻ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ലെ​ന്നു​വ​രാം. എങ്കി​ലും കൊ​ച്ചു​ദീ​പ​മെ​ങ്കി​ലും ആകണം.

കല​യു​ടെ കൊ​ച്ചു​ദീ​പ​മെ​ങ്കി​ലും കത്തി​ച്ചു വയ്ക്കു​മ്പോൾ അതു് ഭീ​മാ​കാ​ര​മാർ​ന്ന സത്യ​ത്തി​ന്റെ ഒരു ഭാ​ഗ​മെ​ങ്കി​ലും പ്ര​കാ​ശി​പ്പി​ക്കേ​ണ്ടേ? അതിനു കഴി​യാ​തെ നാ​ട്യം കാ​ണി​ച്ച​തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്തു പ്ര​യോ​ജ​നം? എം. ആർ. മനോ​ഹ​ര​വർ​മ്മ​യു​ടെ ‘രാ​ത്രി​വ​ണ്ടി’ എന്ന ചെ​റു​കഥ വാ​യി​ച്ച​പ്പോൾ (മാ​തൃ​ഭൂ​മി ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പു്) തോ​ന്നിയ ചോ​ദ്യ​മാ​ണി​തു്. ഒരു​ത്ത​ന്റെ കൈ​ലേ​സ് നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു. പൊ​ലീ​സു​കാ​രൻ അയാളെ വി​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​പോ​യി സ്റ്റേ​ഷ​നി​ലേ​ക്കു്. അവിടെ കൈ​ലേ​സു​ണ്ടു്; അതിൽ ഒരു ചോ​ര​ക്കു​ഞ്ഞും. കു​ഞ്ഞു് തന്റേ​ത​ല്ലെ​ന്നു പറയാൻ അയാൾ​ക്കു ധൈ​ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. കൈ​ലേ​സി​നോ​ടൊ​പ്പം കു​ഞ്ഞി​നെ​യു​മെ​ടു​ത്തു് അയാൾ നട​ന്നു. സി​നി​മാ​ശാ​ല​യിൽ അയാ​ള​തി​നെ ഉപേ​ക്ഷി​ച്ചു. പക്ഷേ വേ​റൊ​രാൾ അയാൾ​ക്ക​തി​നെ കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു കൊ​ടു​ത്തു. തീ​വ​ണ്ടി​ക​യ​റി​ച്ചാ​ക​ട്ടെ​യെ​ന്നു കരുതി അയാ​ള​തി​നെ പാ​ള​ത്തിൽ കൊ​ണ്ടു​വ​ച്ചു. പക്ഷേ രാ​ത്രി മു​ഴു​വൻ അയാൾ​ക്കു കു​ഞ്ഞി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ത​ന്നെ വി​ചാ​രം. നേരം വെ​ളു​ത്ത​പ്പോൾ അയാൾ പാ​ള​ത്തി​ന​ടു​ത്തു ചെ​ന്നു നോ​ക്കി. കു​ഞ്ഞു് അവി​ടെ​ത്ത​ന്നെ കി​ട​ക്കു​ന്നു. അതി​നു് ഒരാ​പ​ത്തും സം​ഭ​വി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. ഇക്ക​ഥ​യിൽ കു​ഞ്ഞു് സിം​ബ​ലാ​ണെ​ന്ന​തു വ്യ​ക്തം. ഏതി​ന്റെ സിംബൽ എന്നു വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്കു് ഊഹി​ക്കാൻ തക്ക​വി​ധ​ത്തിൽ സൂ​ച​ക​പ​ദ​ങ്ങൾ കഥാ​കാ​രൻ നല്കി​യി​ട്ടി​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടു് ആർ​ക്കും എന്തു​വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും സങ്ക​ല്പി​ക്കാം. യാ​ദൃ​ച്ഛി​ക​മാ​യി മറ്റാ​രോ നമ്മ​ളിൽ അടി​ച്ചേ​ല്പി​ക്കു​ന്ന ആശ​യ​ത്തെ തള്ളി​ക്ക​ള​യാൻ നമ്മൾ അശ​ക്ത​രാ​ണെ​ന്നു പറയാം. നമ്മു​ടേ​തായ ഏതെ​ങ്കി​ലും വസ്തു​വി​നോ​ടു ചേർ​ന്നു കി​ട്ടു​ന്ന വസ്തു​വി​നെ ഉപേ​ക്ഷി​ക്കാൻ നമ്മെ​ക്കൊ​ണ്ടാ​വി​ല്ല എന്നും പറയാം. ഏതു ‘ഫൂ​ളി​ഷ്നെ​സ്’ പറ​ഞ്ഞാ​ലും ശരി​യാ​യി​രി​ക്കും. മനു​ഷ്യ​ജീ​വി​ത​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം സത്യ​മാ​യ​തി​നെ ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കു​മ്പോ​ഴേ അതിനു മൂ​ല്യ​മു​ണ്ടാ​വൂ. ധി​ഷ​ണ​യോ​ടോ വി​കാ​ര​ത്തോ​ടോ ബന്ധ​പ്പെ​ടാ​തെ ഇമ്മ​ട്ടിൽ നാ​ട്യ​ത്തി​ന്റെ—ഭാ​വി​ക്ക​ലി​ന്റെ—സന്ത​തി​യാ​യി ഒരു ചെ​റു​ക​ഥ​യെ​ഴു​തി​വ​ച്ച​തു​കൊ​ണ്ടു് ഒരു പ്ര​യോ​ജ​ന​വു​മി​ല്ല.

ഒരി​ക്കൽ ഞാൻ വേ​ണാ​ട് എക്സ്പ്ര​സ്സ് ട്രെ​യി​നിൽ എറ​ണാ​കു​ള​ത്തു നി​ന്നു തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തേ​ക്കു വരി​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ആ തീ​വ​ണ്ടി​യി​ലെ തി​ര​ക്കും ബഹ​ള​വും എല്ലാ​വർ​ക്കു​മ​റി​യാം. നാ​ലു​പേർ ഇരി​ക്കാ​നു​ള്ള സീ​റ്റിൽ എട്ടു​പേ​രാ​ണു് ഇരി​ക്കുക. തീ​വ​ണ്ടി എറ​ണാ​കു​ള​ത്തു നി​ന്നു തി​രി​ച്ചു് അധികം സമ​യ​മാ​യി​ല്ല. തൊ​ട്ട​ടു​ത്തി​രു​ന്ന ഒരാൾ എന്റെ തോളിൽ തല​വ​ച്ചു് ഉറ​ക്ക​മാ​യി. എനി​ക്കു് ആ ഭാരം താ​ങ്ങാൻ വയ്യാ​യി​രു​ന്നു. എങ്കി​ലും മി​ണ്ടി​യി​ല്ല. പക്ഷേ എന്റെ നേരേ എതി​രെ​യി​രു​ന്ന ഇം​ഗ്ലീ​ഷ​ദ്ധ്യാ​പ​കൻ (എന്റെ ഗു​രു​നാ​ഥൻ വാ​സു​ദേ​വ​പ്പ​ണി​ക്കർ സാ​റി​ന്റെ മകൻ. എറ​ണാ​കു​ളം കോ​ളേ​ജിൽ ജോ​ലി​യാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു് അന്നു്. ആ നല്ല മനു​ഷ്യ​നെ ഞാൻ ഇനി കാ​ണു​ക​യി​ല്ല) ദേ​ഷ്യ​ത്തോ​ടെ, “അയാ​ളോ​ടു പറയൂ, പറയൂ’ എന്നു എന്നോ​ടു് ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഞാൻ ചി​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് കോ​ട്ട​യം വരെ ആ ഭാരം താ​ങ്ങി. തോ​ളൊ​ടി​യു​മെ​ന്നാ​യ​പ്പോൾ ആ നി​ദ്രാ​സ​ക്ത​നെ വി​ളി​ച്ചു​ണർ​ത്തി. അർ​ത്ഥ​ര​ഹി​ത​മോ ദുർ​ഗ്ര​ഹ​മോ ആയ സിംബൽ വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​ന്റെ തോളിൽ വച്ച​മർ​ത്തി​യാൽ അതു സഹി​ക്കാ​നാ​വു​ന്ന സമ​യ​ത്തി​നു പരി​ധി​യു​ണ്ടെ​ന്നു് കഥാ​കാ​ര​ന്മാ​രോ​ടു പറ​യേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

മരി​ച്ചു​പോയ വ്യ​ക്തി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു് എന്തു പറ​ഞ്ഞാ​ലും അതു് അധാർ​മ്മി​ക​മാ​യി​വ​രും. സത്യ​ത്തിൽ സത്യം എന്നു നമു​ക്കു് ഉറ​പ്പു​ള്ള​തു​പോ​ലും പറയാൻ പാ​ടി​ല്ല എന്നെ​നി​ക്ക​റി​യാം. എങ്കി​ലും ഇതിനു മുൻ​പും ഞാൻ അന്ത​രി​ച്ച വ്യ​ക്തി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു്—അവ​രു​ടെ സ്വ​ഭാ​വ​രീ​തി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു്, പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു്—എഴു​തി​യി​ട്ടു​ണ്ടു് ‘മരി​ച്ച​വർ മി​ണ്ടു​കി​ല്ല’ എന്നു് ഒർ​റ്റൂർ ഷ്നി​റ്റ്സ്ല​റു ടെ ഒരു വി​ശ്വ​വി​ഖ്യാ​ത​മായ കഥ​യു​ടെ പേരു്. മി​ണ്ടാൻ കഴി​യാ​ത്ത​വ​രെ​പ്പ​റ്റി അതു​മി​തു​മെ​ഴു​തു​ന്ന​തു ക്രൂ​ര​ത​യാ​ണു് എങ്കി​ലും തെ​റ്റി​ദ്ധാ​രണ ഒഴി​വാ​ക്കാ​നാ​യി ചി​ല​പ്പോൾ എഴു​തേ​ണ്ട​താ​യും വരും.

മഹാ​ക​വി ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പി ന്റെ ആത്മ​ക​ഥ​യിൽ (മാ​തൃ​ഭൂ​മി) ഇങ്ങ​നെ കാ​ണു​ന്നു: “പു​ത്തേ​ഴൻ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി​യും അന്നു തൃ​ശ്ശി​വ​പേ​രൂ​രെ സമ്മേ​ള​നം ബഹി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു് ചെ​യ്ത​തു്. ഞങ്ങൾ തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധം അത്ര കലു​ഷ​മാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. ആ കഥ വളരെ നീ​ണ്ട​താ​ണു്. അതു് ഇവിടെ കട​ന്നു വന്നാൽ കൂ​ടാ​ര​ത്തി​ന​ക​ത്തു് ഒട്ട​കം കേ​റി​യ​തു പോ​ലെ​യാ​യി​ത്തീ​രും. 1955-ൽ തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ സാ​ഹി​ത്യ​പ​രി​ഷ​തു് സമ്മേ​ള​നം കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വി​ജൃം​ഭിത വി​രോ​ധ​ത്തിൽ പങ്കു​കൂ​ടാൻ കെ. ദാ​മോ​ദ​രൻ, എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള, ഡോ​ക്ടർ ഭാ​സ്ക​രൻ നായർ എന്നി​വ​രേ​യും അനു​യാ​യി​ക​ളേ​യും കൂടി കി​ട്ടാൻ അന്നു് ഒരു തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം പത്ര​ത്തിൽ മു​റു​ക്കി​ത്തു​പ്പ​ലി​ന്റേ​യും അഭി​മു​ഖ​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​ന്റേ​യും രസ​മു​ള്ള വി​വ​ര​ണം വന്നി​രു​ന്നു.”

മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി യെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു് ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പു് ഇവിടെ പരു​ക്കൻ മട്ടിൽ എഴു​തു​ന്ന​തു്. ആ ശത്രു​വി​ന്റെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ പു​ത്തേ​ഴ​ത്തു രാ​മ​മേ​നോ​നെ യും അദ്ദേ​ഹം ഉൾ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഒരു ദിവസം കാ​ല​ത്തു ഗു​രു​വാ​യൂ​ര​മ്പ​ല​ത്തി​ന​ക​ത്തു​വ​ച്ചു് ഞാൻ പു​ത്തേ​ഴ​ത്തു രാ​മ​മേ​നോ​നെ കാ​ണാ​നി​ട​യാ​യി. “എന്താ​ണു് ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പി​നോ​ടു് അങ്ങ​യ്ക്കു് ഇത്ര വി​രോ​ധം?” എന്നു ഞാൻ ചോ​ദി​ച്ചു. ഉടനെ അദ്ദേ​ഹം മറു​പ​ടി നല്കി​യ​തു് ഇങ്ങ​നെ: “ഹായ് അമ്പ​ല​ത്തി​ന​ക​ത്തു വച്ചു് ഇത്ത​രം കാ​ര്യ​ങ്ങൾ സം​സാ​രി​ക്കു​ക​യോ? വേണ്ട വേണ്ട.” കുറെ മാ​സ​ങ്ങൾ​ക്കു ശേഷം അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തു വച്ചു് ഞാൻ വീ​ണ്ടും കണ്ടു. ഞാൻ ചോ​ദ്യം ആവർ​ത്തി​ച്ചു. അപ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു: “ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പു് ആരു​മ​ല്ലാ​തി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്തു് ഒരു പു​സ്ത​ക​ത്തി​നു് അവ​താ​രിക വേ​ണ​മെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു് എന്റെ അടു​ക്ക​ലെ​ത്തി. വി​ന​യ​സ​മ്പ​ന്ന​നാ​യി​ട്ടാ​ണു് നി​ല്പു്. രണ്ടാം മു​ണ്ടു പോലും കൈയിൽ എടു​ത്തി​ട്ടി​രു​ന്നു. ഞാൻ അവ​താ​രിക എഴു​തി​ക്കൊ​ടു​ത്തു. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പു് പ്ര​സി​ദ്ധ​നാ​യ​പ്പോൾ ആ അവ​താ​രിക അന്തർ​ദ്ധാ​നം ചെ​യ്തു”. ഇതു സത്യ​മാ​ണെ​ങ്കിൽ പു​ത്തേ​ഴ​ത്തു രാ​മ​മേ​നോൻ സാ​പ​രാ​ധ​നാ​ണെ​ന്നു കരു​താൻ വയ്യ. അതു് അപ​മാ​നി​ക്ക​ലാ​ണ​ല്ലോ. ഇതു മന​സ്സിൽ വച്ചി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് ആരു​മ​ല്ലാ​ത്ത എനി​ക്കു പി​ല്ക്കാ​ല​ത്തു വേദന വരാ​തി​രി​ക്ക​ത്ത​ക്ക വി​ധ​ത്തിൽ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞു. ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പു് തന്റെ പ്ര​സി​ദ്ധ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ രണ്ടു കാ​വ്യ​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങൾ ഒന്നാ​ക്കി വീ​ണ്ടും പ്ര​സി​ദ്ധ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ ഉദ്ദേ​ശി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നും അതി​നു് എന്റെ അവ​താ​രിക വേ​ണ​മെ​ന്നും കാ​ണി​ച്ചു് എനി​ക്കെ​ഴു​തി. അവയിൽ ഒരു പു​സ്ത​കം ‘പൂ​ജാ​പു​ഷ്പ’മാ​യി​രു​ന്നു. ഞാൻ കത്തും പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളും വാ​ങ്ങി വച്ച​ത​ല്ലാ​തെ അവ​താ​രിക എഴു​തി​യി​ല്ല.

ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പു് നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ച്ച​പ്പോൾ മഹാ​ക​വി​യു​ടെ “പൂ​ജാ​പു​ഷ്പ”ത്തി​നു് എന്റെ അവ​താ​രി​ക​യാ​കു​ന്ന മു​ള്ളു വേണ്ട എന്നു ഞാൻ മറു​പ​ടി കൊ​ടു​ത്തു. പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളും തി​രി​ച്ച​യ​ച്ചു. ആ കത്തും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മറ്റ​നേ​കം കത്തു​ക​ളും പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്കാ​നെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു് അദ്ദേ​ഹം തി​രി​ച്ചു ചോ​ദി​ച്ചു. ഭാ​വ​ന​യു​ടെ സത്യ​ത്തിൽ വി​ഹ​രി​ക്കു​ന്ന മഹാ​ക​വി നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ സത്യ​ത്തി​ലും വി​ഹ​രി​ക്കു​മെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ച്ചു് ഞാൻ എല്ലാ കത്തു​ക​ളും തി​രി​ച്ച​യ​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു. പകർ​ത്തി​യെ​ടു​ത്തി​ട്ടു് അവ തി​രി​ച്ചേ​ല്പി​ക്കാ​മെ​ന്നാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം കത്തു​കൾ തി​രി​ച്ചു ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോൾ എനി​ക്കെ​ഴു​തി​യ​തു്. കത്തു​കൾ തി​രി​ച്ചു കി​ട്ടി​യി​ല്ല. എൻ. വി. കൃ​ഷ്ണ​വാ​ര്യ​രോ ടും ഗു​പ്തൻ നായരോ ടും ഞാൻ തി​ര​ക്കി അദ്ദേ​ഹം അവർ​ക്ക​യ​ച്ച കത്തു​കൾ പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​ര​ണ​ത്തി​നു തി​രി​ച്ചു ചോ​ദി​ച്ചോ എന്നു്. ചോ​ദി​ച്ചി​ല്ല എന്നാ​യി​രു​ന്നു രണ്ടു​പേ​രു​ടെ​യും മറു​പ​ടി. പു​ത്തേ​ഴ​ത്തു് രാ​മ​മേ​നോ​നും (ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പി​ന്റെ പു​ത്തേ​ഴൻ) ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പും എന്റെ ഈ വാ​ക്യ​ങ്ങൾ വാ​യി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. വാ​യി​ക്കു​ന്ന പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട വാ​യ​ന​ക്കാ​രോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ഞാൻ ഈ ചിന്ത ഇവിടെ നി​റു​ത്ത​ട്ടെ.

ചന്തു​മേ​നോ​നെ ക്കു​റി​ച്ചു് ഞാ​നൊ​രു നേ​ര​മ്പോ​ക്കു കേ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഒരു​ത്തൻ പാ​ട്ടു​കാ​ര​നാ​ണെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അടു​ക്ക​ലെ​ത്തി. ‘പാടു’ എന്നു ചന്തു​മേ​നോൻ. അസ​ഹ​നീ​യ​മായ ഗർ​ദ്ദ​ഭ​ശ​ബ്ദം ‘നി​റു​ത്തു നി​റു​ത്തു’ എന്നു് അദ്ദേ​ഹം. എവി​ടെ​യാ വീടു്?”’ പാ​ട്ടു​കാ​രൻ സ്ഥലം പറ​ഞ്ഞു ചന്തു​മേ​നോൻ വീ​ണ്ടും: “അങ്ങോ​ട്ടെ​ക്കു വണ്ടി​ക്കൂ​ലി എന്താ​കും?” “പതി​മ്മൂ​ന്നണ” എന്നു ഗായകൻ. ചന്തു​മേ​നോൻ ശി​പാ​യി​യെ വി​ളി​ച്ചു് ഒരു രൂ​പ​യെ​ടു​ത്തു കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടു് “ഇതു മാ​റ്റി പതി​മ്മൂ​ന്നു് അണ ഇയാൾ​ക്കു കൊ​ടു​ക്കു. മൂ​ന്നണ തി​രി​ച്ചു കൊ​ണ്ടു​വ​രൂ” എന്നാ​ജ്ഞാ​പി​ച്ചു. അത്ര കഠോ​ര​മാ​യി പാ​ടു​ന്ന​വ​നു് ഒരണ കൂ​ടു​തൽ കൊ​ടു​ക്കാൻ പാ​ടി​ല്ല​ന്നാ​ണു് സര​സ​നായ ഇന്ദു​ലേ​ഖാ കർ​ത്താ​വി​ന്റെ തീ​രു​മാ​നം. മല​യാ​ള​മ​നോ​രമ ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പിൽ “റോ​സാ​പ്പൂ” എന്ന “കാ​വ്യം!” രചി​ച്ച സി. പി. രാഘവൻ ശാ​സ്ത്രി ചന്തു​മേ​നോ​ന്റെ കാ​ല​ത്താ​ണു് ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ പതി​മ്മൂ​ന്നണ പോ​യി​ട്ടു് ഒറ്റ​പ്പൈസ പോലും വണ്ടി​ക്കൂ​ലി​യാ​യി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കി​ട്ടു​കി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. കവി​താ​ദ്രൗ​പ​ദി​യെ വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പം ചെ​യ്യു​ന്ന കവി ദു​ശ്ശാ​സ​ന​ന്മാ​രെ ചന്തു​മേ​നോ​നു് അത്ര​ക​ണ്ടു വെ​റു​പ്പാ​യി​രു​ന്നു. ഇതാ വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പം അല്പം കണ്ടാ​ലും. ജന​ന​കാ​ല​വേ​ഷ​ത്തിൽ നി​ല്ക്കു​ന്ന​തി​നു മുൻ​പു് ഞാൻ നിർ​ത്തി​യേ​ക്കാം.

ഹായ് എന്ന​ല്ലാ​തെ വേ​റൊ​ന്നും പറ​യാ​നി​ല്ല എനി​ക്കു്.

ഞാൻ സ്നേ​ഹി​ക്കു​ക​യും ബഹു​മാ​നി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ഒരു ഗാ​ന്ധി​യൻ എവി​ടെ​യോ ഒരു മീ​റ്റി​ങ്ങി​നു പോ​യി​ട്ടു് തി​രി​ച്ചു് തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തേ​ക്കു പോ​രു​മ്പോൾ അടൂർ എന്ന സ്ഥ​ല​ത്തു വച്ചു് ഒരു​ത്തൻ കൈ​കാ​ണി​ച്ചു. അയാ​ളെ​ക്കൂ​ടെ കാറിൽ കയ​റ്റി​ക്കൊ​ള്ളാൻ കാ​രു​ണ്യ​മു​ള്ള അദ്ദേ​ഹം ഡ്രൈ​വ​റോ​ടു പറ​ഞ്ഞു. കാറ് കൊ​ട്ടാ​ര​ക്കര എത്തി​യ​പ്പോൾ പൊ​ലീ​സ് കൈ കാ​ണി​ച്ചു് അതു നി​റു​ത്തി. അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​യും അടൂ​രിൽ നി​ന്നു് കാറിൽ കയ​റി​യ​വ​നെ​യും ഡ്രൈ​വ​റെ​യും അവർ അറ​സ്റ്റ് ചെ​യ്തു. അടൂ​രിൽ വച്ചു് കാറ് നി​റു​ത്തി​യ​വൻ കൊ​ല​പാ​ത​കം ചെ​യ്ത​തി​നു ശേഷം രക്ഷ​പ്പെ​ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അയാൾ കാറിൽ കയ​റി​യ​യു​ട​നെ അടൂർ പൊ​ലീ​സ് കൊ​ട്ടാ​ര​ക്ക​ര​പ്പൊ​ലീ​സി​നു കമ്പി​യി​ല്ലാ​ക്ക​മ്പി വഴി സന്ദേ​ശം നല്കി.

ഒരു കാറ് റോഡേ പോയ ഒരു​ത്ത​നെ തട്ടി​യി​ട്ടി​ട്ടു പൊ​യ്ക്ക​ള​ഞ്ഞു. അയാൾ കി​ട​ന്നു പി​ട​യ്ക്കു​ന്ന​തു പി​റ​കേ​വ​ന്ന ഒരു കാ​റു​ട​മ​സ്ഥൻ കണ്ടു. അയാൾ ആപ​ത്തു പറ്റി​യ​വ​നെ സ്വ​ന്തം കാ​റി​ലെ​ടു​ത്തി​ട്ടു് അടു​ത്ത പൊ​ലീ​സ് സ്റ്റേ​ഷ​നിൽ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. അതി​നു​ശേ​ഷം ആശു​പ​ത്രി​യിൽ പോ​കാ​മെ​ന്നു് അയാൾ കരു​തി​യി​രു​ന്നു. മു​റി​വേ​റ്റ​വ​നെ കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന ആൾ തന്നെ​യാ​ണു് അയാളെ തട്ടി​യി​ട്ട​തെ​ന്നു കരുതി പൊ​ലീ​സ് ആ മനു​ഷ്യ​നെ തല്ലി​ച്ച​ത​ച്ചു.

നി​ല​വി​ള​ക്കി​ന്റെ മേൽ​ഭാ​ഗം ഇള​ക്കി താഴെ വച്ചി​രു​ന്നു. എന്റെ ഒര​ക​ന്ന ബന്ധു​വായ ശ്രീ ഓർ​മ്മി​ക്കാ​തെ അതി​ന്റെ പു​റ​ത്തു തന്നെ ചെ​ന്നി​രു​ന്നു കൊ​ടു​ത്തു. വി​ള​ക്കി​ന്റെ കൂർ​ത്ത​ഭാ​ഗം ആസനം വഴി അക​ത്തേ​ക്കു തു​ള​ച്ചു കയറി. ഇതൊ​ക്കെ അറിവു കൂ​ടാ​തെ സം​ഭ​വി​ച്ച ദൗർ​ഭാ​ഗ്യ​ങ്ങൾ. തി​രു​വാ​ഴി​ത്താൻ മരി​ക്കാ​റാ​യി. അയാൾ അന​ന്ത​ര​വ​ന്മാ​രെ വി​ളി​ച്ചു് ഒരാ​പ്പു് മല​ദ്വാ​രം വഴി അടി​ച്ചു കയ​റ്റാൻ ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു ആപ്പു്, തല​യോ​ടു പി​ളർ​ന്നു. അധി​കാ​രി​കൾ അന​ന്ത​ര​വ​ന്മാ​രെ ബന്ധ​ന​ത്തി​ലാ​ക്കി. തി​രു​വാ​ഴി​ത്താ​ന്മാ​രായ കവികൾ നമു​ക്കു ധാ​രാ​ള​മു​ണ്ടു്. തങ്ങ​ളു​ടെ അസ്തി​ത്വം അവ​സാ​നി​ക്കാ​റാ​യി എന്നു കണ്ടാ​ലും അന്യ​രെ ശല്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു പോ​കു​ന്ന​വർ.

സ്ട്ര​റ്റ​ജം (Stratagem), സ്ട്ര​റ്റ​ജി (strategy), ആർ​ടി​ഫി​സ് (artifice), മെ​നൂ​വർ (manoeuvre), റൂസ് (ruse), സബ്റ്റർ​ഫ്യൂ​ജ് (subterfuge) ഡ്രി​ഫ്റ്റ് (drift), റ്റാ​ക്റ്റി​ക്സ് (tactics) ഈ വാ​ക്കു​കൾ തി​സോ​റ​സ് (പര്യാ​യ​നി​ഘ​ണ്ടു) നോ​ക്കി എഴു​തി​യ​ത​ല്ല. ഓർ​മ്മി​ച്ചോർ​മ്മി​ച്ചു് കു​റി​ച്ച​താ​ണു്. സു​ഗ​ത​കു​മാ​രി യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് സീ​തി​ഹാ​ജി നി​യ​മ​സ​ഭ​യിൽ അനാ​ദ​ര​ണീ​യ​മാ​യി പറ​ഞ്ഞ​തി​നെ​പ്പ​റ്റി പലരും അഭി​പ്രാ​യം പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചു. ബാ​ല​ച​ന്ദ്രൻ ചു​ള്ളി​ക്കാ​ടു്, ഡി. വി​ന​യ​ച​ന്ദ്രൻ, ആർ. നരേ​ന്ദ്ര​പ്ര​സാ​ദ്, ചെ​മ്മ​നം ചാ​ക്കോ, സച്ചി​ദാ​ന​ന്ദൻ, വി​ഷ്ണു​നാ​രാ​യ​ണൻ നമ്പൂ​തി​രി, കു​ഞ്ഞു​ണ്ണി എന്നി​വർ. അവ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ഡോ​ക്ടർ അയ്യ​പ്പ​പ്പ​ണി​ക്ക​രും. സു​ഗ​ത​കു​മാ​രി​യെ ആക്ഷേ​പി​ച്ച​തു് ശരി​യാ​യി​ല്ലെ​ന്ന മട്ടിൽ മറ്റു​ള്ള​വ​രെ​ല്ലാം പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ അയ്യ​പ്പ​പ്പ​ണി​ക്കർ പറ​ഞ്ഞ​തു് ഇങ്ങ​നെ: “പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചു് ഒര​ഭി​പ്രാ​യ​വും പറ​യാ​നി​ല്ല. ഞാൻ മൗനം ദീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന​ത​ല്ലേ നല്ല​തു്?” (കലാ​കൗ​മു​ദി വി​മെൻ​സ് മാ​ഗ​സിൻ) മുൻ​പെ​ഴു​തിയ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് വാ​ക്കു​ക​ളിൽ ഏതി​നോ​ടാ​ണു് അയ്യ​പ്പ​പ്പ​ണി​ക്കർ​ക്കു് പ്രി​യം? പദ​ങ്ങൾ​ക്കു തമ്മിൽ ലേശം ലേശം അർ​ത്ഥ​വ്യ​ത്യാ​സ​മു​ണ്ടു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹം എല്ലാ​വാ​ക്കു​ക​ളെ​യും ഇഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്നോ? “ഞാൻ മൗനം ദീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന​ത​ല്ലേ നല്ല​തു്?” എന്നു് തന്റെ വി​ശു​ദ്ധി​യെ വി​ളം​ബ​രം ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹം ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു. ‘തന്നെ, തന്നെ, തന്നെ’ എന്നു് തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം ഭാ​ഷ​യിൽ നമ്മു​ടെ ഉത്ത​രം.

സ്കൂൾ വാർ​ഷി​ക​സ​മ്മേ​ള​നം എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള അദ്ധ്യ​ക്ഷൻ. പ്ര​സം​ഗി​ക്കാൻ ഞാനും ഒരു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രി​യും. മൈ​ക്കു് എന്റെ നേരെ മുൻ​പി​ലാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രി പ്ര​സം​ഗി​ക്കാ​നാ​യി എഴു​ന്നേ​റ്റു നി​ന്ന​പ്പോൾ എന്റെ നേരേ മുൻ​പിൽ. അവ​രു​ടെ ഒട്ടിയ ചന്തി ഞാൻ കാ​ണ​രു​തെ​ന്നു് വി​ചാ​രി​ച്ചി​ട്ടാ​വാം അവർ എന്നോ​ടു മാ​റി​യി​രി​ക്കാൻ ആജ്ഞാ​പി​ച്ചു. ഞാൻ ഉടനെ എഴു​ന്നേ​റ്റു മറ്റൊ​രു കസേ​ര​യിൽ ചെ​ന്നി​രു​ന്നു. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള​സ്സാർ ചി​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് എന്നോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു: “കൃ​ഷ്ണൻ നായർ പെൺ​പി​ള്ളേർ പറ​ഞ്ഞാ​ലു​ട​നെ അനു​സ​രി​ക്കു​മോ?” ഞാൻ മറു​പ​ടി നല്കി: “സാർ അതു് അവ​രു​ടെ ഒരു റ്റാ​ക്റ്റി​ക്സാ​ണു്.” എന്നി​ട്ടു് ഇം​ഗ്ലീ​ഷിൽ ഇത്ര​യും കൂടി: “Sir, she is beautiful to behold from the front, but not from the back.”

‘ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ ഒരു ബന്ധു​വായ വൈ​റാം​ഗോ​ബി​നെ ദക്ഷി​ണാ​ഫ്രി​ക്കൻ ഗവ​ണ്മെ​ന്റ് ജയി​ലി​ല​ട​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു’ എന്ന പത്ര​വാർ​ത്ത​വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു് ഡി. സി. പറ​യു​ന്നു: “ഇന്ത്യ​യിൽ തന്നെ ജയി​ലിൽ പോ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ ബന്ധു​വാ​ണെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞാൽ​മ​തി.” (മനോ​രാ​ജ്യം.)

“വാ​ഴു​ന്ന​വ​നു വഴി​പ്പെ​ടു​ന്ന മനോ​ഭാ​വം എഴു​ത്തു​കാർ “കാ​ണി​ക്ക​രു​തു്” എന്നു് സു​കു​മാർ അഴീ​ക്കോ​ടു്. ഇതു വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു് കലാ​കൗ​മു​ദി​യി​ലെ ചരി​ത്ര രേ​ഖ​ക​ളു​ടെ കർ​ത്താ​വു് പറ​യു​ന്നു: “മറു​പ​ടി പറയാൻ സി. എച്ച്. മു​ഹ​മ്മ​ദ് കോയ ജീ​വി​ച്ചി​രി​പ്പി​ല്ല​ല്ലോ.”

സത്യം സത്യ​മാ​യി പറ​യു​മ്പോൾ, അതു ധി​ഷ​ണാ​വി​ലാ​സ​ത്തോ​ടെ പറ​യു​മ്പോൾ കേൾ​ക്കു​ന്ന​വ​നു് ആഹ്ലാ​ദം. ഞാൻ ആഹ്ലാ​ദി​ക്കു​ന്നു.

“കമ​ലി​നി​യെ​ന്ന നർ​ത്ത​കി” എന്ന പേരിൽ ലീലാ ഓം ചേരി ജന​യു​ഗം വാ​രി​ക​യിൽ എഴു​തിയ ലേഖനം. കമ​ലി​നി​ക്കു് “ആകർ​ഷ​ണീ​യ​മായ ചെ​റു​പു​ഞ്ചി​രി” ഉള്ള​താ​യി അതിൽ പറ​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. ആകർ​ഷ​ണീ​യം എന്നാൽ ആകർ​ഷി​ക്ക​പ്പെ​ടേ​ണ്ട​തു് എന്നാ​ണു് അർ​ത്ഥം (to be attracted). ഭം​ഗി​യെ​ന്നാ​ണു് ശ്രീ​മ​തി ഉദ്ദേ​ശി​ച്ച​തെ​ങ്കിൽ ‘ആകർ​ഷ​ക​മായ’ എന്ന വേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നു പ്ര​യോ​ഗം. പു​ഞ്ചി​രി​യു​ടെ അർ​ത്ഥം ചെ​റു​ചി​രി എന്നാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് ചെ​റു​പു​ഞ്ചി​രി ശരി​യ​ല്ല. ഞാൻ ലീലാ ഓം​ചേ​രി​യെ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നി​ല്ല. 1946-ൽ ഞാൻ യൂ​ണി​വേ​ഴ്സി​റ്റി കോ​ളേ​ജിൽ മല​യാ​ളം പഠി​പ്പി​ക്കാൻ ചെ​ന്ന​പ്പോൾ ബി. എ. ക്ലാ​സ്സിൽ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​നി​യാ​യി​രു​ന്നു ലീല. മല​യാ​ള​ത്തിൽ അന്നു വലിയ അറി​വൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്ന ഞാൻ ക്ലാ​സ്സിൽ ‘ആകർ​ഷ​ണീയ’മെ​ന്നും ‘ചെ​റു​പു​ഞ്ചി​രി’യെ​ന്നും പറ​ഞ്ഞി​രി​ക്കും. ഗു​രു​വി​ന്റെ തെ​റ്റു് ശിഷ്യ അതു​പോ​ലെ ആവർ​ത്തി​ക്കു​ക​യാ​യി​രി​ക്കും. ഓം​ചേ​രി നാ​രാ​യ​ണ​പി​ള്ള യും ആ ക്ലാ​സ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. നാ​രാ​യ​ണ​പി​ള്ളേ, ഞാൻ ഈ തെ​റ്റു രണ്ടും പറ​ഞ്ഞി​ല്ലേ?

പദ്മ​യ്ക്കു മൗനം. യു​വാ​വു് അവളെ കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു് ഒരു പാ​റ​ക്കെ​ട്ടിൽ ചെ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. അവൾ കൊ​ക്കു​ക​ളെ നോ​ക്കു​ന്നു. അപ്പോൾ അതു​വ​ഴി കാറിൽ വന്ന ഒരുവൻ കൊ​ക്കി​നെ വെ​ടി​വ​യ്ക്കു​ന്നു. പദ്മ ബോ​ധം​കെ​ട്ടു വീ​ഴു​ന്നു. കെ. സി. മധു കു​ങ്കു​മം വാ​രി​ക​യി​ലെ​ഴു​തിയ ‘കൊ​ക്കു​കൾ’ എന്ന കഥ​യു​ടെ സാരം ഇത​ത്രേ. പോ​ത്തു പാ​ഞ്ഞു​വ​രു​മ്പോൾ മാ​റി​ക്കൊ​ള്ള​ണം. ഈ കഥാ​മ​ഹി​ഷ​ത്തി​ന്റെ വഴി​യിൽ നി​ന്നു് ഞാൻ മാ​റി​നിൽ​ക്ക​ട്ടെ.

സി. കൃ​ഷ്ണൻ​നാ​യർ ദീപിക വാ​രി​ക​യി​ലെ​ഴു​തിയ “പൂജ” എന്ന കാ​വ്യം, ‘വുഡൻ പൊ​യി​ട്രി’ എന്നേ പറ​യാ​നു​ള്ളു.

മെർലി തോ​മ​സി​ന്റെ “ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ളിൽ സം​ഗീ​തം” എന്ന കഥ (ഗൃ​ഹ​ല​ക്ഷ്മി) വി​വാ​ഹ​ത്തി​ന്റെ “പ്ര​ഥ​മ​വാർ​ഷി​കം.” വി​ര​സ​നാ​യി ഭവി​ച്ച ഭർ​ത്താ​വി​നെ ഭാര്യ കാ​മോൽ​സു​ക​ത​യി​ലേ​ക്കു നയി​ക്കു​ന്നു. ഇതു കഥ​യ​ല്ല, വെർബൽ ഡയ​റി​യ​യാ​ണു് വയ​റ്റു​വേ​ദ​ന​യു​ണ്ടോ? ചൂ​ടു​പി​ടി​ക്കു. ഡി​ഹൈ​ഡ്രേ​യ്ഷൻ ഉണ്ടോ? ചായ കു​ടി​ക്കു. എന്നി​ട്ടും കു​റ​വി​ല്ലേ? ഡോ​ക്ട​റെ കാണൂ. ഗൃ​ഹ​ല​ക്ഷ്മി​ക്കു് മാ​ലി​ന്യം വരു​ത്താ​തി​രി​ക്കു.