ക്രി​സ്ത്വാ​ബ്ദം 1815-ൽ മൊ​സ്സ്യു [1] ഷാൾ-​ഫ്രാങ്സ്വ-ബിയാങ് വെ​ന്യു മി​റി​യേൽ ആയി​രു​ന്നു ഡി.യിലെ മെ​ത്രാൻ. അന്ന് അദ്ദേ​ഹം ഏക​ദേ​ശം എഴു​പ​ത്ത​ഞ്ചു വയ​സ്സു​ള്ള ഒരു വൃ​ദ്ധ​നാ​ണ്. 1806 മു​ത​ല്ക്ക് അദ്ദേ​ഹം ഡി.യിലെ ഇട​വ​ക​ഭ​ര​ണം കയ്യേ​റ്റി​രി​ക്കു​ന്നു.

ഞങ്ങൾ അടു​ത്ത് പറ​യാൻ​പോ​കു​ന്ന​തി​ലെ മു​ഖ്യ​ഭാ​ഗ​വു​മാ​യി ഈ വി​വ​ര​ണം യാ​തൊ​രു​വി​ധ​ത്തി​ലും സം​ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട​ത​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, അദ്ദേ​ഹം ഡി. യിലെ ഇട​വ​ക​യിൽ വന്നു​കൂ​ടിയ ആ നി​മി​ഷം മു​ത​ല്ക്ക് അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ആളുകൾ സം​സാ​രി​ച്ചു​പോ​ന്ന പലേ ഐതി​ഹ്യ​ങ്ങ​ളും അഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങ​ളും ഇവിടെ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​വെ​ക്കു​ന്ന​ത്, എല്ലാ ഭാ​ഗ​വും പരി​പൂർ​ണ​മാ​യി വി​വ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നു മാ​ത്ര​മാ​യി​ട്ടെ​ങ്കി​ലും, തീരെ അനാ​വ​ശ്യ​മാ​ക​യി​ല്ല. വാ​സ്ത​വ​മാ​യാ​ലും അവാ​സ്ത​വ​മാ​യാ​ലും, മനു​ഷ്യ​രെ​പ്പ​റ്റി ഉണ്ടാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന സം​സാ​രം, അവ​രു​ടെ ജീ​വി​ത​ത്തിൽ–വി​ശേ​ഷി​ച്ച്, അവ​രു​ടെ ഭാ​ഗ്യ​പ​രി​ണാ​മ​ത്തിൽ – അവർ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന പ്ര​വൃ​ത്തി​കൾ​പോ​ലെ പ്രാ​ധാ​ന്യ​പ്പെ​ട്ടു​കാ​ണു​ന്നു​ണ്ട്. മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ ഐയിലെ ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി സഭ​യി​ലുൾ​പ്പെ​ട്ട ഒരാ​ളു​ടെ മക​നാ​ണ്; അതു​കൊ​ണ്ട് അദ്ദേ​ഹം പ്ര​ഭു​ത്വ​മു​ള്ള ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​വം​ശ​ത്തി​ലെ ഒരം​ഗ​മ​ത്രേ. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അച്ഛൻ, മകനെ തന്റെ​സ്ഥാ​ന​ത്തേ​ക്ക് അവ​കാ​ശി​യാ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു​വെ​ച്ച്, അത്ത​രം ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളി​ലെ അന്ന​ത്തെ പതി​വ​നു​സ​രി​ച്ചു, നന്നേ​ച്ചെ​റു​പ്പ​ത്തിൽ, പതി​നെ​ട്ടോ ഇരു​പ​തോ വയ​സ്സാ​യ​പ്പോ​ഴെ​ക്കു​ത​ന്നെ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​ക്കൊ​ണ്ടു വി​വാ​ഹം ചെ​യ്യി​ച്ചു എന്നാ​ണു കേ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള​ത്. എന്നാൽ വി​വാ​ഹം കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു എങ്കി​ലും, ഷാർൾ മി​റി​യേൽ എങ്ങ​നെ​യോ, ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇടയിൽ പല പല സം​സാ​ര​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്തു. കാ​ഴ്ച​യിൽ ഉയരം കു​റ​ഞ്ഞ ഒരാ​ളാ​ണെ​ങ്കി​ലും, മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ നല്ല സൗ​ഭാ​ഗ്യ​വും അന്ത​സ്സും തറ​വാ​ടി​ത്ത​വു​മു​ള്ള ഒരു ബു​ദ്ധി​മാ​നാ​യി​രു​ന്നു; തന്റെ ജീ​വ​കാ​ല​ത്തിൽ ആദ്യ​ഭാ​ഗം മു​ഴു​വ​നും അദ്ദേ​ഹം സു​ഖാ​നു​ഭ​വ​ങ്ങൾ​ക്കും വി​ഷ​യോ​പ​ഭോ​ഗ​ത്തി​നു​മാ​യി ചെ​ല​വ​ഴി​ച്ചു.

ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​നം [2] വന്നു; ഒന്നി​നൊ​ന്നു മീ​തെ​യാ​യി അസം​ഖ്യം സം​ഗ​തി​കൾ അറി​യാ​തെ അടി​ച്ചു​ക​യ​റി; ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​സ​ഭാം​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ കു​ടും​ബ​ങ്ങൾ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ടും പൊ​റു​തി​കെ​ട്ടും അങ്ങു​മി​ങ്ങും പാ​ഞ്ഞൊ​ളി​ച്ചും ചി​ന്നി​ച്ചി​ത​റി. ആ ലഹ​ള​യു​ടെ ആദ്യ​കാ​ല​ത്തു മൊ​സ്സ്യു​മി​റി​യേൽ ഇറ്റ​ലി​യിൽ ചെ​ന്നു് അഭയം പ്രാ​പി​ച്ചു. കു​റേ​ക്കാ​ല​മാ​യി ഒരു ഹൃ​ദ്രോ​ഗ​ത്താൽ അസ്വ​സ്ഥ​യാ​യി​രു​ന്ന അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഭാര്യ അവി​ടെ​വെ​ച്ചു മരി​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കു​ട്ടി​ക​ളി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. അതി​നു​ശേ​ഷം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മനോ​ഗ​തി​ക്ക് എന്തേ ഒരു മാ​റ്റം വരാൻ? പഴയ കാ​ല​ത്തെ ഫ്ര​ഞ്ചു സമു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ നാശം, സ്വ​ന്തം കു​ടും​ബ​ത്തി​നു പറ്റിയ അധഃ​പ​ത​നം, 1793-ലെ വ്യ​സ​ന​ക​ര​ങ്ങ​ളായ കാ​ഴ്ച​കൾ! [3] – സക​ല​വും വലു​താ​ക്കി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്ന ആ ഭയ​ക്ക​ണ്ണാ​ടി​യി​ലൂ​ടെ നോ​ക്കു​ന്ന അന്യ​ദേ​ശ​ഗ​ത​ന്മാർ​ക്കു, പക്ഷേ, അവ കു​റേ​ക്കൂ​ടി ഭയ​ങ്ക​ര​ങ്ങ​ളാ​യി തോ​ന്നി​യി​രി​ക്കാം – ഇതുകൾ സന്ന്യാ​സ​ത്തി​ന്റേ​യും വാ​ന​പ്ര​സ്ഥ ശീ​ല​ത്തി​ന്റേ​യും വി​ത്തു​ക​ളെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തിൽ പാവി എന്നു​ണ്ടോ? പൊ​തു​വിൽ പറ്റു​ന്ന കഷ്ട​പ്പാ​ടു​കൾ തട്ടി ഭാ​ഗ​ത്തി​നും ആയു​സ്സി​നു​ത​ന്നെ​യും ഉടവു വന്നാൽ​ക്കൂ​ടി കു​ലു​ങ്ങാ​ത്ത ഒരാളെ ഹൃ​ദ​യ​മർ​മ​ത്തിൽ കു​ത്തി ചി​ല​പ്പോൾ മലർ​ത്തി​യി​ടാ​റു​ള്ള അത്ത​രം ഗൂ​ഢ​ങ്ങ​ളും ഭയ​ങ്ക​ര​ങ്ങ​ളു​മായ ആപ​ത്തു​ക​ളിൽ ഒന്നു, തന്റെ ജീ​വ​കാ​ലം മു​ഴു​വ​നും മു​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​കൾ​ക്കി​ട​യിൽ, ആഹ്ലാ​ദ​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ളിൽ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കട​ന്നു ബാ​ധി​ച്ചു എന്നു​ണ്ടോ? ആർ​ക്കും അതു പറ​യാൻ​വ​യ്യ; ഇതു മാ​ത്രം നി​ശ്ച​യ​മു​ണ്ട് – ഇറ്റ​ലി​യിൽ​നി​ന്നു മട​ങ്ങി​വ​ന്ന​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം ഒരു മതാ​ചാ​ര്യ​നാ​യി​രു​ന്നു.

1804-ൽ മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ ബി. (ബ്രി​ങ്യോൾ)യിലെ സഭാ​ബോ​ധ​ക​നാ​ണ്. അന്നു​ത​ന്നെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നു പ്രാ​യം ചെ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. വളരെ ഒതു​ങ്ങിയ നി​ല​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു കാ​ല​ക്ഷേ​പം.

പട്ടാ​ഭി​ഷേ​ക​കാ​ല​ത്തു, തന്‍റെ ഇട​വ​ക​യെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച എന്തോ ഒരു നി​സ്സാര സം​ഗ​തി​യി​ന്മേൽ – ഇന്ന​ത് എന്നു തീർ​ച്ച​പ​റ​യാൻ നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ല – അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നു പാ​രീ​സ്സിൽ പോ​കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. അവിടെ പല പ്ര​മാ​ണി​ക​ളോ​ടും തന്റെ പള്ളി​യിൽ ചേർ​ന്ന​വർ​ക്ക് ചില സാ​ഹാ​യ്യം ചെ​യ്യാ​നാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന കൂ​ട്ട​ത്തിൽ, അദ്ദേ​ഹം മൊ​സ്സ്യു ല് കർ​ദി​നാൽ ഫെ​ഷി​നേ​യും [4] ചെ​ന്നു കണ്ടി​രു​ന്നു. അമ്മാ​മ​നെ കാണാൻ ചക്ര​വർ​ത്തി വന്നി​രു​ന്ന ഒരു ദിവസം, തള​ത്തിൽ കാ​ത്തു​നി​ല്ക്കു​ന്ന നമ്മു​ടെ സഭാ​ബോ​ധ​കൻ, അതിലെ കട​ന്നു​പോ​കും വഴി​ക്കു യദൃ​ച്ഛ​യാ തി​രു​മ​ന​സ്സി​ലെ കണ്ണിൽ​പ്പെ​ട്ടു. ഈ വയ​സ്സൻ ഏതാ​ണ്ട് ഉത്ക​ണ്ഠ​യോ​ടു​കൂ​ടി സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന​തു​ക​ണ്ടു. നെ​പ്പോ​ളി​യൻ തി​രി​ഞ്ഞു​നി​ന്നു പെ​ട്ടെ​ന്നു ചോ​ദി​ച്ചു: “എന്നെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു നോ​ക്കു​ന്ന ഈ നല്ലാൾ ആരാണ്?”

“ഇവി​ടു​ന്ന് ഒരു നല്ലാ​ളെ കാ​ണു​ന്നു; ഞാൻ ഒരു വലി​യാ​ളെ​യും. നമ്മ​ളിൽ ഓരോ​രു​ത്ത​ന്നും ഇതു​കൊ​ണ്ടു ഗു​ണ​മു​ണ്ടാ​യേ​ക്കും.”

അന്നു വൈ​കു​ന്നേ​രം​ത​ന്നെ ചക്ര​വർ​ത്തി ആ സഭാ​ബോ​ധ​ക​ന്റെ പേർ കർ​ദി​നാ​ലോ​ടു ചോ​ദി​ച്ച​റി​ഞ്ഞു; കു​റ​ച്ചു കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​നാ​യി താൻ നി​യ​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു എന്നു കണ്ടു മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ അത്ഭു​ത​പ്പെ​ട്ടു​പോ​യി.

മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേ​ലി​ന്റെ ആദ്യ​കാ​ല​ത്തെ​പ്പ​റ്റി കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കി​യി​രു​ന്ന കഥ​ക​ളിൽ വാ​സ്ത​വ​മെ​ന്തു​ണ്ട്? ആർ​ക്കും നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ല. ഭര​ണ​പ​ര​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​നു മുൻ​പ​ത്തെ മി​റി​യേൽ​ക്കു​ടും​ബ​ത്തി​ന്റെ സ്ഥി​തി അറി​യു​ന്ന​വർ ഇല്ലാ​യി​രു​ന്നു.

സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് അനവധി നാവും ആലോ​ചി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് അല്പം മാ​ത്രം തല​യു​മു​ള്ള ഒരു ചെ​റു​പ​ട്ട​ണ​ത്തിൽ പു​തു​താ​യി വരു​ന്ന ഏവ​ന്നും ഒഴി​ച്ചു​കൂ​ടാ​ത്ത​യോ​ഗം മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേ​ലി​നും പറ്റി. മെ​ത്രാ​നാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടും. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് അത​നു​ഭ​വി​ക്കേ​ണ്ടി വന്നു; എന്ന​ല്ല, മെ​ത്രാ​നാ​യ​തു​കൊ​ണ്ട്, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് അത​നു​ഭ​വി​ക്കാ​തെ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. പക്ഷേ, ആക​പ്പാ​ടെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി പു​റ​പ്പെ​ട്ട കിം​വ​ദ​ന്തി, കിം​വ​ദ​ന്തി മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു – അതേ, വെറും ഒരൊ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തൽ; ഒരു പി​റു​പി​റു​ക്കൽ; ചില പൊ​ള്ള​വാ​ക്കു​കൾ.

അതെ​ങ്ങ​നെ​യാ​യാ​ലും, ഒമ്പ​തു കൊ​ല്ല​ത്തെ പള്ളി​വക അധി​കാ​ര​വും ഡി. യിലെ സ്ഥി​ര​താ​മ​സ​വും കൂ​ടി​യാ​യ​പ്പോൾ ചി​ല്ലറ പട്ട​ണ​ങ്ങ​ളി​ലും ചി​ല്ല​റ​ക്കാ​രു​ടെ ഇട​യി​ലും കട​ന്നു​കൂ​ടാ​റു​ള്ള എന്തെ​ന്തു കഥ​ക​ളും സം​ഭാ​ഷ​ണ​വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളും തീരേ വി​സ്മൃ​തി​യി​ലാ​യി. അവ​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് മി​ണ്ടു​വാൻ ആർ​ക്കും ധൈ​ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. അവയെ കു​ത്തി​പ്പൊ​ന്തി​ക്കു​വാൻ ആരും ധൈ​ര്യ​പ്പെ​ടു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല.

ആനൂ​ഢ​മായ ഒരു വൃ​ദ്ധ​സ​ഹോ​ദ​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി​യാ​ണ് മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ ഡി. യിൽ വന്ന​ത്; ‘മദാം​വ്വ​സേ​ല്ലു്’ [5] ബപ്തി​സ്തീ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തേ​ക്കാൾ പത്തു വയ​സ്സു​കു​റ​യും.

അവർ​ക്കു രണ്ടു​പേർ​ക്കും​കൂ​ടി, മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​ന്റെ പ്രാ​യ​ത്തിൽ, മദാം മഗ്ല്വാർ എന്നു പേ​രാ​യി ഒരു​വൾ​മാ​ത്രം ഭൃ​ത്യ​പ്ര​വൃ​ത്തി​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സഭാ​ബോ​ധ​ക​നായ മൊ​സ്സ്യു​വി​ന്റെ ഏക​ഭൃ​ത്യ​യാ​യ​തി​ന്നു​ശേ​ഷം, ആ സ്ത്രീ, ഇപ്പോൾ, മദാം​വ്വ​സേ​ല്ലി​ന്റെ പരി​ചാ​രിക എന്നും മോൺ​സി​ന്യേ​രു​ടെ [6] വീ​ട്ടു​വി​ചാ​രി​പ്പു​കാ​രി എന്നു​മു​ള്ള ഇര​ട്ട​സ്ഥാ​നം കയ്യേ​റ്റി​രി​ക്കു​ന്നു.

മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീൻ നീ​ണ്ടു വി​ളർ​ത്തു മെ​ലി​ഞ്ഞു, സൗ​മ്യ​പ്ര​കൃ​തി​യി​ലു​ള്ള ഒരു സ്ത്രീ​യാ​ണ്. മാ​ന്യ​സ്ത്രീ എന്ന വാ​ക്കി​ന് കല്പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള അർഥം തി​ക​ച്ചും അവർ കാ​ണി​ച്ചി​രു​ന്നു; എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ, ഒരു സ്ത്രീ മാ​ന്യ​യാ​യി​ത്തീ​ര​ണ​മെ​ങ്കിൽ, അവൾ ഒര​മ്മ​യാ​വ​ണ​മെ​ന്നു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു. ഒരു​കാ​ല​ത്തും അവൾ സു​ന്ദ​രി​യാ​യി​ട്ടി​ല്ല; വഴി​ക്കു വഴിയേ ഉള്ള ഓരോ വ്ര​ത​ങ്ങ​ളും നോൽ​മ്പു​ക​ളും മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്ന അവ​ളു​ടെ ജീ​വി​തം മു​ഴു​വ​നും​കൂ​ടി ഒടു​വിൽ അവ​ളു​ടെ മു​ഖ​ത്തി​നും ദേ​ഹ​ത്തി​നും ഒരു​ത​രം വി​ളർ​പ്പും സ്വ​ച്ഛ​ത​യും സമ്മാ​നി​ച്ചു; അങ്ങ​നെ പ്രാ​യം ചെ​ന്ന​തോ​ടു​കൂ​ടി സൗ​ശീ​ല്യ​ത്തി​ന്റെ സൗ​ന്ദ​ര്യം എന്നു പറ​യാ​വു​ന്ന ഒന്ന് അവൾ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​വ​ന്നു. ചെ​റു​പ്പ​ത്തി​ലെ ചട​പ്പ്, പ്രാ​യം ചെ​ന്ന​പ്പോ​ഴേ​ക്ക് ഒരു സ്വ​ച്ഛ​ത​യാ​യി. എന്ന​ല്ല, ആ ഒരു സ്വ​ച്ഛത അവ​ളു​ടെ ദി​വ്യ​ത്വ​ത്തി​ന് പു​റ​ത്തേ​ക്കു പ്ര​കാ​ശി​ക്കു​വാൻ ഒരു സഹാ​യ​മാ​ക​യും ചെ​യ്തു. അവൾ ഒരു കന്യ​ക​യാ​യി​രു​ന്നു എന്ന​ല്ല, ഒരാ​ത്മാ​വാ​യി​രു​ന്നു എന്നു പറയണം. അവ​ളു​ടെ ശരീരം ഒരു നി​ഴൽ​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​താ​യി​തോ​ന്നി. ലിം​ഗ​ഭേ​ദ​ത്തെ കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​വേ​ണ്ടി​ട​ത്തോ​ളം ദേഹം അവൾ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല; ഒരു തേ​ജ​സ്സി​നെ ആവരണം ചെ​യ്യാ​നു​ള്ള അല്പം ജഡ​പ​ദാർ​ഥം; എപ്പോ​ഴും കീ​യ്പോ​ട്ടു നോ​ക്കു​ന്ന വലി​യ​ക​ണ്ണു​കൾ – ഒരു ജീ​വാ​ത്മാ​വ് ഭൂ​മി​യിൽ കഴി​ച്ചു​കൂ​ട്ടു​ന്ന​തി​നു​ള്ള ഒരു വെറും ഞായം.

മദാം​മ​ഗ്ല്വാർ നീളം കു​റ​ഞ്ഞ് തടി​ച്ചു, വെ​ളു​ത്ത ഒരു വൃ​ദ്ധ​യാ​ണ് – ഒരു​ണ്ട​പോ​ലെ​യു​ള്ള ആ സ്ത്രീ എപ്പോ​ഴും ഉരു​ണ്ടു​രു​ണ്ടു​ന​ട​ക്കും; ഏതു സമ​യ​ത്തും അവൾ കി​ത​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണ് – ഒന്നാ​മ​ത് അവ​ളു​ടെ ജാ​ഗ്ര​ത​കൊ​ണ്ട്; പി​ന്നെ അവ​ളു​ടെ ശ്വാ​സ​രോ​ഗം​കൊ​ണ്ടും.

വന്ന ഉടനെ, മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ, ചക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ ഉത്ത​ര​വ​നു​സ​രി​ച്ചു വേണ്ട സ്ഥാ​ന​മാ​ന​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടി മെ​ത്രാ​നു​ള്ള അര​മ​ന​യിൽ താ​മ​സ​മാ​ക്കി – ഒരു മെ​ത്രാ​ന്റെ പദവി ഒരു സൈ​ന്യ​ഭാ​ഗാ​ധി​പ​തി​യു​ടേ​തി​നു നേരെ താ​ഴെ​യാ​ണ്. നഗര പ്ര​മാ​ണി​യും കര​യോ​ഗാ​ധ്യ​ക്ഷ​നും ഒന്നാ​മ​താ​യി അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ വന്നു മുഖം കാ​ണി​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹ​മാ​വ​ട്ടേ, പട്ടാ​ള​മേ​ല​ധി​കാ​രി​യേ​യും പൊ​ല്ലീ​സ്സു​മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നേ​യും ചെ​ന്നു മുഖം കാ​ണി​ച്ചു.

സ്ഥാ​നാ​രോ​ഹ​ണം കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ പട്ട​ണം മു​ഴു​വ​നും മെ​ത്രാൻ പ്ര​വൃ​ത്തി​യെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു കാണാൻ നി​ല്പാ​യി.

ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​ന്നു​ള്ള അരമന ആസ്പ​ത്രി​യു​ടെ അടു​ത്താ​ണ്.

ആ അരമന 1712-ൽ ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​നാ​യി​രു​ന്ന ആങ്റി​പ്യൂ​ഷേ–പാ​രീ​സ്സി​ലെ വി​ദ്വൽ​സ​മാ​ജ​ത്തിൽ അധ്യാ​ത്മ​വി​ദ്യാ​പ​ണ്ഡി​തൻ–കഴി​ഞ്ഞ പതി​നെ​ട്ടാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ന്റെ ആദ്യ​കാ​ല​ത്തു കല്ലു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കി​ച്ച കൗ​തു​ക​ക​ര​മായ ഒരു വലിയ ഭവ​ന​മാ​ണ്. ഈ കൊ​ട്ടാ​രം കാ​ഴ്ച​യിൽ​ത്ത​ന്നെ അധി​കാ​ര​വ​ലു​പ്പ​മു​ള്ള പ്ര​മാ​ണി​കൾ​ക്കു താ​മ​സി​ക്കാൻ പറ്റിയ ഒരു സ്ഥ​ല​മാ​യി​രു​ന്നു. മെ​ത്രാ​ന്നു​ള്ള സ്വ​ന്തം അക​ങ്ങൾ, ഇരി​പ്പു​മു​റി​കൾ, അന്ത​രാ​ള​ങ്ങൾ, വളരെ വലു​പ്പ​മു​ള്ള പ്ര​ധാ​ന​മു​റ്റം, അതിനു ചു​റ്റും പഴയ ഫ്ലോ​റൻ​സ് രാ​ജ്യ​പ​രി​ഷ്കാ​ര​മ​നു​സ​രി​ച്ചു​ള്ള സ്തം​ഭ​ത്തോ​ര​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ ചു​വ​ട്ടി​ലൂ​ടെ നീ​ണ്ടു​കി​ട​ക്കു​ന്ന വഴികൾ, പടർ​ന്നു​പി​ടി​ച്ച കൂ​റ്റൻ​മ​ര​ങ്ങ​ളാൽ നി​റ​യ​പ്പെ​ട്ട തോ​ട്ട​ങ്ങൾ–ഇങ്ങ​നെ അതി​നെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു​ള്ള ഏതു ഭാ​ഗ​ത്തി​നു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു ഒരു സവി​ശേഷ പ്രൗ​ഢി. ചു​വ​ട്ടി​ലെ നി​ല​യിൽ തോ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്ക​ഭി​മു​ഖ​മാ​യി, വളരെ നീ​ണ്ട് അന്ത​സ്സി​യ​ന്ന ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യിൽ​വെ​ച്ചു മൊ​സ്സ്യു ആങ്റി പ്യൂ​ഷേ 1714 ജൂ​ലാ​യ് 29-ാം നു പ്ര​ധാ​ന​മെ​ത്രാ​നായ ഷാർൾ ബ്രു​ലാർ ദ് ഷാ​ങ്ലി; ദാ​ബ്രൂ​ങ്ങി​ലെ രാ​ജ​കു​മാ​രൻ; ഗ്രാ​സ്സി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ ആൻ​ത്വാ​ങ്ങ് ദ് മേ​ഗ്രി​നി; ഫ്രാൻ​സി​ലെ സന്ന്യാ​സി​മ​ഠാ​ധി​പ​മു​ഖ്യൻ; ലെ​റി​ങ്ങി​ലു​ള്ള സാ​ങ്തോ​ണോ​റെ പള്ളി​യി​ലെ സഭാ​ധി​പ​തി​യായ ഫി​ലി​പ്പ് ദ് വൊ​ങ്തോം; വാ​ങ്സി​യി​ലെ പ്ര​ഭു​വും മെ​ത്രാ​നു​മായ ഫ്രാൻ​സ്വാ​ദ് ബെർ​ത്തോ​ങ്ങ് ദ് ക്രി​യ്യോ​ങ്ങ്; ഗ്ലാ​ന്ദെ​വി​ലെ പ്ര​ഭു​വും മെ​ത്രാ​നു​മായ സേസർ ദ് സബ്രാ​ങ്ങ് ദ് ഫോർ​ക്കൽ ക്വി​യേ; സെ​നെ​യി​ലെ പ്ര​ഭു​വും ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​ന​സ്ഥ​ല​ത്തി​ലെ പു​രോ​ഹി​ത​നും, രാ​ജാ​വി​നു പതി​വു​കാ​ര​നായ മതാ​ചാ​ര്യ​നും മെ​ത്രാ​നു​മായ ഴാ​ങ്ങ് സോ​ണാ​ങ്ങ് എന്നീ ഉയർ​ന്ന സ്ഥാ​നി​കൾ​ക്കെ​ല്ലാം അതാത് പദ​വി​വ​ലു​പ്പ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടെ ഒരു വലിയ വി​രു​ന്നു​സൽ​ക്കാ​രം കഴി​ക്ക​യു​ണ്ടാ​യി. ഈ ഏഴു വന്ദ്യ പു​രു​ഷ​ന്മാ​രു​ടെ​യും ഛാ​യാ​പ​ട​ങ്ങ​ളാൽ ആ സ്ഥലം സവി​ശേ​ഷ​മാ​യി അല​ങ്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. എന്ന​ല്ല, 1714 ജൂ​ലാ​യി 29-ാംനു യാ​കു​ന്ന ആ സ്മ​ര​ണീ​യ​ദി​വ​സ​ത്തെ അവി​ടെ​യു​ള്ള ഒരു വെ​ളു​ത്ത വെ​ണ്ണ​ക്കൽ​മേ​ശ​മേൽ തങ്ക​ലി​പി​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട് കൊ​ത്തി​യി​ട്ടു​മു​ണ്ട്.

ആസ്പ​ത്രി ഉയരം കു​റ​ഞ്ഞ് ഇടു​ങ്ങിയ ഒരു ചെറിയ എടു​പ്പാ​ണ്; അതി​ന്ന​ടു​ക്കെ​യാ​യി ഒരു ചെറിയ തോ​ട്ട​മു​ണ്ട്.

വന്ന​തി​ന്റെ മൂ​ന്നാം​ദി​വ​സം മെ​ത്രാൻ ആസ്പ​ത്രി സന്ദർ​ശി​ച്ചു. അവി​ടെ​നി​ന്നു പോ​രു​മ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം അതി​ന്റെ ഡയ​റ​ക്ട​രോ​ട് തന്റെ വാ​സ​സ്ഥ​ല​ത്തു വന്നു കാ​ണു​ന്ന​തി​നു സൗ​ക​ര്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യാൽ കൊ​ള്ളാ​മെ​ന്ന​പേ​ക്ഷി​ച്ചു.

അദ്ദേ​ഹം ഡയ​റ​ക്ട​രോ​ട് ചോ​ദി​ച്ചു: ‘മൊ​സ്സ്യു ഡയ​റ​ക്ടർ, അവിടെ നി​ങ്ങൾ​ക്ക് ഇപ്പോൾ എത്ര ദീ​ന​ക്കാ​രു​ണ്ട്, ആകെ?’

‘ഇരു​പ​ത്താ​റ്, മോൺ​സി​ന്യേർ.’

‘അതു​ത​ന്നെ​യാ​ണ് ഞാൻ എണ്ണി​യ​ത്,’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു.

‘കി​ട​യ്ക്ക​ക​ളെ​ല്ലാം,’ ഡയ​റ​ക്ടർ തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു, ‘തമ്മിൽ വല്ലാ​തെ കൂ​ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.’

‘അതു​ത​ന്നെ​യാ​ണ് ഞാൻ നോ​ക്കി​യ​ത്.’

‘തള​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം വെറും മു​റി​കൾ​പോ​ലെ​യേ ഉള്ളൂ; കാ​റ്റി​ന്നു ഗതാ​ഗ​തം ചെ​യ്വാൻ നന്നേ ഞെ​രു​ക്കം.’

‘എനി​ക്കും തോ​ന്നി അത്.’

‘പി​ന്നെ വെ​യി​ലി​ന്റെ നാളം കാ​ണു​മ്പോൾ. ദീനം മാ​റി​യ​വർ​ക്കു തോ​ട്ട​ത്തിൽ ചെ​ന്നി​രി​ക്കു​വാ​നാ​ണെ​ങ്കിൽ, അതു വളരെ ചെ​റി​യ​ത്.’

‘അതു​ത​ന്നെ​യാ​ണ് ഞാൻ വി​ചാ​രി​ച്ച​ത്.’

‘പകർ​ച്ച​വ്യാ​ധി നട​പ്പു​ള്ള കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ – ഈ കൊ​ല്ലം ഇവിടെ പകർ​ച്ച​പ്പ​നി​പി​ടി​ച്ചു; രണ്ടു​കൊ​ല്ലം മുൻപ് സ്വേ​ദ​ജ്വ​രം വന്നു; ഓരോ​രി​ക്ക​ലും നൂ​റു​നൂ​റു ദീ​ന​ക്കാ​രു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു – എന്തു ചെ​യ്യ​ണ​മെ​ന്ന് ഞങ്ങൾ​ക്കു നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ല.’

‘അതാണ് ഞാ​നാ​ലോ​ചി​ച്ച​ത്.’

‘മോൺ​സി​ന്യേർ, എന്തു​കാ​ട്ട​ണ​മെ​ന്നു പറയൂ.’ ഡയ​റ​ക്ടർ പറ​ഞ്ഞു, ’അങ്ങോ​ട്ടു കഴി​ച്ചു​കൂ​ട്ട​ണം.’

ഈ സം​സാ​രം ചു​വ​ട്ടി​ലെ നി​ല​യി​ലു​ള്ള മു​റി​യിൽ​വെ​ച്ചാ​ണു​ണ്ടാ​യ​ത്.

മെ​ത്രാൻ ഒരു നി​മി​ഷ​നേ​ര​ത്തേ​ക്ക് ഒന്നും മി​ണ്ടി​യി​ല്ല; പെ​ട്ടെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹം ഡയ​റ​ക്ട​റു​ടെ നേരെ നോ​ക്കി. അദ്ദേ​ഹം ചോ​ദി​ച്ചു: ‘മൊ​സ്സ്യു, ഈ സ്ഥ​ല​ത്ത് എത്ര പേ​രെ​കി​ട​ത്ത​ണ​മെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു?’

‘ഇവി​ട​ത്തെ ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യി​ലോ?’ ആ അമ്പ​ര​ന്നു​പോയ ഡയ​റ​ക്ടർ കു​റ​ച്ചു​റ​ക്കെ ചോ​ദി​ച്ചു.

മെ​ത്രാൻ ആ അകം മു​ഴു​വ​നും ഒന്നു നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ടു; അദ്ദേ​ഹം കണ്ണു​കൊ​ണ്ട് അള​ക്കു​ക​യും കണ​ക്കു​നോ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന​താ​യി തോ​ന്നി. ‘ആകെ ഇതിൽ ഇരു​പ​തു കി​ട​യ്ക്ക​യി​ടാം.’ തന്നോ​ടു​ത​ന്നെ എന്ന​പോ​ലെ അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു. ഉടനെ കു​റ​ച്ചു​റ​ക്കെ: ‘മൊ​സ്സ്യു ഡയ​റ​ക്ടർ, ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടൊ​ന്നു. പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത്തിൽ​ത്ത​ന്നെ ഇതിൽ എന്തോ ഒര​ബ​ദ്ധ​മു​ണ്ട്. നി​ങ്ങൾ ആകെ മു​പ്പ​ത്താ​റു​പേ​രു​ണ്ട്, അഞ്ചോ ആറോ ചെറിയ മു​റി​ക​ളിൽ. ഞങ്ങൾ ഇവിടെ മൂ​ന്നു​പേ​രേ ഉള്ളൂ; അറു​പ​തു​പേർ​ക്കു​ള്ള സ്ഥ​ല​മു​ണ്ട്. ഞാൻ പറ​യു​ന്നു, ഇതിൽ എന്തോ ഒരു തെ​റ്റു​ണ്ട്. നി​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള​ത് എന്റെ വീ​ടാ​ണ്; എന്റെ വീടു് നി​ങ്ങ​ളു​ടേ​തും. എന്റെ വീടു് എനി​ക്കു​തി​രി​ച്ചു​ത​ന്നേ​ക്കു; നി​ങ്ങൾ​ക്ക് ഇവിടെ താ​മ​സി​ക്കാം.’

പി​റ്റേ​ദി​വ​സം മു​പ്പ​ത്താ​റു രോ​ഗി​കൾ മെ​ത്രാ​ന്റെ അര​മ​ന​യിൽ കി​ട​പ്പാ​ക്കി; മെ​ത്രാൻ ആസ്പ​ത്രി​യി​ലും താ​മ​സ​മാ​യി.

കു​ടും​ബം മു​ഴു​വ​നും ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​കാ​ല​ത്തു നശി​ച്ചു​പോ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേ​ലി​നു സ്വ​ത്തൊ​ന്നു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സഹോ​ദ​രി​ക്കു കൊ​ല്ല​ത്തിൽ അഞ്ഞൂ​റു ഫ്രാ​ങ്ക് വര​വു​ണ്ട്; അതു​കൊ​ണ്ട് ആ സ്ത്രീ​യു​ടെ ചെലവ് കഴി​ഞ്ഞു​കൂ​ടി​യി​രു​ന്നു. മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേ​ലി​നു മെ​ത്രാ​ന്റെ നി​ല​യിൽ പതി​ന​യ്യാ​യി​രം ഫ്രാ​ങ്ക് കൊ​ല്ല​ത്തിൽ ശമ്പ​ളം വരും. ആസ്പ​ത്രി​യിൽ താ​മ​സ​മാ​ക്കിയ ദി​വ​സം​ത​ന്നെ, മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ ആ സം​ഖ്യ​യ്ക്കു മു​ഴു​വൻ എന്ന​ന്നേ​ക്കു​മാ​യു​ള്ള ഒരു ചെ​ല​വു​പ​ട്ടിക തയ്യാ​റാ​ക്കി. അദ്ദേ​ഹം സ്വ​ന്തം കൈ​യ​ക്ഷ​ര​ത്തിൽ എഴു​തി​വെ​ച്ച ആ കു​റി​പ്പ് ഞങ്ങൾ ഇവിടെ പകർ​ത്തു​ന്നു.

എന്റെ കു​ടും​ബ​ച്ചെ​ല​വു​ക​ളു​ടെ വ്യ​വ​സ്ഥ​ക്കു​റി​പ്പ്:

1. പള്ളി​വക ചെറിയ വി​ദ്യാ​ല​യ​ത്തി​ലേ​ക്ക്: 1500 ഫ്രാ​ങ്ക്
2. മി​ഷ്യ​ന​റി സം​ഘ​ത്തി​ലേ​ക്ക്: 100 ഫ്രാ​ങ്ക്
3. മോ​ങ്ദി​ദി​യെ​യി​ലെ ലാ​സ​റി​സ്റ്റ് സം​ഘ​ത്തി​ലേ​ക്ക്: 100 ഫ്രാ​ങ്ക്
4. പാ​രീ​സ്സ​റി​ലെ വി​ദേ​ശീ​യ​മി​ഷ്യൻ​വക സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക്: 200 ഫ്രാ​ങ്ക്
5. ‘പരി​ശു​ദ്ധാ​ത്മാ’ സഭ​യി​ലേ​ക്ക്: 180 ഫ്രാ​ങ്ക്
6. പാ​ല​സ്തീ​നി​ലെ മത​സം​ബ​ന്ധി​ക​ളായ സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക്: 100 ഫ്രാ​ങ്ക്
7. ധർ​മ​പ്ര​സ​വാ​സ്പ​ത്രി സം​ഘ​ത്തി​ലേ​ക്ക്: 300 ഫ്രാ​ങ്ക്
8. ആർ​ളി​ലേ​തി​നു പു​റം​ചെ​ല​വ്: 50 ഫ്രാ​ങ്ക്
9. ജെ​യി​ലിൽ കി​ട​ക്കു​ന്ന കട​ക്കാ​രു​ടെ സു​ഖ​ത്തി​നും അവരെ വി​ടു​വി​ക്കു​ന്ന​തി​നും: 500 ഫ്രാ​ങ്ക്
10. കടം​മൂ​ലം ജെ​യി​ലിൽ​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളു​ടെ പി​താ​ക്ക​ന്മാ​രെ വി​ടു​വി​ക്കു​വാൻ: 1000 ഫ്രാ​ങ്ക്
11. ഇട​വ​ക​യിൽ​പ്പെ​ട്ട സാ​ധു​ക്ക​ളായ അധ്യാ​പ​ക​ന്മാർ​ക്കു ശമ്പ​ള​ത്തി​നു പുറമെ കൊ​ടു​പ്പാൻ: 2000 ഫ്രാ​ങ്ക്
12. മേലേ ആൽ​പ്സി​ലു​ള്ള പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ധന​ശേ​ഖ​ര​ത്തി​ലേ​ക്ക്: 1000 ഫ്രാ​ങ്ക്
13. സാ​ധു​ക്ക​ളായ പെൺ​കു​ട്ടി​ക​ളെ ധർ​മ​മാ​യി പഠി​പ്പി​ക്കാൻ ഡി.യിലും മനോ​സ്കി​ലും സി​സ്ത​റോ​ണി​ലു​മു​ള്ള മാ​ന്യ​സ്ത്രീ​സം​ഘ​ത്തി​ലേ​ക്ക്: 1000 ഫ്രാ​ങ്ക്
14. സാ​ധു​ക്കൾ​ക്ക്: 6000 ഫ്രാ​ങ്ക്
15. എന്റെ സ്വ​ന്തം ചെ​ല​വി​ന്: 1000 ഫ്രാ​ങ്ക്
16. ആകെ: 15000 ഫ്രാ​ങ്ക്

ഡി. യിലെ മെ​ത്രാ​നാ​യി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്തൊ​ന്നും മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ ഈ കണ​ക്കി​നു ഭേദം വരു​ത്തി​യി​ട്ടി​ല്ല. ഈ കു​റി​പ്പി​നു മു​ക​ളിൽ​ക്ക​ണ്ട​പോ​ലെ, അദ്ദേ​ഹം ഇതിന് എന്റെ കു​ടും​ബ​ച്ചെ​ല​വു​ക​ളു​ടെ വ്യ​വ​സ്ഥ എന്നു നാ​മ​ക​ര​ണം ചെ​യ്തു.

ഈ നി​ശ്ച​യം മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീൻ ഏറ്റ​വും താ​ഴ്മ​യോ​ടു​കൂ​ടി സമ്മ​തി​ച്ചു. ആ പു​ണ്യ​വ​തി ഡി. യിലെ മെ​ത്രാ​നെ, ഒരേ​സ​മ​യ​ത്തു, തന്റെ സഹോ​ദ​ര​നാ​യും, മെ​ത്രാ​നാ​യും കരു​തി​പ്പോ​ന്നു – ദേ​ഹ​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം തന്റെ സു​ഹൃ​ത്ത്; പള്ളി​യെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം തന്റെ ഗുരു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ അവൾ സ്നേ​ഹി​ക്കു​ക​യും പൂ​ജി​ക്കു​ക​യും മാ​ത്രം ചെ​യ്തു​പോ​ന്നു, അദ്ദേ​ഹം എന്തു​പ​റ​ഞ്ഞാ​ലും അവൾ അതു സവി​ന​യം സമ്മ​തി​ക്കും; അദ്ദേ​ഹം എന്തു പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചാ​ലും അവൾ അതിനു യോ​ജി​ക്കും. അവ​രു​ടെ രണ്ടു​പേ​രു​ടേ​യും ഏക​ഭൃ​ത്യ, മദാം മഗ്ല്വാർ. അല്പ​മൊ​ന്നു പി​റു​പി​റു​ത്തു നോ​ക്കാ​റു​ണ്ട്. മെ​ത്രാ​ന​വർ​കൾ തന്റെ സ്വ​ന്തം ചെ​ല​വി​ന് ആയിരം ഫ്രാ​ങ്കാ​ണു് നീ​ക്കി​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തെ​ന്ന് ഓർ​മി​ക്ക​ണം. അതു മദാ​വ്വ​സേ​ല്ല്

ബപ്തി​സ്തീ​ന്നു കൊ​ല്ല​ത്തി​ലു​ള്ള വരവും കൂ​ടി​യാൽ ആകെ ആയി​ര​ത്ത​ഞ്ഞൂ​റു ഫ്രാ​ങ്കാ​യി; ഈ ആയി​ര​ത്ത​ഞ്ഞൂ​റു ഫ്രാ​ങ്കു​കൊ​ണ്ട് ആ രണ്ടു വൃ​ദ്ധ​ക​ളും ആ വൃ​ദ്ധ​നും ദിവസം കഴി​ച്ചു.

എന്ന​ല്ല, ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലെ ഒരു മതാ​ചാ​ര്യൻ വന്നാൽ അയാളെ സൽ​ക്ക​രി​ക്ക​ലും മെ​ത്രാൻ ഇതു​കൊ​ണ്ട് കഴി​ച്ചി​രു​ന്നു – മദാം മഗ്ല്വാ​രു​ടെ പി​ശു​ക്കി​പ്പി​ടി​ച്ച ചെ​ല​വി​ട​ലി​നും ഗൃ​ഹ​ഭ​ര​ണ​ത്തിൽ മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​ന്റെ ബു​ദ്ധി​പൂർ​വ​മായ മേൽ​നോ​ട്ട​ത്തി​നും നാം നന്ദി​പ​റ​യുക.

ഡി.യിൽ വന്നി​ട്ട് ഏക​ദേ​ശം മൂ​ന്നു​മാ​സം കഴി​ഞ്ഞ് ഒരു ദിവസം മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു: ‘ഇപ്പോൾ എല്ലാം​കൂ​ടി എനി​ക്ക് ബഹു ഇട​ക്കെ​ട്ട്!’

‘എനി​ക്കും തോ​ന്നു​ന്നു​ണ്ട്!” മദാം മഗ്ല്വാർ കു​റ​ച്ചു​റ​ക്കെ പറ​ഞ്ഞു, ‘പട്ട​ണ​ത്തി​ലു​ള്ള വണ്ടി​ക്കൂ​ലി​ക്കും പു​റം​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു​ള്ള വഴി​ച്ചെ​ല​വി​നും ആവ​ശ്യ​മായ ബത്ത ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​ത്തിൽ​നി​ന്നു തരാൻ ബാ​ധ്യ​ത​യു​ള്ള​തു​കൂ​ടി ഇവി​ട​ന്നു ചോ​ദി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. മു​മ്പു​ള്ള കാ​ല​ത്തെ​ല്ലാം മെ​ത്രാ​ന്മാർ അതു ചെയ്ക പതി​വു​ണ്ട്.

‘നി​ല്ക്കൂ!’ മെ​ത്രാൻ ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു. ‘മദാം മഗ്ല്വാർ, നി​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​തു വളരെ ശരി​യാ​ണ്.’

അതു​പ്ര​കാ​രം അദ്ദേ​ഹം ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു.

കു​റ​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ആ കാ​ര്യം പൊ​തു​സ​ഭ​യിൽ ആലോ​ച​ന​യ്ക്കെ​ത്തി; താ​ഴെ​ക്കാ​ണു​ന്ന തല​വാ​ച​ക​ത്തിൽ, കൊ​ല്ല​ത്തിൽ മു​വ്വാ​യി​രം ഫ്രാ​ങ്ക് അനു​വ​ദി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തായ ഒരു കല്പന അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നു കി​ട്ടി – വണ്ടി​ച്ചെ​ല​വി​നും തപാൽ​ച്ചെ​ല​വി​നും നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തേ​ക്കു​ള്ള യാ​ത്രാ​ച്ചെ​ല​വി​നും​കൂ​ടി മെ​ത്രാ​ന​വർ​കൾ​ക്കു ബത്ത.

ഈ സംഗതി നാ​ട്ടു​പ്ര​മാ​ണി​ക​ളു​ടെ ഇടയിൽ ഒരു വലിയ നി​ല​വി​ളി ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്തു. പണ്ട് ജന​പ്ര​തി​നി​ധി​ഭ​ര​ണ​ത്തെ പിൻ​താ​ങ്ങിയ ആ ‘അഞ്ഞൂ​റ്റു​വർ​ക്കൂ​ട്ട’ത്തിൽ പെ​ട്ടി​രു​ന്നാ​ലും ഇപ്പോൾ ഡി. പട്ട​ണ​ത്തി​ന​ടു​ത്തു ഗം​ഭീ​ര​മായ ഒരാ​പ്പീ​സ് കൈവശം വെ​ച്ചു​വ​രു​ന്ന ദേ​ഹ​വു​മായ സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ലെ ഒരു പ്ര​ധാ​നാ​ലോ​ച​ന​സ​ഭാം​ഗം, ഈശ്വ​രാ​രാ​ധന വകു​പ്പി​ന്റെ മേ​ല​ധ്യ​ക്ഷ​നായ മൊ​സ്സ്യു ബീ​ഗോ​ദ് പ്രി​യാ​മെ​ന്യു​വി​നു ഗൂ​ഢ​മാ​യി വല്ലാ​തെ ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​ച്ച ഒരു കത്തെ​ഴു​തി; അതിൽ​നി​ന്നു വി​ശ്വാ​സ​യോ​ഗ്യ​മായ ഈ ഭാഗം ഞങ്ങൾ എടു​ത്തു​കാ​ണി​ക്കാം:

‘വണ്ടി​ക്കു​ള്ള ചെലവോ? നാ​ലാ​യി​ര​ത്തിൽ​ത്താ​ഴെ ആളുകൾ താ​മ​സി​ച്ചു​വ​രു​ന്ന ഒരു ചെ​റു​പ​ട്ട​ണ​ത്തിൽ അതു​കൊ​ണ്ട് എന്തു ചെ​യ്വാൻ പോ​കു​ന്നു? യാ​ത്ര​ച്ചെ​ല​വോ? ഒന്നാ​മ​ത് ഈവക യാ​ത്ര​കൾ​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ആവ​ശ്യ​മെ​ന്താ​ണ്? പി​ന്നെ, ഈ മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ എങ്ങ​നെ യാത്ര ചെ​യ്യും? നി​ര​ത്തു​ക​ളി​ല്ല. കു​തി​ര​പ്പു​റ​ത്ത​ല്ലാ​തെ ഇവിടെ ആരും സഞ്ച​രി​ക്കുക പതി​വി​ല്ല. ദ്യൂ​റാൻ​സി​നും ഷാ​ത്തോ ആർ​നൂ​വി​നും മധ്യ​ത്തി​ലു​ള്ള പാ​ല​ത്തി​നു​കൂ​ടി ഒരേ​റു​കാ​ള​യെ താ​ങ്ങാൻ വയ്യ. ഈ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാർ മു​ഴു​വ​നും ഇങ്ങ​നെ ദു​ര​പി​ടി​ച്ച​വ​രും കൊ​തി​യ​ന്മാ​രു​മാ​ണ്. ഈ മനു​ഷ്യൻ ആദ്യം വന്ന​പ്പോൾ ഒരു കൊ​ള്ളാ​വു​ന്ന മതാ​ചാ​ര്യ​ന്റെ മട്ടൊ​ക്കെ നടി​ച്ചു. ഇപ്പോൾ അയാ​ളും മറ്റു​ള്ള​വ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തി​ലാ​യി. അയാൾ​ക്കു സവാ​രി​വ​ണ്ടി വേണം; അയാൾ​ക്കും പണ്ട​ത്തെ മെ​ത്രാ​ന്മാ​രെ​പ്പോ​ലെ ധാ​ടി​ക​ളൊ​ക്കെ വേണം; ഹാ! ഈ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രെ​ക്കൊ​ണ്ടു​ള്ള കു​ഴ​ക്ക്! ഇതൊ​ന്നും നേ​രെ​യാ​വി​ല്ല; ഞാൻ പറ​യു​ന്നു, ഈ കരി​ന്തൊ​പ്പി​യി​ട്ട പമ്പ​ര​ക്ക​ള്ള​ന്മാ​രെ നമ്മു​ടെ ഇട​യിൽ​നി​ന്നു ചക്ര​വർ​ത്തി​ത​ന്നെ ആട്ടി​പ്പു​റ​ത്താ​ക്കി​ത്ത​രു​ന്ന​തു​വ​രെ, ഒരു​കാ​ല​ത്തും നേ​രെ​യാ​വി​ല്ല, കട​ന്നു​പോ​ട്ടെ പോ​പ്പി! (റോ​മി​ലെ സ്ഥി​തി കുറേ കു​ഴ​പ്പ​ത്തി​ലാ​വാൻ തു​ട​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.) എന്റെ കാ​ര്യം പറ​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, എനി​ക്ക് ചക്ര​വർ​ത്തി മാ​ത്ര​മേ വേ​ണ്ടൂ…’

നേ​രേ​മ​റി​ച്ച്, ഈ കാ​ര്യം മദാം മഗ്ല്വാ​റെ ഒട്ടു രസി​പ്പി​ച്ചു. ‘നല്ല​ത്,’ അവൾ മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​നോ​ട് പറ​ഞ്ഞു, ‘അവി​ടു​ന്ന് ആദ്യം മറ്റു​ള്ള​വ​രു​ടെ കാ​ര്യം തു​ട​ങ്ങി​വെ​ച്ചു; അതൊ​ക്കെ​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു. സ്വ​ന്തം​കാ​ര്യ​ത്തി​ന്മേൽ​ത്ത​ന്നെ പി​ടി​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹം തന്റെ ധർ​മ​ച്ചെ​ല​വു​കൾ​ക്കൊ​ക്കെ തോ​തി​ട്ടു​ക​ഴി​ഞ്ഞു. ഇപ്പോൾ നമു​ക്ക് മു​വ്വാ​യി​രം ഫ്രാ​ങ്ക് കൈ​യിൽ​കി​ട്ടി! ഒടു​ക്കം!’

അന്ന് വൈ​കു​ന്നേ​രം​ത​ന്നെ മെ​ത്രാൻ തന്റെ സഹോ​ദ​രി​യു​ടെ കൈയിൽ ഇങ്ങ​നെ ഒരു സവി​ശേ​ഷ​ക്കു​റി​പ്പ് എഴു​തി​ക്കൊ​ടു​ത്തു:

സവാ​രി​വ​ണ്ടി​ക്കും യാ​ത്ര​യ്ക്കും​കൂ​ടി ചെലവ്

1. ആസ്പ​ത്രി​യി​ലു​ള്ള രോ​ഗി​കൾ​ക്ക് മാം​സ​സൂ​പ്പി​ന്ന്: 1500 ഫ്രാ​ങ്ക്
2. ഐയി​യി​ലെ ധർ​മ​പ്ര​സ​വാ​സ്പ​ത്രി​യോ​ഗ​ത്തി​ലേ​ക്ക്: 250 ഫ്രാ​ങ്ക്
3. ദ്രാ​ഗ്വീ​ങ്യാ​ങ്ങി​ലെ ധർ​മ​പ്ര​സ​വാ​സ്പ​ത്രി​യോ​ഗ​ത്തി​ലേ​ക്ക്: 250ഫ്രാ​ങ്ക്
4. കണ്ടു​കി​ട്ടിയ അനാ​ഥ​ക്കു​ട്ടി​കൾ​ക്ക്: 500 ഫ്രാ​ങ്ക്
5. അച്ഛ​ന​മ്മ​മാ​രി​ല്ലാ​ത്ത സാ​ധു​ക്കു​ട്ടി​കൾ​ക്ക്: 500 ഫ്രാ​ങ്ക്
6. ആകെ: 3000 ഫ്രാ​ങ്ക്

ഇങ്ങ​നെ​യാ​യി​രു​ന്നു മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേ​ലി​ന്റെ ഒരു കൊ​ല്ല​ത്തെ വര​വു​ചെ​ല​വു കണ​ക്ക്.

സഭാ​ധ്യ​ക്ഷ സ്ഥാ​ന​ത്തേ​ക്കു​ണ്ടാ​കു​ന്ന യാ​ദൃ​ച്ഛി​ക​മായ പു​റം​വ​ര​വ്, വിവാഹ പ്രാ​യ​ശ്ചി​ത്ത​ങ്ങൾ, ധർ​മ​വ്യ​വ​സ്ഥ​കൾ, ഗൂ​ഢ​മാ​യു​ള്ള സ്നാ​ന​സം​സ്കാ​ര​ങ്ങൾ, മത​പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങൾ മു​ത​ലാ​യ​വ​യു​ടെ പീ​സ്സ് – ഇതെ​ല്ലാം താൻ സാ​ധു​ക്കൾ​ക്ക് പങ്കി​ട്ടു കൊ​ടു​ത്തി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു, മെ​ത്രാൻ ധന​വാ​ന്മാ​രു​ടെ പക്കൽ​നി​ന്ന് ഒട്ടും ദയ​വി​ല്ലാ​തെ പിശകി മേ​ടി​ച്ചി​രു​ന്നു.

കു​റ​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോ​ഴെ​യ്ക്ക് ധർ​മ​വി​ഷ​യ​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള വഴി​പാ​ടു​പ​ണം മീ​തെ​യ്ക്കു​മീ​തെ വന്നു ചാ​ടു​ക​യാ​യി. പണ​മു​ള്ള​വ​രും പണ​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രും മൊ​സ്സ്യു​മി​റി​യേ​ലി​ന്റെ വാ​തി​ല്ക്ക​ലു​ണ്ടു – ഇല്ലാ​ത്ത​വർ ധർമം കി​ട്ടു​ന്ന​തി​ന്; ഉള്ള​വർ അതു വന്നേൽ​പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്ന്. കഷ്ടി​ച്ച് ഒരു കൊ​ല്ല​ക്കാ​ലം​കൊ​ണ്ട് എല്ലാ പൊ​തു​ജ​നോ​പ​കാ​രി​ക​ളു​ടെ പണ​പ്പെ​ട്ടി​യും, കഷ്ട​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട സക​ല​രു​ടേ​യും പണ​സ്സ​ഞ്ചി​യും, മെ​ത്രാ​നാ​ണെ​ന്നു​വ​ന്നു. അനവധി പണം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഉള്ളം​കൈ​ക​ളിൽ വന്നു, പോയി; പക്ഷേ, എന്താ​യി​ട്ടും, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ജീ​വി​ത​രീ​തി​ക്കു വല്ല​മാ​റ്റ​വും വരു​ക​യോ, അത്യാ​വ​ശ്യം നി​ത്യ​വൃ​ത്തി​ക്കു വേ​ണ്ട​ത​ല്ലാ​തെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്ന് ഒരു പൈ​പോ​ലും ചെ​ല​വു​കൂ​ടു​ക​യോ ഉണ്ടാ​യി​ല്ല.

എന്ന​ല്ല, നേ​രേ​മ​റി​ച്ചാ​ണ്; മേ​ല്പോ​ട്ടു നോ​ക്കു​മ്പോൾ കാ​ണു​ന്ന സഹോ​ദ​ര​ത്വ​ത്തേ​ക്കാൾ കീ​ഴ്പോ​ട്ടു നോ​ക്കി​യാൽ കാ​ണു​ന്ന കഷ്ട​പ്പാ​ടു​കൾ എപ്പോ​ഴും അധി​ക​മാ​യ​തു​കൊ​ണ്ട് കി​ട്ടു​ന്ന​തി​ന്നു മുൻ​പു​ത​ന്നെ, എന്നു പറ​യ​ട്ടെ. അദ്ദേ​ഹം സക​ല​വും ചെ​ല​വി​ട്ടു​വ​ന്നു. വരണ്ട ഭൂ​മി​യി​ലെ വെ​ള്ളം​പോ​ലെ, എത്ര പണ​മെ​ങ്കി​ലും കി​ട്ടി​ക്കൊ​ള്ള​ട്ടെ. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കൈ​യി​ലൊ​ന്നു​മി​ല്ല. ഉട​നെ​ത്ത​ന്നെ അദ്ദേ​ഹം കൈ കമി​ഴ്ത്തും.

മെ​ത്രാ​ന്മാ​രു​ടെ കല്പ​ന​ക​ളി​ലും, ഇട​വ​ക​പ്പ​ട്ട​ക്കാർ​ക്ക​യ​യ്ക്കു​ന്ന കത്തു​ക​ളി​ലും അവ​ര​വ​രു​ടെ സ്ഥാ​ന​മാ​ന​ങ്ങൾ കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​ത് ഒരു സാ​ധാ​രണ നട​പ​ടി​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു, നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തു​ള്ള പാ​വ​ങ്ങൾ, സ്വ​ന്തം പേർ, വം​ശ​ത്തി​ന്റെ പേർ. അച്ഛ​ന്റെ പേർ എന്നി​ങ്ങ​നെ തങ്ങ​ളു​ടെ മെ​ത്രാ​ന്നു​ള്ള പേ​രു​ക​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ​നി​ന്നു.

സ്നേ​ഹ​ജ​ന്യ​മായ ഒരു ബു​ദ്ധി​വി​ശേ​ഷ​ത്താൽ, തങ്ങൾ​ക്കർ​ഥം തോ​ന്നു​ന്ന ഒരു​പേർ തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്തു; അവർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ മൊ​സ്സ്യു ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു (വെ​ല്ക്കം = സ്വാ​ഗ​തം) എന്ന​ല്ലാ​തെ ഒരി​ക്ക​ലും വി​ളി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ല. ഞങ്ങ​ളും അവരെ പി​ന്തു​ട​രാൻ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു; അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ പേരു വി​ളി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രു​മ്പോ​ഴെ​ല്ലാം ഞങ്ങ​ളും ആ പേർ​ത​ന്നെ ഉപ​യോ​ഗി​ക്കും. വി​ശേ​ഷി​ച്ച്, ഈ പേർ വി​ളി​ക്കു​ന്ന​ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നി​ഷ്ട​വു​മാ​യി​രു​ന്നു.

‘എനി​ക്ക് ഈ പേർ ഇഷ്ട​മാ​ണ്,’ അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു. ‘മോൺ​സി​ന്യേർ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ദോഷം ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു എന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് തീർ​ന്നു പോ​വു​ന്നു.’

ഞങ്ങൾ ഈ എഴു​ത്തു​കാ​ണി​ക്കു​ന്ന ഛാ​യാ​പ​ടം സം​ഭാ​വ്യ​മാ​ണെ​ന്നു ഞങ്ങൾ അവ​കാ​ശം പറ​യു​ന്നി​ല്ല; ഇത് ആരു​ടേ​യാ​ണോ ആ ആളുടെ ഛായ ഇതി​ന്നു നല്ല പോലെ പതി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നു​മാ​ത്രം ഞങ്ങൾ പറ​യു​ന്നു.

സവാ​രി​വ​ണ്ടി​യെ​ല്ലാം ദരി​ദ്രർ​ക്കു ദാ​ന​ത്തി​നാ​ക്കി​യ​തു​കൊ​ണ്ടു, മതോ​പ​ദേ​ശ​ത്തി​നു​ള്ള യാ​ത്ര​കൾ നമ്മു​ടെ മെ​ത്രാൻ വേ​ണ്ടെ​ന്നു​വെ​ച്ചി​ല്ല. ഡി.യിലെ ഇടവക ആളു​ക​ളെ ക്ഷീ​ണി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഒന്നാ​യി​രു​ന്നു. അതിൽ കു​റ​ച്ചു​മാ​ത്രം മൈ​താ​ന​ങ്ങ​ളും വള​രെ​യ​ധി​കം മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളു​മാ​ണു​ള്ള​ത്; നമ്മൾ ഇപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ കണ്ടു കഴി​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ, നി​ര​ത്തു​കൾ അപ്ര​ദേ​ശ​ത്തി​ല്ല; മു​പ്പ​ത്തി​ര​ണ്ടു സഭാ​ബോ​ധ​ക​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളും, നാ​ല്പ​ത്തൊ​ന്ന് ഉപ​ബോ​ധ​ക​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളും, ഇരു​നൂ​റ്റെൺ​പ​ത്ത​ഞ്ചു ചെ​റു​പ​ള്ളി​ക​ളും ആ ഇട​വ​ക​യു​ടെ മേൽ​നോ​ട്ട​ത്തി​ലു​ണ്ട്. ഈ സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ പോയി നോ​ക്കു​ന്ന​ത് ഒരു നല്ല പണി​ത​ന്നെ​യാ​ണ്. മെ​ത്രാൻ അതു നി​റ​വേ​റ്റി​പ്പോ​ന്നു. അടു​ത്ത സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലാ​വു​മ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം നട​ക്കും; പുറമെ മൈ​താ​ന​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണെ​ങ്കിൽ ഒരു കു​ടു​വ​ണ്ടി​യിൽ കയറും; മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കാ​യാൽ കഴു​ത​പ്പു​റ​ത്തു പോവും. ആ രണ്ടു വൃ​ദ്ധ​ക​ളും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കൂടെ ഉണ്ടാ​കാ​റു​ണ്ട്. അവർ​ക്കു പോവാൻ ഞെ​രു​ക്ക​മു​ള്ളേ​ട​ത്തേ​ക്കാ​വു​മ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം തനി​ച്ചു​പോ​വും.

പണ്ടേ​ക്കു​പ​ണ്ടേ വളരെ പള്ളി​ക​ളും പള്ളി​സ്വ​ത്തു​ക്ക​ളു​മു​ള്ള ഒരു സ്ഥ​ല​മായ സെ​നെ​പ്പ​ട്ട​ണ​ത്തിൽ ഒരു ദിവസം അദ്ദേ​ഹം കഴു​ത​പ്പു​റ​ത്തു ചെ​ന്നു. കൈ​യി​ലു​ള്ള​കാ​ശെ​ല്ലാം തീർ​ന്നി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് വേറെ വാ​ഹ​ന​ത്തിൽ പോവാൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നു കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. അവി​ട​ത്തെ നഗ​ര​പ്ര​മാ​ണി അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ എതി​രേ​ല്ക്കു​വാ​നാ​യി കോ​ട്ട​വാ​തി​ല്ക്ക​ലേ​ക്ക് വന്നു. മെ​ത്രാൻ കഴു​ത​പ്പു​റ​ത്തു​നി​ന്നി​റ​ങ്ങു​ന്ന​തു​ക​ണ്ട് അയാൾ ഉള്ളു​കൊ​ണ്ടു പരി​ഹ​സി​ച്ചു. ചില പൗ​ര​ന്മാർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ചു​റ്റും നി​ന്നു ചി​രി​ച്ചു. മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘നി​ങ്ങ​ളെ ഞാൻ സം​ഭ്ര​മി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന് എനി​ക്കു മന​സ്സി​ലാ​യി. യേ​ശു​ക്രി​സ്തു ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചു​വ​ന്ന ഒരു ജന്തു​വി​ന്മേൽ ഒരു സാധു മതാ​ചാ​ര്യൻ സവാരി ചെ​യ്യു​ന്ന​തു കുറെ അധി​ക​പ്ര​സം​ഗ​മാ​യി നി​ങ്ങൾ​ക്കു തോ​ന്നി​യി​രി​ക്കാം. പക്ഷേ ഞാ​നി​ങ്ങ​നെ ചെ​യ്തി​ട്ടു​ള്ള​തു, നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ലാ​ഞ്ഞി​ട്ടാ​ണ്; ഞാൻ ഏറ്റു​പ​റ​യു​ന്നു, ലേ​ശ​മെ​ങ്കി​ലും ദു​ര​ഭി​മാ​നം​കൊ​ണ്ട​ല്ല.’

ഇങ്ങ​നെ​യു​ള്ള യാ​ത്ര​ക​ളി​ലെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹം ദയ​യോ​ടും ക്ഷ​മ​യോ​ടും​കൂ​ടെ പെ​രു​മാ​റി​യി​രു​ന്നു. പ്ര​സം​ഗി​ക്കു​ന്ന​തി​ല​ധി​കം സം​സാ​രി​ക്കു​ക​യാ​ണ് അദ്ദേ​ഹം ചെ​യ്യാ​റു്. വാ​ദ​മു​ഖ​ങ്ങ​ളേ​യും ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ക​ഥ​ക​ളേ​യും അന്വേ​ഷി​ച്ച അദ്ദേ​ഹം അധിക ദൂ​ര​മൊ​ന്നും ഓടാ​റി​ല്ല. ഒരു ജി​ല്ല​യി​ലു​ള്ള ആളു​ക​ളോ​ട് അടു​ത്ത ജി​ല്ല​യി​ലെ ആളു​ക​ളു​ടെ നട​പ​ടി​കൾ പറ​ഞ്ഞു കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കും. സാ​ധു​ക്ക​ളു​ടെ നേരെ നിർ​ദ്ദ​യത കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു ചെ​ന്നാൽ അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ പറയും: ‘ബ്രി​യാ​ങ് സോ​ങ്ങി​ലു​ള്ള​വ​രെ നോ​ക്കു! സാ​ധു​ക്കൾ​ക്കും വി​ധ​വ​കൾ​ക്കും അനാ​ഥ​ശി​ശു​ക്കൾ​ക്കും മറ്റെ​ല്ലാ​വ​രേ​ക്കാൾ മൂ​ന്നു ദിവസം മു​മ്പു തങ്ങൾ പുൽ​പ്പ​റ​മ്പു​ക​ളിൽ​നി​ന്നു പു​ല്ല​രി​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ക്കു​വാൻ അവർ അവ​കാ​ശം കൊ​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു. പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ വീ​ടു​കൾ പൊ​ളി​ഞ്ഞു​പോ​യാൽ അവർ അവ നന്നാ​ക്കി​ച്ചു കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ട് അത് ഈശ്വ​ര​നാൽ അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട പ്ര​ദേ​ശ​മാ​യി; ഒരു നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ന്നു​ള്ളി​ലൊ​ന്നും അവി​ടെ​നി​ന്ന് ഒരു കൊ​ല​പാ​ത​കി ഉണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല.’

ആദായം എത്ര കി​ട്ടി​യാ​ലും വിള എത്ര നന്നാ​യാ​ലും ദുര തീ​രാ​ത്ത ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളിൽ ചെ​ല്ലു​മ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ പറയും: ‘എം​ബ്രൂ​ങ്ങി​ലെ ആളു​ക​ളെ നോ​ക്കു! ഒരു കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ അച്ഛ​നു മകൻ പട്ടാ​ള​ത്തി​ലും, പെൺ​മ​ക്കൾ പട്ട​ണ​ത്തിൽ ഓരോ പ്ര​വൃ​ത്തി​യി​ലും, താൻ ക്ഷീ​ണി​ച്ച് ദീ​ന​ത്തിൽ കി​ട​പ്പി​ലു​മാ​ണെ​ന്ന നി​ല​വ​ന്നാൽ അപ്ര​ദേ​ശ​ത്തു​ള്ള മതാ​ചാ​ര്യൻ അയാ​ളു​ടെ കാ​ര്യം യോ​ഗ​ത്തിൽ അറി​വു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച പള്ളി​യി​ലെ പ്രാർ​ഥന കഴി​ഞ്ഞാൽ, ആ ഗ്രാ​മ​വാ​സി​ക​ളെ​ല്ലാം – ആണു​ങ്ങ​ളും, പെ​ണ്ണു​ങ്ങ​ളും കു​ട്ടി​ക​ളും എല്ലാ​വ​രും – ആ സാ​ധു​മ​നു​ഷ്യ​ന്റെ നി​ല​ത്തു ചെ​ന്ന്, ആയാൾ​ക്കു​ള്ള കൊ​യ്ത്തെ​ല്ലാം കഴി​ച്ചു നെ​ല്ലും വൈ​ക്കോ​ലും അയാ​ളു​ടെ കള​ത്തിൽ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി​ക്കൊ​ടു​ക്കും.’ പണ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും തറ​വാ​ട്ടു​സ്വ​ത്തു​ക്ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യും ശണ്ഠ​പി​ടി​ച്ചു തമ്മിൽ ഭാ​ഗി​ക്കു​ന്ന കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളോ​ട് അദ്ദേ​ഹം പറയും: ‘ദേ​വോൾ​നി​യി​ലെ മല​യ​ന്മാ​രു​ടെ സ്ഥി​തി​നോ​ക്കൂ ഒര​മ്പ​തു കൊ​ല്ലം കൂ​ടു​മ്പോ​ഴും അവിടെ കുയിൽ ഒന്നു ശബ്ദി​ച്ചു​കേൾ​ക്കി​ല്ല; അത​ത്ര​മേൽ മൊ​രം​കാ​ട്ടു​പ്ര​ദേ​ശ​മാ​ണ്. അവിടെ ഒരു കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ അച്ഛൻ മരി​ച്ചു​പോ​യാൽ, അയാ​ളു​ടെ സ്വ​ത്തു​ക്ക​ളെ​ല്ലാം പെൺ​മ​ക്കൾ​ക്കു വി​ട്ടു​കൊ​ടു​ത്ത്, ആൺ​മ​ക്ക​ളെ​ല്ലാം ദി​വ​സ​പ്ര​വൃ​ത്തി​ക്കു​വേ​ണ്ടി അന്യ​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു പോ​കു​ന്നു; പെൺ​മ​ക്കൾ​ക്കു പതു​ക്കെ ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാ​രെ അന്വേ​ഷി​ച്ചു​ണ്ടാ​ക്കാം.’ ദുർ​വ്യ​വ​ഹാ​ര​ഭ്രാ​ന്തു​ള്ളേ​ട​ങ്ങ​ളിൽ ചെ​ന്നാൽ, മു​ദ്ര​പ​ത്രം വാ​ങ്ങി മുതൽ മു​ഴു​വ​നും നശി​പ്പി​ച്ച അവി​ട​ത്തെ കൃ​ഷി​ക്കാ​രോ​ട് അദ്ദേ​ഹം ഉപ​ദേ​ശി​ക്കും: ‘ക്വി​യ​റ​യി​ലെ ഉൾ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു​ള്ള ആ നല്ല​വ​രായ കൃ​ഷി​ക്കാ​രെ നോ​ക്കു! അവിടെ ആകെ മു​വ്വാ​യി​രം പേ​രു​ണ്ട്. എന്റെ ഈശ്വ​രാ! അതു​ത​ന്നെ ഒരു ചെറിയ രാ​ജ്യ​മാ​ണ്. ജഡ്ജി​യോ ആമീനോ ഉണ്ടെ​ന്ന് ആരും അറി​ഞ്ഞി​ട്ടി​ല്ല. സക​ല​വും നഗ​ര​മു​ഖ്യൻ നട​ത്തു​ന്നു. അയാൾ ചു​ങ്ക​ങ്ങൾ നി​ശ്ച​യി​ക്കു​ന്നു; ഓരോ​രു​ത്ത​നു​മു​ള്ള നി​കു​തി ന്യാ​യം പോലെ ചു​മ​ത്തു​ന്നു; തർ​ക്ക​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം ധർ​മ​മാ​യി തീർ​ത്തു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു; പ്ര​തി​ഫ​ലം കൂ​ടാ​തെ അവ​കാ​ശി​ക​ളു​ടെ മുതൽ വി​ഭാ​ഗം ചെ​യ്യു​ന്നു; ചെ​ല​വു​മേ​ടി​ക്കാ​തെ വിധി കല്പി​ക്കു​ന്നു; ആ ഋജു​ബു​ദ്ധി​ക​ളു​ടെ ഇടയിൽ അയാൾ ഒരു മര്യാ​ദ​ക്കാ​ര​നാ​യ​തു​കൊ​ണ്ട് എല്ലാ​വ​രും അയാളെ അനു​സ​രി​ക്കു​ന്നു.’ സ്കൂൾ​മാ​സ്റ്റ​റി​ല്ലാ​ത്ത ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളിൽ ചെ​ന്നാൽ ക്വി​യ​റ​യി​ലെ ആളു​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി അദ്ദേ​ഹം പി​ന്നേ​യും എടു​ത്തു​പ​റ​യും: ‘അവർ എങ്ങ​നെ​യാ​ണ് കഴി​യു​ന്ന​തെ​ന്ന​റി​യാ​മോ? പന്ത്ര​ണ്ടു പതി​ന​ഞ്ചു വീ​ടു​ക​ളു​ള്ള ഒരു ചെറിയ ദേ​ശ​ത്തെ​ക്കൊ​ണ്ട് എന്ന​ന്നേ​യ്ക്കും ഒരു സ്കൂൾ​മാ​സ്റ്റ​റെ ചെ​ല​വു​കൊ​ടു​ത്തു പാർ​പ്പി​ക്കാൻ കഴി​യാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ട്, ആ രാ​ജ്യ​ക്കാർ എല്ലാ​വ​രും കൂടി ശമ്പ​ളം കൊ​ടു​ത്തു ചിലരെ നി​ശ്ച​യി​ച്ചി​രി​ക്ക​യാ​ണ്. ഞാൻ ഒരാ​ഴ്ച ഒരി​ട​ത്തു, പത്തു ദിവസം മറ്റൊ​രി​ട​ത്ത്, ഇങ്ങ​നെ ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ലെ​ങ്ങും നട​ന്നു പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ഈ അധ്യാ​പ​ക​ന്മാർ ചന്ത​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളിൽ പോവും. ഞാൻ അവരെ അവി​ടെ​വെ​ച്ചു​ക​ണ്ടി​ട്ടു​ണ്ട്. തൊ​പ്പി​യി​ലെ ചര​ടി​ന്മേൽ തൂ​ക്കി​യി​ടു​ന്ന തൂ​വ​ലു​ക​ളു​ടെ എണ്ണം​കൊ​ണ്ട് അവർ എന്തു തര​ക്കാ​രെ​ന്നു കണ്ടു​പി​ടി​ക്കാം. വാ​യി​ക്കു​വാൻ മാ​ത്രം പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്ക് ഒരു തൂ​വ​ലു​ണ്ടാ​വും; വാ​യി​ക്കാ​നും കണ​ക്കു​കൂ​ട്ടാ​നും പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്ക് രണ്ടു തൂ​വ​ലാ​ണ്; വാ​യി​ക്ക​ലും കണ​ക്കു​കൂ​ട്ട​ലും പുറമെ ലാ​റ്റിൻ​ഭാ​ഷ​യും പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ തൊ​പ്പി​ക​ളിൽ മൂ​ന്നു തൂവൽ കാണാം. എന്നാൽ, അക്ഷ​ര​ജ്ഞാ​നം ഇല്ലാ​തി​രി​ക്കു​ന്ന​ത് വലിയ അവ​മാ​നം​ത​ന്നെ​യാ​ണ്. ക്വി​യ​റ​യി​ലെ ആളു​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ ചെ​യ്യുക!’

ഇങ്ങ​നെ അദ്ദേ​ഹം സഗൗ​ര​വ​മാ​യും പി​തൃ​സ​മ​മായ വാ​ത്സ​ല്യ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​യും സം​സാ​രി​ച്ചു​വ​ന്നു. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ങ്ങ​ളൊ​ന്നു​മി​ല്ലെ​ങ്കിൽ അദ്ദേ​ഹം കെ​ട്ടു​ക​ഥ​ക​ളു​ണ്ടാ​ക്കും. അതു​ക​ളെ​ല്ലാം വേ​ണ്ടേ​ട​ത്തു കൊ​ള്ളു​ന്ന​വ​യും അല​ങ്കാ​ര​മൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​തെ ധാ​രാ​ളം സം​ഗ​തി​ക​ള​ട​ങ്ങി​യ​വ​യു​മാ​യി​രി​ക്കും – ഇതാ​ണ​ല്ലോ യേ​ശു​ക്രി​സ്തു​വി​ന് വാ​സ്ത​വ​ത്തി​ലു​ള്ള പ്ര​സം​ഗ​സാ​മർ​ഥ്യം. തനി​ക്കു നല്ല അറി​വു​ള്ള​തു കൊ​ണ്ട് അദ്ദേ​ഹം പറ​യു​ന്ന​ത് മറ്റു​ള്ള​വർ​ക്കു മന​സ്സി​ലാ​വും.

അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സം​ഭാ​ഷ​ണം ഇണ​ക്ക​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​യ​തും നേരം പോ​ക്കു​ള്ള​തു​മാ​യി​രു​ന്നു. തന്നേ​യും അദ്ദേ​ഹം വള​രെ​ക്കാ​ല​മാ​യി ഒരു​മി​ച്ചു താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന ആ രണ്ടു വൃദ്ധ സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തി​ലാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം ചി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ഒരു സ്കൂൾ​കു​ട്ടി​യു​ടെ ചി​രി​യാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നും. മദാം മഗ്ല്വാർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ മഹാ​ത്മാ​വെ​ന്നാ​ണ് വി​ളി​ക്കാ​റ്. ഒരു ദിവസം തന്റെ ചാ​രു​ക​സാ​ല​യിൽ​നി​ന്നെ​ണീ​റ്റ് ഒരു പു​സ്ത​ക​മെ​ടു​ക്കാൻ അദ്ദേ​ഹം വാ​യ​ന​ശാ​ല​യി​ലേ​ക്കു പോയി. അത് ഒരു മു​കൾ​ത്ത​ട്ടി​ലാ​യി​രു​ന്നു. മെ​ത്രാൻ ഏതാ​ണ്ട് ഉയരം കു​റ​ഞ്ഞാ​ളാ​യ​തു​കൊ​ണ്ട്, അതെ​ടു​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. ‘മദാം മഗ്ല്വാർ,’ അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു. ‘ഒരു കസാല ഇങ്ങോ​ട്ടെ​ടു​ക്കൂ. എന്റെ മഹാ​ത്മത ആ പു​സ്ത​ക​ത്ത​ട്ടി​ലോ​ളം എത്തു​ന്നി​ല്ല.’

അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഒര​ക​ന്ന ചാർ​ച്ച​ക്കാ​രി​യായ ലാ കോം​തെ​സ്സ്’ [7] ദ് ലോ തന്റെ മൂ​ന്നാൺ​മ​ക്കൾ​ക്കു വരാ​നി​രി​ക്കു​ന്ന ഭാ​ഗ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മുൻ​പിൽ​വെ​ച്ചു സൗ​ക​ര്യം കി​ട്ടു​മ്പോ​ഴെ​ല്ലാം ഒന്നു കണ​ക്കി​ട്ടു നോ​ക്കാ​തെ വി​ടാ​റി​ല്ല. ആ കോം​തെ​സ്സി​നു പലരും ചർ​ച്ച​ക്കാ​രു​ണ്ട്; എല്ലാ​വ​രും വളരെ വയ​സ്സാ​യി, ഏതാ​ണ്ടു മരി​ക്കാ​ന​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്നു. അവർ​ക്കെ​ല്ലാ​വർ​ക്കും ന്യാ​യ​പ്ര​കാ​ര​മു​ള്ള അവ​കാ​ശി​ക​ളാ​ണ് ലാ കോം​തെ​റെ മൂ​ന്നു മക്കൾ. ആ മൂ​ന്നാൺ​മ​ക്ക​ളിൽ ഒടു​വി​ല​ത്തെ ആൾ​ക്ക് ഒരു മൂ​ത്ത​മ്മാ​യി​യു​ടെ വക ഒരു ലക്ഷം ഫ്രാ​ങ്കു് വര​വു​ള്ള സ്വ​ത്തു കി​ട്ടാ​നു​ണ്ട്; നടു​വി​ല​ത്തെ മകൻ, അയാ​ളു​ടെ അമ്മാ​മ​ന്റെ മര​ണാ​ന​ന്ത​രം ഒരു ഡ്യൂ​ക്കാ​വാൻ നി​ല്ക്കു​ക​യാ​ണ് [8] എല്ലാ​റ്റി​ലും​വെ​ച്ചു മൂത്ത മകൻ അയാ​ളു​ടെ മു​ത്ത​ച്ഛ​ന്നു​ള്ള പ്ര​ഭു​പ​ട്ട​ത്തി​ന് ഉറ്റ​വ​കാ​ശി​യ​ത്രേ. അമ്മ​മാർ​ക്കു സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി പറ​യാ​നു​ള്ള നിർ​ദ്ദോ​ഷ​ങ്ങ​ളും ക്ഷ​ന്ത​വ്യ​ങ്ങ​ളു​മായ ഈ മേ​നി​വാ​ക്കു​ക​ളെ​ല്ലാം മെ​ത്രാൻ മി​ണ്ടാ​തി​രു​ന്നു കേൾ​ക്ക​യാ​ണ് പതിവ്. ഒരു ദിവസം അദ്ദേ​ഹം എന്തോ എന്ന​റി​ഞ്ഞി​ല്ല, പതി​വി​ല​ധി​കം വി​ചാ​ര​മ​ഗ്ന​നാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു. ലാ കോം​തെ​സ്സ് ഈവക അവ​കാ​ശ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യും ഭാ​വി​ഭാ​ഗ്യ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യും ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി വി​സ്ത​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. പെ​ട്ടെ​ന്ന് അക്ഷ​മ​യോ​ടു​കൂ​ടി ആ സ്ത്രീ ചോ​ദി​ച്ചു: ‘ഈശ്വ​രാ, എന്താ നി​ങ്ങൾ ഇങ്ങ​നെ​യി​രു​ന്നാ​ലോ​ചി​ക്കു​ന്ന​ത്?’

‘ഞാൻ ആലോ​ചി​ക്കു​ക​യാ​ണ്.’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു. ‘വേ​ദ​പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള ഈ വാചകം’ എത്ര അർഥവത്ത്-​ ‘നി​ങ്ങൾ​ക്ക് അവ​കാ​ശം​വ​ഴി​ക്കു യാ​തൊ​ന്നും കി​ട്ടാ​നി​ല്ലാ​ത്ത​ത് ആരിൽ​നി​ന്നോ അയാ​ളിൽ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ആഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം സമർ​പ്പി​ക്കുക.’

മറ്റൊ​രി​ക്കൽ നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തു​ള്ള ഒരു മാ​ന്യൻ മരി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള അറി​യി​പ്പു വന്നു; അതിൽ ആ മരി​ച്ചാ​ളു​ടെ പദവി വലു​പ്പ​ങ്ങ​ളെ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, അയാൾ​ക്കു​ള്ള ചാർ​ച്ച​ക്കാ​രു​ടെ സ്ഥാ​ന​മാ​ന​ങ്ങ​ളേ​യും ഗു​ണ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളെ​യും കൂടി ഒരു ഭാഗം നിറയെ വി​വ​രി​ച്ചി​രു​ന്നു. അതു കണ്ട് അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു: ‘എത്ര കരു​ത്തു​ള്ള ഒരു മു​തു​കാ​ണ് മര​ണ​ത്തി​ന്റേ​ത്. അത് അസാ​ധാ​ര​ണ​മായ എന്തൊ​രു സ്ഥാ​ന​മാ​ന​ച്ചു​മ​ടി​നെ തൃ​ണ​പ്രാ​യം കട​ന്നേ​റ്റി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു; എന്ന​ല്ല, ശവ​ക്ക​ല്ല​റ​യെ​ക്കൂ​ടി ദു​ര​ഭി​മാ​ന​ത്തി​ന്റെ ചൊ​ല്പ​ടി​യിൽ കൊ​ണ്ടു​നിർ​ത്ത​ണ​മെ​ങ്കിൽ മനു​ഷ്യർ​ക്ക് എത്ര മനോ​ധർ​മം വേണം!’

സന്ദർ​ഭം​പോ​ലെ ആളു​ക​ളെ പതു​ക്കെ കളി​യാ​ക്കു​ന്ന​തി​ന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു സവി​ശേ​ഷ​മായ സാ​മർ​ഥ്യ​മു​ണ്ട്. അതി​ലെ​ല്ലാം മി​ക്ക​പ്പോ​ഴും ഒരു ഗൗ​ര​വ​പ്പെ​ട്ട അർഥം ഒളി​ച്ചു​കി​ട​ക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​വും; ഒരു നോൽ​മ്പു​കാ​ല​ത്തു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​ര​നായ ഒരു​പ​ബോ​ധ​കൻ ഡി.യിൽ വന്നു വലിയ പള്ളി​യിൽ​വെ​ച്ചു പ്ര​സം​ഗി​ച്ചു. അയാൾ ഒരു​മാ​തി​രി വാ​ഗ്മി​യാ​ണ്. അയാ​ളു​ടെ മത​പ്ര​സം​ഗ​ത്തി​ന്റെ വിഷയം ധർ​മ​ശീ​ല​മാ​യി​രു​ന്നു. നരകം കൂ​ടാ​തെ കഴി​ക്കു​ന്ന​തി​നും–അതയാൾ കഴി​യു​ന്ന​തും ഭയ​ങ്ക​ര​മാ​ക്കി വർ​ണി​ച്ചു –സ്വർ​ഗം സമ്പാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​മാ​യി–അതയാൾ അത്ര​മേൽ ചന്ത​മു​ള്ള​തും കൊതി തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​തു​മാ​ക്കി കാ​ണി​ച്ചു–സാ​ധു​ക്കൾ​ക്ക് ‘ധർമം’ കൊ​ടു​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന് അയാൾ ധന​വാൻ​മാ​രോ​ടു നിർ​ബ​ന്ധി​ച്ചു. അന്ന​ത്തെ ശ്രോ​താ​ക്ക​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ മൊ​സ്ത്യു ഗെ​ബൊ​റാ​ങ് എന്നു പേ​രാ​യി, തൽ​ക്കാ​ലം കച്ച​വ​ടം അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചാ​ളും ഏതാ​ണ്ട് അതി​പ​ലി​ശ​ക്കാ​ര​നു​മായ ഒരു ധനി​ക​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; പരു​ക്കൻ​തു​ണി​യും ചക​ലാ​സ്സും രോ​മം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള നാ​ട​ക​ളും ഉണ്ടാ​ക്കി വി​റ്റ് ഏക​ദേ​ശം ഇരു​പ​തു ലക്ഷ​ത്തോ​ളം അയാൾ സമ്പാ​ദി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. പാ​വ​മായ ഏതൊരു യാ​ച​ക​ന്നും മൊ​സ്സ്യു ഗെ​ബൊ​റാ​ങ് ജീ​വ​കാ​ല​ത്തി​നു​ള്ളിൽ ഒരു കാശു കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടി​ല്ല. ആ മത​പ്ര​സം​ഗം കഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം അയാൾ ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച​തോ​റും​വ​ലിയ പള്ളി​യി​ലെ ഗോ​പു​ര​ത്തിൽ​വെ​ച്ച് സാ​ധു​ക്ക​ളും വൃ​ദ്ധ​ക​ളു​മായ യാചക സ്ത്രീ​കൾ​ക്ക് ഓരോ സൂ​നാ​ണ്യം [9] കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​താ​യി കണ്ടു​തു​ട​ങ്ങി. അതു മേ​ടി​ക്കാൻ ആറു​പേ​രു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു ദിവസം അയാൾ ധർമം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു മെ​ത്രാൻ കണ്ടു​മു​ട്ടി. അദ്ദേ​ഹം ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി സഹോ​ദ​രി​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞും: ‘അതാ. മൊ​സ്സ്യു​ഗെ​ബൊ​റാ​ങ് ഓരോ സു​നാ​ണ്യ​ത്തി​നു​ള്ള സ്വർ​ഗം മേ​ടി​ക്കു​ന്നു.’

ധർമം ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​മ്പോൾ, ഇല്ലെ​ന്നു കേ​ട്ടാൽ​ക്കൂ​ടി അദ്ദേ​ഹം കൂ​സാ​റി​ല്ല; അങ്ങ​നെ​യു​ള്ള സന്ദർ​ഭ​ങ്ങ​ളിൽ അദ്ദേ​ഹം ആളു​ക​ളെ ഇരു​ത്തി​യാ​ലോ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന സമാ​ധാ​നം പറയും. ഒരു ദിവസം പട്ട​ണ​ത്തി​ലെ ഒരി​രി​പ്പു​മു​റി​യിൽ​വെ​ച്ച് അദ്ദേ​ഹം പാ​വ​ങ്ങൾ​ക്കു കൊ​ടു​പ്പാൻ പണം യാ​ചി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ആ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ധന​വാ​നും പി​ശു​ക്ക​നു​മായ മാർ​ക്കി [10] ദ് ഷാം​പ്തെർ​സി​യെ എന്ന ഒരു വയ​സ്സ​നു​മു​ണ്ട്. അയാൾ​ക്ക് ഒരേ​സ​മ​യ​ത്ത് എണ്ണം​പ​റ​ഞ്ഞ രാ​ജ്യ​ഭ​ക്ത​നും എണ്ണം​പ​റ​ഞ്ഞ രാ​ജ്യ​ദ്രോ​ഹി​യു​മാ​വാൻ കഴി​യും. അത്ത​ര​ത്തി​ലു​ള്ള മനു​ഷ്യ​രും ഭൂ​മി​യിൽ ജീ​വി​ച്ചി​രി​പ്പു​ണ്ട്. മെ​ത്രാൻ അയാ​ളു​ടെ അടു​ത്തെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ കൈ​യി​ന്മേൽ തൊ​ട്ടു​പ​റ​ഞ്ഞു, മൊ​സ്സ്യു മാർ​ക്കി, നി​ങ്ങൾ എന്തെ​ങ്കി​ലും എനി​ക്കു തരണം.’ മാർ​ക്കി അങ്ങോ​ട്ടു തി​രി​ഞ്ഞു നീ​ര​സ​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു, ‘എനി​ക്കു​മു​ണ്ട് എന്റെ സ്വ​ന്ത​മാ​യി ചില സാ​ധു​ക്കൾ. മോൺ​സി​ന്യേർ.’

‘അവരെ എനി​ക്കു തന്നേ​ക്കു,’ മെ​ത്രാൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു.

ഒരു ദിവസം അദ്ദേ​ഹം വലിയ പള്ളി​യിൽ​വെ​ച്ച് ഇങ്ങ​നെ ഒരു മത​പ്ര​സം​ഗം ചെ​യ്തു. ‘എന്റെ ഏറ്റ​വും പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട സഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രേ, നല്ല​വ​രായ എന്റെ സു​ഹൃ​ജ്ജ​ന​ങ്ങ​ളേ, ഫ്രാൻ​സു​രാ​ജ്യ​ത്തു പു​റ​ത്തേ​ക്കു മു​മ്മൂ​ന്നു പഴു​തു​കൾ മാ​ത്ര​മു​ള്ള പതി​മൂ​ന്നു​ല​ക്ഷ​ത്തി​രു​പ​തി​നാ​യി​രം കൃ​ഷീ​വ​ല​ഗൃ​ഹ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്; ഒരു വാ​തി​ലും ഒരു കി​ളി​വാ​തി​ലു​മാ​യി രണ്ടു പഴു​തു​കൾ മാ​ത്ര​മു​ള്ള പതി​നെ​ട്ടു ലക്ഷ​ത്തി​പ്പ​തി​നേ​ഴാ​യി​രം ചെ​റ്റ​ക്കു​ടി​ക​ളു​ണ്ട്; ഇവ​യ്ക്കു പുറമേ, വാതിൽ എന്ന ഒരേ ഒരു പഴു​തു​മാ​ത്ര​മു​ള്ള മൂ​ന്നു​ല​ക്ഷ​ത്തി നാ​ല്പ​ത്താ​റാ​യി​രം വഞ്ചി​ക്കൂ​ടു​ക​ളു​ണ്ട്. വയ​സ്സായ തള്ള​മാ​രും ചെറിയ കു​ട്ടി​ക​ളു​മു​ള്ള സാ​ധു​കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളെ ഈവക സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളിൽ ഒന്നു പി​ടി​ച്ചി​ടുക; പനി​ക​ളും പകർ​ച്ച​രോ​ഗ​ങ്ങ​ളും വന്നു​കൂ​ടു​ന്ന​തു കാണാം. കഷ്ടം! ഈശ്വ​രൻ മനു​ഷ്യർ​ക്കാ​യി ശു​ദ്ധ​വാ​യു തരു​ന്നു; നിയമം അതിനെ അവർ​ക്കു വി​ല​യ്ക്കു​വി​ല്ക്കു​ന്നു. ഞാൻ നി​യ​മ​ത്തെ ദു​ഷി​ക്കു​ക​യ​ല്ല; ഈശ്വ​ര​നെ സ്തു​തി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. ഇസി​യേ​റി​ലും വാ​റി​ലും ആൽ​പ്സ് പർ​വ​ത​ത്തി​ന്റെ താഴെ, മീതെ എന്ന രണ്ടു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലു​മു​ള്ള പാ​വ​ങ്ങ​ളായ കൃ​ഷി​ക്കാർ​ക്ക് ഒറ്റ​ച്ച​ക്ര​ക്കൈ​വ​ണ്ടി​കൾ കൂടി ഇല്ല; അവർ നി​ല​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള വളം മനു​ഷ്യ​രു​ടെ മു​തു​ക​ത്തേ​റ്റി​ക്കൊ​ണ്ടു പോ​കു​ന്നു; അവർ​ക്കു മെ​ഴു​തി​രി​യി​ല്ല; അവർ കു​റ​യു​ള്ള മര​ക്കൊ​ള്ളി​ക​ളും കീലിൽ മു​ക്കിയ കയ​റ്റു​ക​ഷ്ണ​ങ്ങ​ളും കത്തി​ക്കു​ന്നു, ദോ​ഫി​നെ​യി​ലെ കു​ന്നിൻ​പു​റ​ങ്ങ​ളിൽ ഏതി​ട​ത്തു​മു​ള്ള സ്ഥി​തി ഇതാണ്. അവർ ആറു​മാ​സ​ത്തേ​ക്കു​ള്ള അപ്പം ഒരി​ക്കൽ ചു​ട്ടു​വെ​ക്കു​ന്നു; ചാ​ണ​ക​വ​ര​ടി​കൊ​ണ്ടാ​ണ് അവരതു വേ​വി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന​ത്. മഴ​ക്കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ അവർ അപ്പം മഴു​കൊ​ണ്ടു മു​റി​ക്കു​ന്നു. എന്നി​ട്ടു തി​ന്നാ​വു​ന്ന​വി​ധം പതം​വ​ന്നു​കി​ട്ടു​വാൻ ഇരു​പ​ത്തി​നാ​ലു മണി​ക്കു​റു​നേ​രം അതു വെ​ള്ള​ത്തി​ലി​ടു​ന്നു. എന്റെ സഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രേ, നി​ങ്ങൾ ദയ വി​ചാ​രി​ക്കു​വിൻ! നി​ങ്ങ​ളു​ടെ നാ​ലു​ഭാ​ഗ​ത്തും കഴി​യു​ന്ന കഷ്ട​പ്പാ​ടു​കൾ വി​ചാ​രി​ച്ചു നോ​ക്കു​വിൻ!

അദ്ദേ​ഹം അതാ​തു​ദി​ക്കിൽ നട​പ്പു​ള്ള ഭാ​ഷ​ക​ളെ​ല്ലാം എളു​പ്പ​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലാ​ക്കി. ഇതു​കാ​ര​ണം, ആളു​കൾ​ക്കെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മേൽ അത്യ​ന്തം സന്തോ​ഷം തോ​ന്നി. എല്ലാ​വ​രോ​ടും അടു​ത്തു പെ​രു​മാ​റു​വാൻ ഇത​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കു​റ​ച്ചൊ​ന്നു​മ​ല്ല സഹാ​യി​ച്ച​ത്. പുൽ​മേ​ഞ്ഞ കു​ടി​ലു​ക​ളും മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളും എല്ലാം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു വീ​ടു​പോ​ലെ​യാ​ണ്. ഏറ്റ​വും ആഭാ​സ​മായ ഭാ​ഷാ​ശൈ​ലി​യിൽ ഏറ്റ​വും ഉത്കൃ​ഷ്ട​ങ്ങ​ളായ തത്ത്വ​ങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന​റി​യാം. എല്ലാ ഭാ​ഷ​യി​ലും സം​സാ​രി​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട്, എല്ലാ​വ​രു​ടെ മന​സ്സി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ചെ​ല്ലാൻ കഴി​ഞ്ഞു.

എന്ന​ല്ല, പരി​ഷ്കൃ​തർ​ക്കും താ​ഴ്‌​ന്ന​വർ​ഗ​ക്കാർ​ക്കും അദ്ദേ​ഹം ഒരു​ത​ര​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഒന്നി​നേ​യും അദ്ദേ​ഹം വേ​ഗ​ത്തിൽ–അതാ​യ​ത് അതി​നെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു​ള്ള എല്ലാ വി​വ​ര​വും മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​തെ–കട​ന്നു കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം പറയും, ‘തെ​റ്റു​കൾ നട​ന്നു​പോയ വഴി പരീ​ക്ഷി​ക്ക​ണം.’

ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി താൻ​ത​ന്നെ പറ​യാ​റു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, അദ്ദേ​ഹം ഒരു രാ​ജി​വെ​ച്ച പാ​പി​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു, തപോ​നി​ഷ്ഠ​യ്ക്ക് കാ​ണാ​റു​ള്ള ചീ​റ്റ​ലു​ക​ളൊ​ന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. എല്ലാം ധാ​രാ​ളം വ്യ​ക്ത​ത​യോ​ടു​കൂ​ടി​യും, സദ്വൃ​ത്ത​ന്മാ​രു​ടെ ആ ഒരു ഭയ​ങ്ക​ര​മായ കണ്ണു​രു​ട്ട​ലി​ല്ലാ​തെ​യും അദ്ദേ​ഹം പറ​യാ​റു​ള്ള ഒരു തത്ത്വ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ ചു​രു​ക്കം ഇതാണ്:

‘മനു​ഷ്യ​ന് അവ​ന്റെ മേൽ അവ​ന്റെ ദേ​ഹ​വു​മു​ണ്ട്. അത് അവ​ന്നു​ള്ള ഭാ​ര​വും അവ​ന്റെ പ്ര​ലോ​ഭ​ന​സാ​ധ​ന​വു​മാ​ണ്. അതിനെ അവൻ കൂടെ വലി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്നു; അതി​ന്റെ ആവ​ശ്യ​ങ്ങൾ​ക്ക് അവൻ വഴ​ങ്ങി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. അവ​ന്ന് അതിനെ കാ​ക്ക​ണം; കീഴിൽ നിർ​ത്ത​ണം; ശി​ക്ഷി​ക്ക​ണം; ഒടു​വി​ല​ത്തെ കൈ​യാ​യി​മാ​ത്രംം. അവ​ന്ന​തി​നെ അനു​സ​രി​ക്ക​ണം. ഈ അനു​സ​ര​ണ​ത്തിൽ​ക്കൂ​ടി​യും എന്തെ​ങ്കി​ലും തെ​റ്റു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം; പക്ഷേ, ആ ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന തെ​റ്റു​ക്ഷ​മി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​താ​ണ്. അതൊരു വീ​ഴ്ച​ത​ന്നെ; പക്ഷേ ആ വീഴ്ച കാൽ​മു​ട്ടി​ന്മേ​ല​ത്രേ–അത് ഈശ്വര വന്ദ​ന​ത്തിൽ ചെ​ന്ന​വ​സാ​നി​ക്കാം.

‘ഒരു ഋഷി​യാ​വുക എന്ന​ത് വ്യ​ത്യ​സ്ത​ത​യാ​ണ്; ഒരു സത്യ​വാ​നാ​വു​ക​യാ​ണ് നിയമം. തെ​റ്റു പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കുക, അധഃ​പ​തി​ക്കുക, വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ പാപം ചെ​യ്യുക; പക്ഷേ, നി​ങ്ങൾ സത്യ​വാ​നാ​യി​രി​ക്ക​ണം.’

‘കഴി​യു​ന്ന​തും കു​റ​ച്ചു പാപം ചെ​യ്യുക–ഇതാണ് മനു​ഷ്യ​ന്നു​ള്ള നിയമം. പാപം തന്നെ ചെ​യ്യി​ല്ല എന്നു​ള്ള​തു ദേ​വ​ന്മാ​രു​ടെ മനോ​രാ​ജ്യ​മാ​കു​ന്നു. ഭൗ​തി​ക​മായ സക​ല​വും പാ​പ​ത്തി​ന്ന​ധീ​ന​മാ​ണ്. പാപം എന്ന​ത് ഒരു കേ​ന്ദ്രാ​കർ​ഷ​ണ​മ​ത്രേ.’

ഓരോ​രു​ത്ത​നും ഉറ​ക്കെ കട​ന്നു സം​സാ​രി​ച്ചു ലഹ​ള​യു​ണ്ടാ​ക്കു​ക​യും വേ​ഗ​ത്തിൽ ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​ത്തു കല​ശൽ​കൂ​ട്ടു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന​തു​ക​ണ്ടാൽ, ‘ഹോ! ഹോ!’ അദ്ദേ​ഹം ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി പറയും; ’നോ​ക്കു​മ്പോൾ, ഇതാണ് ലോകം മു​ഴു​വ​നും പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഒരു വലിയ അപ​രാ​ധം. ഇവ​യെ​ല്ലാം പേ​ടി​ച്ചു ഭ്രാ​ന്തു​പി​ടി​ച്ചു​പോയ ഓരോ കള്ള​നാ​ട്യ​ങ്ങ​ളാ​ണ്; വലിയ ബദ്ധ​പ്പാ​ടോ​ടു​കൂ​ടി എന്തോ ചിലതു പറ​ഞ്ഞു നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് അവ കട​ന്നു രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നു.’

മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ ചു​മ​ത​ല​യും തങ്ങി​നിൽ​ക്കു​ന്ന സ്ത്രീ​ക​ളി​ലും സാ​ധു​ക്ക​ളി​ലും അദ്ദേ​ഹം ക്ഷ​മാ​ശീ​ല​നാ​ണ്. അദ്ദേ​ഹം ഒരി​ക്കൽ പറ​ഞ്ഞും: ‘സ്ത്രീ​ക​ളു​ടേ​യും കു​ട്ടി​ക​ളു​ടേ​യും ശക്തി​യി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രു​ടേ​യും ദരി​ദ്ര​രു​ടേ​യും അക്ഷ​ര​ജ്ഞാ​ന​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രു​ടേ​യും തെ​റ്റു​കൾ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ, ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാർ​ക്കും അച്ഛ​ന്മാർ​ക്കും എജ​മാ​ന​ന്മാർ​ക്കും ശക്ത​ന്മാർ​ക്കും ധന​വാ​ന്മാർ​ക്കും അറി​വു​ള്ള​വർ​ക്കു​മു​ള്ള തെ​റ്റു​ക​ളാ​ണ്.’

പി​ന്നേ​യും അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു: ‘അറി​വി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രെ കഴി​യു​ന്നേ​ട​ത്തോ​ളം കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ഗ്ര​ഹി​പ്പി​ക്കുക: പ്ര​തി​ഫ​ല​മി​ല്ലാ​തെ പഠി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാ​ത്ത​തു സമു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ പക്കൽ തെ​റ്റാ​ണ്. അതു​ണ്ടാ​ക്കി​വെ​ക്കു​ന്ന അന്ധ​കാ​ര​ത്തി​ന് അതു​ത​ന്നെ​യാ​ണ് ഉത്ത​ര​വാ​ദി. ജീ​വാ​ത്മാ​വു തി​ക​ച്ചും നി​ഴ​ലു​ക​ളാൽ നി​റ​യ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു; അതു​കൊ​ണ്ട് അതു പാപം ചെ​യ്തു​പോ​കു​ന്നു. പാപം ചെ​യ്ത​വ​ന​ല്ല തെ​റ്റു​കാ​രൻ; ആ നി​ഴ​ലു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​വ​നാ​ണ്.’

അതാതു സം​ഗ​തി​ക​ളെ പരീ​ക്ഷ​ണം ചെ​യ്തു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഒരു സവി​ശേ​ഷ​സ​മ്പ്ര​ദാ​യം ഉള്ള​താ​യി​ക്കാ​ണാം; അദ്ദേ​ഹം അതു വേ​ദ​പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ​നി​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യ​ത​ല്ലേ എന്നു ഞാൻ സം​ശ​യി​ക്കു​ന്നു.

തെ​ളി​വു​ക​ളെ​ല്ലാം ശേ​ഖ​രി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞു വി​ചാ​ര​ണ​യ്ക്കു വരാ​ന​ടു​ത്ത ഒരു ക്രി​മി​നൽ​ക്കേ​സ്സി​നെ​പ്പ​റ്റി ഒരു ദിവസം പട്ട​ണ​ത്തി​ലെ ഒരി​രി​പ്പു​മു​റി​യിൽ​വെ​ച്ചു സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​ത് അദ്ദേ​ഹം കേ​ട്ടു. ഒരു ഗതി​കെ​ട്ട മനു​ഷ്യൻ, കഴി​ഞ്ഞു​കൂ​ടു​വാൻ ഒരു മാർ​ഗ​വു​മി​ല്ലെ​ന്നാ​യ​പ്പോൾ, ഒരു സ്ത്രീ​യു​ടെ മേലും അവളിൽ അയാൾ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള ഒരു കു​ട്ടി​യു​ടെ മേ​ലു​മു​ള്ള പ്രേ​മം കാരണം, കള്ള​നാ​ണ്യ​മു​ണ്ടാ​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു. അക്കാ​ല​ത്തും കള്ള​നാ​ണ്യ​മു​ണ്ടാ​ക്കി​യാ​ല​ത്തെ ശിക്ഷ മര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. അയാൾ ഉണ്ടാ​ക്കിയ ഒന്നാ​മ​ത്തെ നാ​ണ്യം ചെ​ല​വാ​ക്കാൻ നോ​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തു​വെ​ച്ച് ആ സ്ത്രീ​യെ പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാർ പി​ടി​കൂ​ടി, അവൾ പി​ടി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. എന്നാൽ യാ​തൊ​രു തെ​ളി​വും അവ​ളിൽ​നി​ന്നു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. അവൾ​ക്കു മാ​ത്ര​മേ അവ​ളു​ടെ കാ​മു​ക​നെ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ സാ​ധി​ക്കൂ. അവ​ളു​ടെ സമ്മ​തം​കൊ​ണ്ടു മാ​ത്ര​മേ; അയാൾ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ടു​ക​യു​ള്ളൂ. അവൾ അതു ചെ​യ്തി​ല്ല; പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാർ നിർ​ബ​ന്ധി​ച്ചു. എന്താ​യി​ട്ടും അവൾ ഇല്ലെ​ന്നു ശാ​ഠ്യം​പി​ടി​ച്ചു​നി​ന്നു. അപ്പോൾ ഗവൺ​മെ​ന്റു​വ​ക്കീ​ലി​ന് ഒരു സൂ​ത്രം തോ​ന്നി. ആ കാ​മു​കൻ അവ​ളു​ടെ നേരേ എന്തോ വി​ശ്വാ​സ​പാ​ത​കം പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്ന് അയാൾ ഒരു കഥ കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കി. അങ്ങ​നെ ഉപാ​യ​ത്തിൽ ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്ത ചില എഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ കഷ്ണം കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്ത്, അവൾ​ക്ക് ഒരെ​തി​രാ​ളി​യു​ണ്ടെ​ന്നും ആ കാ​മു​കൻ അവളെ വഞ്ചി​ക്കു​ക​യാ​ണ് അതേ​വ​രെ ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​തെ​ന്നും ആ സ്ത്രീ​യെ അയാൾ ഒരു​വി​ധം ബോ​ധ​പ്പെ​ടു​ത്തി. ഉടനെ സാ​പ​ത്ന്യം​കൊ​ണ്ടു ശു​ണ്ഠി​യെ​ടു​ത്ത് അവൾ തന്റെ കാ​മു​ക​നെ കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി: വാ​സ്ത​വ​മെ​ല്ലാം പു​റ​ത്താ​ക്കി; സക​ല​വും തെ​ളി​യി​ച്ചു കൊ​ടു​ത്തു.

ആ മനു​ഷ്യൻ കു​ടു​ങ്ങി. അയാ​ളു​ടേ​യും അയാ​ളു​ടെ കൂ​ട്ടു​കാ​രി​യു​ടേ​യും കാ​ര്യം താ​മ​സി​യാ​തെ വി​ചാ​ര​ണ​യ്ക്കു വരും. അവിടെ കൂ​ടി​യി​ട്ടു​ള്ള​വർ ഈ കഥ പറ​യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഓരോ​രു​ത്ത​നും ആ വക്കീ​ലി​ന്റെ സാ​മർ​ഥ്യം അഭി​ന​ന്ദി​ച്ചു. സപ​ത്നീ മത്സ​രം ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്ത്, അതു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടായ ദേ​ഷ്യ​ത്തിൽ വാ​സ്ത​വം പു​റ​ത്തു വരു​ത്തി, നീ​തി​ന്യാ​യ​ത്തെ അയാൾ രക്ഷി​ച്ചു. മെ​ത്രാൻ ഈ സം​സാ​ര​മെ​ല്ലാം മി​ണ്ടാ​തി​രു​ന്നു കേ​ട്ടു. അവർ അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം ചോ​ദി​ച്ചു, ‘എവി​ടെ​യാ​ണ് അയാ​ളേ​യും ആ സ്ത്രീ​യേ​യും വി​ചാ​ര​ണ​ചെ​യ്യു​ന്ന​ത്?’

‘സെ​ഷ്യൻ​കോ​ട​തി​യിൽ.’

അദ്ദേ​ഹം തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘ആട്ടെ; ആ ഗവർ​മെ​ണ്ടു​വ​ക്കീ​ലി​നെ​യോ, എവിടെ വി​ചാ​ര​ണ​ചെ​യ്യും?’

ഡി.യിൽ ഒരു വ്യ​സ​ന​ക​ര​മായ സംഭവം നട​ന്നു. ഒരു​ത്ത​നെ കൊ​ല​പാ​ത​ക​ക്കു​റ്റ​ത്തി​നു മര​ണ​ശി​ക്ഷ​യ്ക്കു വി​ധി​ച്ചു. അയാൾ ഒരു സാ​ധു​വാ​ണ്; ശരി​ക്കു പഠി​പ്പു​ള്ള​വ​ന​ല്ല, തീരെ പഠി​പ്പി​ല്ലാ​ത്ത​വ​നു​മ​ല്ല; ചന്ത​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളിൽ കോ​മാ​ളി​വേ​ഷം കെ​ട്ടു​ക​യും, ഓരോ ചി​ല്ല​റ​പ്പു​സ്ത​ക​ങ്ങൾ എഴുതി വി​ല്ക്കു​ക​യു​മാ​ണ് പ്ര​വൃ​ത്തി. അയാ​ളു​ടെ കേ​സ്സു​വി​ചാ​രണ രാ​ജ്യ​ത്തെ​ല്ലാം വലിയ ഒച്ച​പ്പാ​ടു​ണ്ടാ​ക്കി. ആ മനു​ഷ്യൻ മര​ണ​ശി​ക്ഷ അനു​ഭ​വി​ക്കേ​ണ്ട ദിവസം വൈ​കു​ന്നേ​രം ജയി​ലി​ലെ പതിവു മത​പ്ര​ബോ​ധ​കൻ ദീ​ന​ത്തി​ലാ​യി. ആ കു​റ്റ​ക്കാ​ര​നെ തു​ക്കി​ക്കൊ​ല്ലു​ന്ന​തി​നു മുൻപ് അയാൾ​ക്കു വേണ്ട ഉപ​ദേ​ശം കൊ​ടു​ക്കാൻ ഒരു മതാ​ചാ​ര്യൻ വേണം.

സഭാ​ബോ​ധ​ക​നോ​ടാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. അയാൾ ചെ​ല്ലാൻ കൂ​ട്ടാ​ക്കി​യി​ല്ല. ഇങ്ങ​നെ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞ​യ​ച്ചു എന്നു തോ​ന്നു​ന്നു; ‘എന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി അതല്ല. ആ രസ​മി​ല്ലാ​ത്ത കാ​ര്യ​ത്തിൽ എനി​ക്കൊ​ന്നും ചെ​യ്യാ​നി​ല്ല. ആ കോ​മാ​ളി​വേ​ഷ​ക്കാ​ര​നെ എനി​ക്കു കാ​ണേ​ണ്ട​തി​ല്ല; എനി​ക്കും നല്ല സു​ഖ​മി​ല്ല; എന്ന​ല്ല, അതെ​ന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി​യ​ല്ല.’ ഈ വിവരം മെ​ത്രാ​ന്ന​റി​വു കൊ​ടു​ത്തു. അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു: സഭാ​ബോ​ധ​ക​ന​വർ​കൾ പറ​യു​ന്ന​തു ശരി​യാ​ണ്; അത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി​യ​ല്ല; എന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി​യാ​ണ്.

ഉടനെ അദ്ദേ​ഹം ജയി​ലി​ലേ​ക്കു പോയി; ആ ‘കോ​മാ​ളി​വേ​ഷ​ക്കാ​രൻ’ ഇരി​ക്കു​ന്ന തു​റു​ങ്കി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു; അയാളെ വി​ളി​ച്ചു; അയാ​ളു​ടെ കൈ പി​ടി​ച്ചു; അയാ​ളോ​ടു സം​സാ​രി​ച്ചു. അന്ന​ത്തെ ദിവസം മു​ഴു​വ​നും, ഊണും ഉറ​ക്ക​വും മറ​ന്നു് ആ ശി​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​ന്റെ ആത്മാ​വി​നു​വേ​ണ്ടി ഈശ്വ​ര​നോ​ടു പ്രാർ​ഥി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടും, അദ്ദേ​ഹം അവിടെ ഇരു​ന്നു. ഏറ്റ​വും വി​ല​പ്പെ​ട്ട​വ​യും അതി​നാൽ എളു​പ്പ​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​വു​ന്ന​വ​യു​മായ തത്ത്വ​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹം അയാൾ​ക്കു പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ത്തു. അദ്ദേ​ഹം ആ മനു​ഷ്യ​ന്റെ അച്ഛ​നും സഹോ​ദ​ര​നും സു​ഹൃ​ത്തു​മാ​യി; അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്കാൻ വേ​ണ്ടി മാ​ത്രം മെ​ത്രാ​നു​മാ​യി. അദ്ദേ​ഹം അയാളെ സക​ല​വും പഠി​പ്പി​ച്ചു; അയാളെ ധൈ​ര്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും സമാ​ധാ​നി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു, അയാൾ നി​രാ​ശ​ത​കൊ​ണ്ടു മര​ണ​ത്തി​ന്റെ വക്കോ​ളം എത്തി​യി​രു​ന്നു. മരണം എന്ന​ത് അത്യ​ഗാ​ധ​മായ ഒര​ന്ധ​കാ​ര​കു​ണ്ഡ​മാ​യി അയാൾ​ക്കു തോ​ന്നി. അതി​ന്റെ ദുഃ​ഖ​ക​ര​മായ വക്ക​ത്തു വി​റ​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു ചെ​ന്നു​നി​ന്ന​പ്പോൾ അയാൾ ഭയ​പ്പെ​ട്ടു പിൻ​വാ​ങ്ങി. അതിനെ തീരെ അവ​ഗ​ണി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ വേ​ണ്ടി​ട​ത്തോ​ളം അറി​വി​ല്ലാ​യ്മ അയാൾ​ക്കി​ല്ല. അയാൾ​ക്കു​ണ്ടായ മരണ ശി​ക്ഷാ​വി​ധി–അത് അയാൾ​ക്കു സഹി​ക്കാൻ വയ്യാ​യി​രു​ന്നു–നാം ജീ​വി​ത​മെ​ന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന ആ എന്തോ ചി​ല​തു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ചു​മ​രി​ന്മേൽ അവി​ട​വി​ടെ ചില തുളകൾ തു​ള​ച്ചു. ആ അപകടം പി​ടി​ച്ച പഴു​തു​ക​ളി​ലൂ​ടേ അയാൾ പര​ലോ​ക​ത്തേ​ക്കു ഇട​വി​ടാ​തെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി; വെറും ഇരു​ട്ടു​മാ​ത്ര​മേ കണ്ടു​ള്ളു. മെ​ത്രാൻ അയാൾ​ക്കു വെ​ളി​ച്ചം കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു.

പി​റ്റേ ദിവസം ആളുകൾ ആ ഭാ​ഗ്യം​കെ​ട്ട മനു​ഷ്യ​നെ കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​വാൻ വന്ന​പ്പോ​ഴും മെ​ത്രാൻ അവിടെ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം അയാളെ പിൻ​തു​ടർ​ന്നു; ചങ്ങ​ല​കൊ​ണ്ടു കെ​ട്ട​പ്പെ​ട്ട ആ തട​വു​പു​ള്ളി​യോ​ടു തൊ​ട്ട​ടു​ത്തു, തന്റെ നി​ല​യ​ങ്കി​യോ​ടും ചു​മ​ലിൽ സ്ഥാ​ന​ചി​ഹ്ന​മായ കു​രി​ശോ​ടും​കൂ​ടി അദ്ദേ​ഹം അവി​ടെ​യു​ള്ള ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തിൽ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു.

അദ്ദേ​ഹ​വും ആ കൊ​ല​പാ​ത​കി​യു​ടെ കൂടെ കട്ട​വ​ണ്ടി കയറി; അവർ രണ്ടു പേരും ഒരു​മി​ച്ചു ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്ര​ത്തിൽ കയറി. തലേ ദിവസം അത്ര​യും മുഖം കരി​ഞ്ഞും ഉശി​രു​കെ​ട്ടു​മി​രു​ന്ന ആ പാവം അന്നു കാ​ഴ്ച​യിൽ സു​പ്ര​സ​ന്ന​നാ​യി​രു​ന്നു. തന്റെ ആത്മാ​വി​ന്നു മാ​പ്പു​കി​ട്ടി എന്ന് അയാൾ​ക്കു ബോധം വന്നു. അയാൾ എല്ലാ ആശ​ക​ളും ഈശ്വ​ര​നിൽ സമർ​പ്പി​ച്ചു. മെ​ത്രാൻ അയാളെ ആലിം​ഗ​നം ചെ​യ്തു; പിൻ​ക​ഴു​ത്തിൽ കത്തി വീ​ഴു​ന്ന സമ​യ​ത്ത് അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞു: ‘മനു​ഷ്യൻ കൊ​ല്ലു​ന്ന​താ​രെ​യോ അവനെ ഈശ്വ​രൻ ജീ​വി​പ്പി​ക്കു​ന്നു; സ്വ​ന്തം സഹോ​ദ​ര​ന്മാർ ആരെ ഉപേ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നു​വോ, അവൻ ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി തന്റെ അച്ഛ​നെ കാ​ണു​ന്നു. ഈശ്വ​ര​നെ ധ്യാ​നി​ക്കുക; നി​ന്തി​രു​വ​ടി​യെ വി​ശ്വ​സി​ക്കുക; ജീ​വി​ത​ത്തിൽ പ്ര​വേ​ശി​ക്കുക; അച്ഛൻ അവി​ടെ​യു​ണ്ട്.’ അദ്ദേ​ഹം ആ വധ​സ്ഥ​ല​ത്തു​നി​ന്നു താഴെ ഇറ​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ, കാ​ണു​ന്ന​വർ ചൂ​ളി​ക്കൊ​ണ്ടു വഴി മാ​റ​ത്ത​ക്ക​വി​ധം, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മു​ഖ​ത്ത് എന്തോ ഒരു ഭാ​വ​ഭേ​ദ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അതി​ലു​ള്ള നി​റ​ക്കു​റ​വോ അതോ പ്ര​ശാ​ന്ത​ത​യോ ഏതാ​ണ​ധി​കം ബഹു​മാ​നി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ന്ന് അവർ​ക്കു നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ലാ​താ​യി. ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി എന്റെ അരമന എന്നു വി​ളി​ക്കാ​റു​ള്ള ആ ചെ​റു​വീ​ട്ടിൽ മട​ങ്ങി​യെ​ത്തി, അദ്ദേ​ഹം സഹോ​ദ​രി​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ഞാന്‍ ഇന്നു മെ​ത്രാ​ന്റെ കർമം നട​ത്തി.

ഏറ്റ​വും വൈ​ശി​ഷ്ട്യ​മു​ള്ള​താ​ണ് മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​വാൻ ഏറ്റ​വും പ്ര​യാ​സ​മാ​യി​ട്ടു​ള്ള​ത്; മെ​ത്രാ​ന്റെ ഈ പ്ര​വൃ​ത്തി​യെ​പ്പ​റ്റി സം​സാ​രി​ക്കു​മ്പോൾ, ‘ഇതെ​ല്ലാം നാ​ട്യ​മാ​ണ്’ എന്ന​ഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​വാൻ ചില പരി​ഷ്കാ​രി​ക​ളു​ണ്ടാ​യി.

ഏതാ​യാ​ലും ഈ ഒര​ഭി​പ്രാ​യം പട്ട​ണ​ത്തി​ലെ ഇരി​പ്പു​മു​റി​ക​ളിൽ​മാ​ത്രം കി​ട​ന്നു തി​രി​ഞ്ഞ​തേ ഉള്ളു. ദൈ​വി​ക​ങ്ങ​ളായ കർ​മ​ങ്ങ​ളിൽ യാ​തൊ​രു തമാ​ശ​യും കാ​ണാ​റി​ല്ലാ​ത്ത പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്ക് അതു​ള്ളിൽ​ക്കൊ​ള്ളു​ക​യും അവർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ വാ​സ്ത​വ​മാ​യി ബഹു​മാ​നി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു.

മെ​ത്രാ​നാ​ണെ​ങ്കിൽ, ആ ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്രം കണ്ട​തു മന​സ്സിൽ വല്ലാ​തെ​ത​ട്ടി; ആ വ്രണം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ആശ്വാ​സ​പ്പെ​ട്ടു​കി​ട്ടു​വാൻ വള​രെ​ക്കാ​ലം കഴി​യേ​ണ്ടി​വ​ന്നു.

വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ, അതാതു ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം എടു​ത്തു ഘടി​പ്പി​ച്ചു ശരി​യാ​ക്കിയ ഒരു ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്ര​ത്തിൽ, തി​ക​ച്ചും തല ചു​റ്റി​ക്കു​ന്ന എന്തോ ഒന്നു​ണ്ട്. സ്വ​ന്തം കണ്ണു​കൊ​ണ്ട് അങ്ങ​നെ​യൊ​രു സാധനം കാ​ണു​ന്ന​തു​വ​രെ, മരണ ശി​ക്ഷ​യെ ഒരു​വി​ധം തു​ച്ഛ​മാ​യി കരു​തു​ന്ന​വ​രു​ണ്ടാ​വാം; വേ​ണ​മെ​ന്നോ വേ​ണ്ടെ​ന്നോ​വി​ധി കൽ​പി​ക്കു​വാൻ സം​ശ​യി​ക്കു​ന്ന ആളും ഉണ്ടാ​യേ​ക്കും. പക്ഷേ, അതൊ​രാൾ കണ്ടെ​ത്തി​പ്പോ​യാൽ അപ്പോ​ഴ​ത്തെ ക്ഷോ​ഭം ചി​ല്ല​റ​യ​ല്ല; രണ്ടി​ലൊ​ന്നു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​വാൻ–അത് വേ​ണ്ട​താ​ണെ​ന്നോ വേ​ണ്ടാ​ത്ത​താ​ണെ​ന്നോ തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​വാൻ–അയാൾ മയി​സ്ത​റെ [11] പ്പോ​ലെ നിർ​ബ​ദ്ധ​നാ​യി​പ്പോ​കു​ന്നു. ചിലർ അതിനെ കൊ​ണ്ടാ​ടു​ന്നു, മറ്റു​ള്ള​വർ ബി​ക്കാ​റി​യ​യെ​പ്പോ​ലെ അതിനെ ശപി​ക്കു​ന്നു. ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്രം ശി​ക്ഷാ​നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ ഉറച്ച കട്ടി​യാ​ണ്. അതിനെ പ്ര​തി​ക്രിയ എന്നു പറ​യു​ന്നു. നി​ഷ്പ​ക്ഷ​മായ നില അതി​ന്നി​ല്ല; അതു നി​ങ്ങ​ളേ​യും നി​ഷ്പ​ക്ഷ​മാ​യി നി​ല്ക്കാൻ സമ്മ​തി​ക്കി​ല്ല. അതു കാ​ണു​ന്ന മനു​ഷ്യ​ന്ന് അത്ര​മേൽ അപൂർ​വ​വും അസാ​ധാ​ര​ണ​വു​മായ ഒരു വിറ വന്നു​പോ​കു​ന്നു. ഈ തല ചെ​ത്തു​ന്ന കത്തി​യു​ടെ ചു​റ്റു​മാ​യി എല്ലാ സാ​മു​ദാ​യി​ക​സം​ശ​യ​ങ്ങ​ളും തങ്ങ​ളു​ടെ ചോ​ദ്യ​ചി​ഹ്ന​ത്തെ കു​ഴി​ച്ചു​നാ​ട്ടു​ന്നു. തൂ​ക്കു​മ​രം ഒരു ഭൂ​ത​മാ​ണ്. തൂ​ക്കു​മ​രം ഒരു​ക​ഷ്ണം ആശാ​രി​പ്പ​ണി​യ​ല്ല; തൂ​ക്കു​മ​രം ഒരു യന്ത്ര​മ​ല്ല; മരം​കൊ​ണ്ടും ഇരി​മ്പു​കൊ​ണ്ടും ചങ്ങ​ല​കൊ​ണ്ടും കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കിയ ഒരു ചൈ​ത​ന്യ​മ​റ്റ യന്ത്ര​ക്ക​ഷ്ണ​മ​ല്ല തൂ​ക്കു​മ​രം.

അതൊരു ജീ​വ​നു​ള്ള സത്ത്വ​മാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു–എന്താ​ണ് അതി​ന്റെ നീ​ര​സ​മായ പ്ര​വൃ​ത്തി എന്നെ​നി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ; ആ ആശാരി പണി​ക്ക​ഷ്ണം നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന്–അതേ, ആ യന്ത്രം കേൾ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന്–ആ സൂ​ത്ര​പ്പ​ണി കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന്–ആ മര​ക്ക​ഷ്ണ​ത്തി​ന്ന്, ആ ഇരു​മ്പിൻ​തു​ണ്ട​ത്തി​ന്ന്. ആ ചങ്ങ​ല​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്ന് ബു​ദ്ധി​യു​ണ്ടെ​ന്ന്–വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ പറയാം. അതി​ന്റെ സന്നി​ധാ​നം ആത്മാ​വി​നു​ണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന ഭയ​ങ്ക​ര​മായ മനോ​രാ​ജ്യ​ത്തിൽ തൂ​ക്കു​മ​രം ഒരു ഘോ​ര​വേ​ഷ​മാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്നു; അവിടെ നട​ക്കു​ന്ന സം​ഗ​തി​ക​ളിൽ അതു പങ്കു​കൊ​ള്ളു​ന്ന​പോ​ലെ തോ​ന്നും; മര​ണ​ശി​ക്ഷ നട​ത്തു​ന്ന​വ​ന്റെ കൂ​ട്ടു​കാ​ര​നാ​ണ് തു​ക്കു​മ​രം; അതു വി​ഴു​ങ്ങു​ന്നു, അതു മാംസം കടി​ച്ചു തി​ന്നു​ന്നു. അതു രക്തം വാ​റ്റി​ക്കു​ടി​ക്കു​ന്നു. വി​ധി​കർ​ത്താ​വും ആശാ​രി​യും​കൂ​ടി കെ​ട്ടി​യു​ണ്ടാ​ക്കിയ ഒരു രാ​ക്ഷ​സ​നാ​ണ് തൂ​ക്കു​മ​രം–അതേൽ​പി​ച്ചു​വി​ട്ട ദുർ​മൃ​തി​കൾ മു​ഴു​വ​നും​കൊ​ണ്ടു നി​റ​ഞ്ഞ ഒരു ഭയ​ങ്കര ചൈ​ത​ന്യ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ഉയിർ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന​തു​പോ​ലു​ള്ള ഒരു പ്രേ​ത​രൂ​പം.

അതി​നാൽ അതു കണ്ട​തു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ക്ഷോ​ഭം കഠി​ന​വും ഭയ​ങ്ക​ര​വു​മാ​യി​രു​ന്നു; മര​ണ​ശി​ക്ഷ നട​ന്ന​തി​ന്റെ പി​റ്റേ ദി​വ​സ​വും തു​ടർ​ന്നു കുറേ അധിക ദി​വ​സ​ത്തോ​ള​വും മെ​ത്രാൻ ഒരു മൃ​ത​ശ​രീ​രം​പോ​ലെ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു. ശവ​സം​സ്കാ​രാ​വ​സ​ര​ത്തി​ലെ ആ ഏതാ​ണ്ടു കല​ശ​ലായ ശാ​ന്തത മാറി; സാ​മു​ദാ​യി​ക​മായ നീ​തി​ന്യാ​യ​ത്തി​ന്റെ പ്രേ​തം അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കഷ്ട​പ്പെ​ടു​ത്തി. എല്ലാ പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളും കഴി​ഞ്ഞു, സം​തൃ​പ്തി​മ​യ​മായ പ്ര​സ​ന്ന​ത​യോ​ടു​കു​ടി മട​ങ്ങി​വ​രാ​റു​ള്ള അദ്ദേ​ഹം, തന്നെ​ത്ത​ന്നെ അധി​ക്ഷേ​പി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോ​ന്ന​പ്പെ​ട്ടു. ചി​ല​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം തന്നോ​ടു​ത​ന്നെ സം​സാ​രി​ക്കും; ദുഃ​ഖ​മ​യ​ങ്ങ​ളായ ആത്മ​ഗ​ത​ങ്ങ​ളെ അദ്ദേ​ഹം താ​ഴ്‌​ന്ന സ്വ​ര​ത്തിൽ വി​ക്കി​വി​ക്കി​പ്പ​റ​യും. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സഹോ​ദ​രി ഒരു ദിവസം വൈ​കു​ന്നേ​രം കേ​ട്ട​തും ഓർ​മ​വെ​ച്ചു​തു​മായ അതിലെ ഒരു ഭാഗം ഇതാണ്: ‘അത് അത്ര​യും പൈ​ശാ​ചി​ക​മായ ഒന്നാ​ണെ​ന്നു ഞാൻ വി​ചാ​രി​ച്ചി​ല്ല. മാ​നു​ഷി​ക​നി​യ​മ​ങ്ങ​ളെ കാ​ണാ​താ​ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധം ദൈ​വി​ക​നി​യ​മ​ത്തിൽ മു​ങ്ങി​പ്പോ​കു​ന്ന​ത് തെ​റ്റാ​ണ്. മരണം ഈശ്വ​ര​നു മാ​ത്രം അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ട്ട​താ​കു​ന്നു. ആ അജ്ഞാ​ത​മായ സാ​ധ​ന​ത്തിൽ മനു​ഷ്യർ എന്ത​ധി​കാ​ര​ത്തി​ന്മേൽ ചെ​ന്നു കൈ​വെ​ക്കു​ന്നു?’

കാ​ല​ക്ര​മം​കൊ​ണ്ട് ഈ ധാ​ര​ണ​കൾ​ക്കു ശക്തി കു​റ​ഞ്ഞു; ഒരു സമയം അവ പോ​യ്പോ​ക​ത​ന്നെ ചെ​യ്തു; ഏതാ​യാ​ലും അതിൽ​പ്പി​ന്നെ വധ​സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ പോ​വാ​തി​രി​ക്കാൻ മെ​ത്രാൻ കരു​തു​ന്ന​താ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു.

ദീ​ന​ത്തിൽ കി​ട​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടേ​യും മരി​ക്കാ​ന​ടു​ത്ത​വ​രു​ടേ​യും അടു​ക്ക​ലേ​ക്ക് ഏതർ​ദ്ധ​രാ​ത്രി​ക്കാ​യാ​ലും മെ​ത്രാ​നെ വി​ളി​ക്കാം. തന്റെ ഏറ്റ​വും മു​ഖ്യ​മായ ചു​മ​ത​ല​യും തനി​ക്കു​ള്ള ഏറ്റ​വും മഹ​ത്തായ പ്ര​വൃ​ത്തി​യും അവി​ടെ​യാ​ണെ​ന്നു​ള്ള വാ​സ്ത​വം അദ്ദേ​ഹം വി​സ്മ​രി​ച്ചി​ല്ല. വൈ​ധ​വ്യം വന്നും അഗാ​ധ​ത​യിൽ​പ്പെ​ട്ടു​മു​ള്ള കു​ടും​ബ​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ വി​ളി​ക്കേ​ണ്ട; സ്വ​ന്തം മന​സ്സാ​ലേ അദ്ദേ​ഹം അവിടെ ചെ​ല്ലും. പ്രേ​മ​ഭാ​ജ​ന​മായ ഭാര്യ മരി​ച്ചു​പോയ ഗൃ​ഹ​സ്ഥ​ന്റേ​യും കു​ട്ടി കഴി​ഞ്ഞു കര​യു​ന്ന അമ്മ​യു​ടേ​യും അരികെ എത്ര നേ​ര​മെ​ങ്കി​ലും ഒര​ക്ഷ​രം​പോ​ലും മി​ണ്ടാ​തി​രി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന​റി​യാം. അങ്ങ​നെ സം​സാ​രി​ക്കാ​തി​രി​ക്കേ​ണ്ട​ത് എപ്പോൾ എന്ന​റി​യാ​വു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, സം​സാ​രി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​പ്പോൾ എന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന​റി​യാം. ഹാ! സമാ​ധാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തിൽ എന്തു സമർഥൻ! വി​സ്മൃ​തി​കൊ​ണ്ടു ദുഃ​ഖ​ത്തെ മറ​യ്ക്കു​വാ​ന​ല്ല അദ്ദേ​ഹം നോ​ക്കാ​റ്; അതിനെ പ്ര​ത്യാ​ശ​കൊ​ണ്ടു വലു​താ​ക്കി ഗൗ​ര​വ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ശ്രമം. അദ്ദേ​ഹം പറ​യു​ന്നു; ‘മരി​ച്ച​വ​രെ​പ്പ​റ്റി വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​തിൽ നി​ങ്ങൾ മന​സ്സി​രു​ത്ത​ണം. നശി​ച്ചു​പോ​കു​ന്ന ഭാ​ഗ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു ചി​ന്തി​ക്ക​രു​ത്. ഇട​വി​ടാ​തെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കുക. മരി​ച്ചു​പോയ പ്രേ​മ​ഭാ​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള ശാ​ശ്വ​ത​മായ തേ​ജ​സ്സി​നെ സ്വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ അന്തർ​ഭാ​ഗ​ത്തു നി​ങ്ങൾ കണ്ടെ​ത്തും’ വി​ശ്വാ​സം ഗു​ണ​ക​ര​മാ​ണെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്ന​റി​യാം. അദ്ദേ​ഹം സു​ഖ​പ​രി​ത്യാ​ഗി​യെ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചു നി​രാ​ശ​യിൽ​പ്പെ​ട്ട മനു​ഷ്യ​നെ സമാ​ധാ​നി​പ്പി​ച്ചാ​ശ്വ​സി​പ്പി​ക്കു​വാൻ നോ​ക്കും; ആകാ​ശ​ത്തേ​ക്കു സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന ദുഃ​ഖ​ത്തെ കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു ശവ​ക്ക​ല്ല​റ​യി​ലേ​ക്കു താ​ഴ്‌​ന്നു സു​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന ദുഃ​ഖ​ത്തെ മാ​റ്റാൻ ശ്ര​മി​ക്കും.

പൊ​തു​ജീ​വി​തം​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ, മൊ​സ്യു മി​റി​യേ​ലി​ന്റെ ഗൃ​ഹ​ജീ​വി​തം നല്ല വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട് നി​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. ഡി.യിലെ മെ​ത്രാൻ സ്വ​മ​ന​സ്സാ​ലേ അനു​ഭ​വി​ച്ചു​വ​ന്നി​രു​ന്ന ദാ​രി​ദ്ര്യം, അടു​ത്തു സൂ​ക്ഷി​ച്ചു നോ​ക്കാൻ​ക​ഴി​ഞ്ഞ ഏതൊ​രാൾ​ക്കും വി​ശി​ഷ്ട​വും കൗ​തു​ക​ക​ര​വു​മായ ഒരു കാ​ഴ്ച​യാ​ണ്.

എല്ലാ വയ​സ്സ​ന്മാ​രേ​യും​പോ​ലെ, മിക്ക തത്ത്വ​ജ്ഞാ​നി​ക​ളേ​യും മട്ടിൽ, അദ്ദേ​ഹം കു​റ​ച്ചു​മാ​ത്ര​മേ ഉറ​ങ്ങാ​റു​ള്ളൂ. ആ സ്വ​ല്പ​നി​ദ്ര നല്ല ശക്തി​യു​ള്ള​താ​യി​രു​ന്നു. രാ​വി​ലെ ഒരു മണി​ക്കൂർ നേരം ധ്യാ​നി​ക്കും; എന്നി​ട്ടു പള്ളി​യിൽ​വെ​ച്ചോ സ്വ​ന്തം ഭവ​ന​ത്തിൽ​വെ​ച്ചോ ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​നം ചെ​യ്യും. വന്ദ​നം കഴി​ഞ്ഞാൽ, സ്വ​ന്തം പശു​ക്ക​ളു​ടെ പാലിൽ മു​ക്കിയ ഗോ​ത​മ്പ​പ്പം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള പ്രാ​ത​ലാ​യി. അതി​നു​ശേ​ഷം അദ്ദേ​ഹം പ്ര​വൃ​ത്തി​യാ​രം​ഭി​ക്കും.

ഒരു മെ​ത്രാൻ എപ്പോ​ഴും പണി​ത്തി​ര​ക്കു​ള്ള ആളാണ്, പള്ളി സ്വ​ത്തു​വക കാ​ര്യ​ക്കാർ ദി​വ​സം​പ്ര​തി അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കാണാൻ വരും–സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി മത​പ്ര​ബോ​ധക മു​ഖ്യ​നും അയാൾ​ത​ന്നെ​യാ​വും, പ്രാ​യേണ എല്ലാ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ലും ഉപ​ബോ​ധ​കാ​ധി​പ​ന്മാ​രേ​യും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കാ​ണാ​നു​ണ്ടാ​വും. സഭകളെ ശാ​സി​ക്ക​ണം; അധി​കാ​ര​ങ്ങൾ കൊ​ടു​ക്ക​ണം; മത​സം​ബ​ന്ധി​യായ ഒരു വലിയ വാ​യ​ന​ശാല മു​ഴു​വ​നും– സ്തോ​ത്ര​പു​സ്ത​ക​ങ്ങൾ, ചോ​ദ്യോ​ത്ത​ര​ങ്ങൾ മു​ത​ലാ​യവ–പരി​ശോ​ധി​ക്ക​ണം; കല്പ​ന​കൾ എഴു​ത​ണം; മത​പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങൾ അനു​വ​ദി​ക്ക​ണം; ബോ​ധ​കാ​ധി​പ​ന്മാ​രേ​യും നഗ​ര​പ്ര​മാ​ണി​ക​ളേ​യും കൂ​ട്ടി​യോ​ജി​പ്പി​ക്ക​ണം; പള്ളി​യെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു​ള്ള എഴു​ത്തു​കു​ത്തു​ക​ളും രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു​ള്ള കത്തി​ട​പാ​ടു​ക​ളും നട​ത്ത​ണം–ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തു രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണം; മറ്റേ ഭാ​ഗ​ത്തു പൗ​രോ​ഹി​ത്യം; അസം​ഖ്യം നു​ള്ളു​നു​റു​ങ്ങു​കാ​ര്യ​ങ്ങൾ പുറമെ.

ഈ പറഞ്ഞ പതി​നാ​യി​രം പണി​ക​ളും ഉദ്യോ​ഗ​സം​ബ​ന്ധി​ക​ളായ പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളും ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​ന​ങ്ങ​ളും കഴി​ഞ്ഞു​കി​ട്ടു​ന്ന സമ​യ​ത്തെ അദ്ദേ​ഹം കഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്ന​വർ​ക്കും രോ​ഗ​ത്തിൽ​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കും ദാ​രി​ദ്ര്യ​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട​വർ​ക്കു​മാ​യി ഒന്നാ​മ​തു വി​നി​യോ​ഗി​ക്കും ദാ​രി​ദ്ര്യ​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട​വർ​ക്കും രോ​ഗ​ത്തിൽ​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കും കഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്ന​വർ​ക്കു​മാ​യി ആവിധം ഉപ​യോ​ഗി​ച്ച​തി​ന്റെ ബാ​ക്കി​സ​മ​യ​ത്തെ അദ്ദേ​ഹം സ്വ​ന്തം പ്ര​വൃ​ത്തി​കൾ​ക്കു നീ​ക്കി​വെ​ക്കും; ചി​ല​പ്പോൾ തോ​ട്ട​ത്തിൽ കി​ള​യ്ക്കും; പി​ന്നേ​യും എഴു​തു​ക​യോ വാ​യി​ക്കു​ക​യോ ചെ​യ്യും. ഈ രണ്ടി​നും ഒരു പേരേ അദ്ദേ​ഹം പറയു. രണ്ടി​നേ​യും ‘കൃഷി’ എന്നു വി​ളി​ക്കും; അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. ‘മന​സ്സ് ഒരു തോ​ട്ട​മാ​ണ്.’

ഉച്ച​യോ​ടു​കൂ​ടി, തെ​ളി​വു​ള്ള ദി​വ​സ​മാ​ണെ​ങ്കിൽ, അദ്ദേ​ഹം പു​റ​ത്തേ​ക്കി​റ​ങ്ങും; പട്ട​ണ​ത്തി​ലോ നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തോ ഒന്നു ലാ​ത്തും; ആ വഴി​ക്കു പലേ ചെ​റു​കു​ടി​ലു​ക​ളി​ലും കയ​റി​യി​റ​ങ്ങും. കൂടെ മറ്റാ​രു​മി​ല്ലാ​തെ, തനി​ക്കു​ള്ള മനോ​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ മു​ങ്ങി, കീ​ഴ്പോ​ട്ട് നോ​ക്കി, തന്റെ നീ​ള​മു​ള്ള വടി കു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു, തവി​ട്ടു​നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള പട്ടു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​തും നല്ല ചൂ​ടു​ള്ള​തു​മായ തന്റെ നി​ല​യ​ങ്കി​യോ​ടു​കൂ​ടി, പരു​ത്ത ബൂ​ട്ടു​സ്സു​ക​ളു​ടെ ഉള്ളിൽ തവി​ട്ടു​നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള കീ​ഴ്ക്കാ​ലു​റ​ക​ളും ഇട്ടു. മൂ​ന്നു മൂ​ല​യി​ലും പൊ​ന്നു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള മൂ​ന്നു പൊ​ടി​പ്പു​കൾ തു​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന ഒരു പരന്ന തൊ​പ്പി തല​യിൽ​വെ​ച്ച്, അദ്ദേ​ഹം പല​പ്പോ​ഴും ലാ​ത്തു​ന്ന​തു കാണാം.

അദ്ദേ​ഹം ചെ​ല്ലു​ന്നേ​ട​ത്തെ​ല്ലാം ഒരു നല്ല ഉത്സ​വ​മാ​ണ്. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സാ​ന്നി​ധ്യ​ത്തിൽ സു​ഖ​പ്ര​ദ​വും പ്ര​കാ​ശ​മാ​ന​വു​മായ എന്തോ ഒന്നു​ണ്ടെ​ന്നു പറയണം. ആദി​ത്യ​ന്റെ വര​വി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ, മെ​ത്രാ​ന്റെ വരവിൽ കു​ട്ടി​ക​ളും വയ​സ്സ​ന്മാ​രും ഉമ്മ​റ​ത്തെ ഒതു​ക്കു​ക​ളി​ലേ​ക്കു ചെ​ല്ലും. അദ്ദേ​ഹം അവർ​ക്കെ​ല്ലാം ആശീർ​വാ​ദം കൊ​ടു​ക്കും; അവർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തേ​യും ആശീർ​വ​ദി​ക്കും. എന്തെ​ങ്കി​ലും ആവ​ശ്യ​മു​ള്ള ഒരാ​ളെ​ക്ക​ണ്ടാൽ, അയാൾ​ക്കു മെ​ത്രാ​ന്റെ വാ​സ​സ്ഥ​ലം അവർ കാ​ട്ടി​ക്കൊ​ടു​ക്കും.

ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്ക് അദ്ദേ​ഹം നി​ല്ക്കും; ചെറിയ ആൺ​കു​ട്ടി​ക​ളേ​യും പെൺ​കു​ട്ടി​ക​ളേ​യും വി​ളി​ച്ചു സം​സാ​രി​ക്കും! അമ്മ​മാ​രോ​ടൊ​പ്പം പു​ഞ്ചി​രി​യി​ടും. പണം കൈ​യി​ലു​ള്ളേ​ട​ത്തോ​ളം നേരം പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ വീ​ട്ടിൽ കയ​റി​ച്ചെ​ല്ലും. ഒട്ടും ബാ​ക്കി​യി​ല്ലെ​ന്നാ​യാൽ അദ്ദേ​ഹം പണ​ക്കാ​രെ ചെ​ന്നു കാണും.

തന്റെ കു​പ്പാ​യം വള​രെ​ക്കാ​ല​ത്തേ​ക്ക് പു​തു​ക്കാ​തെ വെ​ച്ചി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും, അത് ആളുകൾ നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​ന്ന​ത് തനി​ക്ക് ഇഷ്ട​മ​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടും, തവി​ട്ടു നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള നി​ല​യ​ങ്കി​യെ​ടു​ത്തു മേ​ലി​ടാ​തെ അദ്ദേ​ഹം ഒരി​ക്ക​ലും പട്ട​ണ​ത്തി​ലേ​ക്കി​റ​ങ്ങാ​റി​ല്ല. വേ​നൽ​ക്കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ അത​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ സാ​മാ​ന്യം അസൗ​ക​ര്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു.

മട​ങ്ങി​വ​ന്നാൽ മു​ത്താ​ഴ​മാ​യി. മു​ത്താ​ഴ​ത്തി​ന്റെ വട്ട​വും പ്രാ​തൽ പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു.

വൈ​കു​ന്നേ​രം എട്ടര മണി​ക്ക് അദ്ദേ​ഹം സോ​ദ​രി​യോ​ടൊ​രു​മി​ച്ച് അത്താ​ഴം കഴി​ക്കും. മദാം മഗ്ല്വാർ, പി​ന്നിൽ​നി​ന്നു, പാ​കം​പോ​ലെ അവർ​ക്കു വി​ള​മ്പി​ക്കൊ​ടു​ക്കും. ഈ ഭക്ഷ​ണം​പോ​ലെ അത്ര ചു​രു​ങ്ങിയ പദാർ​ഥ​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ മറ്റൊ​ന്നും ഉണ്ടാ​വാൻ വയ്യാ. മെ​ത്രാ​ന്റെ അതി​ഥി​യാ​യി വല്ല മത​ബോ​ധ​ക​ന്മാ​രും വന്നി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ, ആ ഒരു കാരണം പി​ടി​ച്ചു, തടാ​ക​ത്തി​ലെ സ്വാ​ദു​ള്ള മത്സ്യ​മോ വേ​ട്ട​യിൽ കി​ട്ടിയ പുതിയ മാം​സ​മോ മദാം മഗ്ല്വാർ അവി​ടെ​യ്ക്കു വെ​ച്ചു​വി​ള​മ്പി​ക്കൊ​ടു​ക്കും. ഓരോ അതി​ഥി​യും നല്ല ഭക്ഷ​ണ​മു​ണ്ടാ​ക്കു​വാ​നു​ള്ള ഓരോ ഞാ​യ​മാ​ണ്; മെ​ത്രാൻ ആ കാ​ര്യ​ത്തിൽ ഒന്നും പറ​യാ​റി​ല്ല. അപ്പോ​ളൊ​ഴി​ച്ചു മറ്റെ​ല്ലാ​സ​മ​യ​ത്തും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഭക്ഷ​ണം, വെ​ള്ള​ത്തിൽ വേ​വി​ച്ച കാ​യ്ക​നി​ക​ളും എണ്ണ​സൂ​പ്പു​മാ​ണ്. അതു​കൊ​ണ്ട് പട്ട​ണ​ത്തിൽ ഇങ്ങ​നെ ഒരു വാ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​ത്തീർ​ന്നു: ഒരു മത​ബോ​ധ​ക​ന്റെ സു​ഖ​ഭ​ക്ഷ​ണം ഇല്ലാ​ത്ത ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളിൽ, മെ​ത്രാൻ ഒരു തപോ​നി​ഷ്ഠ​ന്റെ സു​ഖ​ഭ​ക്ഷ​ണം കഴി​ക്കും.

അത്താ​ഴം കഴി​ഞ്ഞ​തി​ന്നു​ശേ​ഷം മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​നോ​ടും മദാം മഗ്ല്വാ​റോ​ടും​കൂ​ടി ഒര​ര​മ​ണി​ക്കു​റു നേരം അദ്ദേ​ഹം ഇരു​ന്നു സം​സാ​രി​ക്കും; അതു കഴി​ഞ്ഞാൽ സ്വ​ന്തം മു​റി​യി​ലേ​ക്കു പോയി, ചി​ല​പ്പോൾ വല്ല തു​ന്നി​ക്കെ​ട്ടാ​ത്ത കട​ലാ​സ്സു​ക​ളി​ലോ, ചി​ല​പ്പോൾ വല്ല വലിയ പു​സ്ത​ക​ത്തി​ന്റേ​യും വക്കു​ക​ളി​ലോ, കുറേ നേരം എഴു​തും. അദ്ദേ​ഹം എഴു​ത്തു​കാ​ര​നും ഏതാ​ണ്ട് പണ്ഡി​ത​നു​മാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം മരി​ക്കു​മ്പോൾ അഞ്ചോ ആറോ കയ്യെ​ഴു​ത്തു​കോ​പ്പി​കൾ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​വെ​ച്ചി​രു​ന്നു. അവ​യി​ലൊ​ന്നു വേ​ദ​പു​സ്ത​ക​ത്തി​ലു​ള്ള ഈ വാ​ച​ക​ത്തി​ന്റെ സവി​സ്ത​ര​മായ വ്യാ​ഖ്യാ​ന​മാ​ണ്–ആദ്യ​കാ​ല​ത്ത് ഈശ്വ​രാ​ത്മാ​വു സമു​ദ്ര​ത്തിൽ നീ​ന്തി​ക്കി​ട​ന്നു. ഈ വരി​യോ​ടു​കൂ​ടി അദ്ദേ​ഹം മൂ​ന്നു വേ​ദ​വാ​ക്യ​ങ്ങ​ളെ താ​ര​ത​മ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി: ഒന്ന്, അറബി ഭാ​ഷ​യി​ലു​ള്ള ഈ കവി​താ​ശ​ക​ലം–ഈശ്വ​ര​ന്റെ കാ​റ്റ​ടി​ച്ചു; മറ്റൊ​ന്ന്, ഫ്ലേ​വി​യ​സ്സ് ജോ​സീ​ഫ​സി​ന്റെ [12] ഈ വാചകം-​മുകളിനിന്നുള്ള ഒരു കാ​റ്റു ഭു​മി​യി​ലേ​ക്ക് ഇറ​ങ്ങി​വ​ന്നു; ഒടു​വി​ല​ത്തേ​തു, കാൽ​ഡി​യ​ക്കാർ വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​വി​ധം ഓൺ​കി​ലോ​സ്റ്റി​ന്റെ [13] ഈ ഒരു​വ​രി–ഈശ്വ​ര​നിൽ നി​ന്ന് ഒരു കാ​റ്റ് വന്നു സമു​ദ്ര​ത്തി​ന്റെ മു​ക​ളി​ലൂ​ടെ അടി​ച്ചു​പോ​യി! വേറെ ഒരു പ്ര​ബ​ന്ധ​ത്തിൽ തോ​ല​മേ​യി​ലെ മെ​ത്രാ​നും ഈ പു​സ്ത​ക​മെ​ഴു​തിയ ആളുടെ വലി​യ​മ്മാ​മ​നു​മായ യു​ഗോ​വി​ന്റെ മത​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളെ അദ്ദേ​ഹം പരീ​ക്ഷ​ണം ചെ​യ്തു​കാ​ണു​ന്നു; കഴി​ഞ്ഞ നൂ​റ്റാ​ണ്ടിൽ ബർ​ളി​ക്കുർ എന്ന കൃ​ത്രി​മ​നാ​മ​ത്തിൽ പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട പലതരം ചി​ല്ല​റ​പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ​യും ആ ഒരു മെ​ത്രാ​ന്റെ കൃ​തി​ക​ളാ​ണെ​ന്ന് അതിൽ അദ്ദേ​ഹം സ്ഥാ​പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.

ചി​ല​പ്പോൾ, വാ​യ​ന​യ്ക്കി​ട​യിൽ, പു​സ്ത​കം എന്തു​ത​ന്നെ​യാ​യാ​ലും വേ​ണ്ടി​ല്ല, അദ്ദേ​ഹം പെ​ട്ടെ​ന്ന് ഒരു ഗാ​ഢ​മായ മനോ​രാ​ജ്യ​ത്തിൽ​പ്പെ​ടും; അതിൽ​നി​ന്ന് അദ്ദേ​ഹം ഉണരുക ആ പു​സ്ത​ക​ത്തി​ന്റെ ഏടു​ക​ളിൽ​ത്ത​ന്നെ ചില വരികൾ കു​റി​പ്പാ​നാ​യി​രി​ക്കും. ഈ കു​റി​പ്പു​ക​ളും അവ എഴു​തിയ പു​സ്ത​ക​വു​മാ​യി യാ​തൊ​രു സം​ബ​ന്ധ​വും വേ​ണ​മെ​ന്നി​ല്ല. ഇപ്പോൾ ഞങ്ങ​ളു​ടെ കണ്ണി​നു​മു​മ്പിൽ അദ്ദേ​ഹം എഴു​തിയ ഒരു കു​റി​പ്പി​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്; അതു​ള്ള പു​സ്ത​ക​ത്തി​ന്റെ പേർ ഇതാണ്– ലോർഡ് ജേർ​മെ​യ​നും, ജെനറൽ ക്ലിൻ​ടൻ ജെ​ന​റ​തി കോർൺ​വി​ല്ലീ​സ്സ് അമ്മേ​രി​ക്കൻ സൈ​ന്യാ​ധി​പ​ന്മാർ എന്നി​വ​രു​മാ​യി നടന്ന കത്തി​ട​പാ​ടു​കൾ; വേർ​സെ​യി​ലെ പു​സ്ത​ക​വ്യാ​പാ​രി പ്വാ​ങ്സോ ആണ്; പാ​രീ​സി​ലെ പു​സ്ത​ക​വ്യാ​പാ​രി പി​സ്സോ.

ഇതാണ് ആ കു​റി​പ്പ്:

‘അഹോ സനാ​ത​ന​സ്വ​രൂ​പിൻ!’

‘സഭാ​പ്ര​സം​ഗ​പു​സ്ത​കം അങ്ങ​യെ ‘സർ​വ​ശ​ക്തൻ’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; മക്കാ​ബി​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങൾ [14] അങ്ങ​യെ ‘സ്ര​ഷ്ടാ​വ്’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; എഫീ​ഷി​യൻ​കാർ​ക്കു​ള്ള കത്ത്, [15] അങ്ങ​യെ ‘സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; ബറൂ​ച്ച് [16] അങ്ങ​യെ ‘അപാരത’എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; വേ​ദ​സ​ങ്കീർ​ത്ത​ന​ങ്ങൾ അങ്ങ​യെ ‘ജ്ഞാ​നം’ എന്നും ‘സത്യം’ എന്നും വി​ളി​ക്കു​ന്നു; ജോൺ [17] അങ്ങ​യെ ‘പ്ര​കാ​ശം’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; രാ​ജ​ക​ഥ​കൾ അങ്ങ​യെ ‘നാഥൻ’ എന്നു​വി​ളി​ക്കു​ന്നു; പു​റ​പ്പാ​ടു പു​സ്ത​കം അങ്ങ​യെ ‘വിധി’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; പഴ​യ​നി​യ​മ​ത്തി​ലെ മൂ​ന്നാം ഗ്ര​ന്ഥം അങ്ങ​യെ ‘വി​ശു​ദ്ധി’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; ‘എസ്ഡ്രാ​സ് ഗ്ര​ന്ഥം’ [18] അങ്ങ​യെ ‘നീതി’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; പ്ര​പ​ഞ്ചം അങ്ങ​യെ ‘ഈശ്വ​രൻ’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; മനു​ഷ്യൻ അങ്ങ​യെ ‘പി​താ​വ്’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു; എന്നാൽ സോ​ള​മ​നാ​ക​ട്ടേ [19] അങ്ങ​യെ ‘ദയ’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു–ഇത​ത്രേ അങ്ങ​യ്ക്കു​ള്ള എല്ലാ പേ​രു​ക​ളി​ലും വെ​ച്ച് ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം ഭം​ഗി​യു​ള്ള പേർ.’

വൈ​കു​ന്നേ​രം ഒമ്പ​തു മണി​യോ​ടു​കൂ​ടി രണ്ടു സ്ത്രീ​ക​ളും കി​ട​പ്പാൻ പോവും. മെ​ത്രാ​നെ തനി​ച്ചു താ​ഴ​ത്തെ നി​ല​യി​ലാ​ക്കി, അവർ മു​ക​ളി​ലു​ള്ള തങ്ങ​ളു​ടെ മു​റി​ക​ളിൽ ചെ​ന്നു കി​ട​ക്കും.

ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​ന്നു​ള്ള വാ​സ​സ്ഥ​ല​ത്തി​ന്റെ ഒരു ശരി​യായ വി​വ​ര​ണം ഇവിടെ കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​ത് ആവ​ശ്യ​മാ​ണ്.

ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വാ​സ​സ്ഥ​ല​ത്തി​ന് ഒരു കീ​ഴ്‌​നി​ല​യും ഒരു മു​കൾ​നി​ല​യു​മാ​ണു​ള്ള​ത്; ചു​വ​ട്ടി​ലെ നി​ല​യിൽ മൂ​ന്നു മു​റി​യും മേലേ നി​ല​യിൽ മൂ​ന്ന​ക​ങ്ങ​ളും എല്ലാ​റ്റി​നും മു​ക​ളിൽ ഒരു തട്ടിൻ​പു​റ​വു​മു​ണ്ടു്. വീ​ട്ടി​ന്റെ പിൻ​ഭാ​ഗ​ത്തു് ഒരു കാൽ ഏക്കർ വി​സ്താ​ര​മു​ള്ള തോ​ട്ട​മാ​ണ്. മു​ക​ളി​ല​ത്തെ നില ആ രണ്ടു സ്ത്രീ​ക​ളും, ചു​വ​ട്ടി​ല​ത്തേ​തു മെ​ത്രാ​നും ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചു​വ​ന്നു. തെ​രു​വി​ലേ​ക്ക​ഭി​മു​ഖ​മാ​യി ഒന്നാ​മ​ത്തെ മുറി മെ​ത്രാ​ന്റെ ഭക്ഷ​ണ​സ്ഥ​ല​വും, രണ്ടാ​മ​ത്തേ​ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കി​ട​പ്പ​റ​യും, മൂ​ന്നാ​മ​ത്തേ​ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​ന​സ്ഥ​ല​വു​മാ​ണ്. ഈ വന്ദ​ന​മു​റി​യിൽ​നി​ന്നു കി​ട​പ്പ​റ​യി​ലൂ​ടെ​യും ആ കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ നി​ന്നു് ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യി​ലൂ​ടെ​യു​മ​ല്ലാ​തെ പു​റ​ത്തേ​ക്കു വേറെ മാർ​ഗ​മി​ല്ല. ആ മു​ന്ന​റ​ക​ളു​ടേ​യും അറ്റ​ത്തു വന്ദ​ന​മു​റി​യിൽ, കട്ടി​ലു​ള്ള ഒരകം വേറെ തി​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. അതു അതി​ഥി​ക​ളാ​രെ​ങ്കി​ലും വന്നാൽ അവ​രു​ടെ ഉപ​യോ​ഗ​ത്തി​ന്നു​ള്ള​താ​ണ്. വല്ല സ്വ​ന്തം കാ​ര്യ​ത്തി​നോ വല്ല പള്ളി​വക ആവ​ശ്യ​ങ്ങൾ​ക്കോ വരു​ന്ന നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തെ സഭാ​ബോ​ധ​ക​ന്മാർ​ക്ക് ആ സ്ഥ​ല​മാ​ണ് കൊ​ടു​ക്കാ​റ്. വീ​ടു​മാ​യി പി​ന്നീ​ട് കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്ത​തും, തോ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്ക് ഉന്തി​നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു​മായ ആസ്പ​ത്രി​വക മരു​ന്നു​ശാല ഇപ്പോൾ അടു​ക്ക​ള​യും കല​വ​റ​യു​മാ​യി ഉപ​യോ​ഗി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​വ​രു​ന്നു. ഇതിനു പുറമെ, ആസ്പ​ത്രി വക അടു​ക്ക​ള​യാ​യി​രു​ന്ന തോ​ട്ട​ത്തി​ലെ സ്ഥ​ലം​കൊ​ണ്ട് ഒരു തൊ​ഴു​ത്തും ഉണ്ടാ​ക്കി​യി​ട്ടു​ണ്ട്; അതിൽ മെ​ത്രാൻ രണ്ടു പശു​ക്ക​ളെ നിർ​ത്തി​യി​രു​ന്നു. അവ​യിൽ​നി​ന്നു കറ​ന്നു​കി​ട്ടിയ പാൽ, എത്ര​യാ​യാ​ലും ശരി, പകുതി അദ്ദേ​ഹം ദി​വ​സം​തോ​റും രാ​വി​ലെ ആസ്പ​ത്രി​യിൽ കി​ട​ക്കു​ന്ന ദീ​ന​ക്കാർ​ക്കു കൊ​ടു​ത്ത​യ​യ്ക്കും. അദ്ദേ​ഹം പറയും: ഞാന്‍ എന്റെ വരി കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു.

അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കി​ട​പ്പറ സാ​മാ​ന്യം വലി​യ​താ​ണ്; മഴ​ക്കാ​ല​ത്തു ചൂ​ടു​പി​ടി​പ്പി​ക്കു​വാൻ കു​റ​ച്ചു ഞെ​രു​ക്ക​മു​ള്ള​തു​മാ​ണ്. ഡി.യിൽ വി​റ​കി​ന്നു വലിയ വി​ല​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ട് തൊ​ഴു​ത്തിൽ പല​ക​യ​ടി​ച്ച് ഒരു സ്ഥലം ഉണ്ടാ​ക്കി​ക്ക​ള​യാ​മെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നൊ​രു യു​ക്തി തോ​ന്നി. വളരെ തണു​പ്പു​ള്ള കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ അദ്ദേ​ഹം വൈ​കു​ന്നേ​ര​മെ​ല്ലാം അവിടെ കൂടും; അതിനെ തന്റെ വർ​ഷ​കാ​ല​കേ​ളീ​ഗൃ​ഹം എന്നാ​ണ് അദ്ദേ​ഹം വി​ളി​ക്കാ​റ്.

ഈ വർ​ഷ​കാ​ല​കേ​ളീ​ഗൃ​ഹ​ത്തിൽ, ഭക്ഷ​ണ​ശാ​ല​യി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ വെ​ള്ള​മ​രം കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു ചതു​ര​മേ​ശ​യും വയ്ക്കോൽ​മെ​ട​ച്ചി​ലു​ള്ള നാലു കസാ​ല​ക​ളു​മ​ല്ലാ​തെ വേറെ സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളി​ല്ല. ഇവ​യ്ക്കു​പു​റ​മേ, ഇളം​ചു​വ​പ്പു നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള നീർ​ച്ചാ​യം തേച്ച ഒരു മേ​ശ​ത്ത​ട്ടു​കൂ​ടി ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യെ അല​ങ്ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്. അതേ​വി​ധം വെ​ളു​ത്ത വി​രി​പ്പു​കൊ​ണ്ടും കൃ​ത്രി​മ​ക്ക​സ​വു​നാ​ട​കൊ​ണ്ടും വേ​ണ്ട​വി​ധം ഭം​ഗി​പി​ടി​പ്പി​ച്ച മേ​ശ​ത്ത​ട്ടി​നാൽ മെ​ത്രാൻ ഒരു ‘തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേശ’ ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്ത​തു വന്ദ​ന​മു​റി​യേ​യും സവി​ശേ​ഷം മോ​ടി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു.

പാ​പ​ബോ​ധം വന്ന ഡി.യിലെ ധന​വാ​ന്മാ​രും ഭക്ത​ക​ളായ സ്ത്രീ​ക​ളും​കൂ​ടി മെ​ത്രാ​ന്റെ വന്ദ​ന​മു​റി​യി​ലേ​ക്ക് ഒരു പുതിയ തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേശ ഉണ്ടാ​ക്കി​ക്കു​വാൻ ഒന്നി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം പണം പി​രി​ച്ചു; ആ ഓരോ സമ​യ​ത്തും പി​രി​ഞ്ഞു​കി​ട്ടിയ തുക വാ​ങ്ങി അദ്ദേ​ഹം സാ​ധു​ക്കൾ​ക്കു ദാനം ചെ​യ്തു. അദ്ദേ​ഹം പറയും: ‘സമാ​ധാ​നം വന്ന് ഈശ്വ​ര​നെ സ്തു​തി​ക്കു​ന്ന ഒരു പാ​വ​ത്തി​ന്റെ ആത്മാ​വാ​ണ് ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം ഭം​ഗി​യു​ള്ള തി​രു​വ​ത്താ​ഴ​മേശ.’

വന്ദ​ന​മു​റി​യിൽ വയ്ക്കോൽ​മെ​ട​ച്ചി​ലു​ള്ള രണ്ടു പീ​ഠ​മു​ണ്ട്; അതു​പോ​ലെ വയ്ക്കോൽ​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു ചാ​രു​ക​സാല കി​ട​പ്പ​റ​യി​ലു​മു​ണ്ട്. സം​ഗ​തി​വ​ശാൽ ചി​ല​പ്പോൾ പൊ​ല്ലീ​സ്സു​മേ​ല​ധി​കാ​രി​യോ, പട്ടാള മേ​ല​ധ്യ​ക്ഷ​നോ പട്ടാ​ള​ത്തി​ലെ മറ്റു​യർ​ന്ന ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാ​രോ, അടു​ത്തു​ള്ള വേ​ദാ​ധ്യ​യ​ന​ശാ​ല​യി​ലെ അധ്യേ​താ​ക്ക​ളോ ആയി ഏഴോ എട്ടോ പേർ ഒന്നി​ച്ച് അതി​ഥി​ക​ളാ​യി വന്നാൽ, വർ​ഷ​കാ​ല​കേ​ളീ​ഗൃ​ഹ​ത്തി​ലു​ള്ള കസാ​ല​ക​ളും, വന്ദ​ന​മു​റി​യി​ലു​ള്ള പീ​ഠ​ങ്ങ​ളും, കി​ട​പ്പ​റ​യി​ലെ ചാ​രു​ക​സാ​ല​യും എല്ലാം അവി​ട​വി​ടെ​നി​ന്ന് എടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടു​വ​ര​ണം. അങ്ങ​നെ അതി​ഥി​ക​ളു​ടെ ആവ​ശ്യ​ത്തി​നു പതി​നൊ​ന്നോ​ളം ഇരി​പ്പി​ട​ങ്ങൾ എല്ലാം​കൂ​ടി ഉണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കാം. ഓരോ പുതിയ വി​രു​ന്നു​കാ​ര​നു​വേ​ണ്ടി ഓരോ മുറി ഒഴി​ക്കും.

ചില സമ​യ​ത്തു പന്ത്ര​ണ്ടു പേ​രു​ണ്ടാ​യി എന്നു വരാം; എന്നാൽ മഴ​ക്കാ​ല​മാ​ണെ​ങ്കിൽ പു​ക​ക്കു​ഴ​ലി​ന്ന​രി​കെ ചെ​ന്നു​നി​ന്നും, വേ​ന​ല്ക്കാ​ല​മാ​ണെ​ങ്കിൽ തോ​ട്ട​ത്തിൽ ലാ​ത്തി​യും, മെ​ത്രാൻ തത്ക്കാ​ല​ത്തെ കു​ഴ​പ്പം കൂ​ടാ​തെ കഴി​ക്കും.

വന്ദ​ന​മു​റി​യു​ടെ ഒര​റ്റം തി​രി​ച്ചു​ണ്ടാ​ക്കിയ അറയിൽ ഒരു കസാ​ല​കൂ​ടി ഇനി​യു​ണ്ട്. അതി​ന്റെ വയ്ക്കോൽ​മെ​ട​ച്ചിൽ പകുതി പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു; എന്ന​ല്ല, അതി​ന്നു​കാൽ മൂ​ന്നേ ഉള്ളു; അതു​കൊ​ണ്ട് ചു​മ​രി​നോ​ടു ചേർ​ത്തി​ട്ടാൽ മാ​ത്ര​മേ അതു​പ​യോ​ഗി​ക്കാ​റാ​വൂ. മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​ന്റെ മു​റി​യി​ലും മരം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു കൂ​റ്റൻ ചാ​രു​ക​സാല കി​ട​പ്പു​ണ്ട്. അതു പണ്ടു തങ്ക​പ്പൂ​ച്ചു​ള്ള​തും പു​റം​പ​ട്ടി​നാൽ പൊ​തി​യ​പ്പെ​ട്ട​തു​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ കോ​ണി​പ്പ​ഴു​തു വളരെ ഇടു​ങ്ങി​യ​താ​ക​യാൽ, ജനാ​ല​യി​ലൂ​ടെ കട​ത്തി​യി​ട്ടു വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു അതു മു​ക​ളി​ലെ മു​റി​യി​ലെ​ത്തി​ക്കു​വാൻ; അതു​കൊ​ണ്ടു അതിനെ ആവ​ശ്യ​ത്തി​ന് അങ്ങു​മി​ങ്ങും കൊ​ണ്ടു​ചെ​ല്ലാ​വു​ന്ന വീ​ട്ടു​സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ഉൾ​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൂ​ടാ.

പനി​നീർ​ച്ചെ​ടി​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ചി​ത്ര​പ്പ​ണി​ക​ളാൽ മോ​ടി​പ്പി​ടി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തും മഞ്ഞ​നി​റ​ത്തി​ലു​ള്ള മേ​ത്ത​രം പട്ടു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​തും അര​യ​ന്ന​ക്ക​ഴു​ത്തി​ന്റെ ഛാ​യ​യിൽ ചേ​ല​വീ​ട്ടി​കൊ​ണ്ടു കട​യ​പ്പെ​ട്ട​തു​മായ ഒരു കൂ​ട്ട് ഇരി​പ്പു​മു​റി​സ്സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളും ഒരു സോ​ഫ​യും മേ​ടി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​ന്റെ ഒരു വലിയ ആഗ്ര​ഹം. പക്ഷേ, അതിനു ചു​രു​ങ്ങി​യ​ത് ഒര​ഞ്ഞൂ​റ് ഫ്രാ​ങ്ക്: വേണം. അഞ്ചു​കൊ​ല്ലം കരു​തി​പ്പി​ടി​ച്ചു നോ​ക്കി​യി​ട്ട് ഈ ആവ​ശ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു നാ​ല്പ​ത്തി​ര​ണ്ടു ഫ്രാ​ങ്കും പത്തു സൂവും മാ​ത്ര​മേ ഉണ്ടാ​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞു​ള്ളു എന്നു കണ്ട​പ്പോൾ, ആ ഉദ്ദേ​ശ്യം വേ​ണ്ടെ​ന്നു​വെ​ച്ചു കാ​ര്യം അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു. അല്ലെ​ങ്കിൽ ആർ​ക്കാ​ണ് തന്റെ മനോ​രാ​ജ്യം മു​ഴു​വ​നും സാ​ധി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത്? മെ​ത്രാ​ന്റെ കി​ട​പ്പറ വി​വ​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ എളു​പ്പ​മു​ള്ള പണി വേ​റെ​യി​ല്ല. തോ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്ക​ഭി​മു​ഖ​മാ​യി ഒരു ചി​ല്ലു​വാ​തി​ലു​ണ്ട്. അതി​ന്റെ എതിർ​ഭാ​ഗ​ത്താ​യി​ട്ടാ​ണ് കട്ടിൽ –പച്ച​ച്ച​ക​ലാ​സ്സു​കൊ​ണ്ടു മേൽ​ക്കെ​ട്ടി​യു​ള്ള ഒരാ​സ്പ​ത്രി​ക്ക​ട്ടിൽ; ആ കട്ടി​ലി​ന്റെ അടു​ക്കൽ, ഒരു മറ​ശ്ശീ​ല​യ്ക്കു പി​ന്നി​ലാ​യി, ചമ​യൽ​സ്സാ​മാ​ന​ങ്ങൾ വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു –ഒരു പരി​ഷ്കാ​രി​യു​ടെ മോ​ടി​യും അന്ത​സ്സു​മു​ള്ള സമ്പ്ര​ദാ​യം മു​ഴു​വ​നും വി​ട്ടു​പോ​യി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്ന് അവ സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചു​ക​ള​യു​ന്നു. അവി​ടെ​നി​ന്നു പു​ക​ക്കു​ഴ​ലി​ന്ന​ടു​ത്താ​യി ഒരു വാതിൽ വന്ദ​ന​മു​റി​യി​ലേ​ക്കും ബു​ക്ക​ള​മാ​റി​യു​ടെ അടു​ത്താ​യി മറ്റൊ​രു വാതിൽ ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യി​ലേ​ക്കു​മു​ണ്ട്. ആ അള​മാ​റി, പു​സ്ത​ക​ങ്ങൾ​നി​റ​ഞ്ഞു ചി​ല്ലു​വാ​തി​ലു​ള്ള ഒരു വലിയ ചു​മർ​ക്കൂ​ടാ​ണ്; പു​ക​ക്കു​ഴൽ മരം​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​തും വെ​ണ്ണ​ക്ക​ല്ലാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​വി​ധം ചാ​യ​മി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള​തു​മാ​ണ്–അതിൽ ഏതു​സ​മ​യ​ത്തും തീ​യ്യി​ല്ലാ​തി​രി​ക്ക​യാ​ണ് പതിവ്. പു​ക​ക്കു​ഴ​ലിൽ പു​ഷ്പ​ങ്ങൾ ചൂടിയ രണ്ടു പു​ഷ്പ​ക​ല​ശ​ങ്ങ​ളാൽ അലം​കൃ​ത​ങ്ങ​ളും മുൻ​കാ​ല​ത്തു വെ​ള്ളി​ത്ത​കി​ടു​ക​ളാൽ പൊ​തി​യ​പ്പെ​ട്ട​വ​യു​മായ കു​ഴൽ​പ്പ​ണി​ക​ളോ​ടു​കു​ടിയ രണ്ട് ഇരു​മ്പു​വി​റ​കു​താ​ങ്ങി​ക​ളു​ണ്ട്–ഒരു​ത​രം സഭാ​ധ്യ​ക്ഷ​സം​ബ​ന്ധി​യായ ധാടി. ആ പു​ക​ക്കു​ഴ​ലി​നു​മീ​തെ, ചാ​യം​പൊ​യ്പോയ ഒരു മര​ച്ച​ട്ട​ക്കൂ​ട്ടി​നു​ള്ളിൽ, പി​ഞ്ഞിയ കറു​പ്പു വി​ല്ലീ​സ്സിൽ പതി​ച്ച​തും വെ​ള്ളി​പ്പ​ണി തേ​ഞ്ഞു​പോ​യ​തു​മായ ഒരു ചെ​മ്പു​കു​രി​ശു തൂ​ക്കി​യി​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു; ചി​ല്ലു​വാ​തി​ലി​ന്ന​ടു​ത്താ​യി പാ​റി​പ്പ​ര​ത്തി​യി​ട്ട പലേ കട​ലാ​സ്സു​ക​ളേ​യും ഒന്നി​ല​ധി​കം കൂ​റ്റൻ പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളേ​യും ചു​മ​ന്നു​നിൽ​ക്കു​ന്ന ഒരു വലിയ മേ​ശ​യും അതി​ന്മേൽ ഒരു മഷി​ക്കു​പ്പി​യു​മു​ണ്ട്; ആ മേ​ശ​യ്ക്കു​മു​മ്പിൽ ഒരു വയ്ക്കോൽ​ച്ചാ​രു​ക​സാല കി​ട​ക്കു​ന്നു; കട്ടി​ലി​നു മുൻ​വ​ശ​ത്തു വന്ദ​ന​മു​റി​യിൽ​നി​ന്നു​ക​ടം​വാ​ങ്ങി​ച്ച ഒരു പീ​ഠ​വു​മു​ണ്ട്.

കട്ടി​ലി​ന്റെ രണ്ടു ഭാ​ഗ​ത്തു​മാ​യി അണ്ഡാ​കൃ​തി​യിൽ ചട്ട​ക്കൂ​ടു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ രണ്ടു ഛാ​യാ​പ​ട​ങ്ങൾ തൂ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ആ രൂ​പ​ങ്ങ​ളു​ടെ പാർ​ശ്വ​ഭാ​ഗ​ത്ത് ഒരു പു​ള്ളി​ക്കു​ത്തു​മി​ല്ലാ​ത്ത തു​ണി​യി​ന്മേൽ തങ്ക​മ​ഷി​കൊ​ണ്ടു ചെ​റു​താ​യി എഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള പേ​രു​കൾ​കൊ​ണ്ട്, അവയിൽ ഒരു ഛായ സാങ് ക്ലോ​ദി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ ഷാ​ലി​യോ മഠാ​ധി​പ​തി​യു​ടെ​യും മറ്റേ​ത് ഷാർ​ത്ര് ഇട​വ​ക​യിൽ​പ്പെ​ട്ട സീ​ത്തി​യോ ആശ്ര​മ​ത്തി​ലെ ഗ്രാ​ങ്ഷാ​ങ് മഠാ​ധി​പ​തി​യും ആഗ്ദി​ലെ ഉപാ​ധ്യ​ക്ഷ​നു​മായ തൂ​ത്തോ മഠാ​ധി​പ​ന്റേ​യു​മാ​ണെ​ന്നു കാണാം. ആസ്പ​ത്രി​യി​ലെ രോ​ഗി​കൾ പോയി. മെ​ത്രാൻ ആ മു​റി​യിൽ ആദ്യ​മാ​യി വന്ന​പ്പോൾ, ഈ രണ്ടു ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളും അവിടെ ഉണ്ട്; അദ്ദേ​ഹം അവയെ അന​ക്കി​യി​ല്ല. അവർ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രാ​ണ്; ഒരു​സ​മ​യം, അവർ ആസ്പ​ത്രി​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തിൽ ധന​സ​ഹാ​യം ചെ​യ്ത​വ​രു​മാ​യി​രി​ക്കാം–അവരെ ബഹു​മാ​നി​ക്കു​വാ​നു​ള്ള രണ്ടു കാ​ര​ണ​ങ്ങൾ. ഈ രണ്ടു പേ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന അറിവ് ഇത്ര​മാ​ത്രം–ഇവരെ ഒരേ ദിവസം 1785 ഏപ്രിൽ 27-ാംനു യാണ് രാ​ജാ​വ് അതാ​തു​ദ്യോ​ഗ​ത്തിൽ നി​യ​മി​ച്ച​ത്. പൊടി തു​ട​യ്ക്കു​വാൻ​വേ​ണ്ടി മദാം മഗ്ല്വാർ ഈ രണ്ടു ഛാ​യാ​പ​ട​ങ്ങ​ളും താ​ഴ​ത്തേ​ക്കെ​ടു​ത്ത​പ്പോൾ, ഗ്രാ​ങ്–ഷാങ് മഠാ​ധി​പ​തി​യു​ടെ ഛാ​യാ​പ​ട​ത്തി​നു പി​ന്നിൽ, നാലു പറ്റി​ട്ടു​റ​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തും പഴ​ക്കം കൊ​ണ്ട് മഞ്ഞ​നി​റം കയ​റി​യ​തു​മായ ഒരു ചതു​ര​ക്ക​ട​ലാ​സ്സു​ക​ഷ്ണ​ത്തിൽ വെ​ളു​ത്ത മഷി​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന എഴു​ത്തിൽ​നി​ന്നാ​ണ് മെ​ത്രാൻ ഈ വി​വ​ര​ങ്ങൾ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ച​ത്.

അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ജനാ​ല​യ്ക്കൽ പരു​ത്തു രോ​മ​ത്തു​ണി​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു പഴ​യ​ത​രം മറ​യു​ണ്ട്; ഒടു​വിൽ അത് അത്ര​യും പഴ​യ​താ​യി; പു​തി​യ​തൊ​ന്നു മേ​ടി​ക്കാ​തെ കഴി​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി മദാം മഗ്ല്വാ​റി​ന് അതി​ന്റെ ഒത്ത​ന​ടു​വിൽ ഒരു ചേർ​പ്പു​ണ്ടാ​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. ഈ ചേർ​പ്പ് ഒരു കു​രി​ശി​ന്റെ ആകൃ​തി​യി​ലാ​യി​ത്തീർ​ന്നു. മെ​ത്രാൻ പല​പ്പോ​ഴും അതി​നെ​പ്പ​റ്റി പറയും, ‘എന്തു ഭം​ഗി​യു​ള്ള ഒന്ന്!’

ആ വീ​ട്ടി​ലു​ള്ള എല്ലാ അക​ങ്ങ​ളും, കീ​ഴ്‌​നി​ല​യി​ലു​ള്ള​വ​യും മുകൾ നി​ല​യി​ലു​ള്ള​വ​യും ഒരു​പോ​ലെ, കു​മ്മാ​യ​മി​ട്ട​വ​യാ​ണ്–പാ​ള​യ​ങ്ങ​ളി​ലും ആസ്പ​ത്രി​ക​ളി​ലു​മു​ള്ള ഒരു പരി​ഷ്കാ​ര​മാ​ണ​ത്.

ഏതാ​യാ​ലും കു​റേ​ക്കാ​ലം കഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം, മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല ബപ്തി​സ്തീ​ന്റെ മു​റി​യിൽ, ചളി​ക​ള​ഞ്ഞ കട​ലാ​സ്സി​ന്റെ അടി​യിൽ, ചില ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ള്ള​താ​യി–അതിനി നമു​ക്കു വഴിയേ കാണാം–മദാ​മ​ഗ്ല്വേർ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു. ആസ്പ​ത്രി​യാ​വു​ന്ന​തി​നും മു​മ്പ് ഈ സ്ഥലം നഗ​ര​വാ​സി​ക​ളു​ടെ ആലോ​ച​നാ​സ​ഭ​യാ​യി​രു​ന്നു. അന്ന​ത്തെ​യാ​ണ് ആ അല​ങ്കാ​ര​ങ്ങൾ. അറ​ക​ളിൽ നി​ല​ത്തെ​ല്ലാം ചു​ക​ന്ന ഇഷ്ടിക പതി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്; ആഴ്ച​യിൽ ഒരു തവണ അതു കഴുകി വെ​ടു​പ്പാ​ക്കും; എല്ലാ കട്ടി​ള​ക​ളു​ടേ​യും മു​മ്പിൽ വയ്ക്കോൽ​പ്പാ​യ​യു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ആക​പ്പാ​ടെ ആ രണ്ടു സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ മേൽ​നോ​ട്ട​ത്തി​ലു​ള്ള ആ സ്ഥലം, തറ​മു​തൽ മോ​ന്താ​ഴം​വ​രെ, ഒരു​പോ​ലെ വൃ​ത്തി​യിൽ കി​ട​ന്നി​രു​ന്നു. ഈ ഒരു മോടി മാ​ത്ര​മേ മെ​ത്രാൻ സമ്മ​തി​ച്ചി​രു​ന്നു​ള്ളു. അദ്ദേ​ഹം പറയും,‘ഇതു​കൊ​ണ്ടു സാ​ധു​ക്കൾ​ക്ക് നഷ്ട​മി​ല്ല.’

ഏതാ​യാ​ലും തന്റെ പഴയ സ്വ​ത്തു​ക്ക​ളിൽ​നി​ന്നും ആറു വെ​ള്ളി​ക്ക​ത്തി​ക​ളും മു​ള്ളു​ക​ളും ഒരു സൂ​പ്പു​ക​യി​ലും അദ്ദേ​ഹം സൂ​ക്ഷി​ച്ചു വച്ചി​രു​ന്നു എന്നു സമ്മ​തി​ക്കാ​തെ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ല. പരു​പ​രു​ത്ത വെ​ള്ള​മേ​ശ​ത്തു​ണി​യു​ടെ മു​ക​ളിൽ കി​ട​ന്നു തി​ള​ങ്ങു​മ്പോൾ മദാം മഗ്ല്വാർ ദി​വ​സം​പ്ര​തി അവയെ ആഹ്ലാ​ദ​പൂർ​വം നോ​ക്കി​ക്കാ​ണും. ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​നെ ഞങ്ങൾ ശരി​യാ​യി വി​വ​രി​ച്ചു​കാ​ണി​ക്കു​ക​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു്, അദ്ദേ​ഹം ഒന്നി​ല​ധി​കം പ്രാ​വ​ശ്യം ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള​തു ഇവിടെ ചേർ​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു– ’വെ​ള്ളി​ത്ത​ളി​ക​യിൽ​നി​ന്നു ഭക്ഷ​ണം കഴി​ക്കു​ന്ന​ത് ഉപേ​ക്ഷി​ക്കാൻ പ്ര​യാ​സ​മാ​യി​ക്കാ​ണു​ന്നു.’

ഈ വെ​ള്ളി​പ്പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഒരു മൂ​ത്ത​മ്മാ​യി​യു​ടെ വക​യാ​യി കി​ട്ടി​യ​തും കട്ടി​വെ​ള്ളി​യു​മായ രണ്ടു വലിയ മെ​ഴു​തി​രി​ക്കാൽ​കൂ​ടി ചേർ​ക്കേ​ണ്ട​തു​ണ്ട്. ഈ മെ​ഴു​തി​രി​ക്കാ​ലു​കൾ ഓരോ​ന്നി​ലും ഈര​ണ്ടു മെ​ഴു​തി​രി​കൾ വെ​ക്കാം; സാ​ധാ​ര​ണ​യാ​യി മെ​ത്രാ​ന്റെ പു​ക​ക്കു​ഴൽ​ത്ത​ട്ടി​ന്മേൽ അവ​യു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കും; ഭക്ഷ​ണ​ത്തി​നു വേറെ ആരെ​ങ്കി​ലു​മു​ള്ള ദിവസം മദാം മഗ്ല്വാർ ആ മെ​ഴു​തി​രി​ക്കാ​ലു​കൾ രണ്ടും ഈര​ണ്ടു മെ​ഴു​തി​രി​യും കൊ​ളു​ത്തി മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തു വെ​ക്കും.

മെ​ത്രാ​ന്റെ സ്വ​ന്തം കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ, കട്ടി​ലി​ന്റെ തല​യ്ക്ക​ലാ​യി, ഒരു ചെറിയ ചു​മർ​ക്കൂ​ടു​ണ്ട്; ആറു വെ​ള്ളി​ക്ക​ത്തി​ക​ളും മു​ള്ളു​ക​ളും വലിയ സൂ​പ്പു​ക​യി​ലും. മദാം മഗ്ണ്രാർ ദി​വ​സം​പ്ര​തി രാ​ത്രി ആ ചു​മർ​ക്കൂ​ട്ടിൽ വെ​ച്ചു പൂ​ട്ടും. പക്ഷേ, ഒന്നു​കൂ​ടി പറ​യേ​ണ്ട​തു​ണ്ട്– താ​ക്കോൽ അതിൽ​നി​ന്നൂ​രാ​റി​ല്ല.

ഞങ്ങൾ മുൻപേ പറഞ്ഞ ആ വൃ​ത്തി​യി​ല്ലാ​ത്ത എടു​പ്പു​ക​ളാൽ ഏതാ​ണ്ടു വൈ​കൃ​ത​പ്പെ​ട്ട തോ​ട്ട​ത്തിൽ ഒരു കു​ള​ത്തി​ന്റെ കര​യിൽ​നി​ന്നു പു​റ​പ്പെ​ട്ട നാലു നട​വ​ഴി​കൾ കു​രി​ശിൻ ഛാ​യ​യി​ലാ​യി കാണാം. മറ്റൊ​രു വഴി വെ​ളു​ത്ത മതി​ലി​ന്റെ ഒരു കര​പോ​ലെ തോ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ നാലു പു​റ​ത്തേ​ക്കും ചെ​ല്ലു​ന്നു. ഈ നട​വ​ഴി​ക​ളു​ടെ പി​ന്നി​ലാ​യി നാലു വക്ക​ത്തും കല്പ​ട​വു​ക​ളു​ള്ള നാലു ചതു​ര​ക്ക​ള്ളി​ക​ളു​ണ്ട്; മൂ​ന്നി​ലും മദാം മഗ്ല്വാർ ഓരോ കാ​യ്ക​നി​കൾ കു​ത്തി​യി​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു; നാ​ലാ​മ​ത്തേ​തിൽ മെ​ത്രാൻ കുറെ പൂ​ച്ചെ​ടി​ക​ളും നട്ടി​ട്ടു​ണ്ട്; അവി​ട​വി​ടെ ചില ഫല​വൃ​ക്ഷ​ങ്ങ​ളും നി​ല്ക്കു​ന്നു, ഒരു​മാ​തി​രി മൃ​ദു​ല​മായ ഈർ​ഷ്യ​യോ​ടു​കൂ​ടി മദാം മഗ്ല്വാർ ഒരി​ക്കൽ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ടു; ‘എന്തും ഒരാ​വ​ശ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു നിർ​ബ​ന്ധ​മു​ള്ള ഇവി​ടു​ന്ന് ഏതാ​യാ​ലും ഉപ​യോ​ഗ​മി​ല്ലാ​ത്ത ഒരു സ്ഥ​ലം​വെ​ച്ചു​വ​രു​ന്നു​ണ്ട്. പൂ​ച്ചെ​ണ്ടു​ക​ളു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തി​നേ​ക്കാൾ നല്ല​തു പച്ച​ടി​ക്കു​ള്ള സാധനം വെ​ച്ചു​പി​ടി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണ്.’

‘മദാം മഗ്ല്വാർ,’ മെ​ത്രാൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു, ‘നി​ങ്ങൾ​ക്കു തെ​റ്റി​പ്പോ​യി. ഉപ​യോ​ഗ​മു​ള്ള​വ​യെ​ക്കൊ​ണ്ടെ​ന്ന​പോ​ലെ ഭം​ഗി​യു​ള്ള​വ​യെ​ക്കൊ​ണ്ടും ഉപ​യോ​ഗ​മു​ണ്ട്.’ കു​റ​ച്ചു കഴി​ഞ്ഞ് അദ്ദേ​ഹം തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഒരു സമയം അതി​ല​ധി​ക​മു​ണ്ട്.’

മൂ​ന്നോ നാലോ തട​ങ്ങ​ളു​ള്ള ഈ സ്ഥ​ല​ത്തു, പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇട​യി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ; മെ​ത്രാൻ മി​ക്ക​സ​മ​യ​ത്തും ഉണ്ടാ​യി​രി​ക്കും. കത്തി​രി​ച്ചും കയ്ക്കോ​ട്ടു​കി​ള​ച്ചും, അവി​ട​വി​ടെ ചെറിയ കു​ഴി​കൾ തോ​ണ്ടി അവയിൽ ഓരോ വി​ത്തു​ക​ളി​ട്ടും അദ്ദേ​ഹം ഒന്നോ രണ്ടോ മണി​ക്കൂർ ചെ​ല​വ​ഴി​ക്കും. ഒരു തോ​ട്ട​പ്പ​ണി​ക്കാ​രൻ ഗ്ര​ഹി​ച്ചേ​ക്കാ​വു​ന്ന വിധം, അദ്ദേ​ഹം ചെ​റു​പ്രാ​ണി​ക​ളോ​ടു വി​രോ​ധം കാ​ണി​ക്കാ​റി​ല്ല. എന്ന​ല്ല, സസ്യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തിൽ തനി​ക്കു വലിയ അറി​വു​ണ്ടെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് അഭി​മാ​ന​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു; വർ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തി​ലും യോ​ജി​പ്പു​ക​ളു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ശ്ര​ദ്ധ​യി​ല്ല. തൂർ​ങ്ങി​ഫോ​റി​ന്റെ [20] സമ്പ്ര​ദാ​യ​വും സാ​ധാ​രണ നാ​ട്ടു​ന​ട​പ്പു​മാ​വു​മ്പോൾ നല്ല​തേ​താ​ണെ​ന്നു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്താൻ അദ്ദേ​ഹം. യാ​തൊ​രു ശ്ര​മ​വും ചെ​യ്തി​ട്ടി​ല്ല; മു​ള​ക​ളും വി​ത്തു​ക​ളു​മാ​യു​ള്ള ശണ്ഠ​യിൽ അദ്ദേ​ഹം ഒരു ചേ​രി​യും പി​ടി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. എന്ന​ല്ല ഴൂ​സ്സി​യോ​വും [21] ലി​ന്നേ​റ​വു [22] മാ​യു​ള്ള തർ​ക്ക​ത്തി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു പക്ഷ​മി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം ചെ​ടി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി പഠി​ച്ചി​ല്ല; പു​ഷ്പ​ങ്ങ​ളെ സ്നേ​ഹി​ച്ചു. അറി​വു​ള്ള​വ​രിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു വളരെ ബഹു​മാ​ന​മു​ണ്ട്, അറി​വി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രിൽ അതി​ലേ​റെ ബഹു​മാ​ന​മാ​ണ്; ഈ രണ്ടു ബഹു​മാ​ന​ത്തി​നും കു​റ​വു​വ​രു​ത്താ​തെ. അദ്ദേ​ഹം, തക​രം​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​ക്കി പച്ച​ച്ചാ​യ​മി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള നന​പ്പാ​ത്ര​ത്തിൽ വെ​ള്ള​മെ​ടു​ത്തു, വേ​ന​ല​ക്കാ​ല​ത്തു ദി​വ​സം​പ്ര​തി വൈ​കു​ന്നേ​രം തന്റെ പൂ​ച്ചെ​ടി​ത്ത​ട​ങ്ങൾ നിറയെ നന​യ്ക്കും.

വീ​ട്ടി​ലാ​കെ പൂ​ട്ടാ​വു​ന്ന ഒരു വാ​തി​ലി​ല്ല. ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞ​പോ​ലെ, പള്ളി​മു​റ്റ​ത്തേ​ക്ക​ഭി​മു​ഖ​മാ​യു​ള്ള ഭക്ഷ​ണ​മു​റി​യി​ലെ വാതിൽ ഒരു ജയിൽ​വാ​തിൽ​പോ​ലെ, പൂ​ട്ടു​കൾ​കൊ​ണ്ടും സാ​ക്ഷ​കൾ​കൊ​ണ്ടും അലം​കൃ​ത​മാ​യി​രു​ന്നു. മെ​ത്രാൻ ആ ഇരു​മ്പു​പ​ണി​ക​ളെ​ല്ലാം പൊ​ളി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു. രാ​ത്രി​യാ​വ​ട്ടേ പക​ലാ​വ​ട്ടേ, ഒരു നീ​ക്കി​ടു​ന്ന​തു കൂ​ടാ​തെ, ഈ വാതിൽ ഒരി​ക്ക​ലും പൂ​ട്ടാ​റി​ല്ല. വഴി​യി​ലൂ​ടെ പോ​കു​ന്ന ഏതൊ​രാൾ​ക്കും, ഏതു സമ​യ​ത്തും അതൊ​ന്ന് ഉന്തു​ക​യേ വേ​ണ്ടു. ഈ വാതിൽ ഒരി​ക്ക​ലും പൂ​ട്ടി​യി​ടാ​ത്ത​തി​നെ​പ്പ​റ്റി ആദ്യ​കാ​ല​ത്ത് ആ രണ്ടു സ്ത്രീ​കൾ​ക്കും സു​ഖ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു; പക്ഷേ ഡി.യിലെ മെ​ത്രാൻ അവ​രോ​ടു പറ​ഞ്ഞു; ‘നി​ങ്ങൾ​ക്കു വേ​ണ​മെ​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ, നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​റി​കൾ സാ​ക്ഷ​യി​ട്ടു​കൊൾക.’ കുറേ കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ അവരും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ധൈ​ര്യ​ത്തിൽ പങ്കു​കൊ​ണ്ടു; അല്ലെ​ങ്കിൽ പങ്കു​കൊ​ണ്ട​തു​പോ​ലെ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി. മദാം മഗ്ല്വാർ​മാ​ത്രം ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്ക് ഓരോ പേ​ടി​പ​റ​യും. മെ​ത്രാ​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ള​മാ​ണെ​ങ്കിൽ ഒരു വേ​ദ​പു​സ്ത​ക​ത്തി​നു​ള്ളിൽ ഒരേ​ടി​ന്റെ വക്ക​ത്ത് അദ്ദേ​ഹം എഴു​തി​യി​രു​ന്ന മൂ​ന്നു​വ​രി​ക​ളിൽ​നി​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആലോചന ഇന്ന​താ​യി​രു​ന്നു എന്നു കാണാം–അല്ലെ​ങ്കിൽ അതു സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു; ‘ഇതാണ് വ്യ​ത്യാ​സം–ഒരു വൈ​ദ്യ​ന്റെ വീ​ട്ടു​വാ​തിൽ ഒരി​ക്ക​ലും അട​ച്ചി​ട​രു​ത്; ഒരു മതാ​ചാ​ര്യ​ന്റേ​ത് എപ്പോ​ഴും തു​റ​ന്നു​കി​ട​ക്ക​ണം.’

വൈ​ദ്യ​ശാ​സ്ത്ര​ത​ത്ത്വ​ജ്ഞാ​നം എന്ന മറ്റൊ​രു പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ വേ​റൊ​രു കു​റി​പ്പ് എഴു​തി​ക്കാ​ണു​ന്നു: ‘ഞാനും അവ​രെ​പ്പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ ഒരു വൈ​ദ്യ​ന​ല്ലേ? എനി​ക്കും എന്റെ രോ​ഗി​ക​ളു​ണ്ട്; അതു​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ, ഞാൻ ‘എന്റെ ഭാ​ഗ്യ​ഹീ​ന​ന്മാർ’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന ചിലർ എനി​ക്കു​മു​ണ്ട്.’

പി​ന്നേ​യും അദ്ദേ​ഹം എഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു; ‘നി​ങ്ങ​ളെ ശര​ണം​പ്രാ​പി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ പേർ എന്താ​ണെ​ന്ന് അന്വേ​ഷി​ക്ക​രു​ത്; മറ്റൊ​രാ​ളു​ടെ സാ​ഹാ​യം വേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന​വ​നാ​രോ അവൻ​ത​ന്നെ​യാ​ണ് തന്റെ പേ​രു​കൊ​ണ്ടു ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു​ന്ന​വൻ.’

ഒരി​ക്കൽ സം​ഗ​തി​വ​ശാൽ ഒരു മാ​ന്യ​നായ സഭാ​ബോ​ധ​കൻ–കു​ളു​ബ്രു​വി​ലെ​യോ പോം​പി​യ​റി​യി​ലെ​യോ എന്നെ​നി​ക്കു നല്ല നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ല–വാതിൽ രാ​വും​പ​ക​ലും അട​യ്ക്കാ​തെ, അക​ത്തേ​ക്കു കട​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്ന ആർ​ക്കും ഇഷ്ടം പോലെ തു​റ​ന്നു​ക​ട​ക്കാ​വു​ന്ന​വി​ധം ഇടു​ന്ന​ത് ഒരാ​ലോ​ച​ന​ക്കു​റ​വ​ല്ലേ എന്നും. ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, ഇത്ര​യും നോ​ട്ട​മി​ല്ലാ​തെ കി​ട​ക്കു​ന്ന വീ​ട്ടിൽ വല്ല അപ​ക​ട​വും ഉണ്ടാ​യി​ത്തീ​രാൻ സം​ഗ​തി​യി​ല്ലേ എന്നും–ഒരു സമയം മദാം മഗ്ലാ​റി​ന്റെ ഉപദേശപ്രകാരമാവാം-​അദ്ദേഹത്തോടു ചോ​ദി​ച്ചു. മെ​ത്രാൻ, അല്പം ഗൗ​ര​വ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി, അയാ​ളു​ടെ ചു​മ​ലിൽ കൈ​വെ​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു; ഈശ്വ​രൻ കാ​ക്കാ​ത്ത പക്ഷം. വെ​റു​തെ​യാ​ണു് കാ​വൽ​ക്കാർ അതിനു മെ​ന​ക്കെ​ടു​ന്ന​ത്.

പി​ന്നെ അദ്ദേ​ഹം വേറെ ചി​ല​തി​നെ​പ്പ​റ്റി പറ​ഞ്ഞു.

അദ്ദേ​ഹം പല​പ്പോ​ഴും ഇങ്ങ​നെ പറ​യാ​റു​ണ്ട്: ‘ഒരു പട്ടാ​ള​ത്തി​ലെ മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്റെ ധീ​ര​ത​പോ​ലെ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്റെ ധീരത ഒന്നു​ണ്ട്’– ‘പക്ഷേ ഒന്നു​മാ​ത്രം,’ അദ്ദേ​ഹം തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞങ്ങ​ളു​ടേ​തു കു​റേ​ക്കൂ​ടി ശാ​ന്ത​മാ​ണ്.’

ഇവി​ടെ​യാ​ണ് ഒരു സംഗതി പ്ര​കൃ​ത്യാ അതി​ന്റെ ഉചി​ത​സ്ഥാ​ന​ത്തു വന്നു​നിൽ​ക്കു​ന്ന​ത്; അതു ചേർ​ക്കാ​തെ വിടാൻ പാ​ടി​ല്ല; എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ, ഡി.യിലെ മെ​ത്രാൻ എന്തു തര​ക്കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു എന്ന് ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം ശരി​യാ​യി കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​വ​യിൽ ഒന്നാ​ണ​ത്.

ഓളു​ളി​ലെ മല​യി​ടു​ക്കു​ക​ളിൽ നട​ന്നു​പ​ദ്ര​വി​ച്ചി​രു​ന്ന ഗസ്പാർ​ബേ​യും സം​ഘ​വും മു​ടി​ഞ്ഞു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം, അയാ​ളു​ടെ പ്ര​ധാന കൂ​ട്ടു​കാ​രിൽ ഒരാ​ളായ ക്ര​വാ​ത്ത് മല​ക​ളിൽ കയറി രക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു. അയാൾ ഗസ്പാർ ബേ​യു​ടെ സൈ​ന്യ​ത്തി​ന്റെ അവ​ശേ​ഷ​മായ തന്റെ തട്ടി​പ്പ​റി​സ്സം​ഘ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി നീ​സ്സ് എന്ന പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു ചെ​ന്നൊ​ളി​ച്ചു; അവി​ടെ​നി​ന്നു പി​യെ​ദ്മോ​ങ്ങി​ലേ​ക്ക് കട​ന്നു, ബാർ​സ​ലോ​നെ​ത്തി​ന്ന​ടു​ത്താ​യി പി​ന്നേ​യും അയാൾ ഫ്രാൻ​സിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷീ​ഭ​വി​ച്ചു. ആദ്യ​മാ​യി ഴോ​സി​യേ​റി​ലാ​ണ് കണ്ട​ത്; പി​ന്നെ ത്വീ​യി​ലാ​യി; അയാൾ ഴുഗ്-​ദ്-ലെയിലെ ഗു​ഹ​ക​ളിൽ​ച്ചെ​ന്ന് ഒളി​ച്ചു​കൂ​ടി; അവി​ടെ​നി​ന്ന് ഉബാ​യി​ലും ഉബാ​യെ​ത്തി​ലു​മു​ള്ള കാ​ട്ടു​വ​ഴി​ക​ളി​ലു​ടെ നാ​ട്ടു​പു​റ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും കു​ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും ഇറ​ങ്ങി.

അയാൾ എം​ബ്രു​ങ്ങ് വരെ​ക്കൂ​ടി കട​ന്നു​ചെ​ന്നു; ഒരു ദിവസം രാ​ത്രി പള്ളി​യിൽ​ക​യ​റി. കല​വ​റ​മു​റി കൊ​ള്ള​യി​ട്ടു. അയാ​ളു​ടെ തട്ടി​പ്പ​റി​കൊ​ണ്ടു നാ​ട്ടു​പു​റ​മെ​ല്ലാം ഒഴി​ഞ്ഞു. പൊ​ലീ​സ്സു​കാർ വള​രെ​ക്കാ​ലം അയാളെ അന്വേ​ഷി​ച്ചു; പക്ഷേ, ഫല​മു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. എപ്പോ​ഴും അയാൾ പി​ടി​യിൽ​നി​ന്നു ചാടും, ചി​ല​പ്പോൾ എതിർ​ത്തു നോ​ക്കി​യി​ട്ടു​മു​ണ്ട്. അയാൾ ഒരു കാ​ട്ടു​ക​ള്ള​നാ​യി​രു​ന്നു. ഈ ലഹ​ള​ക്കാ​ല​ത്തു മെ​ത്രാൻ അവിടെ ചെ​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം ഷാ​ത്തെ​ലാ​റി​ലേ​ക്ക് പോ​ക​യാ​ണ്. നഗര മു​ഖ്യൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കാണാൻ ചെ​ന്നു; തി​രി​ച്ചു​പോ​കു​വാൻ വളരെ നിർ​ബ​ന്ധി​ച്ചു. ആർഷ് വരെ​യും അതി​ല​പ്പു​റ​വു​മു​ള്ള മലം​പ്ര​ദേ​ശം മു​ഴു​വൻ ക്ര​വാ​ത്തി​ന്റെ കീ​ഴി​ലാ​യി​രു​ന്നു; ഒരു രക്ഷാ​സൈ​ന്യ​മു​ണ്ടാ​യാൽ​ക്കൂ​ടി അതിലേ പോവാൻ സൂ​ക്ഷി​ക്ക​ണം; മു​ന്നോ നാലോ ഭാ​ഗ്യം​കെ​ട്ട പൊ​ല്ലീ​സ്സു​കാർ അവി​ടെ​വെ​ച്ചു വെ​റു​തെ അപ​ക​ട​ത്തിൽ​പെ​ട്ടു.

‘അതു​കൊ​ണ്ട്, മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘കൂടെ ആരു​മി​ല്ലാ​തെ പോ​കാ​നാ​ണ് ഞാൻ വി​ചാ​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്.’

‘മോൺ​സി​ന്യേർ. കാ​ര്യ​മാ​യി​ട്ട​ല്ല​ല്ലോ ഈ പറ​യു​ന്ന​ത്?’ നഗ​ര​മു​ഖ്യൻ അത്ഭു​ത​പ്പെ​ട്ടു ചോ​ദി​ച്ചു.

‘ആരും എന്റെ കൂടെ പോ​ക​രു​തെ​ന്നു നിർ​ബ​ന്ധി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധം ഞാൻ അത്ര​യും കാ​ര്യ​മാ​യി പറ​യു​ന്നു; എന്ന​ല്ല, ഞാൻ ഒരു മണി​ക്കൂ​റി​നു​ള്ളിൽ പു​റ​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെ​യ്യും.’

‘പു​റ​പ്പെ​ടു​ക​യോ?’

‘പു​റ​പ്പെ​ടുക.’

‘തനി​ച്ചോ?’

‘തനി​ച്ച്.’

‘മോൺ​സി​ന്യേർ. അതു ചെ​യ്യ​രു​ത്.’

മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു: ‘ആ മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ ഒരു ചെ​റു​വർ​ഗ​ക്കാ​രു​ണ്ട്; അവരെ ഞാൻ മൂ​ന്നു കൊ​ല്ല​മാ​യി​ട്ട് കണ്ടി​ട്ടി​ല്ല. ആ മര്യാ​ദ​ക്കാ​രും സത്യ​വാ​ന്മാ​രു​മായ ഇട​യ​ന്മാർ എന്റെ പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളാ​ണ്. മു​പ്പ​താ​ടു​ക​ളെ കെ​ട്ടി​മേ​ച്ചാൽ ഒരാട് അവർ​ക്കു​ണ്ട്. അവർ പലേ നി​റ​ത്തിൽ നല്ല ഭം​ഗി​യു​ള്ള രോ​മ​ച്ച​ര​ടു​കൾ പി​രി​ച്ചു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്നു; ആറു തു​ള​യു​ള്ള ഓട​ക്കു​ഴൽ​കൊ​ണ്ട് അവർ ആ കാ​ട്ടു​പു​റ​ങ്ങ​ളിൽ നട​പ്പു​ള്ള രാഗം ആല​പി​ക്കും. ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്ക് ഈശ്വ​ര​നെ​പ്പ​റ്റി അവർ​ക്കു പറ​ഞ്ഞു കൊ​ടു​ക്ക​ണം. പേ​ടി​ത്തൊ​ണ്ട​നായ ഒരു മെ​ത്രാ​നോ​ട് അവ​രെ​ന്തു​പ​റ​യും? ഞാൻ പോ​യി​ല്ലെ​ങ്കിൽ അവ​രെ​ന്തു പറയും?’

‘പക്ഷേ തട്ടി​പ്പ​റി​ക്കാർ, മോൺ​സി​ന്യേർ?’

‘നി​ല്ക്കു! മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു; അതു ഞാൻ ആലോ​ചി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണ്. നി​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​തു ശരി​ത​ന്നെ. അവരെ ഞാൻ കണ്ടേ​യ്ക്കാം. അവർ​ക്കും ദയാ​ലു​വായ ഈശ്വ​ര​നെ​പ്പ​റ്റി പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​ത് ആവ​ശ്യ​മാ​ണ്.’

‘പക്ഷേ, മോൺ​സി​ന്യേർ, അവർ ഒരു സംഘം മു​ഴു​വ​നു​മു​ണ്ട്! ഒരു​കൂ​ട്ടം ചെ​ന്നാ​യ്ക്കൾ!

‘ഹേ, നഗ​ര​മു​ഖ്യൻ, ഇത്ത​രം ചെ​ന്നാ​യ്ക്കൾ​ക്കു​ത​ന്നെ​യാ​യി​രി​ക്കാം, യേ​ശു​ക്രി​സ്തു എന്നെ ഒരി​ട​യ​നാ​ക്കി നി​ശ്ച​യി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത്, വി​ധി​യു​ടെ പോ​ക്കു​കൾ ആർ കണ്ടു?’

‘മോൺ​സി​ന്യേർ, അവർ അങ്ങ​യു​ടെ കയ്യി​ലു​ള്ള​തു പി​ടി​ച്ചു​പ​റി​ക്കും.’

‘എന്റെ കയ്യിൽ ഒന്നു​മി​ല്ല.’

‘അവർ അങ്ങ​യെ കൊ​ന്നു​ക​ള​യും.’

’ഓരോ ഈശ്വ​ര​സ്തു​തി​ക​ളും വി​ഴു​ങ്ങി​ച്ചൊ​ല്ലി​ക്കൊ​ണ്ടു പതു​ക്കെ തന്റെ പാ​ട്ടിൽ​പ്പോ​കു​ന്ന ഒരു സാ​ധു​വ​യ​സ്സൻ മതാ​ചാ​ര്യ​നെ​യോ? ഛീ! എന്താ​വ​ശ്യ​ത്തി​ന്?”

‘ഈശ്വ​രാ! അവരെ കണ്ടെ​ത്തി​പ്പോ​യാ​ലോ?’

‘എന്റെ സാ​ധു​ക്കൾ​ക്കാ​യി ഞാൻ അവ​രോ​ട് ധർമം യാ​ചി​ക്കും.’

‘അയ്യോ, അങ്ങു പോ​ക​രു​ത്. ഈശ്വ​ര​നെ മുൻ​നിർ​ത്തി ഞാൻ പറ​യു​ന്നു! അങ്ങ് അങ്ങ​യു​ടെ ജീവനെ അപ​ക​ട​ത്തി​ലാ​ക്കു​ക​യാ​ണ്.’

‘അത്ര​യേ ഉള്ളു?’ മെ​ത്രാൻ ചോ​ദി​ച്ചു. ‘ഞാൻ ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത് എന്റെ ജീവനെ രക്ഷി​ക്കാ​ന​ല്ല, ജീ​വാ​ത്മാ​ക്ക​ളെ രക്ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ മാ​ത്ര​മാ​ണ്.’

അവർ​ക്ക് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഇഷ്ടം​പോ​ലെ ചെ​യ്തു​കൊ​ള്ളു​വാൻ അനു​വ​ദി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. വഴി കാ​ണി​ക്കാ​നു​ള്ള ഒരു കു​ട്ടി​യോ​ടു​കൂ​ടെ അദ്ദേ​ഹം യാത്ര പു​റ​പ്പെ​ട്ടു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വാശി നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തെ​ല്ലാം സം​സാ​ര​മാ​യി; ഒരു വലിയ സം​ഭ്ര​മ​മു​ണ്ടാ​ക്കി.

അദ്ദേ​ഹം തന്റെ സഹോ​ദ​രി​യേ​യും മദാം മഗ്ല്വേ​റേ​യും കുടെ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം കഴു​ത​പ്പു​റ​ത്തു കേറി മല കട​ന്നു; ആരേ​യും കണ്ടി​ല്ല. ഒര​പ​ക​ട​വും കൂ​ടാ​തെ തന്റെ ‘പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക’ളായ ആട്ടി​ട​യ​ന്മാ​രു​ടെ വസ​തി​യിൽ എത്തി​ച്ചേർ​ന്നു. പ്ര​സം​ഗി​ച്ചും, വി​ശു​ദ്ധ​കർ​മം നട​ത്തി​യും, പഠി​പ്പി​ച്ചും. ഉപ​ദേ​ശം കൊ​ടു​ത്തും, അദ്ദേ​ഹം ഒരു പക്ഷം മു​ഴു​വ​നും അവിടെ താ​മ​സി​ച്ചു. മട​ങ്ങി​പ്പോ​രാ​റാ​യ​പ്പോൾ, പള്ളി​യിൽ​വെ​ച്ചു മതാ​ചാ​ര്യ​മു​ഖ്യ​ന്റെ നി​ല​യിൽ ഒരു സ്തോ​ത്ര​ഗീ​തം പാ​ട​ണ​മെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹം നി​ശ്ച​യി​ച്ചു. പക്ഷേ. എന്തു കാ​ട്ടും? അതിനു വേണ്ട ആഡം​ബ​ര​ങ്ങ​ളൊ​ന്നും ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്തു​ള്ള ദാ​രി​ദ്ര്യം​പി​ടി​ച്ച ഒരു പള്ളി​ക്ക​ല​വറ മു​റി​യും ഇഴ​ക​ളൊ​ക്കെ പി​ഞ്ഞി​യ​തും കൃ​ത്രി​മ​പ്പ​ട്ടു​നാ​ട​കൊ​ണ്ടു മോ​ടി​പി​ടി​പ്പി​ച്ച​തു​മായ ചില പഴയ പ്രാർ​ഥ​ന​ക്കു​പ്പാ​യ​ങ്ങ​ളും മാ​ത്ര​മേ അവർ​ക്ക് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കൊ​ടു​പ്പാൻ കഴി​ഞ്ഞു​ള്ളൂ.

‘ഛീ’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു, ‘സഭാ​ബോ​ധ​ക​ന​വർ​ക​ളേ, ഏതാ​യാ​ലും നമു​ക്ക് സ്തോ​ത്ര​ഗീ​തം വേ​ണ​മെ​ന്നു പര​സ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തുക, എല്ലാം നേ​രെ​യാ​വും.’

അടു​ത്തു​ള്ള പള്ളി​ക​ളി​ലെ​ല്ലാം അന്വേ​ഷി​ച്ചു. ഒരു വലിയ പള്ളി​യി​ലെ ഗായക സം​ഘാ​ധ്യ​ക്ഷ​നു ശരി​ക്കു​ടു​ക്കേ​ണ്ട ഉടു​പ്പു​പോ​ലും ആ രാ​ജ്യ​ത്തു​ള്ള എല്ലാ ചെ​റു​പ​ള്ളി​ക​ളി​ലെ അന്ത​സ്സും കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്താൽ ഉണ്ടാ​ക്കാൻ സാ​ധി​ക്കി​ല്ല.

ഇങ്ങ​നെ അവർ കു​ഴ​ങ്ങു​മ്പോൾ, ആരും അറി​യാ​ത്ത രണ്ടു കു​തി​ര​സ്സ​വാ​രി​ക്കാർ മെ​ത്രാ​ന്നാ​യി ഒരു വലിയ പെ​ട്ടി കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു. സഭാ​ബോ​ധ​ക​ന്റെ ഗൃ​ഹ​ത്തിൽ ഇറ​ക്കി​വെ​ച്ചു, തൽ​ക്ഷ​ണം മട​ങ്ങി​പ്പോ​യി. ആ പെ​ട്ടി തു​റ​ന്നു​നോ​ക്കി; തങ്ക​പ്പ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു​ടു​പ്പും, വൈ​ര​ക്ക​ല്ലു​കൾ​കൊ​ണ്ട​ലം​കൃ​ത​മായ ഒരു കി​രീ​ട​വും, പ്ര​ധാന മെ​ത്രാ​ന്റേ​തായ ഒരു കു​രി​ശും, ഒരു വി​ല​പ്പെ​ട്ട സ്ഥാ​ന​ദ​ണ്ഡും അതി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു –എല്ലാം എബ്രൂ​ങ് പള്ളി​യി​ലെ ഭണ്ഡാ​ര​പ്പു​ര​യിൽ​നി​ന്നു കട്ടു​കൊ​ണ്ടു​പോ​യ​വ​യാ​ണ്. പെ​ട്ടി​യു​ടെ മു​ക​ളിൽ ഒരു കട​ലാ​സ്സിൻ​ക​ഷ്ണം പതി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്; അതിൽ ഇങ്ങ​നെ എഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു– ‘മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു​വി​നു ക്ര​വാ​ത്ത് കൊ​ടു​ത്ത​യ​യ്ക്കു​ന്ന​ത്.’

‘ഞാൻ പറ​ഞ്ഞി​ല്ലേ, എല്ലാം താനേ നേ​രെ​യാ​വു​മെ​ന്ന്?’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു. അദ്ദേ​ഹം ഒരു പു​ഞ്ചി​രി​യോ​ടു​കൂ​ടി തു​ടർ​ന്നു, ഒരു​പ​ബോ​ധ​ക​ന്റെ വെ​ള്ള​ക്കു​പ്പാ​യം കൊ​ണ്ട് തൃ​പ്തി​പ്പെ​ടു​ന്ന ആൾ​ക്ക് ഈശ്വ​രൻ പ്ര​ധാന മെ​ത്രാ​ന്റെ വസ്ത്ര​വി​ശേ​ഷം കൊ​ടു​ത്ത​യ​യ്ക്കു​ന്നു.’

‘മോൺ​സി​ന്യേർ,’ ഒരു മന്ദ​സ്മി​ത​ത്തോ​ടു​കു​ടി തല ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കി​ട്ടു സഭാ​ബോ​ധ​കൻ പി​റു​പി​റു​ത്തു; ‘ഈശ്വരൻ-​ അല്ലെ​ങ്കിൽ ചെ​കു​ത്താൻ.’

മെ​ത്രാൻ സഭാ​ബോ​ധ​ക​നെ ഒന്നു​റ​പ്പി​ച്ചു​നോ​ക്കി, അധി​കാ​ര​സ്വ​ര​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി പറ​ഞ്ഞു, ‘ഈശ്വ​രൻ!’

ഷാ​ത്തെ​ലാ​റി​ലേ​ക്ക് മട​ങ്ങി​വ​രു​മ്പോൾ, വഴി​ക്കെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ഒര​പൂർ​വ​വ​സ്തു​വി​നെ എന്ന​പോ​ലെ ആളുകൾ തു​റി​ച്ചു​നോ​ക്കു​വാൻ പു​റ​ത്തേ​ക്കു വന്നു. ഷാ​ത്തെ​ലാ​റി​ലെ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്റെ വീ​ട്ടിൽ കാ​ത്തു​താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​ന്റേ​യും മദാം മഗ്ല്വേ​റി​ന്റേ​യും അരി​കിൽ അദ്ദേ​ഹം മട​ങ്ങി​യെ​ത്തി. അദ്ദേ​ഹം സഹോ​ദ​രി​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞുഃ ‘അപ്പോൾ! ഞാൻ പറ​ഞ്ഞ​തു ശരി​യാ​യോ? സാ​ധു​മ​താ​ചാ​ര്യൻ അയാൾ​ക്കു​ള്ള സാധു മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ക്കാ​രു​ടെ അടു​ക്ക​ലേ​ക്ക് കയ്യും മലർ​ത്തി പോയി. അവി​ടെ​നി​ന്നു കൈ നി​റ​ച്ചും​കൊ​ണ്ട് മട​ങ്ങി​പ്പോ​ന്നു. ഈശ്വ​ര​നി​ലു​ള്ള വി​ശ്വാ​സം​മാ​ത്രം എടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടു ഞാൻ അങ്ങോ​ട്ടു പോയി; ഇങ്ങോ​ട്ട് ഒരു പ്ര​ധാ​ന​പ​ള്ളി​സ്വ​ത്തു മു​ഴു​വ​നും കൊ​ണ്ടു​പോ​ന്നു.’

അന്നു രാ​ത്രി കി​ട​ക്കാൻ പോ​കു​ന്ന​തി​നു മുൻപ് അദ്ദേ​ഹം പി​ന്നേ​യും പറ​ഞ്ഞു: ‘നമു​ക്ക് ഒരി​ക്ക​ലും തട്ടി​പ്പ​റി​ക്കാ​രേ​യും കൊ​ല​പാ​ത​കി​ക​ളേ​യും പേ​ടി​ക്കാ​തി​രി​ക്കുക. അവ​രെ​ല്ലാം പു​റ​ത്തു​നി​ന്നു വരു​ന്ന അപ​ക​ട​ങ്ങ​ളാ​ണ്–സാ​ര​മി​ല്ലാ​ത്ത അപ​ക​ട​ങ്ങൾ. നമു​ക്ക് നമ്മെ​ത്ത​ന്നെ പേ​ടി​ക്കുക. ദുർ​വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളാ​ണ് വാ​സ്ത​വ​ത്തി​ലു​ള്ള തട്ടി​പ്പ​റി​ക്കാർ; ദുർ​വൃ​ത്തി​ക​ളാ​ണ് വാ​സ്ത​വ​ത്തി​ലു​ള്ള കൊ​ല​പാ​ത​കി​കൾ.

വലു​തായ അപ​ക​ട​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം നമ്മു​ടെ ഉള്ളിൽ​ക്കി​ട​ക്കു​ന്നു.നമ്മു​ടെ തലയോ നമ്മു​ടെ പണ​സ്സ​ഞ്ചി​യോ തക​രാ​റാ​ക്കാൻ എന്തെ​ങ്കി​ലും നി​ല്ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ അതു​കൊ​ണ്ടെ​ന്താ​ണ്! നമു​ക്കു നമ്മു​ടെ ആത്മാ​വി​നെ തക​രാ​റാ​ക്കാൻ നി​ല്ക്കു​ന്ന​തെ​ന്തോ അതി​നെ​പ്പ​റ്റി മാ​ത്രം ആലോ​ചി​ക്കുക’

പി​ന്നെ അദ്ദേ​ഹം സഹോ​ദ​രി​യോ​ടാ​യി​ട്ടു പറ​ഞ്ഞു: ‘സഹോ​ദ​രീ, ഒരു മതാ​ചാ​ര്യൻ തന്റെ കൂ​ട്ടു​കാ​ര​ന്റെ നേർ​ക്കു യാ​തൊ​രു മുൻ​ക​രു​ത​ലും ചെ​യ്യ​രു​തു്. അയാ​ളു​ടെ കൂ​ട്ടു​കാ​രൻ എന്തു​ചെ​യ്യു​ന്നു​വോ അത് ഈശ്വ​രൻ സമ്മ​തി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. വല്ല അപ​ക​ട​വും നമ്മെ ബാ​ധി​ക്കു​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്ന സമയം, നമു​ക്ക് ഈശ്വ​ര​നോ​ടു പ്രാർ​ഥി​ക്കു​ക​മാ​ത്രം ചെയ്ക. പ്രാർ​ഥ​ന​യും നമു​ക്കു​വേ​ണ്ടി​യാ​വ​രു​ത്. നമ്മു​ടെ സഹോ​ദ​രൻ നാം കാരണം പാപം ചെ​യ്യ​രു​തേ എന്നു​മാ​ത്രം.

ഏതാ​യാ​ലും ഇങ്ങ​നെ​യു​ള്ള സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ജീ​വി​ത​ത്തിൽ വളരെ ദുർ​ല​ഭ​മാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങൾ അറി​യു​ന്നവ മാ​ത്രം പറ​ഞ്ഞു. എന്നാൽ അദ്ദേ​ഹം ഒരേ സമ​യ​ത്ത് ഒരേ കാ​ര്യം ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ ദിവസം കഴി​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഓരോ മാ​സ​വും ഓരോ മണി​ക്കൂ​റു​പോ​ലെ​യാ​യി​രു​ന്നു.

എം​ബ്രു​ങ്ങി​ലെ ‘ഭണ്ഡാ​രം’ പി​ന്നെ എന്താ​യി എന്ന്, അതി​നെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു​ള്ള ഓരോ ചോ​ദ്യ​വും ഞങ്ങ​ളെ ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടി​ക്കു​ന്ന​താ​ണ്. അതിൽ വളരെ ഭം​ഗി​യു​ള്ള സാ​ധ​ന​ങ്ങൾ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു–വളരെ കൊതി തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന സാ​ധ​ന​ങ്ങൾ–അതേ ഭാ​ഗ്യ​ഹീ​ന​ന്മാ​രു​ടെ കട്ടു​കൊ​ണ്ടു പോ​ക​പ്പെ​ടാൻ വളരെ എളു​പ്പ​മു​ള്ള സമാ​ന​ങ്ങൾ മോ​ഷ്ടി​ക്ക​പ്പെ​ടുക എന്ന​തു മുൻ​പു​ത​ന്നെ ഒരി​ക്കൽ കഴി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. പകു​തി​പ്പ​ണി കഴി​ഞ്ഞു; ഇനി മോ​ഷ​ണ​ത്തി​നു മറ്റൊ​രു ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കു​തി​രി​യുക മാ​ത്ര​മേ വേ​ണ്ടു; സാ​ധു​ക്ക​ളു​ടെ അടു​ക്കൽ ചെ​ന്നു​ചേ​രാൻ ഒരെ​ളു​പ്പ​വ​ഴി​യി​ലൂ​ടെ വെ​ക്കുക മാ​ത്ര​മേ ഇനി ചെ​യ്യേ​ണ്ട​തു​ള്ളു. ഏതാ​യാ​ലും ഞങ്ങൾ ഈ കാ​ര്യ​ത്തിൽ ഒന്നും കട​ന്നു തീർ​ച്ച​പ​റ​യു​ന്നി​ല്ല. ഒന്നു​മാ​ത്രം: മെ​ത്രാൻ എഴു​തി​വെ​ച്ച കട​ലാ​സ്സു​ക​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ അധികം സ്പ​ഷ്ട​മ​ല്ലാ​ത്ത ഒരു കു​റി​പ്പു കണ്ടു; അതേ​താ​ണ്ട് ഈ കാ​ര്യ​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്ന​താ​ണെ​ന്നു വരാം; അതി​ങ്ങ​നെ​യ​ത്രേ:

’ഇതു പള്ളി​യി​ലേ​ക്കോ അതോ ആസ്പ​ത്രി​യി​ലേ​ക്കോ എത്തി​ക്കേ​ണ്ട​ത് എന്നു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യാ​ണ് കാ​ര്യം.’

മുൻപു പറഞ്ഞ ആലോ​ച​നാ​സ​ഭാം​ഗം (=സെ​ന​റ്റർ) ഒരു സമർ​ഥ​നാ​യി​രു​ന്നു; മന​സ്സാ​ക്ഷി, മത​വി​ശ്വാ​സം, നീ​തി​ന്യാ​യം, ധർ​മ​ബു​ദ്ധി എന്നി​ങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന​തും, ഓരോ തട​സ്സ​ങ്ങ​ളെ ഉണ്ടാ​ക്കി​വെ​ക്കു​ന്ന​തു​മായ യാ​തൊ​ന്നി​നേ​യും വി​ല​വെ​ക്കാ​തെ, അയാൾ തന്റെ കാ​ര്യം നോ​ക്കി; തന്റെ കാ​ര്യം സാ​ധി​ക്കു​ക​യും തന്റെ ആവ​ശ്യം നി​റ​വേ​റ്റു​ക​യു​മാ​കു​ന്ന നേർ​വ​ഴി​യിൽ​നി​ന്ന് ഒരി​ക്ക​ലും, ഒരു ലേ​ശ​മെ​ങ്കി​ലും പത​റി​പ്പോ​കാ​തെ, അയാൾ ശരി​ക്ക് എത്തേ​ണ്ട ദി​ക്കിൽ ചെ​ന്നു​നി​ന്നു. തൊ​ട്ട​തി​ലെ​ല്ലാം ജയം കി​ട്ടി. ഒട്ടു പാ​കം​വ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള ഒരു പഴയ വക്കീ​ലാ​ണ് അയാൾ; ഒരി​ക്ക​ലും അയാളെ ഒരു ചീ​ത്താ​ളെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ–അയാൾ ബു​ദ്ധി​പൂർ​വം പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചു ലോ​ക​ത്തി​ലെ നല്ല ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളും നല്ല സൗ​ക​ര്യ​ങ്ങ​ളും നല്ല ഭാ​ഗ്യ​ങ്ങ​ളും കൈ​യി​ലാ​ക്കി, തന്റെ ആൺ​മ​ക്കൾ​ക്കും പെൺ​മ​ക്ക​ളു​ടെ ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാർ​ക്കും ചാർ​ച്ച​ക്കാർ​ക്കും, സ്നേ​ഹി​ത​ന്മാർ​ക്കും തന്നെ​ക്കൊ​ണ്ടു കഴി​യു​ന്ന എല്ലാ ചി​ല്ല​റ​സ​ഹാ​യ​ങ്ങ​ളും ചെ​യ്തു​കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടു​ള്ളാ​ളാ​ണ്. പി​ന്നെ​യു​ള്ള​തെ​ന്തും വലിയ വി​ഡ്ഡി​ത്ത​മാ​യി​ട്ടേ അയാൾ​ക്കു തോ​ന്നി​യി​രു​ന്നു​ള്ളു. അയാൾ ബു​ദ്ധി​മാ​നും, എപ്പി​ക്യൂ​റ​സ്സി​ന്റെ [23] ശി​ഷ്യ​നാ​ണ് താൻ എന്നു വി​ചാ​രി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധം, പഠി​പ്പു​ള്ള​വ​നു​മാ​യി​രു​ന്നു; പക്ഷേ, അയാൾ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ, പിഗോ–ലെ ബ്രു​ങ്ങി​ന്റെ [24] ഒരു സന്താ​നം മാ​ത്ര​മാ​ണ്; അയാൾ അന​ന്ത​ങ്ങ​ളും ശാ​ശ്വ​ത​ങ്ങ​ളു​മായ എല്ലാ​റ്റി​നേ​ക്കു​റി​ച്ചും, ‘ആ സാ​ധു​വ​യ​സ്സൻ ചങ്ങാ​തി​യായ മെ​ത്രാ​ന്റെ തോ​ന്നി​വാ​സ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യും നേ​രം​പോ​ക്കാ​യും ആഹ്ലാ​ദ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​യും പരി​ഹ​സി​ച്ചു ചി​രി​ക്കാ​റു​ണ്ട്. ചി​ല​പ്പോൾ മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേ​ലി​ന്റെ മുൻ​പിൽ​വെ​ച്ചു​ത​ന്നെ ഒരി​ഷ്ടം​കാ​ണി​ക്കു​ന്ന അധി​കാ​ര​ഭാ​വ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി അയാൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കളി​യാ​ക്കും; അദ്ദേ​ഹം അതി​രു​ന്നു ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു​കേൾ​ക്കും.

ഏതാ​ണ്ട് ഉദ്യോ​ഗ​സം​ബ​ന്ധി​യായ എന്തോ ഒരു സന്ദർ​ഭ​വി​ശേ​ഷ​ത്തി​ലോ മറ്റോ–എന്താ​ണെ​ന്ന് എനി​ക്കി​പ്പോൾ നല്ല ഓർ​മ​യി​ല്ല–കോ​ങ്ത്*** (ആ സെ​ന​റ്റർ) മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേ​ലൊ​രു​മി​ച്ചു പൊ​ല്ലീ​സ്സു​മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്റെ വീ​ട്ടിൽ ഒരു വി​രു​ന്നു​സൽ​ക്കാ​ര​ത്തി​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പല​ഹാ​ര​സ​മ​യ​ത്ത്, അന്ത​സ്സു തീരെ വി​ട്ടി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, അല്പം ആഹ്ലാ​ദം കയ​റി​യി​രു​ന്ന സെ​ന​റ്റർ കു​റ​ച്ചു​ച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു:

‘എന്നാ​ലോ, മെ​ത്രാൻ, നമു​ക്കൊ​രു വാ​ദ​പ്ര​തി​വാ​ദം ചെ​യ്യുക. ഒന്നു കണ്ണു​ചി​മ്മി​പ്പോ​കാ​തെ ഒരു പ്ര​ധാ​നാ​ലോ​ച​നാ​സ​ഭാം​ഗ​ത്തി​നും ഒരു മെ​ത്രാ​ന്നും അന്യോ​ന്യം നോ​ക്കി​ക്കാ​ണാൻ ഞെ​രു​ക്ക​മു​ണ്ട്. നമ്മൾ രണ്ടു​ത​രം ആസ്തി​ക​ന്മാ​രാ​ണ്. ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ട് ഒരു കാ​ര്യം തു​റ​ന്നു സമ്മ​തി​ക്കാൻ പോ​കു​ന്നു. എനി​ക്കു സ്വ​ന്ത​മാ​യി ഒരു തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​മു​ണ്ട്.’

‘നി​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​ത് ശരി​യു​മാ​ണ്.’ മെ​ത്രാൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു. ‘ഒരാൾ ഒരു തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ അതി​ന്മേൽ ചട​ഞ്ഞു​കൂ​ടു​ന്നു. നി​ങ്ങൾ പട്ടു​കി​ട​ക്ക​ക്കാ​ര​നാ​ണ്, സെ​ന​റ്റർ.’

സെ​ന​റ്റർ​ക്ക് ഉത്സാ​ഹം കൂടി; പി​ന്നേ​യും പറ​ഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങി; ‘നമു​ക്കു നല്ല ചങ്ങാ​തി​ക​ളാ​വുക.’

‘നല്ല ചെ​കു​ത്താ​ന്മാ​രാ​വുക.’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു.

‘ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടു പ്ര​സ്താ​വി​ക്കു​ന്നു, സെ​ന​റ്റർ തു​ടർ​ന്നു. ‘മാർ​ക്കി​ദാർ ഴെ​ന്യു [25] പൈറോൺ [26] ഹോ​ബ്സ് [27] ഇവർ ആഭാ​സ​ന്മാ​ര​ല്ല. എന്റെ വാ​യ​ന​ശാ​ല​യി​ലു​ള്ള എല്ലാ തത്ത്വ​ജ്ഞാ​നി​ക​ളും വക്ക​ത്തു തങ്ക​പ്പൂ​ച്ചു​ള്ള​വ​രാ​ണ്.”

‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മട്ടിൽ​ത്ത​ന്നെ,’ മെ​ത്രാൻ ഇട​യ്ക്കു പറ​ഞ്ഞു.

ആലോ​ച​നാ​സ​ഭാം​ഗം പി​ന്നെ​യും തു​ട​ങ്ങി: ’ദി​ദ​റോ​വി​നോ​ട് [28] എനി​ക്കു ദേ​ഷ്യ​മാ​ണ്; അയാൾ ഒരു ഭാ​വ​നാ​ശാ​സ്ത്ര​കാ​ര​നും, ഒരു വലിയ പ്രാ​സം​ഗി​ക​നും, ഒരു ലഹ​ള​ക്കാ​ര​നു​മാ​ണ്; ആന്ത​ര​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ അയാൾ ഒരീ​ശ്വ​ര​വി​ശ്വാ​സി​യും, വോൾ​ത്തെ​യ​റേ​ക്കാൾ [29] മത​വി​രോ​ധി​യു​മാ​ണ്. വോൾ​ത്തെ​യർ നീ​ഡ്ഹാ​മി​നെ [30] കളി​യാ​ക്കി; അതു ശരി​യാ​യി​ല്ല; എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ നീ​ഡ്ഹാ​മി​ന്റെ ആരൽ​മ​ത്സ്യ​ങ്ങൾ [31] ഈശ്വ​ര​നെ​ക്കൊ​ണ്ട് ആവ​ശ്യ​മി​ല്ലെ​ന്നു കാ​ണി​ക്കു​ന്നു. ഒരു തരി ഗോ​ത​മ്പു​മാ​വിൽ ഒരു​തു​ള്ളി വി​നീ​ഗർ​മ​ദ്യം ചേർ​ത്തു​ള്ള​ത് ‘വെ​ളി​ച്ച​മു​ണ്ടാ​വ​ട്ടെ’ [32] എന്ന​തി​ന്റെ ഫലം നട​ത്തും. ആ തു​ള്ളി കു​റേ​ക്കൂ​ടി അധി​ക​മാ​വു​ക​യും ആ തവി കു​റേ​ക്കൂ​ടി വലു​താ​വു​ക​യും ചെ​യ്തു എന്നു സങ്ക​ല്പി​ക്കുക; നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ലോ​ക​മാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു. മനു​ഷ്യ​നാ​ണ് ആരൽ​മ​ത്സ്യം. അപ്പോൾ ശാ​ശ്വ​ത​പി​താ​വി​നെ​ക്കൊ​ണ്ടു​ള്ള പ്ര​യോ​ജ​ന​മെ​ന്ത്? സർ​വ്വേ​ശ്വ​രൻ ഉണ്ടെ​ന്നു​ള്ള സി​ദ്ധാ​ന്തം, മെ​ത്രാൻ എന്നെ ദേ​ഷ്യം പി​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. കഴ​മ്പി​ല്ലാ​ത്ത ന്യാ​യ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടിയ ചില കഴ​മ്പി​ല്ലാ​ത്ത ജന​ങ്ങ​ളെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കാ​ന​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നി​നും, അതി​നേ​ക്കൊ​ണ്ട് കൊ​ള്ളി​ല്ല. ആ സമ​ഷ്ടി​യെ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി കളയു; അതെ​ന്നെ സ്വൈ​രം കെ​ടു​ത്തു​ന്നു! ശൂ​ന്യ​ത്തി​നു ജയജയ; അതെ​ന്നെ സമാ​ധാ​ന​ത്തിൽ നിർ​ത്തു​ന്നു​ണ്ട്, ഞാനും നി​ങ്ങ​ളും​കൂ​ടി പറ​യു​ക​യാ​വു​മ്പോൾ, എന്റെ ഗ്ലാ​സ്സൊ​ഴി​ക്കു​മ്പോ​ഴ​ത്തെ ഒരു​നേ​രം​പോ​ക്കാ​യി, എന്റെ മതോ​പ​ദേ​ഷ്ടാ​വി​നോ​ട് പാ​പ​സ​മ്മ​തം ചെ​യ്ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ–ഞാനതു ചെ​യ്യേ​ണ്ട​താ​ണ​ല്ലോ–എനി​ക്കു കുറെ ബു​ദ്ധി​യു​ണ്ടെ​ന്നു ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടു ഏറ്റു​പ​റ​യു​ന്നു. ഊർ​ദ്ധ്വൻ വലി​ക്കു​ന്ന​തു​വ​രേ​ക്കും സന്ന്യാ​സ​വും ആത്മ​ത്യാ​ഗ​വും അനു​ഷ്ഠി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു​പ​ദേ​ശി​ക്കു​ന്ന നി​ങ്ങ​ളു​ടെ യേ​ശു​ക്രി​സ്തു​വി​നെ എനി​ക്കു വലിയ ഭ്ര​മ​മി​ല്ല. അതു യാ​ച​ക​ന്മാ​രോ​ട് ഒരു ലു​ബ്ധൻ ചെ​യ്യു​ന്ന ഉപ​ദേ​ശ​മാ​ണ്. സന്ന്യാ​സം എന്തി​ന്ന്? ആത്മ​ത്യാ​ഗം, എന്താ​വ​ശ്യ​ത്തി​ലേ​ക്ക്? ഒരു ചെ​ന്നായ മറ്റൊ​രു ചെ​ന്നാ​യ​യു​ടെ ആവ​ശ്യ​ത്തി​ന്നു തന്ന​ത്താൻ കൊ​ത്തി​നു​റു​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​താ​യി ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടി​ല്ല. അപ്പോൾ നമു​ക്കു പ്ര​കൃ​തി​യെ​ത്ത​ന്നെ പറ്റി​പ്പി​ടി​ക്കുക. നമ്മൾ സക​ല​ത്തി​നും മു​ക​ളി​ലാ​ണ്; അതു​പോ​ലെ, മു​ക​ളിൽ​ത്ത​ന്നെ​യു​ള്ള തത്ത്വ​ജ്ഞാ​നം നമു​ക്കു​ണ്ടാ​ക്കുക. മറ്റു​ള്ള​വ​രു​ടെ മൂ​ക്കി​ന്ന​റ്റ​ത്തിൽ​നി​ന്ന് അപ്പു​റ​ത്തേ​ക്കു കാണാൻ വയ്യെ​ങ്കിൽ, നമ്മൾ മു​ക​ളി​ലാ​യി​ട്ടു​ള്ള​തി​ന്റെ പ്ര​യോ​ജ​ന​മെ​ന്ത്? നമു​ക്ക് ആഹ്ലാ​ദ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കുക. ജീ​വി​ത​മാ​ണ് ആകെ​യു​ള്ള​ത്. ഇതിൽ​നി​ന്ന് വി​ട്ടു, മു​ക​ളി​ലോ, താ​ഴ​ത്തോ എവി​ടെ​യോ, മനു​ഷ്യ​ന്നു വേറെ ഒരു ജീ​വി​ത​മു​ണ്ടെ​ന്ന് എനി​ക്കു വി​ശ്വാ​സ​മി​ല്ല; ഇല്ല, അതി​നെ​പ്പ​റ്റി ഒരൊ​റ്റ വാ​ക്കും ഞാൻ വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ഹാ! ആത്മ​ത്യാ​ഗ​വും സന്ന്യാ​സ​വും നല്ല​താ​ണെ​ന്ന് എന്നെ പറ​ഞ്ഞു പി​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്നു! എന്തു ചെ​യ്യു​മ്പോ​ഴും ഞാൻ സൂ​ക്ഷി​ക്ക​ണം; പാ​പ​മെ​ന്താ​ണ്, പു​ണ്യ​മെ​ന്താ​ണ്, ന്യാ​യ​മെ​ന്താ​ണ്, അന്യാ​യ​മെ​ന്താ​ണ്, തെ​റ്റെ​ന്താ​ണ് ശരി​യെ​ന്താ​ണ്? എന്നാ​ലോ​ചി​ച്ചു ഞാൻ എന്റെ തല​യി​ട്ടു കട​യി​ക്ക​ണം. എന്തി​ന്? എന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി​കൾ​ക്കെ​ല്ലാം ഞാൻ സമാ​ധാ​നം പറ​യേ​ണ്ടി​വ​രും, അതിന്. എപ്പോൾ? മരി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷം. എന്തൊ​രു കൗ​തു​ക​ക​ര​മായ സ്വ​പ്നം! മരി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷം എന്നെ കട​ന്നു​പി​ടി​ക്കാൻ കഴി​യു​ന്ന ആൾ നി​ശ്ച​യ​മാ​യും ഒരു വല്ലാ​ത്ത സമർ​ഥ​നാ​വ​ണം. നി​ങ്ങൾ​ക്കു കഴി​യു​മെ​ങ്കിൽ, ഇല്ലാ​ത്ത കൈ​പ്പ​ടം​കൊ​ണ്ട് ഒരു​പി​ടി മണ്ണിൻ​പൊ​ടി കട​ന്നു പി​ടി​യ്ക്കുക. യോ​ഗ​ദീ​ക്ഷ കഴി​ഞ്ഞ​വ​രും മാ​യ​യു​ടെ മൂ​ടു​പ​ടം മാ​റ്റി​ക്ക​ള​ഞ്ഞ​വ​രു​മായ ഞങ്ങൾ വാ​സ്ത​വം പറ​യ​ട്ടെ; പാപം എന്ന ഒന്നി​ല്ല; ഉണ്ട്, മു​ള​ച്ചു​വ​ര​ലു​ണ്ടു്. സാ​ത്താ​നാ​യി​ട്ടു​ള്ള​തു് നമു​ക്ക​ന്വേ​ഷി​ക്കുക; പരി​പൂർ​ണ​മാ​യി നമു​ക്ക് അതി​ന്റെ അടി​യി​ലേ​ക്കു ചെ​ല്ലുക. പരി​പൂർ​ണ​മാ​യി നമു​ക്ക് അതൊ​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കുക. എന്തു മണ്ണിൻ​ക​ട്ട​യാ​ണ്! അതി​ന്റെ അടി​യി​ലേ​ക്കു നമു​ക്കൊ​ന്നി​റ​ങ്ങി​നോ​ക്കുക. സത്യം നമു​ക്കു കണ്ടു​പി​ടി​ക്ക​ണം; ഭൂ​മി​യെ നമു​ക്ക് അതി​ന്റെ അറ്റം​വ​രെ കു​ഴി​ക്കുക എന്നി​ട്ട് അതിനെ കട​ന്നു​പി​ടി​കൂ​ടുക. എന്നാൽ അതു നി​ങ്ങൾ​ക്ക് എന്തെ​ന്നി​ല്ലാ​ത്ത സുഖം തരും. അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ​ക്കു ചി​രി​വ​രും. അതി​ന്റെ അടി എനി​ക്കു ബഹു​പാ​ക​മാ​ണ് അതേ, കി​റു​കൃ​ത്യം. മെ​ത്രാൻ, അമർ​ത്യ​ത്ത്വം ഒരു യദ്യ​ച്ഛാ​സം​ഭ​വ​മാ​ണ്; മരി​ച്ച​വ​രു​ടെ ബൂ​ട്സ്സു​കൾ​ക്കു നോ​റ്റി​രി​ക്കുക. ഹാ! എന്തു രസ​ക​ര​മായ വാ​ഗ്ദാ​നം! നി​ങ്ങൾ വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ അതു വി​ശ്വ​സി​ച്ചി​രു​ന്നോ​ളു! ഹാ! ആദാ​മി​ന്റെ യോഗം എന്തു വി​ചി​ത്ര​ത​ര​മായ യോഗം! നമ്മൾ ആത്മാ​ക്ക​ളാ​ണ്; നമ്മൾ ഇനി ചു​മൽ​പ്പ​ല​ക​ളിൽ നീ​ല​ച്ചി​റ​കു​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ദേ​വ​ന്മാ​രാ​വും. ഒരു സാ​ഹാ​യ്യം ചെ​യ്യു; ഈശ്വ​ര​നാൽ അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ആളുകൾ ഒരു നക്ഷ​ത്ര​ത്തിൽ​നി​ന്നു മറ്റേ നക്ഷ​ത്ര​ത്തി​ലേ​ക്കു പാ​ഞ്ഞു​ക​ളി​ക്കു​മെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​തു തേർ​ത്തു​ലി​യ​ന​ല്ലേ? [33] വളരെ നല്ല​ത്. നമ്മൾ നക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ളി​ലെ പച്ച​പ്പ​യ്യ്യാ​വ​ട്ടെ. അതിനു പുറമെ, നമു​ക്ക് ഈശ്വ​ര​നെ കാണാം. ട, ട, ട! ഈ സ്വർ​ഗ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം എന്തു വി​ഡ്ഡി​ത്ത​ങ്ങ​ളാ​ണ്! ഈശ്വ​രൻ ഒരു കഥ​യി​ല്ലാ​ത്ത ഭയ​ങ്കര ജന്തു​വാ​ണ്! അതു ഞാൻ മോ​ണി​ത്തൂർ പത്ര​ത്തിൽ പറ​യു​ക​യി​ല്ല; ഓഹാ! എന്നാൽ അതു ഞാൻ സ്നേ​ഹി​ത​ന്മാ​രു​ടെ ഇടയിൽ മന്ത്രി​ക്കും. അതേ കു​പ്പി ചെ​രി​ക്കു​മ്പോ​ഴ​ത്തെ ഞായം. സ്വർ​ഗ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി ലോ​ക​ത്തെ ബലി​ക​ഴി​ക്കു​ന്ന​തു നിഴലു പി​ടി​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി ഇര കള​യു​ക​യാ​ണ്. ബ്ര​ഹ്മ​ത്താൽ വഞ്ചി​ക്ക​പ്പെ​ടുക! ഞാൻ അങ്ങ​ന​ത്തെ ഒരു വി​ഡ്ഡി​യ​ല്ല. ഞാൻ ഒരു സു​ന്ന​യാ​ണ്. ഞാൻ എന്നെ സെ​ന​റ്റർ മൊ​സ്യു കൗൺട് നോ​ട്ട് (=സുന്ന) എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു. ജനി​ച്ച​തി​നു മുൻപ് ഞാ​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വോ? ഇല്ല. മരി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷം ഞാൻ ഉണ്ടാ​യി​രി​ക്കു​മോ? ഇല്ല. എന്താ​ണ് ഞാൻ? ഒരു സാ​വ​യ​വ​പ്രാ​ണി​യാ​യി കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്ത കു​റ​ച്ചു മണ്ണിൻ​പൊ​ടി. ഈ ഭൂ​മി​യിൽ ഞാൻ എന്താ​ണ് ചെ​യ്യേ​ണ്ട​ത്? ഞാൻ​ത​ന്നെ അതു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്ത​ണം: ദുഃ​ഖി​ക്കുക, അല്ലെ​ങ്കിൽ സു​ഖി​ക്കുക. ദുഃഖം എന്നെ എവിടെ കൊ​ണ്ടു പോ​യാ​ക്കും? ശൂ​ന്യ​ത​യിൽ. പക്ഷേ, ഞാൻ ദുഃ​ഖി​ച്ചു. സുഖം എന്നെ എവിടെ കൊ​ണ്ടു​പോ​യാ​ക്കും? ശു​ന്യ​ത​യിൽ; പക്ഷേ ഞാൻ സു​ഖി​ച്ചു. എന്റെ കാ​ര്യം ഞാൻ തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തി. ഒന്നു​കിൽ ഭക്ഷി​ക്ക​ണം, അല്ലെ​ങ്കിൽ ഭക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട​ണം; ഞാൻ ഭക്ഷി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. പല്ലാ​വു​ന്ന​താ​ണ് പു​ല്ലാ​വു​ന്ന​തി​നേ​ക്കാൾ നല്ല​ത്. ഇത​ത്രേ എന്റെ ജ്ഞാ​നം. അതു​പ്ര​കാ​രം ഞാൻ ഉന്തു​ന്നേ​ട​ത്തേ​ക്ക് എവി​ടെ​യ്ക്കെ​ങ്കി​ലും പൊ​യ്ക്കൊ​ള്ളു, ശവ​ക്കു​ഴി കു​ഴി​ക്കു​ന്ന​വ​നെ അവിടെ കാണാം; ഞങ്ങൾ ചി​ലർ​ക്കു​ള്ള ദേ​വ​ഗ​ണം: എല്ലാം ആ വലിയ കു​ഴി​യിൽ ചെ​ന്നു​വി​ഴു​ന്നു. കഴി​ഞ്ഞു. സമാ​പ്തം. കടവും മു​ത​ലും ആകെ​യി​ട്ടു. പോയി, പോയി. അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യി. ഞാൻ പറ​യു​ന്ന​തു വി​ശ്വ​സി​ക്കുക, മരണം മര​ണ​മാ​ണ്. ഈ വി​ഷ​യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി എന്നെ​ങ്കി​ലും പറ​ഞ്ഞു​ത​രാൻ ഒരാ​ളു​ണ്ടെ​ന്നു കേ​ട്ടാൽ എനി​ക്കു ചി​രി​യാ​ണ്. വളർ​ത്ത​മ്മ​മാ​രു​ടെ കെ​ട്ടു​ക​ഥ​കൾ; കു​ട്ടി​കൾ​ക്കു​ള്ള ഇമ്പാ​ച്ചി; മനു​ഷ്യർ​ക്കു​ള്ള സർ​വ്വേ​ശ്വ​രൻ. ഇല്ല നമു​ക്കു​ള്ള നാളെ രാ​ത്രി​യാ​ണ്. ശവ​ക്കു​ഴി​യു​ടെ അപ്പു​റ​ത്ത് അതേ​വി​ധം ശൂ​ന്യ​ത​യ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മി​ല്ല. നി​ങ്ങൾ സർ​ദ​ന​പ്പ​ല​സ്സാ [34] യി അല്ലെ​ങ്കിൽ, വാ​ങ്സാ​ങ്ദ് പോളാ [35] യി–ഒരു വ്യ​ത്യാ​സ​വു​മി​ല്ല. ഇതാണ് സത്യം. അപ്പോൾ മറ്റു​ള്ള​തൊ​ക്കെ അവിടെ കി​ട​ക്ക​ട്ടെ; ഉള്ള കാലം ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കുക. ഞാൻ എന്നു നി​ങ്ങ​ളിൽ ഉള്ള​കാ​ലം ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കുക. ഞാൻ എന്ന് നി​ങ്ങ​ളിൽ ഉള്ള കാ​ല​ത്തോ​ളം അതിനെ ഉപ​യോ​ഗി​ക്കുക, വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ, ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടു പറ​യ​ട്ടെ, മെ​ത്രാൻ, എനി​ക്കു സ്വ​ന്ത​മാ​യി ഒരു തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​മു​ണ്ട്; എനി​ക്കു സ്വ​ന്ത​മാ​യി ചില തത്ത്വ​ജ്ഞാ​നി​ക​ളു​മു​ണ്ട്. ആവക വി​ഡ്ഡി​ത്തം​കൊ​ണ്ടു മയ​ങ്ങി​പ്പോ​വാൻ ഞാൻ നി​ല്ക്കി​ല്ല. അധഃ​പ​തി​ച്ചു​കി​ട​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കു നി​ശ്ച​യ​മാ​യും എന്തെ​ങ്കി​ലും ഒന്നു വേണം–കാ​ലി​ലൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​ത്ത യാ​ച​ക​ന്മാർ​ക്കും, കത്തി​യ​ണ​ച്ചു കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കും, ഗതി​യി​ല്ലാ​ത്ത പാ​വ​ങ്ങൾ​ക്കും, നി​ശ്ച​യ​മാ​യും ഒരു താ​ങ്ങു​വേ​ണം. പു​രാ​ണ​ങ്ങൾ, മനോ​രാ​ജ്യ​ങ്ങൾ, ആത്മാ​വ്, അമർ​ത്ത്യ​ത്വം, സ്വർ​ഗം, നക്ഷ​ത്ര​ങ്ങൾ ഇതൊ​ക്കെ അവർ​ക്കു വി​ഴു​ങ്ങാൻ​വേ​ണ്ടി ഉണ്ടാ​ക്കി​വെ​ച്ച സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളാ​ണ്. അവർ അവയെ ആർ​ത്തി​യോ​ടു​കൂ​ടി കു​ടു​കു​ടെ ഇറ​ക്കു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ഉണ​ങ്ങി​ക്ക​ടി​ച്ച അപ്പ​ത്തി​ന്മേൽ അവർ അതെ​ടു​ത്തു പു​ര​ട്ടു​ന്നു. മറ്റൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​ത്ത​വ​ന്നു ദയാ​ലു​വായ ഈശ്വ​ര​നു​ണ്ട്. അതാണ് അവ​ന്നു കി​ട്ടാ​വു​ന്ന സക​ല​ത്തി​ലും വെ​ച്ചു കു​റ​ഞ്ഞ​ത്. ഞാൻ അതിനു യാ​തൊ​രു വി​രോ​ധ​വും പറ​യു​ന്നി​ല്ല. പക്ഷേ, മൊ​സ്യു നെ​യ്ഗി​യോ​ണി​നെ ഞാൻ എനി​ക്കാ​യി കരു​തി​വെ​ക്കു​ന്നു. നല്ല​വ​നായ ഈശ്വ​രൻ പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു നല്ല​താ​ണ്.

മെ​ത്രാൻ കൈ​കൊ​ട്ടി.

‘ഇതൊ​ക്കെ വാ​ക്കാ​ണ്!’ അദ്ദേ​ഹം കു​റ​ച്ചു​ച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു: ‘എത്ര രസ​പ്ര​ദ​വും വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ എത്ര അത്ഭു​ത​ക​ര​വു​മായ ഒന്നാ​ണ് ഈ അനാ​ത്മ​വാ​ദം! ആവ​ശ്യ​മു​ള്ള​വർ​ക്കെ​ല്ലാം അതു കി​ട്ടാൻ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ല. ഹാ! ഒരാൾ​ക്ക​തു കൈ​യി​ലാ​യാൽ​പ്പി​ന്നെ, അയാൾ ഒരി​ക്ക​ലും പൊ​ട്ട​ന​ല്ല; കൈ​റോ​വി​നെ [36] പ്പോ​ലെ രാ​ജ്യ​ഭ്ര​ഷ്ട​നാ​വാ​നും, സ്റ്റീ​ഫ​നെ [37] പ്പോ​ലെ കല്ലേ​റു​കൊ​ണ്ടു ചാ​വാ​നും, ഴാ​ന്ന് ദാർ​ക്കി​നെ [38] പ്പോ​ലെ ജീ​വ​നോ​ടെ കെ​ട്ടി​ച്ചു​ടാ​നും അയാൾ പി​ന്നെ, കഥ​യി​ല്ലാ​തെ, സമ്മ​തി​ക്കി​ല്ല. ഈ ബഹു​മാ​നി​ക്ക​ത്ത​ക്ക അനാ​ത്മ​വാ​ദം കൈയിൽ കി​ട്ടി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞ​വർ​ക്കു യാ​തൊ​രു​ത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ​വും തങ്ങൾ​ക്കി​ല്ലെ​ന്നു​ള്ള സു​ഖ​മു​ണ്ട്, എന്ന​ല്ല, പദ​വി​കൾ, തൊ​ഴി​ലി​ല്ലാ​ത്ത ശമ്പ​ള​ങ്ങൾ, അന്ത​സ്സു​കൾ, മര്യാ​ദ​യ്ക്കോ മര്യാ​ദ​കെ​ട്ടോ സമ്പാ​ദി​ച്ച അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി, നല്ല ആദാ​യ​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന പ്ര​തി​ജ​ഞാ​ലം​ഘ​ന​ങ്ങൾ, പ്ര​യോ​ജ​ന​ക​ര​ങ്ങ​ളായ ചതി​പ്പ​ണി​കൾ, മന​സ്സാ​ക്ഷി​യെ തൽ​ക്കാ​ല​ത്തേ​ക്കു വല്ല​വർ​ക്കും ഏല്പി​ച്ചു കൊ​ടു​ക്കു​ക​യാ​കു​ന്ന ആ ബഹു​ര​സ​മു​ള്ള വിദ്യ–ഈ സക​ല​വും പ്ര​യാ​സ​ലേ​ശം കൂ​ടാ​തെ എടു​ത്തു​വി​ഴു​ങ്ങു​വാ​നും സക​ല​വും ദഹി​ച്ചു ശു​ദ്ധ​മാ​യി​ക്കൊ​ണ്ടു ശവ​ക്കു​ഴി​യി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു​ചെ​ല്ലു​വാ​നും തങ്ങൾ​ക്കു കഴി​യും എന്നു​ള്ള സുഖം അവർ​ക്കു​ണ്ട്. എന്തൊ​രു രസ​മു​ള്ള കാ​ര്യം! നി​ങ്ങ​ളെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം, സെ​ന​റ്റർ, ഞാനതു പറ​യു​ന്നി​ല്ല. എങ്കി​ലും നി​ങ്ങ​ളെ അനു​മോ​ദി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ ഞാൻ നി​വൃ​ത്തി കാ​ണു​ന്നി​ല്ല. വലിയ പ്ര​ഭു​ക്ക​ന്മാ​രായ നി​ങ്ങൾ​ക്കു സ്വ​ന്ത​മാ​യി, നി​ങ്ങൾ​ക്കു​മാ​ത്രം ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​വാ​നു​ള്ള​താ​യി, ഒരു തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​മു​ണ്ടെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്നു–അതേ, ഭം​ഗി​യു​ള്ള​തും, പരി​ഷ്ക​രി​ച്ച​തും, പണ​ക്കാർ​ക്കു​മാ​ത്രം കി​ട്ടു​ന്ന​തും, എല്ലാ രു​ചി​ക​ര​സാ​ധ​ന​ങ്ങൾ​ക്കും യോ​ജി​ക്കു​ന്ന​തും, ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ വി​ഷ​യ​ല​മ്പ​ട​ത്വ​ത്തെ രസം പി​ടി​പ്പി​ച്ചു നന്നാ​ക്കു​ന്ന​തു​മായ ഒരു സവി​ശേഷ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്രം. ഈ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്രം ഭൂ​മി​യു​ടെ അധോ​ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നു കൊ​ണ്ടു​വ​ര​പ്പെ​ട്ട​താ​ണ് ഒന്നാം​ത​രം അന്വേ​ഷ​ക​ന്മാ​രാൽ കു​ഴി​ച്ചെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു​മാ​ണ്. പക്ഷേ, നി​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം നല്ല സ്വ​ഭാ​വ​ക്കാ​രായ കൊ​ച്ചു​ത​മ്പു​രാ​ക്ക​ന്മാ​രാ​ണ​ല്ലോ; അതു​കൊ​ണ്ടു, ’ചെ​സ്ന​ട്ട്’ മര​ത്തി​ന്റെ കായ നി​റ​ച്ചു വേ​വി​ച്ച വാൻ​വ​ത്തു പാ​വ​ങ്ങൾ​ക്കെ​ല്ലാം കടൽ​ക്കൂ​ണി​ട്ടു വേ​വി​ച്ച കോ​ഴി​യാ​വു​ന്ന​തിൽ നി​ങ്ങൾ​ക്കു വൈ​ര​സ്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത​തു​പോ​ലെ, ദയാ​ലു​വായ ഈശ്വ​ര​നി​ലു​ള്ള വി​ശ്വാ​സം പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്ക് അവ​രു​ടെ തത്വ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന​തു തീരെ നന്ന​ല്ലെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ​ക്ക് അഭി​പ്രാ​യ​മു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കി​ല്ല.’

ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​ന്റെ ഗൃ​ഹ​ജീ​വി​ത​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഒര​റി​വു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തി​നും, ഈശ്വ​ര​ഭ​ക്തി​യേ​റിയ ആ രണ്ടു സ്ത്രീ​കൾ തങ്ങ​ളു​ടെ വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളേ​യും എളു​പ്പ​ത്തിൽ ക്ഷോ​ഭി​ച്ചു​പോ​കു​ന്ന തങ്ങ​ളു​ടെ സ്ത്രീ​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തെ​ക്കൂ​ടി​യും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ശീ​ല​ത്തി​നും ആവ​ശ്യ​ത്തി​നും അനു​രൂ​പ​മാ​യി, ഒന്നു വി​വ​രി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​വാൻ​പോ​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടേ​ണ്ടി​വ​രാ​ത്ത​വി​ധം, തി​ക​ച്ചും അമർ​ത്തി നിർ​ത്തി​യി​രു​ന്ന​തെ​ങ്ങ​നെ എന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തി​നു​മാ​യി, മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല ബപ്തി​സ്തീൻ തന്റെ ചെ​റു​പ്പ​കാ​ല​ത്തെ സു​ഹൃ​ത്തായ വി​ക്കോം​തെ​സ് [39] ദ് ബ്വാ​ഷെ​വ്റോ​ങ്ങി​ന്ന​യ​ച്ച ഒരു കത്ത് ഇവിടെ പകർ​ത്തി​യി​ടു​ന്ന​തു​പോ​ലെ നല്ല കാ​ര്യം വേ​റെ​യു​മു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നി​ല്ല. അതു ഞങ്ങ​ളു​ടെ കൈ​വ​ശ​ത്തി​ലു​ണ്ട്.

ഡി. ഡി​സേ​മ്പർ 16, 18-‘എന്റെ സു​ശീ​ല​യായ മദാം, ഞങ്ങൾ നി​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി സം​സാ​രി​ക്കാ​ത്ത ഒരു ദി​വ​സ​മെ​ങ്കി​ലു​മി​ല്ല; അതു ഞങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു സമ്പ്ര​ദാ​യ​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു; അതിനു പുറമേ ഒരു കാ​ര​ണം​കൂ​ടി​യു​ണ്ട്. ഇതു നോ​ക്കൂ: തട്ടു​ക​ളും ചു​മ​രു​ക​ളും കഴു​കി​ത്തു​ട​ച്ചു നന്നാ​ക്കു​ന്ന കൂ​ട്ട​ത്തിൽ മദാം മഗ്ല്വാർ ചിലതു കണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു; നി​റം​പി​ടി​പ്പി​ച്ച പഴയ കട​ലാ​സ്സു​ചു​മ​രോ​ടു​കു​ടിയ ഞങ്ങ​ളു​ടെ രണ്ടു മു​റി​കൾ ഇപ്പോൾ നി​ങ്ങ​ളു​ടേ​തു പോ​ലു​ള്ള ഒരു കോ​ട്ട​യ്ക്കു കി​ട്ടി​യാൽ അവ​മാ​ന​മി​ല്ല. മദാം മഗ്ല്വാർ ആ കട​ലാ​സ്സൊ​ക്കെ വലി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു. അതി​ന്നു​ള്ളിൽ ചി​ല​തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. യാ​തൊ​രു സാ​മാ​ന​വു​മി​ല്ലാ​ത്ത​തും മു​ക്കിയ വസ്ത്ര​ങ്ങൾ തോ​രാ​നി​ടാ​നു​പ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​തു​മായ എന്റെ ഇരി​പ്പു​മു​റി പതി​ന​ഞ്ച​ടി ഉയ​ര​മു​ള്ള​തും, പതി​നേ​ഴ​ടി വി​സ്താ​ര​മു​ള്ള​തും, പണ്ടു​കാ​ല​ത്തു ചായം തേ​ച്ചു തങ്കം പൂ​ശി​യ​തും, ഞങ്ങ​ളു​ടെ മു​റി​യി​ലേ​പ്പോ​ലെ തു​ലാ​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടിയ തട്ടി​ട്ട​തു​മാ​ണ്. ഈ സ്ഥലം ആസ്പ​ത്രി​യാ​യി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്തു തട്ടെ​ല്ലാം ഒരു തു​ണി​കൊ​ണ്ടു് മൂ​ടി​യി​രു​ന്നു. മര​പ്പ​ണി മു​ഴു​വ​നും നമ്മു​ടെ മു​ത്ത​ശ്ശി​മാ​രു​ടെ കാ​ല​ത്തേ​താ​ണ്. എന്നാൽ എന്റെ മു​റി​യാ​ണു് നി​ങ്ങ​ളൊ​ന്നു കാ​ണേ​ണ്ട​ത്. മു​ക​ളിൽ പശ​യി​ട്ടൊ​ട്ടി​ച്ച ഏക​ദേ​ശം പത്ത​ടു​ക്കു കട​ലാ​സ്സി​നു​ള്ളിൽ വളരെ നല്ല​വ​യെ​ങ്കി​ലും കഴി​ച്ചു​കൂ​ട്ടാ​വു​ന്ന ചില ചി​ത്ര​പ്പ​ണി​കൾ മദാം മഗ്ല്വാർ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഏതോ ഒരു തോ​ട്ട​ത്തിൽ വെ​ച്ചു– പേരു ഞാൻ ഓർ​മ​വി​ട്ടു​പോ​യി –മി​നർ​വെ​യു​ടെ [40] വി​ശ്വ​സ്ത ഭൃ​ത്യ​നാ​യി തെ​ല​മാ​ക്ക​സ്സി​നെ [41] നി​യ​മി​ക്കു​ന്ന​താ​ണ് വിഷയം. അവിടെ റോ​മി​ലെ മാന്യ സ്ത്രീ​ക​ളെ​ല്ലാം ഒരൊ​റ്റ രാ​ത്രി​കൊ​ണ്ടു് വന്നു​ചേർ​ന്നു. ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടു എന്തു പറ​യ​ട്ടെ? റോ​മി​ലെ ആണു​ങ്ങ​ളും പെ​ണ്ണു​ങ്ങ​ളും (ഇവിടെ ഒരു വാ​ക്കു തി​രി​യു​ന്നി​ല്ല) പരി​വാ​ര​ങ്ങൾ മു​ഴു​വ​നും എന്റെ പക്ക​ലു​ണ്ട്. മദാം മഗ്ല്വാർ അതു മു​ഴു​വ​നും തു​ട​ച്ചു തെ​ളി​യി​ച്ചു. ഈ വേ​ന​ലോ​ടു​കൂ​ടി കു​റേ​ശ്ശെ കേ​ടു​ള്ള​തെ​ല്ലാം മു​ഴു​വ​നും ഒന്നു ചാ​യ​മി​ട്ടു പു​തു​ക്കി​ക്കാ​നാ​ണ് അവൾ തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്; എന്നാൽ എന്റെ അറ ഒരെ​ണ്ണം​പ​റ​ഞ്ഞ കാ​ഴ്ച​ബം​ഗ്ലാ​വും. എന്ന​ല്ല, തട്ടിൻ​പു​റ​ത്തു് മൂ​ല​യിൽ പഴയ മട്ടിൽ മരം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള രണ്ടു ജാ​ല​ക​മേ​ശ​ക​ളും അവൾ കണ്ടെ​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അതുകൾ രണ്ടും പു​തു​താ​യി ചാ​യ​മി​ടു​വാൻ ഓരോ​ന്നി​നു് ആറു ഫ്രാ​ങ്കു​വീ​തം വേ​ണ​മെ​ന്ന് ആളുകൾ കൂലി പറ​യു​ന്നു; പക്ഷേ; ആ സംഖ്യ സാ​ധു​ക്കൾ​ക്കു കൊ​ടു​ക്കു​ക​യാ​ണു​ത്ത​മം; പോ​രാ​ത്ത​തി​ന് അവ രണ്ടും കണ്ടാൽ ബഹു​മോ​ശം; ചേ​ല​വീ​ട്ടി​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു വട്ട​മേ​ശ​യാ​ണ് എനി​ക്ക​തി​ലും ബോ​ധി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത്.

എനി​ക്ക് എപ്പോ​ഴും സു​ഖം​ത​ന്നെ. എന്റെ സഹോ​ദ​രൻ എസ്ര​യും നല്ലൊ​രാ​ളാ​ണു്. കൈ​യി​ലു​ള്ള​തെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹം സാ​ധു​ക്കൾ​ക്കും രോ​ഗി​കൾ​ക്കും കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. ഞങ്ങൾ വള​രെ​യ​ധി​കം ഒതു​ങ്ങി​യി​ട്ടാ​ണ്. മഴ​ക്കാ​ല​ത്ത് ഈ രാ​ജ്യ​ത്തു ബഹു​ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു​ണ്ട്. പാ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തിൽ എന്തെ​ങ്കി​ലും ഞങ്ങൾ നി​ശ്ച​യ​മാ​യും ചെ​യ്യേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇവിടെ ഏതാ​ണ്ടു സു​ഖ​മാ​യി വി​ള​ക്കു കത്തി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്; തണു​പ്പു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഉപ​ദ്ര​വ​മി​ല്ല; ഇതെ​ാ​ക്കെ മഹോ​ത്സ​വ​മാ​ണെ​ന്നു ഞാൻ പറ​യേ​ണ്ട​തി​ല്ല​ല്ലോ.

എന്റെ സഹോ​ദ​ര​ന്റെ മട്ടു​ക​ളെ​ല്ലാം തന്റെ സ്വ​ന്ത​മാ​ണ്. സം​സാ​ര​ത്തി​നി​ട​യ്ക്ക്, ഒരു മെ​ത്രാൻ അങ്ങ​നെ​യാ​ണ് ചെ​യ്യേ​ണ്ട​തെ​ന്നു പറയും. ആലോ​ചി​ച്ചു​നോ​ക്കു! ഒരി​ക്ക​ലും ഞങ്ങ​ളു​ടെ വീ​ടി​ന്റെ വാ​തി​ല​ട​യ്ക്കാ​റി​ല്ല. കട​ക്കേ​ണ​മെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നാൾ​ക്കു് ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ എന്റെ സഹോ​ദ​ര​ന്റെ മു​റി​യിൽ എത്താം. രാ​ത്രി​യിൽ കൂടി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഒരു ഭയ​വു​മി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഒരു​ത​രം ധൈ​ര്യ​മാ​ണെ​ന്നാ​ണ് പറ​യാ​റ്.

അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഞാനോ മദാം മഗ്ല്വാ​റോ ലേ​ശം​പോ​ലും ഭയ​പ്പെ​ട​ണ​മെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നി​ല്ല. എല്ലാ​ത​രം അപ​ക​ട​ങ്ങ​ളി​ലും അദ്ദേ​ഹം ചെ​ന്നു തല​യി​ടും ഞങ്ങൾ അതു കണ്ടു എന്നു ഭാ​വി​ക്കു​ന്ന​തു​കൂ​ടി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഇഷ്മ​മി​ല്ല; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മട്ടു​കൾ മന​സ്സി​ലാ​ക്കാൻ പഠി​ക്ക​ണം.

അദ്ദേ​ഹം മഴ​യ​ത്തു പു​റ​ത്തേ​ക്കു പോവും; വെ​ള്ള​ത്തിൽ നട​ക്കും, മഴ​ക്കാ​ല​ത്തു വഴി​യാ​ത്ര​ചെ​യ്യും. അപ​ക​ട​മു​ള്ള വഴി​ക​ളി​ലും ആപൽ​മ​യ​ങ്ങ​ളായ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളി​ലും രാ​ത്രി​സ​മ​യ​ത്തും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ഭയ​മി​ല്ല.

കഴി​ഞ്ഞ കൊ​ല്ലം അദ്ദേ​ഹം തനി​ച്ചു തട്ടി​പ്പ​റി​ക്കാ​രു​ള്ള ഒരു രാ​ജ്യ​ത്തേ​ക്കു പോയി. അദ്ദേ​ഹം ഞങ്ങ​ളെ കൊ​ണ്ടു​പോ​വാൻ കൂ​ട്ടാ​ക്കി​യി​ല്ല. ഒരു പതി​ന​ഞ്ചു ദിവസം കഴി​ഞ്ഞി​ട്ടേ വന്നു​ള്ളു. മട​ങ്ങി​യെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു യാ​തൊ​ന്നും പറ്റി​യി​ട്ടി​ല്ല; മരി​ച്ചു എന്നു വി​ചാ​രി​ച്ച​താ​ണ്, പക്ഷേ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു നല്ല സുഖം. അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു: ‘എന്റെ കൈയിൽ നി​ന്നു് തട്ടി​പ്പ​റി​ച്ച​ത് ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണ്!’ എന്നി​ട്ട് ഒരു പണ്ട​പ്പെ​ട്ടി തു​റ​ന്നു; എം​ബ്രൂ​ങ് പള്ളി​യി​ലെ ആഭ​ര​ണ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം അതി​ലു​ണ്ട്, കള്ള​ന്മാർ അവ​യെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കൊ​ണ്ടു​ക്കൊ​ടു​ത്തു.

ആ തവണ മട​ങ്ങി​വ​ന്ന​പ്പോൾ കു​റ​ച്ചൊ​ന്നു ശകാ​രി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ എന്നെ​ക്കൊ​ണ്ടു കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. ഏതാ​യാ​ലും വണ്ടി ശബ്ദം പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ച്ചു, മറ്റാ​രും കേൾ​ക്കി​ല്ലെ​ന്നാ​യ​പ്പോ​ഴെ ഞാൻ അതു ചെ​യ്തു​ള്ളൂ.

ആദ്യ​ത്തിൽ എന്നോ​ടു​ത​ന്നെ ഞാൻ ഇങ്ങ​നെ പറ​യാ​റു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു: ‘അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ തട​ഞ്ഞു​നിർ​ത്തു​ന്ന അപ​ക​ട​ങ്ങ​ളി​ല്ല; അദ്ദേ​ഹം വല്ലാ​ത്തൊ​രാ​ളാ​ണ്.‘ ഇപ്പോൾ അതെ​നി​ക്കു തഴ​ക്ക​മാ​യി. ഒട്ടും വി​രോ​ധം ഭാ​വി​ക്ക​രു​തെ​ന്നു ഞാൻ മദാം മഗ്ല്വാ​റോ​ട് ആം​ഗ്യം കാ​ണി​ക്കും. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു വേ​ണ​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​വി​ധം അദ്ദേ​ഹം ദുർ​ഘ​ട​ത്തിൽ ചെ​ന്നു​ചാ​ടും. ഞാൻ മദാം മഗ്ല്വാ​റെ കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​കും; എന്റെ മു​റി​യിൽ ചെ​ല്ലും, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി ഈശ്വ​ര​നോ​ടു പ്രാർ​ത്ഥി​ക്കും; കി​ട​ന്നു​റ​ങ്ങും, എനി​ക്കു നല്ല സമാ​ധാ​ന​മു​ണ്ട്; എന്തെ​ന്നാൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു വല്ല​തും വരു​ന്ന​പ​ക്ഷം എന്റെ കഥയും അതോ​ടു​കൂ​ടി തീരും എന്നെ​നി​ക്ക​റി​യാം. എന്റെ സഹോ​ദ​ര​നോ​ടും എന്റെ മെ​ത്രാ​നോ​ടും​കൂ​ടെ എനി​ക്കും എന്റെ ഈശ്വ​ര​ന്റെ അടു​ക്കൽ ചെ​ല്ല​ണം. എന്നെ​ക്കാ​ള​ധി​കം മദാം മഗ്ല്വാ​റി​നാ​ണ്, അവൾ പറ​യാ​റു​ള്ള​തു​പേ​ോ​ലെ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആലോ​ച​ന​ക്കു​റ​വു​ക​ളോ​ടു തഴ​ക്കം വരു​വാൻ ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടാ​യ​ത്. പക്ഷേ ഇപ്പോൾ അതു ശീ​ല​മാ​യി. ഞങ്ങൾ രണ്ടു​പേ​രും ഒരു​മി​ച്ച് ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​നം ചെ​യ്യും; ഒരു​മി​ച്ചി​രു​ന്നു് വി​റ​യ്ക്കും; ഒരു​മി​ച്ചു കി​ട​ന്നു​റ​ങ്ങും. ചെ​കു​ത്താൻ​ത​ന്നെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു വരു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, അവ​ന്ന​തി​ന്ന​നു​വാ​ദം കി​ട്ടും. ആക​പ്പാ​ടെ, എന്താ​ണ് ഈ വീ​ട്ടിൽ ഞങ്ങൾ​ക്കു ഭയ​പ്പെ​ടാ​നു​ള്ള​ത്? ഞങ്ങ​ളേ​ക്കാൾ ശക്തി​യു​ള്ള ഒരാൾ എപ്പോ​ഴും ഞങ്ങ​ളു​ടെ അടു​ത്തു​ണ്ട്. പി​ശാ​ചി​ന് ഇതി​ലൂ​ടെ കട​ന്നു​പോ​വാം; പക്ഷേ; ദയാ​ലു​വായ ഈശ്വ​രൻ ഇവിടെ താ​മ​സി​ക്കു​ന്നു.

എനി​ക്ക് ഇത്ര​യേ വേ​ണ്ടു. എന്റെ സഹോ​ദ​ര​നെ​ക്കൊ​ണ്ട് ഒര​ക്ഷ​ര​വും ഞാൻ എന്നോ​ടു പറ​യി​ക്കാ​റി​ല്ല; അദ്ദേ​ഹം പറ​യാ​തെ​ത​ന്നെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അഭി​പ്രാ​യം ഞാൻ മന​സ്സി​ലാ​ക്കും; ഞങ്ങൾ ഞങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ര്യം മു​ഴു​വ​നും ഈശ്വ​ര​നിൽ സമർ​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. വി​ശി​ഷ്ടാ​ത്മാ​വായ ഒരാ​ളോ​ട് ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണ് ഒരാൾ ചെ​യ്യേ​ണ്ട​ത്.

ഫോ​കു​ടും​ബ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി നി​ങ്ങൾ അറി​യ​ണ​മെ​ന്നാ​വ​ശ്യ​പ്പ​ട്ട വിവരം ഞാൻ എന്റെ സഹോ​ദ​ര​നോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു സക​ല​വും നി​ശ്ച​യ​മു​ണ്ടെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാ​മ​ല്ലോ; എന്ന​ല്ല. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഇവ​യെ​ല്ലാം നല്ല ഓർ​മ​യു​ണ്ടു്; എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ, ഇപ്പോ​ഴും അദ്ദേ​ഹം വളരെ നല്ല, രാ​ജ​ക​ക്ഷി​യാ​ണ്. അവർ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ കെ​യി​നി​ലെ ഒരു വലിയ പഴേ നോർ​മ്മൻ കു​ടും​ബ​മാ​ണു്. അഞ്ഞു​റു​കൊ​ല്ല​ത്തി​നു മു​മ്പു് ഒരു റൂൾ ദ് ഫോവും ഒരു ഴാങ് ദ് ഫോവും ഒരു തോമസ് ദ് ഫോവും ആ കു​ടും​ബ​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; അവ​രൊ​ക്കെ മാ​ന്യ​ന്മാ​രാ​ണു്. അവരിൽ ഒരാൾ റോഷ് ഫോ​റി​ലെ ഒരു പ്ര​ഭു​വാ​ണ്. ആ വം​ശ​ത്തിൽ ഒടു​വി​ല​ത്തെ ആൾ ഗൈ–എത്തി​യാൻ​ന്ന്– അലെ​ക്സാ​ന്ത്യ അത്രേ; അദ്ദേ​ഹം ഒരു പട്ടാ​ള​സൈ​ന്യ​ത്തി​ന്റെ മേ​ല​ധ്യ​ക്ഷ​നും ബ്ര​ത്താ​ങ്ങി​ലെ കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ള​ത്തിൽ എന്തോ ഒരു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നു​മാ​യി​രു​ന്നു. അയാ​ളു​ടെ മകൾ ഫ്രാൻ​സി​ലെ ഒരു പ്ര​ഭു​വും ഫ്ര​ഞ്ചു് രക്ഷാ​ഭ​ട​ന്മാ​രു​ടെ കർ​ണ​ലും42 ജന​റ​ലും42 ആയ ലൂയി ഗ്ര​മോ​ങ്ങ് ഡ്യൂ​ക്കി​ന്റെ മകനായ അദ്രി​യ​ങ് ഷർൽ ദ് ഗ്രാ​മോ​ങ്ങി​നെ കല്യാ​ണം കഴി​ച്ചു. ഈ കു​ടും​ബ​പ്പേർ Frux, Fauq, Faoucq ഇങ്ങ​നെ മൂ​ന്നു​വി​ധ​ത്തിൽ എഴു​താം.

‘സു​ശീ​ല​യായ മദാം പര​മ​ഭ​ക്ത​നായ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ചാർ​ച്ച​ക്കാ​രൻ മൊ​സ്സ്യു കാർ​ദി​നാ​ലോ​ടു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഈശ്വ​ര​പ്രാർ​ഥ​ന​ക​ളിൽ ഞങ്ങ​ളെ​കൂ​ടി ഉൾ​പ്പെ​ടു​ത്ത​ണ​മെ​ന്നു് ഒന്നു് ശു​പാർശ ചെ​യ്യുക. നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഓമ​ന​യായ സിൽ​വാ​നി​യാ​ണെ​ങ്കിൽ നി​ങ്ങ​ളോ​ടൊ​രു​മി​ച്ചു് കഴി​യു​ന്ന ആ വി​ല​പ്പെ​ട്ട അല്പ​സ​മ​യ​ത്തെ എനി​ക്കു കത്തെ​ഴു​തി ചെ​ല​വാ​ക്കാ​ത്ത​തു നല്ല​തു​ത​ന്നെ. അവൾ​ക്കു സു​ഖം​ത​ന്നെ; നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇഷ്ട്ര​പ​കാ​രം അവൾ പണി​യെ​ടു​ക്കു​ന്നു; എന്നെ അവൾ സ്നേ​ഹി​ക്കു​ന്നു​മു​ണ്ടു്. ശരി, എനി​ക്കു് ഇത്ര​മാ​ത്ര​മേ ആഗ്ര​ഹ​മു​ള്ളൂ. നി​ങ്ങൾ മുഖേന അവൾ അയ​ച്ചു​ത​ന്ന സ്മാ​ര​ക​സ​മ്മാ​നം എനി​ക്കു കി​ട്ടി. എനി​ക്കു വളരെ സന്തോ​ഷ​മാ​യി. എനി​ക്കു ദേ​ഹ​ത്തി​നു വലിയ സു​ഖ​ക്കേ​ടൊ​ന്നു​മി​ല്ല; എങ്കി​ലും ദിവസം പ്രതി ഞാൻ മെ​ലി​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്നു. എന്നാ​ലോ സ്വ​സ്തി; എന്റെ കട​ലാ​സ്സു തീർ​ന്നു: അതു​കൊ​ണ്ട് എനി​ക്കു നി​ങ്ങ​ളോ​ടു യാത്ര പറ​യേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഒരാ​യി​രം മം​ഗ​ളാ​ശം​സ​കൾ!

ബപ്തി​സ്തീൻ

‘സൂചകം: നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മരു​മ​കൻ മി​ടു​ക്ക​നാ​ണ്. അവ​ന്ന് താ​മ​സി​യാ​തെ അഞ്ചു 42 ഇവ രണ്ടും പട്ടാ​ള​വ​കു​പ്പി​ലെ മേ​ലേ​ക്കി​ട​യി​ലു​ള്ള ചില ഉദ്യോ​ഗ​പ്പേ​രു​ക​ളാ​ണു്. വയ​സ്സു തി​ക​യു​മെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാ​മോ? ഇന്ന​ലെ; കാൽ​മു​ട്ടി​ന്മേൽ രക്ഷ​കെ​ട്ടിയ ഒരാൾ അവ​ന്ന​ടു​ക്ക​ലൂ​ടെ കു​തി​ര​പ്പു​റ​ത്തു പോ​കു​ന്ന​തു കണ്ട് അവൻ ചോ​ദി​ച്ചു; ‘എന്താ​ണ് അയാ​ളു​ടെ കാൽ​മു​ട്ടി​ന്മേൽ’? അവ​നൊ​രു നല്ല മി​ടു​ക്കൻ കു​ട്ടി​യാ​ണ്. അവ​ന്റെ അനുജൻ ഒരു ചഴയ ചൂൽ മു​റി​യി​ലെ​ങ്ങും ഒരു വണ്ടി​പോ​ലെ ഫൂ എന്നു പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു വലി​ച്ചു​ന​ട​ക്കു​ന്നു.’

ഈ കത്തിൽ​നി​ന്നു കാ​ണു​ന്ന​വി​ധം, തങ്ങ​ളെ​ക്കാ​ള​ധി​കം ഒരു പു​രു​ഷ​നെ അറി​യു​ന്ന​തി​നു സ്ത്രീ​കൾ​ക്കു സവി​ശേ​ഷ​മാ​യു​ള്ള ബു​ദ്ധി​സാ​മർ​ഥ്യ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സ്വ​ഭാ​വം നോ​ക്കി​യ​റി​ഞ്ഞ് അത​നു​സ​രി​ച്ചു നട​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ങ്ങ​നെ എന്ന് ആ രണ്ടു സ്ത്രീ​ക​ളും നല്ല​പോ​ലെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യി​രു​ന്നു. സൌ​മ്യ​ത​യോ​ടു​കൂ​ടി​യും യാ​തൊ​രു കല​വ​റ​യു​മി​ല്ലാ​തെ​യു​മു​ള്ള തന്റെ സഹ​ജ​സ്വ​ഭാ​വ​മി​രു​ന്നാ​ലും, ഡി.യിലെ മെ​ത്രാൻ, താൻ ചെ​യ്യു​ന്ന​ത് അങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നാ​ണെ​ന്ന് അറി​യു​ക​കൂ​ടി ഉണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നു തോ​ന്നു​മാ​റ്, ചില സമ​യ​ത്തു മഹ​ത്ത​ര​ങ്ങ​ളും ധീ​രോ​ദാ​ത്ത​ങ്ങ​ളും അത്യു​ത്കൃ​ഷ്ട​ങ്ങ​ളു​മായ ഓരോ പ്ര​വൃ​ത്തി​കൾ കട​ന്നു ചെ​യ്തി​രു​ന്നു. അവർ വി​റ​യ്ക്കും; പക്ഷേ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഇഷ്ടം​പോ​ലെ ചെ​യ്വാൻ അവർ അനു​വ​ദി​ക്കും. ചി​ല​പ്പോൾ മദാം മഗ്ല്വാർ മുൻ​കൂ​ട്ടി–അല്ലാ​തെ ആ സമ​യ​ത്തോ അതു കഴി​ഞ്ഞോ അല്ല—ഉപ​ദേ​ശ​രൂ​പ​ത്തിൽ ഒരു ചെറിയ പ്ര​സം​ഗം ചെ​യ്യും. അദ്ദേ​ഹം ചെ​യ്യാ​നാ​രം​ഭി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ യാ​തൊ​രു കാ​ര്യ​ത്തി​ലും അവർ വാ​ക്കു​കൊ​ണ്ടോ ഭാവം കൊ​ണ്ടോ ഒരി​ക്ക​ലും വി​രോ​ധം കാ​ണി​ക്കു​ക​യി​ല്ല. ചില സന്ദർ​ഭ​ങ്ങ​ളിൽ. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു പറ​യു​വാൻ സൌ​ക​ര്യ​മു​ണ്ടാ​വാ​തെ–അല്ലെ​ങ്കിൽ ഏതാ​ണ്ടു വാ​സ്ത​വ​മാ​യി താൻ ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു തനി​ക്കു​ത​ന്നെ നല്ല നി​ശ്ച​യ​മി​ല്ലാ​ത്ത​പ്പോൾ– അദ്ദേ​ഹം അത്ര​യും ശു​ദ്ധ​ത​യു​ള്ള ഒരാ​ളാ​ണ്–ഒരു മെ​ത്രാ​ന്റെ നി​ല​യിൽ അദ്ദേ​ഹം പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​താ​യി അവർ​ക്ക് ഒരു സംശയം തോ​ന്നും; അന്ന് ആ വി​ട്ടിൽ അവർ രണ്ടു നി​ഴ​ലു​ക​ളേ​ക്കാൾ ഒട്ടും അധി​ക​മു​ണ്ടാ​വി​ല്ല. അവർ ഒരെ​തിർ​പ​ക്ഷ​മി​ല്ലാ​തെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ അനു​സ​രി​ക്കും; അവരെ കാ​ണാ​തി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണ് അനു​സ​ര​ണ​മെ​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ, അവർ മറ​ഞ്ഞു​ക​ള​യും. അഭി​ന​ന്ദ​നീ​യ​മായ ഒരു ബു​ദ്ധി​വി​ശേ​ഷ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി​കൊ​ണ്ടു, ചില ദുഃ​ഖ​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം അമർ​ത്തി​യി​ടു​ക​യേ നിർ​വാ​ഹ​മു​ള്ളു എന്ന് അവർ​ക്ക​റി​യാം. അദ്ദേ​ഹം അപ​ക​ട​ത്തിൽ​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണ് ചെ​ന്നു​ചാ​ടു​ന്ന​തെ​ന്നു വി​ശ്വാ​സ​മു​ള്ള​പ്പോൾ​കൂ​ടി, അദ്ദേ​ഹം ചെ​യ്യു​ന്ന​തെ​ന്തെ​ന്നു ലേ​ശ​മെ​ങ്കി​ലും അന്വേ​ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കാ​തി​രി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധം, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആലോചന എന്നു ഞാൻ പറ​യു​ന്നി​ല്ല, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​കൃ​തി, അവർ മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​ക്ക​ള​യും; അവർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ഈശ്വ​ര​നിൽ സമർ​പ്പി​ക്കും.

എന്ന​ല്ല, നമ്മൾ ഇപ്പോൾ വാ​യി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​വി​ധം തന്റെ, സഹോ​ദ​ര​ന്റെ മര​ണ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി താനും കഴി​ഞ്ഞു​പോ​കു​മെ​ന്നു ബപ്തി​സ്തീൻ പറ​ഞ്ഞു. മദാം മഗ്ല്വാർ അതു പറ​യാ​റി​ല്ല! പക്ഷേ, അത​വൾ​ക്ക​റി​യാം.

മുൻ​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ കാ​ണി​ച്ച കത്തി​ന്റെ കാ​ല​ത്തി​ന് അല്പം മുൻപ് അദ്ദേ​ഹം ഒരു കാ​ര്യം പ്ര​വർ​ത്തി​ക്ക​യു​ണ്ടാ​യി; അത്, പട്ട​ണ​ത്തി​ലെ​ങ്ങു​മു​ള്ള സം​സാ​രം വി​ശ്വ​സി​ക്ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, തട്ടി​പ്പ​റി​ക്കാ​രെ​ക്കൊ​ണ്ട് നി​റ​ഞ്ഞ മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യു​ണ്ടായ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആ ചെ​റു​യാ​ത്ര​യേ​ക്കാൾ അപ​ക​ട​മു​ള്ള​താ​യി​രു​ന്നു.

ഡി.ക്ക​ടു​ത്തു​ള്ള നാ​ട്ടു​പു​റ​ത്ത് ഒരാൾ തനി​ച്ചു താ​മ​സി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഈ മനു​ഷ്യൻ, ഞങ്ങൾ ആദ്യം​ത​ന്നെ പറ​ഞ്ഞു​വെ​ക്കു​ന്നു, പണ്ട​ത്തെ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ43 ഒരം​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. അയാ​ളു​ടെ പേർ ജി. എന്നാ​ണ്.

പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗ​മായ ജി.യെ​പ്പ​റ്റി ഡി. എന്ന ആ ചെറിയ ലോ​ക​ത്തി​ലെ ആളുകൾ ഏതാ​ണ്ടു വി​റ​യോ​ടു​കൂ​ടി​യാ​ണ് സം​സാ​രി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്. പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ ഒരംഗം–അങ്ങ​നെ​യൊ​ന്ന് നി​ങ്ങൾ​ക്കാ​ലോ​ചി​ച്ചു​നോ​ക്കാ​മോ? ആളുകൾ തമ്മിൽ​ത്ത​മ്മിൽ നീ എന്നു വി​ളി​ച്ചി​രു​ന്ന കാലം മുതൽ – അതേ, അവർ ‘പൗരൻ’ എന്നു സം​ബോ​ധ​നം ചെ​യ്തി​രു​ന്ന അന്നു മുതൽ–അതു​ണ്ട്. ഈ മനു​ഷ്യൻ ഏതാ​ണ്ട് ഒരു രാ​ക്ഷ​സ​നാ​യി​രു​ന്നു. അയാൾ രാ​ജാ​വി​ന്റെ തല വെ​ട്ടു​വാൻ സമ്മ​തം കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടി​ല്ല. പക്ഷേ, കൊ​ടു​ത്ത​പോ​ലെ​യാ​ണ്. അയാൾ അർ​ദ്ധ​രാ​ജ​ഹ​ന്താ​വ​ത്രേ. അയാൾ ഒരു ഭയ​ങ്ക​ര​മ​നു​ഷ്യ​നാ​യി​രു​ന്നു. വാ​സ്ത​വാ​വ​കാ​ശി​ക​ളായ രാ​ജാ​വി​നും പ്ര​ഭു​സം​ഘ​ത്തി​നും വീ​ണ്ടും രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണം കി​ട്ടി​യ​പ്പോൾ, ഇയ്യാ​ളെ എന്തു​കൊ​ണ്ട് നഗ​ര​മു​ഖ്യ​ന്റെ മുൻ​പിൽ വരു​ത്തി വി​ചാ​രണ ചെ​യ്തി​ല്ല? നി​ങ്ങൾ​ക്കി​ഷ്ട​മി​ല്ലെ​ങ്കിൽ, അവർ അയാ​ളു​ടെ തല എടു​ക്കേ​ണ്ട, പോ​ട്ടെ; ദയ കാ​ണി​ക്ക​ണം. സമ്മ​തി​ച്ചു, പക്ഷേ, ജീ​വ​പ​ര്യ​ന്തം നാ​ടു​ക​ട​ത്താ​മാ​യി​രു​ന്നു. ചു​രു​ക്ക​ത്തിൽ, മറ്റു​ള്ള​വർ​ക്കൊ​രു പാഠം. അത് ഇത്, മു​ത​ലാ​യവ. അതി​നും​പു​റ​മേ, ആ വക​ക്കാ​രെ​യൊ​ക്കെ​പ്പോ​ലെ തന്നെ ഇയ്യാ​ളും ഒരു നി​രീ​ശ്വ​ര​മ​ത​ക്കാ​ര​നാ​ണ്. കഴു​ക​നെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള താ​റാ​വു​ക​ളു​ടെ ഞായം.

ആക​പ്പാ​ടെ ജി. ഒരു കഴു​ക​നാ​യി​രു​ന്നു​വോ? ഉവ്വ്; ഈ ഏകാ​ന്ത​വാ​സ​ത്തി​ലു​ള്ള അയാ​ളു​ടെ ഭയ​ങ്ക​ര​സ​മ്പ്ര​ദാ​യം​കൊ​ണ്ടു നോ​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, രാ​ജാ​വി​നെ കൊ​ല്ലു​വാൻ അനു​മ​തി കൊ​ടു​ത്ത ആള​ല്ലാ​തി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു, നാ​ടു​ക​ട​ത്ത​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ അയാ​ളു​ടെ പേർ പെ​ട്ടി​ല്ല; അയാൾ​ക്കു ഫ്രാൻ​സിൽ​ത്ത​ന്നെ താ​മ​സി​ക്കു​വാൻ സാ​ധി​ച്ചു.

പട്ട​ണ​ത്തിൽ​നി​ന്ന് ഒരു മു​ക്കാൽ മണി​ക്കൂ​റു​നേ​രം യാത്ര ചെ​യ്യേ​ണ്ട ദൂ​ര​ത്ത്, ഒരു ഗ്രാ​മ​ത്തി​നും അടു​ത്ത​ല്ലാ​തെ, ഒരു നി​ര​ത്തി​നും അടു​ത്തി​ട്ട​ല്ലാ​തെ, ഒരു വല്ലാ​ത്ത മല​യി​ടു​ക്കി​ന്റെ ഏതോ ആരും കാ​ണാ​ത്ത ഒരു വളവിൽ–ഇന്ന ദി​ക്കി​ലെ​ന്നു സൂ​ക്ഷ്മം പറവാൻ ആർ​ക്കും അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ–അങ്ങ​നെ ഒരി​ട​ത്താ​യി​രു​ന്നു അയാ​ളു​ടെ താമസം. കേൾവി ഇതാണ്. അവിടെ അയാൾ​ക്ക് ഒരു​മാ​തി​രി വയ​ലു​ണ്ട്–ഒരു ദ്വാ​രം–ഒരു ഗുഹ. അവിടെ അടു​ത്തെ​ങ്ങും ആൾ​പ്പാർ​പ്പി​ല്ല; ആൾ​സ്സ​ഞ്ചാ​രം​പോ​ലു​മി​ല്ല. അയാൾ ആ മല​യി​ടു​ക്കിൽ താ​മ​സ​മാ​യ​തോ​ടു​കൂ​ടി, അങ്ങോ​ട്ടു​ള്ള വഴി മു​ഴു​വ​നും പു​ല്ലു​കെ​ട്ടി കാ​ടു​പി​ടി​ച്ചു കാ​ണാ​താ​യി. മര​ണ​ശി​ക്ഷ നട​ത്തു​ന്ന​വ​നോ മറ്റോ താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന സ്ഥ​ലം​പോ​ലെ​യാ​ണ് അതി​നെ​പ്പ​റ്റി ആളുകൾ സം​സാ​രി​ക്കാ​റ്.

എന്താ​യാ​ലും, മെ​ത്രാൻ ആ കാ​ര്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ആലോ​ചി​ച്ചു; ആ പണ്ട​ത്തെ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗം താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന മല​യി​ടു​ക്കി​നെ കു​റി​ക്കു​ന്ന ആ മര​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​നു മു​ക​ളി​ലാ​യി അദ്ദേ​ഹം ഇട​യ്ക്കി​ട​യ്ക്ക് ആകാ​ശ​ത്തേ​ക്കു നോ​ക്കും; അദ്ദേ​ഹം പറയും; ‘അവിടെ ഒരു ജീ​വാ​ത്മാ​വ് ഏകാ​ന്ത​വാ​സം ചെ​യ്യു​ന്നു.’

അദ്ദേ​ഹം ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്റെ അന്തർ​ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നു തു​ടർ​ന്നു​പ​റ​ഞ്ഞു: ‘ഞാൻ അയാളെ ചെ​ന്നു കാ​ണേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.’

എന്നാൽ ആദ്യ​ത്തെ മൂ​ള​യിൽ വെറും സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി തോ​ന്നിയ ഈ വി​ചാ​രം, ഒരു നി​മി​ഷ​നേ​രം ആലോ​ചി​ച്ച​പ്പോൾ, അത്ഭു​ത​ക​ര​വും അസാ​ധ്യ​വും ഏതാ​ണ്ട് അസ​ഹ്യ​വു​മാ​യി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു തോ​ന്നി എന്നു ഞങ്ങൾ പര​സ്യ​മാ​യി സമ്മ​തി​ക്ക​ട്ടെ. എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ, ആന്ത​ര​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ അദ്ദേ​ഹ​വും ആ പൊ​തു​ജ​ന​ധാ​ര​ണ​യിൽ പങ്കു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു; പണ്ട​ത്തെ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അംഗം–വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ തന്റെ ഉള്ളി​ലു​ള്ള വി​ചാ​രം എന്താ​ണെ​ന്നു തനി​ക്കു നല്ല നിശ്ചയമില്ലാതെയാണെങ്കിലും-​ഏതാണ്ട് ദ്വേ​ഷ​ത്തി​ന്റെ വക്ക​ത്തെ​ത്തിയ ഒരു മനോ​വൃ​ത്തി​യെ–അന്യ​ത്വം എന്ന വാ​ക്കാ​ണ് അതിന് അധികം 43 ഭരണ പരി​വർ​ത്ത​ന​ക്കാ​ല​ത്തു് അധി​കാ​രം നട​ത്തിയ സംഘം. യോ​ജി​ച്ച​ത്–അദ്ദേ​ഹ​ത്തിൽ അങ്കു​രി​പ്പി​ച്ചു.

എന്നാ​ലും ആടി​നു​ള്ള ചൊറി ആട്ടി​ട​യ​നെ സങ്കോ​ച​പ്പെ​ടു​ത്താ​മോ? വയ്യാ. പക്ഷേ, എന്തൊ​രാ​ട്!

ആ സു​ശീ​ല​നായ മെ​ത്രാൻ അമ്പ​ര​ന്നു. ചി​ല​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം ആ വഴി​ക്കു നട​ന്നു​തു​ട​ങ്ങും; ഉടനെ മട​ങ്ങി​പ്പോ​രും.

ഒടു​വിൽ ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗ​ത്തെ അയാ​ളു​ടെ ഗു​ഹ​യിൽ താ​മ​സി​ച്ചു ശു​ശ്രു​ഷി​ച്ചി​രു​ന്ന ഒരി​ട​യ​ക്കു​ട്ടി വൈ​ദ്യ​നെ അന്വേ​ഷി​ച്ചു ചെ​ന്നി​രു​ന്നു എന്നൊ​രു സം​സാ​രം ഒരു ദിവസം പട്ട​ണ​ത്തി​ലെ​ങ്ങും പര​ന്നു; ആ വയ​സ്സൻ​ക​ഴു ചാ​വു​ക​യാ​യി എന്നും, പക്ഷ​വാ​തം അയാളെ കട​ന്നു കൈ​യി​ലാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്നും, അന്ന​ത്തെ രാ​ത്രി കഴി​യി​ല്ലെ​ന്നു​മാ​യി​രു​ന്നു വർ​ത്ത​മാ​നം– ‘ഈശ്വ​രാ​നു​ഗ്ര​ഹം!’ ചിലർ തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു. മെ​ത്രാൻ തന്റെ വടി​യെ​ടു​ത്തു; ഞങ്ങൾ മുൻപു പറ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ സ്വ​തേ​യു​ള്ള കു​പ്പാ​യം വല്ലാ​തെ പി​ഞ്ഞി​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും, വൈ​കു​ന്നേ​ര​ത്തെ തണു​ത്ത​കാ​റ്റു പു​റ​പ്പെ​ടാ​റാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടും, തന്റെ നി​ല​യ​ങ്കി​യെ​ടു​ത്തു മേ​ലി​ട്ടു. പു​റ​ത്തേ​ക്കി​റ​ങ്ങി.

നേരം അസ്ത​മി​ക്കു​ന്നു; മെ​ത്രാൻ ആ ‘വര​ഞ്ഞിട’പ്പെ​ട്ട സ്ഥ​ല​ത്തെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും സൂ​ര്യൻ നല്ല​വ​ണ്ണം ചക്ര​വാ​ളാ​ന്ത​ത്തി​ന്മേൽ മു​ട്ടി. ഒരു​മാ​തി​രി നെ​ഞ്ഞി​ടി​പ്പോ​ടു​കൂ​ടി താൻ ഗു​ഹ​യു​ടെ അടു​ത്തെ​ത്തി എന്ന​ദ്ദേ​ഹം മന​സ്സി​ലാ​ക്കി. അദ്ദേ​ഹം ഒരു കുഴി കവ​ച്ചു​വെ​ച്ച്, ഒരു കു​റ്റി​ക്കാ​ട് എടു​ത്തു​ചാ​ടി, ഉണ​ങ്ങിയ മര​ക്കൊ​മ്പു​കൾ കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒരു വേ​ലി​യി​ലൂ​ടെ ചൂ​ളി​ക്ക​ട​ന്നു, കാലടി തട്ടി​യി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത ഒരു പു​ല്പ​റ​മ്പി​ലെ​ത്തി; ഒരു നല്ല ധൈ​ര്യം പി​ടി​ച്ചു മുൻ​പോ​ട്ടു നട​ന്നു; പെ​ട്ടെ​ന്ന് ആ വെ​ളി​മ്പ​റ​മ്പി​ന്റെ അങ്ങേ അറ്റ​ത്തു മു​തിർ​ന്ന മുൾ​ച്ചെ​ടി​ക​ളു​ടെ പി​ന്നി​ലാ​യി അദ്ദേ​ഹം ആ ഗു​ഹാ​ദ്വാ​രം കണ്ടെ​ത്തി.

അതു ദാ​രി​ദ്ര്യം പി​ടി​ച്ചു ചെ​റു​താ​യി ഉയരം കു​റ​ഞ്ഞു വൃ​ത്തി​യു​ള്ള ഒരു ചെ​റ്റ​ക്കു​ടി​ലാ​ണ്; പു​റ​ത്തു മുൻ​പി​ലാ​യി ഒരു മു​ന്തി​രി​വ​ള്ളി വെ​ച്ചു​പി​ടി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്.

വാ​തി​ല്ക്ക​രി​കേ ഒരു പഴയ ഉരു​ളു​ക​സാ​ല​യിൽ–പാ​വ​ങ്ങ​ളായ കൃ​ഷി​ക്കാർ​ക്കു​ള്ള ഒരു ചാ​രു​ക​സാ​ല​യിൽ–സൂ​ര്യ​നെ നോ​ക്കി പു​ഞ്ചി​രി​യി​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു തല​ന​ര​ച്ച ഒരാൾ ഇരി​ക്കു​ന്നു.

ആ ഇരി​ക്കു​ന്നാ​ളു​ടെ അടു​ക്കൽ ഒരു കു​ട്ടി നി​ല്ക്കു​ന്നു​ണ്ട്–ആ ഇട​യ​ക്കു​ട്ടി. ആ കു​ട്ടി ഒരു പാ​ത്ര​ത്തിൽ അയാൾ​ക്കു പാൽ കൊ​ടു​ക്കു​ക​യാ​ണ്.

മെ​ത്രാൻ നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​മ്പോൾ, ആ വയ​സ്സൻ പറ​ഞ്ഞു; ‘ഞാൻ നന്ദി പറ​യു​ന്നു; എനി​ക്കൊ​ന്നും വേണ്ട.’ അയാ​ളു​ടെ മു​ഖ​ത്തു​ള്ള പു​ഞ്ചി​രി സൂ​ര്യ​നെ വി​ട്ടു കു​ട്ടി​യിൽ പതി​ഞ്ഞു.

മെ​ത്രാൻ മുൻ​പോ​ട്ടു ചെ​ന്നു. നട​ക്കു​മ്പോ​ഴ​ത്തെ ശബ്ദം കേ​ട്ട്, ആ വയ​സ്സൻ തി​രി​ഞ്ഞു നോ​ക്കി. ഒരു നീ​ള​മേ​റിയ ജീ​വ​കാ​ല​ത്തി​നു​ശേ​ഷം, പി​ന്നേ​യും ഒരു മനു​ഷ്യ​ന്നു​ണ്ടാ​കാ​വു​ന്ന അത്ഭു​ത​ഭാ​വ​ത്തി​ന്റെ ആക​ത്തുക അയാ​ളു​ടെ മു​ഖ​ത്തു പ്ര​കാ​ശി​ച്ചു.

‘ഞാൻ ഇവിടെ താ​മ​സ​മാ​യ​തി​നു​ശേ​ഷം,’ അയാൾ പറ​ഞ്ഞു, ‘ഇന്നൊ​ന്നാ​മ​താ​യി​ട്ടാ​ണ് ഒരാൾ ഇവിടെ കട​ന്നു​വ​രു​ന്ന​ത്. സേർ നി​ങ്ങ​ളാ​രാ​ണ്?”

മെ​ത്രാൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘എന്റെ പേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു മി​റി​യേൽ എന്നാ​ണ്.’

‘ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു മി​റി​യേൽ? ഈ പേർ ഞാൻ കേ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ട്. ജന​ങ്ങൾ മോൺ​സി​ന്യേർ വെൽ​ക്കം എന്നു വി​ളി​ക്കാ​റു​ള്ള ആൾ നി​ങ്ങ​ളാ​ണോ?’

‘ഞാ​നാ​ണ്.’

ആ വൃ​ദ്ധൻ ഒരർ​ദ്ധ​മ​ന്ദ​സ്മി​ത​ത്തോ​ടു​കു​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘അങ്ങ​നെ​യാ​ണെ​ങ്കിൽ നി​ങ്ങൾ എന്റെ മെ​ത്രാ​നാ​ണ്?’

‘അങ്ങ​നെ ഒന്നാ​ണ്.’

‘സേർ, വരു.’

ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗം മെ​ത്രാ​ന്നു തന്റെ കൈ നീ​ട്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചു. പക്ഷേ, മെ​ത്രാൻ അതു സ്വീ​ക​രി​ച്ചി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ പറ​യു​ക​മാ​ത്രം ചെ​യ്തു; ‘ഞാൻ കേ​ട്ട​തു ശരി​യ​ല്ലെ​ന്നു കാ​ണു​ന്ന​തിൽ സന്തോ​ഷി​ക്കു​ന്നു. നി​ങ്ങൾ​ക്കു ദീ​ന​മു​ള്ള​പോ​ലെ തോ​ന്നു​ന്നി​ല്ല.’

‘മൊ​സ്സ്യു,’ ആ വയ​സ്സൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘എനി​ക്കു ദീനം മാറാൻ പോ​കു​ന്നു.’

അയാൾ കു​റ​ച്ചിട മി​ണ്ടാ​തി​രു​ന്നു; പി​ന്നെ പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാൻ മൂ​ന്നു മണി​ക്കൂർ കഴി​ഞ്ഞാൽ മരി​ക്കും.’ പി​ന്നെ അയാൾ തു​ടർ​ന്നു: ‘ഞാൻ ഏതാ​ണ്ടൊ​രു വൈ​ദ്യ​നാ​ണ്, മരണം അടു​ത്തു​കൂ​ടു​ന്ന മട്ട് എനി​ക്ക​റി​യാം. ഇന്ന​ലെ എന്റെ കാലടി മാ​ത്ര​മേ തണു​ത്തി​രു​ന്നു​ള്ളു; ഇന്ന് ആ തണു​പ്പു മു​ട്ടു​വ​രെ കയറി; ഇപ്പോൾ അതെ​ന്റെ അരവരെ എത്തി​യ​താ​യി തോ​ന്നു​ന്നു; അതു ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ലോ​ള​മാ​യാൽ, കഴി​ഞ്ഞു. സൂ​ര്യ​നെ കാണാൻ നല്ല കൗ​തു​ക​മു​ണ്ട്. ഇല്ലേ? നാ​ലു​പു​റ​വും ഒടു​വി​ല​ത്തേ​താ​യ് ഒന്നു നോ​ക്കി​ക്കാ​ണാൻ​വേ​ണ്ടി ഞാൻ ഈ ഉരു​ളു​ക​സാല ഇങ്ങോ​ട്ടു വലി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നി​ടു​വി​ച്ചു. നി​ങ്ങൾ​ക്ക് എന്നോ​ട് സം​സാ​രി​ക്കാം; എനി​ക്ക​തു​കൊ​ണ്ട് ക്ഷീ​ണ​മേ​റു​ക​യി​ല്ല. മരി​ക്കാ​റായ ഒരാളെ നി​ങ്ങൾ കാണാൻ വന്ന​തു നന്നാ​യി. ആ സമ​യ​ത്തു സാ​ക്ഷി​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തു നന്ന്. ഓരോ​രു​ത്തർ​ക്ക് ഓരോ മോ​ഹ​ങ്ങ​ളാ​ണു​ള്ള​ത്; എനി​ക്കു പു​ലർ​ച്ച​വ​രെ ഇരു​ന്നാൽ കൊ​ള്ളാ​മെ​ന്നു​ണ്ട്. പക്ഷേ, മൂ​ന്നു മണി​ക്കൂ​റി​ല​ധി​കം ഞാൻ ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ക​യി​ല്ലെ​ന്ന് എനി​ക്ക​റി​യാം. അപ്പോ​ഴെ​ക്കും രാ​ത്രി​യാ​വും. ഇനി അതു​കൊ​ണ്ടെ​ന്താ​ണ്? മരണം ഒരു സാ​ധാ​രണ സംഭവം. അതിനു വെ​ളി​ച്ചം​കൂ​ടി​യേ കഴിയൂ എന്നി​ല്ല. അങ്ങ​നെ​യാ​വ​ട്ടെ. ഞാൻ നാ​ട്ടു​വെ​ളി​ച്ച​ത്തു കി​ട​ന്നു മരി​ക്കും.’

ആ വയ​സ്സൻ ഇട​യ​ക്കു​ട്ടി​യു​ടെ നേരെ നോ​ക്കി പറ​ഞ്ഞു: ‘പോയി കി​ട​ന്നോ; നീ ഇന്ന​ലെ രാ​ത്രി മു​ഴു​വ​നും ഉറ​ങ്ങി​യി​ട്ടി​ല്ല; നി​ന​ക്കു ക്ഷീ​ണ​മു​ണ്ട്.’

ആ കു​ട്ടി കു​ടി​ലി​നു​ള്ളി​ലേ​ക്ക് പോയി.

വയ​സ്സൻ ആ കു​ട്ടി പോ​കു​ന്ന​തു നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ടു; തന്നോ​ടു​ത​ന്നെ എന്ന​പോ​ലെ അയാൾ തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘അവൻ ഉറ​ങ്ങു​മ്പോൾ ഞാൻ മരി​ക്കും. രണ്ടു​റ​ക്ക​ങ്ങ​ളും നല്ല യോ​ജി​പ്പു​ള്ള അയൽ​പ​ക്ക​ക്കാ​രാ​വാം.’

വേ​ണ്ട​താ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ഇതൊ​ന്നും മെ​ത്രാ​ന്റെ ഉള്ളിൽ തട്ടി​യി​ല്ല. ഈവി​ധ​മു​ള്ള മര​ണ​ത്തിൽ ഈശ്വ​രൻ പ്ര​ത്യ​ക്ഷീ​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹം വി​ചാ​രി​ച്ചി​ല്ല; ഞങ്ങൾ മു​ഴു​വ​നും പറ​യ​ട്ടെ–മഹാ​ന്മാ​രു​ടെ സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​ലു​ള്ള ഈവക ചില ചി​ല്ലറ വൈ​പ​രീ​ത്യ​ങ്ങൾ, മറ്റു​ള്ള​വ​യെ​പ്പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ, എടു​ത്തു പറ​യേ​ണ്ട​വ​യാ​ണ്. ‘തന്റെ മഹാ​ത്മത’യെ കളി​യാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഒരു രസ​മു​ള്ളാ​ളാ​യി നാം കണ്ട മെ​ത്രാ​ന്നു പോലും ‘മോൺ​സി​ന്യേർ’ എന്നു​വി​ളി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ മുഖം കറു​ത്തു. ‘പൗരൻ’ എന്ന​ങ്ങോ​ട്ടു തടു​ത്തു​പ​റ​യാൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു നാവു പൊ​ന്തി; വൈ​ദ്യ​ന്മാർ​ക്കും മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാർ​ക്കും സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യു​ള്ള​തും എന്നാൽ തനി​ക്കു മാ​ത്രം സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി ഉണ്ടാ​കാ​ത്ത​തു​മായ ഒര​ല്പ​ര​സം–അതി​പ​രി​ച​യം കാ​ണു​മ്പോ​ഴ​ത്തെ ഒരു സു​ഖ​മി​ല്ലാ​യ്മ– അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കട​ന്നു​ബാ​ധി​ച്ചു. ഈ മനു​ഷ്യൻ, പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ ഒരം​ഗ​മായ ഇയ്യാൾ, പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തി​നി​ധി​യായ ഈ കണ്ടാൾ, ഭൂ​മി​യിൽ അധി​കാ​ര​വ​ലു​പ്പ​മേ​റിയ പ്ര​മാ​ണി​ക​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ഒരു​വ​നാ​യി​രു​ന്നു; ഒരു​സ​മ​യം തന്റെ ജീ​വ​കാ​ല​ത്തി​ന്നു​ള്ളിൽ ഒന്നാ​മ​താ​യി, മെ​ത്രാ​ന്ന് ഒരു ദേ​ഷ്യം തോ​ന്നി.

ഈ സമ​യ​ത്ത്, പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അംഗം അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ഒരു സവി​ന​യ​മായ മന​സ്സ​ന്തോ​ഷ​ത്തോ​ടു​കു​ടി നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു; ആ സന്തോ​ഷ​ത്തിൽ മരി​ച്ചു മണ്ണ​ടി​യാൻ പോ​കു​ന്ന ഒരാൾ​ക്കു​ണ്ടാ​കേ​ണ്ടു​ന്ന വി​നീ​ത​ഭാ​വം തി​ക​ച്ചും സ്പ​ഷ്ട​മാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു.

മെ​ത്രാ​നെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ള​മാ​ണെ​ങ്കിൽ, തന്റെ അഭി​പ്രാ​യ​ത്തിൽ. മി​ക്ക​വാ​റും ഒരു തെ​റ്റു​ത​ന്നെ​യായ ജി​ജ്ഞാ​സ​യെ അദ്ദേ​ഹം എപ്പോ​ഴും പി​ടി​ച്ച​മർ​ത്തു​ക​യാ​ണ് പതിവ്; എങ്കി​ലും ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗ​ത്തെ ഒരു സവി​ശേ​ഷ​മായ ശ്ര​ദ്ധ​യോ​ടു​കൂ​ടി നോ​ക്കി​ക്കാ​ണാ​തി​രി​ക്കാൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു സാ​ധി​ച്ചി​ല്ല–ആ ശ്ര​ദ്ധ​യു​ടെ പു​റ​പ്പാ​ട് അനു​ക​മ്പ​യിൽ​നി​ന്ന​ല്ലാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട്, അതു മറ്റേ​തൊ​രാ​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു​ണ്ടാ​യ​താ​ണെ​ങ്കി​ലും, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മന​സ്സാ​ക്ഷി​ക്ക് അതി​നെ​പ്പ​റ്റി ശകാ​രി​ക്കേ​ണ്ടി വരു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗം രാ​ജ്യ​നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ അതിർ​ത്തി​യിൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്ത്, എന്ന​ല്ല ധർ​മ​ശീ​ല​ത്തി​ന്നു​ള്ള വ്യാ​പ്തി​സീ​മ​യ്ക്കു​പോ​ലും അപ്പു​റ​ത്ത്, വി​ട്ടു​നി​ല്ക്കു​ന്ന ഒരു സത്ത്വ​മാ​ണെ​ന്ന ഒരു ബോധം. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു തോ​ന്നി. ശാ​ന്ത​ത​യോ​ടു​കൂ​ടി, ദേഹം ഏതാ​ണ്ട് നി​വർ​ന്നു. ശബ്ദം പ്ര​തി​ധ്വ​നി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ജി., ശരീ​ര​ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​ന്മാ​രെ അമ്പ​ര​പ്പി​ക്കു​ന്ന​വ​രായ വയ​സ്സ​ന്മാ​രു​ടെ–എൺപതു വയ​സ്സ് ചെ​ന്നി​ട്ടും വയ​സ്സാ​വാ​ത്ത വൃ​ദ്ധ​ന്മാ​രു​ടെ–കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ഒരാ​ളാ​യി​രു​ന്നു. ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​കാ​ല​ത്ത്, അന്ന​ത്തെ സ്ഥി​തി​ക്കു യോ​ജി​ച്ച​വി​ധ​ത്തിൽ, ഇങ്ങ​നെ​യു​ള്ള ആളുകൾ പലരും ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ആ വയ​സ്സൻ, മനു​ഷ​ത്വം മാ​റ്റു​ര​ച്ചു​നോ​ക്കി​യ​തിൽ തെ​ളി​ഞ്ഞു​വ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള ഒരാ​ളാ​ണെ​ന്ന് ആർ​ക്കും കണ്ടാൽ തോ​ന്നും. അവ​സാ​ന​കാ​ല​ത്തോ​ട് ഇത്ര​മേൽ സമീ​പി​ച്ചി​ട്ടും, അരോഗ ദൃ​ഡ​ഗാ​ത്ര​ത​യു​ടെ എല്ലാ ഭാ​വ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളും അയാ​ളിൽ നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്നു. തന്റെ തെ​ളി​ഞ്ഞ നോ​ട്ട​ത്തി​ലും, ഉറച്ച സ്വ​ര​ത്തി​ലും, ചു​മ​ലു​ക​ളു​ടെ കരു​ത്തു​കൂ​ടിയ ഇള​ക്ക​ത്തി​ലും ആ മനു​ഷ്യൻ മര​ണ​ത്തെ സം​ഭ്ര​മി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ തോ​ന്നി. മു​ഹ​മ്മ​ദീ​യ​രു​ടെ വി​ശ്വാ​സ​ത്തിൽ ശവ​ക്ക​ല്ല​റ​ക​ളു​ടെ ദേ​വ​ത​യായ അസ്രേൽ​കൂ​ടി, ഇവിടെ വന്നാൽ ഒന്നു ഭയ​പ്പെ​ട്ടു പിൻ​വാ​ങ്ങി​പ്പോ​വും; എന്തോ വീടു മാ​റി​പ്പോ​യ​പോ​ലെ അയാൾ പി​ന്നോ​ക്കം വെ​ക്കും. തനി​ക്ക് അങ്ങ​നെ ഒരി​ഷ്ടം തോ​ന്നി​യ​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ് ജി. മരി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു തോ​ന്നി. അയാ​ളു​ടെ മനോ​വേ​ദ​ന​യിൽ​ക്കൂ​ടി അയാൾ സ്വ​ത​ന്ത്ര​നാ​യി​രു​ന്നു. കാ​ലു​കൾ​ക്കു മാ​ത്രം ചേ​ഷ്ട​യി​ല്ല. അവി​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു മര​ണ​ദേ​വത അയാളെ മു​റു​കെ പി​ടി​കൂ​ടി​യ​ത്. അയാ​ളു​ടെ കാ​ലു​കൾ തണു​ത്തും മര​വി​ച്ചു​മി​രു​ന്നു. എന്നാൽ അയാ​ളു​ടെ തല​യ്ക്കു ജീ​വ​ന്റെ സക​ല​ശ​ക്തി​യു​മു​ണ്ട്–അതു മു​ഴു​വ​നും വെ​ളി​ച്ചം​കൊ​ണ്ടു നി​റ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടു. ഈ വി​ശി​ഷ്ട​സ​മ​യ​ത്ത്, പൗ​ര​സ്ത്യ​ന്മാ​രു​ടെ ഒരു കെ​ട്ടു​ക​ഥ​യിൽ അര​യ്ക്കു​മേ​ല്പോ​ട്ടു മാം​സ​വും കീ​ഴ്പോ​ട്ടു വെ​ണ്ണ​ക്ക​ല്ലു​മാ​യി വർ​ണി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള രാ​ജാ​വി​നെ​പ്പോ​ലെ​യാ​യി​രു​ന്നു ജി.

അവിടെ ഒരു കല്ലു കി​ട​പ്പു​ണ്ട്. മെ​ത്രാൻ അതി​ന്മേൽ ഇരു​ന്നു.

‘ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ അഭി​ന​ന്ദി​ക്കു​ന്നു,’ അധി​ക്ഷേ​പി​ക്കു​മ്പോൾ ഉപ​യോ​ഗി​ക്കാ​റു​ള്ള സ്വ​ര​ത്തിൽ അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു, ‘നി​ങ്ങൾ രാ​ജ​ഹ​ത്യ​യ്ക്ക് അനു​മ​തി കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടി​ല്ല​ല്ലോ, എന്താ​യാ​ലും.’

പണ്ട​ത്തെ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അം​ഗ​മായ ആ വയ​സ്സൻ ‘എന്താ​യാ​ലും’ എന്ന വാ​ക്കിൽ അന്തർ​ഭ​വി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ചീത്ത അർഥം അത്ര സു​ക്ഷി​ച്ചി​ല്ലെ​ന്നു​തോ​ന്നി. അയാൾ മറു​പ​ടി പറഞ്ഞു-​പുഞ്ചിരി അയാ​ളു​ടെ മു​ഖ​ത്തു​നി​ന്നു തീരെ പോയിരുന്നു-​‘സർ, നി​ങ്ങ​ളെ​ന്നെ വേ​ണ്ട​തി​ല​ധി​കം അഭി​ന​ന്ദി​ക്ക​രു​ത്. ഞാൻ ആ ദു​ഷ്ട​നെ കൊ​ല്ലു​ന്ന​തി​നു സമ്മ​തി​ച്ചു.’

ഗൗരവം കാ​ണി​ക്കു​ന്ന സ്വ​ര​ത്തി​നു മനോ​ദാർ​ഡ്യം കാ​ണി​ക്കു​ന്ന സ്വ​ര​ത്തി​ലു​ള്ള മറു​പ​ടി.

‘നി​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​തെ​ന്താ​ണ്?’ മെ​ത്രാൻ ആരം​ഭി​ച്ചു.

‘ഞാൻ പറ​യു​ന്നു, മനു​ഷ്യ​ന്റെ ഉള്ളിൽ ഒരു ദു​ഷ്ട​നി​രി​പ്പൂ​ണ്ട്–അജ്ഞത. ആ ദു​ഷ്ട​നെ കൊ​ല്ലു​ന്ന​തി​നു ഞാൻ അനു​മ​തി കൊ​ടു​ത്തു. ആ ദു​ഷ്ടൻ രാ​ജ​ത്വ​ത്തി​നെ, തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി​യിൽ ഉൽ​പ്പാ​ദി​പ്പി​ച്ചു: എന്നാൽ ശരി​യായ അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി പ്ര​കൃ​തി​ജ്ഞാ​ന​മാ​ണ്. മനു​ഷ്യൻ പ്ര​കൃ​തി​ജ്ഞാ​ന​മ​നു​സ​രി​ച്ചേ ഭരി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​വൂ.’

‘മന​സ്സാ​ക്ഷി​യും,’ മെ​ത്രാൻ തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു.

‘അതു രണ്ടും ഒന്നു​ത​ന്നെ. മന​സ്സാ​ക്ഷി എന്ന​ത് നമ്മു​ടെ ഉള്ളിൽ സ്വാ​ഭാ​വിക പ്ര​കൃ​തി​ജ്ഞാ​ന​ത്തി​ന്റെ തു​ക​യാ​ണ്.’

മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു ഇങ്ങ​നെ ഒരു ഭാ​ഷ​യി​ലു​ള്ള സം​സാ​രം ഏതാ​ണ്ട് അത്ഭു​ത​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ട് കേ​ട്ടു; ഇത​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു പു​തി​യ​താ​ണ്.

പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അംഗം പി​ന്നേ​യും ആരം​ഭി​ച്ചു; ‘പതി​നാ​റാ​മൻ ലൂ​യി​യെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം, ഞാൻ പാ​ടി​ല്ലെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു. ഒരു മനു​ഷ്യ​നെ കൊ​ല്ലു​വാൻ എനി​ക്ക​ധി​കാ​ര​മു​ണ്ടെ​ന്നു ഞാൻ വി​ചാ​രി​ച്ചി​ല്ല; പക്ഷേ, ദു​ഷ്ട​ത​യെ ഉന്മൂ​ല​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​ത് എന്റെ മു​റ​യാ​ണെ​ന്ന് എനി​ക്കു തോ​ന്നി. ഞാൻ ദു​ഷ്ട​നെ കൊ​ന്നു കള​യു​വാൻ അനു​മ​തി കൊ​ടു​ത്തു; എന്നു​വെ​ച്ചാൽ, സ്ത്രീ​യു​ടെ ചാ​രി​ത്ര്യ​ദൂ​ഷ​ണ​വും, പു​രു​ഷ​ന്റെ അടി​മ​ത്ത​വും കു​ട്ടി​യു​ടെ അന്ധ​കാ​ര​വും അവ​സാ​നി​പ്പി​ക്കു​വാൻ ഞാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു. പൊ​തു​ജ​ന​ഭ​ര​ണ​ത്തി​നു സമ്മ​തി​ച്ച​തിൽ, ഞാൻ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ സമ്മ​തി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത് അതാണ്. സഹോ​ദ​ര​ത്വ​ത്തി​നും ഐക​മ​ത്യ​ത്തി​നും പ്ര​ഭാ​ത​ത്തി​നും ഞാൻ അനു​മ​തി കൊ​ടു​ത്തു. ദുർ​ബോ​ധ​ന​ക​ളും ദുർ​വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളും നശി​പ്പി​ക്കു​ന്ന കാ​ര്യ​ത്തിൽ ഞാൻ സഹാ​യി​ച്ചു. ദുർ​ബോ​ധ​ന​ക​ളും ദുർ​വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളും തകർ​ന്നു മണ്ണ​ടി​ഞ്ഞാൽ തനിയേ വെ​ളി​ച്ച​മാ​യി. ഞങ്ങൾ പഴമയെ നശി​പ്പി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു; ആ പഴമ, ആ കഷ്ട​പ്പാ​ടു​ക​ളെ നി​റ​ച്ചു​വെ​ച്ച ശൃം​ഗാ​ര​പാ​ത്രം മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​നു​മീ​തെ മറി​ഞ്ഞു​കി​ട​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട്, അതു സു​ഖ​ത്തി​നു​ള്ള ഒരു ശ്മ​ശാ​ന​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു.’

‘സമ്മി​ശ്ര​സു​ഖ​ത്തി​ന്,’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു.

‘സം​ക്ഷു​ഭി​ത​മായ സു​ഖ​ത്തി​ന് എന്നു നി​ങ്ങൾ​ക്കു പറയാം; ഇന്ന്, ആ പഴ​യ​കാ​ല​ത്തി​ന്റെ പു​നഃ​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തി​നു​ശേ​ഷം, അതാ​യ​ത് 1814–നു ശേഷം, [42] അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യി​പ്പോയ സുഖം! കഷ്ടം! പ്ര​വൃ​ത്തി മു​ഴു​വ​നാ​യി​ല്ല, അതു ഞാൻ സമ്മ​തി​ക്കു​ന്നു: പണ്ട​ത്തെ സ്ഥി​തി ഞങ്ങൾ പ്ര​വൃ​ത്തി​യിൽ ഉട​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു; അതിനെ വി​ചാ​ര​ത്തിൽ തീരെ അമർ​ത്തി​ക്ക​ള​യു​ന്ന​തി​നു ഞങ്ങൾ​ക്കു സാ​ധി​ച്ചി​ല്ല. അതി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ളെ നശി​പ്പി​ച്ച​തു​കൊ​ണ്ടു പോരാ; നട​പ​ടി​ക​ളെ നന്നാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്ക​ണം. തി​രി​ഞ്ഞു കാ​റ്റു​ണ്ടാ​കു​ന്ന പ്ര​ശ്നം അവിടെ ഇല്ലാ​താ​യി; പക്ഷേ, കാ​റ്റു പി​ന്നേ​യു​മു​ണ്ട്.’

‘നി​ങ്ങൾ ഉട​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു. ഉട​ച്ചു​ക​ള​യു​ന്ന​ത് ആവ​ശ്യ​മാ​യി​രി​ക്കാം; പക്ഷേ, ദേ​ഷ്യ​ത്തോ​ടു​കു​ടി ഒന്നി​നെ ഉട​ച്ചു​ക​ള​യു​ന്ന​ത് ഗു​ണ​മാ​ണെ​ന്നു ഞാൻ വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്നി​ല്ല.’

‘ധർ​മ​ത്തി​നും അതി​നു​വേ​ണ്ട ദേ​ഷ്യ​മു​ണ്ട്, മെ​ത്രാൻ; എന്ന​ല്ല ധർ​മ​ത്തി​നു​ള്ള ദേ​ഷ്യം അഭി​വൃ​ദ്ധി​യു​ടെ അടി​ക്ക​ല്ലാ​ണ്. എന്താ​യാ​ലും എന്തു​ത​ന്നെ പറ​ഞ്ഞാ​ലും ശരി, ക്രി​സ്തു​വി​ന്റെ പ്ര​ഥ​മാ​ഗ​മ​ന​ത്തി​നു ശേഷം, മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​നു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള ഏറ്റ​വും പ്രാ​ധാ​ന്യ​മേ​റിയ ഒരു​ദ്ഗ​തി​യാ​ണ് ഫ്രാൻ​സി​ലെ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​നം. അപൂർ​ണം–അങ്ങ​നെ​യാ​യി​രി​ക്കാം; പക്ഷേ മഹ​ത്ത​രം. അജ്ഞാ​ത​ങ്ങ​ളാ​യി കി​ട​ന്നി​രു​ന്ന എല്ലാ സാ​മു​ദാ​യിക പരി​ണാ​മ​ങ്ങൾ​ക്കും അതു സ്വാ​ത​ന്ത്യം കൊ​ടു​ത്തു; അതു മന​സ്സി​നെ മയ​പ്പെ​ടു​ത്തി, ശാ​ന്ത​മാ​ക്കി, സാ​വ​ധാ​ന​മാ​ക്കി, ബോ​ധ​വ​ത്താ​ക്കി. ഹൃ​ദ​യ​സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ന്റെ ദീർ​ഘ​ങ്ങ​ളായ ഗതി​ത​രം​ഗ​ങ്ങ​ളെ അതു ഭൂ​മി​യി​ലെ​ങ്ങും ഒഴു​ക്കി. അതു നല്ലൊ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. ഫ്രാൻ​സി​ലെ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​നം മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​തി​ഷ്ഠാ​ക​ല​ശ​മാ​ട​ലാ​ണ്.’

മെ​ത്രാ​നു ഒന്നു പി​റു​പി​റു​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല; ‘അതേയോ? 1793!’

പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗം തന്റെ കസാ​ല​മേൽ ഏതാ​ണ്ട് വ്യ​സ​ന​പൂർ​വ​മായ ഒരു ഗൗ​ര​വ​ത്തോ​ടെ നി​വർ​ന്നി​രു​ന്നു; മരി​ക്കാ​റായ ഒരു മനു​ഷ്യ​ന്നു കഴി​യു​ന്ന​വി​ധം ഉച്ച​ത്തിൽ അയാൾ പറ​ഞ്ഞു: ‘ഹാ, നി​ങ്ങൾ അങ്ങോ​ട്ടാ​ണ് പോ​കു​ന്ന​ത്; ആ വാ​ക്കു ഞാൻ കരു​തി​യി​രു​ന്നു. ആയി​ര​ത്ത​ഞ്ഞൂ​റു കൊ​ല്ല​ങ്ങ​ളോ​ള​മാ​യി ഒരു മേഘം വന്നു​കൂ​ടു​വാൻ തു​ട​ങ്ങി​യി​രു​ന്നു; ആ ആയി​ര​ത്ത​ഞ്ഞൂ​റു കൊ​ല്ലം കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, അതു തന്ന​ത്താൻ പി​ളർ​ന്നു. നി​ങ്ങൾ ആ മേ​ഘ​ഗർ​ജ്ജ​ന​ത്തെ​യാ​ണ് വി​ചാ​ര​ണ​യ്ക്കു വെ​ക്കു​ന്ന​ത്.’

പു​റ​ത്തേ​ക്കു പക്ഷേ, സമ്മ​തി​ച്ചി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, തന്റെ ഉള്ളിൽ​നി​ന്ന് എന്തോ ഒന്നു നശി​ച്ചു​പോ​യ​തു​പോ​ലെ മെ​ത്രാ​ന്നു തോ​ന്നി. ഏതാ​യാ​ലും, ആ ഭാവം അദ്ദേ​ഹം കാ​ണി​ച്ചി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘നീ​തി​ന്യാ​യാ​ധി​പൻ നീ​ത്യ​ന്യാ​യ​ത്തെ മുൻ​നിർ​ത്തി സം​സാ​രി​ക്കു​ന്നു; മതാ​ചാ​ര്യൻ ദയയെ മുൻ​നിർ​ത്തി പറ​യു​ന്നു–ദയ എന്ന​ത് ഉത്കൃ​ഷ്ട​ത​ര​മായ നീ​തി​ന്യാ​യ​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മ​ല്ല. ഒരു മേ​ഘ​ഗർ​ജ്ജ​ന​ത്തി​നു തെ​റ്റു ചെ​യ്യാൻ വയ്യാ.’ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അം​ഗ​മായ ആ മനു​ഷ്യ​നെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട് അദ്ദേ​ഹം തു​ടർ​ന്നു ചോ​ദി​ച്ചു: പതി​നേ​ഴാ​മൻ ലൂയി?’ [43]

ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗം തന്റെ കൈ നീ​ട്ടി, മെ​ത്രാ​ന്റെ കൈ പി​ടി​ച്ചു.

‘പതി​നേ​ഴാ​മൻ ലൂയി! നമു​ക്കു നോ​ക്കുക. ആരെ​പ്പ​റ്റി​യാ​ണ് നി​ങ്ങൾ വ്യ​സ​നി​ക്കു​ന്ന​ത്? നി​ര​പ​രാ​ധ​നായ ശി​ശു​വെ​പ്പ​റ്റി​യാ​ണോ? വളരെ നല്ല​ത്; അങ്ങ​നെ​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, ഞാനും നി​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടി വ്യ​സ​നി​ക്കു​ന്നു. രാ​ജ​ശി​ശു​വി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണോ? നി​ല്ക്കു, എനി​ക്കാ​ലോ​ചി​ക്ക​ണം. കർ​ത്തു​ഷി​ന്റെ [44] സഹോ​ദ​ര​നായ ഒരു നി​ര​പ​രാ​ധ​ശി​ശു​വെ കർ​ത്തൂ​ഷി​ന്റെ സഹോ​ദ​ര​നാ​ണ് എന്നു​ള്ള ഏക​സം​ഗ​തി​യി​ന്മേൽ, പ്ലാ​സ്ദ് ഗ്രേ​വിൽ​വെ​ച്ചു കക്ഷ​ത്തിൽ കു​ടു​ക്കി​ട്ടു ചാ​വു​ന്ന​തു​വ​രെ തു​ക്കി​ക്കൊ​ന്ന​തിൽ എനി​ക്കു​ള്ള മനോ​വേ​ദന, പതി​ന​ഞ്ചാ​മൻ ലൂ​യി​യു​ടെ മക​ന്റെ മകൻ, ഒരു നി​ര​പ​രാ​ധ​നായ ശിശു, പതി​ന​ഞ്ചാ​മൻ ലൂ​യി​യു​ടെ മക​ന്റെ മക​നാ​ണെ​ന്നു​ള്ള ഏക സം​ഗ​തി​യി​ന്മേൽ, ടെം​പി​ളി​ലെ ഗോ​പു​ര​ത്തിൽ ബന്ധ​ന​സ്ഥ​നാ​യി കി​ട​ന്നു മരി​ച്ച​പ്പോ​ളു​ണ്ടാ​യ​തിൽ​നി​ന്ന് ഒട്ടും കു​റ​ഞ്ഞ​ത​ല്ല.’

‘മൊ​സ്സ്യു,’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു: ‘ഇങ്ങ​നെ പേ​രു​കൾ കൂ​ട്ടി​ക്ക​ലർ​ത്തു​ന്ന​ത് എനി​ക്കി​ഷ്ട​മി​ല്ല.’

‘കർ​ത്തു​ഷ്? പതി​ന​ഞ്ചാ​മൻ ലൂയി? ഈ രണ്ടിൽ ഏതു കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്തു​ന്ന​താ​ണ് നി​ങ്ങൾ​ക്ക​നി​ഷ്ടം?’

ഒരു നി​മി​ഷ​നേ​രം ആരും ഒന്നും മി​ണ്ടി​യി​ല്ല. വരേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നി​ല്ല എന്നു മെ​ത്രാൻ ഏതാ​ണ്ട് പശ്ചാ​ത്ത​പി​ച്ചു; എങ്കി​ലും അസാ​ധാ​ര​ണ​വും അത്ഭു​ത​ക​ര​വു​മാ​യ​വി​ധം താൻ ഒന്നു കു​ലു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു​പോ​ലെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു തോ​ന്നി.

ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗം വീ​ണ്ടും പറയാൻ തു​ട​ങ്ങി; ‘ഹാ, എന്റെ മാ​ന്യ​നായ മതാ​ചാ​ര്യ, നി​ങ്ങൾ സത്യ​നി​ഷ്ഠ​ന്മാർ​ക്കു​ള്ള അപാ​ക​ത​ക​ളെ ഇഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ല. യേ​ശു​ക്രി​സ്തു അവയെ സ്നേ​ഹി​ച്ചി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം ഒരു വടി​യെ​ടു​ത്തു ദേ​വാ​ല​യം മു​ഴു​വ​നും ശു​ദ്ധ​മാ​ക്കി. മി​ന്നൽ​പ്പി​ണ​രു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു നി​റ​ഞ്ഞ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കു​ര​ടാ​വ്, സത്യാ​വ​സ്ഥ​ക​ളെ ദയ​യി​ല്ലാ​തെ തു​റ​ന്നു​പ​റ​യ​ലാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം കു​ട്ടി​കൾ അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്ക​പ്പെ​ട​ട്ടെ എന്നു പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, ചെറിയ കു​ട്ടി​ക​ളിൽ യാ​തൊ​രു വ്യ​ത്യാ​സ​വും ചെ​യ്തി​ല്ല. ബാ​ര​ബാ​സി​ന്റെ [45] സീ​മ​ന്ത​പു​ത്ര​നേ​യും ഹെ​റോ​ഡി​ന്റെ [46] സീ​മ​ന്ത​പു​ത്ര​നേ​യും കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്താൽ അദ്ദേ​ഹം അമ്പ​ര​ക്കു​ക​യി​ല്ല. നി​ര​പ​രാ​ധത തന്നെ, മൊ​സ്സ്യു, അതി​നു​ള്ള കി​രീ​ട​മാ​ണ്. നി​ര​പ​രാ​ധ​ത​യ്ക്കു ഒരി​ക്ക​ലും രാ​ജാ​വാ​വേ​ണ്ട ആവ​ശ്യ​മി​ല്ല. അതു പഴ​ന്തു​ണി​ക​ളു​ടെ ഉള്ളി​ലും ചെ​ങ്കോ​ലി​ന്റെ മകു​ട​ങ്ങ​ളി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ; പ്ര​താ​പ​വ​ത്താ​ണു്.

‘അതു ശരി’ മെ​ത്രാൻ താ​ഴ്‌​ന്ന സ്വ​ര​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു.

‘വര​ട്ടെ, ഞാൻ മു​ഴു​വൻ പറ​യ​ട്ടെ.’ ജി. തു​ടർ​ന്നു; ‘നി​ങ്ങൾ എന്നോ​ടു് പതി​നേ​ഴാ​മൻ ലൂ​യി​യെ​പ്പ​റ്റി പറ​ഞ്ഞു. നമു​ക്ക് അന്യോ​ന്യം മന​സ്സി​ലാ​ക്കുക. സകല നി​ര​പ​രാ​ധ​ന്മാ​രെ​യും മര​ണ​ശി​ക്ഷ അനു​ഭ​വി​ച്ച സർ​വ​രേ​യും പ്ര​ഭു​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ എന്ന​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ സാ​ധു​ക്ക​ളു​ടെ കു​ട്ടി​ക​ളേ​യും കു​റി​ച്ചു നമു​ക്കു് കണ്ണു​നീ​രൊ​ഴു​ക്കുക! ഞാൻ അതിനു സമ്മ​തി​ക്കു​ന്നു. പക്ഷേ അങ്ങ​നെ​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടു പറ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ, നമു​ക്ക് 1793–നും മുൻ​പി​ലേ​ക്കു പോവണം; നമ്മു​ടെ കര​ച്ചിൽ പതി​നേ​ഴാ​മൻ ലൂ​യി​യു​ടെ​യും അപ്പു​റ​ത്തു നി​ന്ന് ആരം​ഭി​ക്ക​ണം. രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ കു​ട്ടി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി കര​യു​വാൻ ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ കൂടാം; പക്ഷേ, പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ കു​ട്ടി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി കര​യു​വാൻ നി​ങ്ങൾ എന്റേ​യും കൂ​ട്ട​ത്തിൽ കൂടണം.’

‘ഞാൻ എല്ലാ​വ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചും കര​യു​ന്നു.’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു.

‘ഒരേ മാ​തി​രി!’ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗ​മായ ജി. കു​റ​ച്ചു​ച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു: ‘എന്ന​ല്ല, തു​ലാ​സ്സ് എങ്ങോ​ട്ടാ​ണെ​ങ്കി​ലും അല്പ​മൊ​ന്നു ചെ​രി​യ​ണ​മെ​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ അതു പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കാ​വ​ട്ടെ. അവർ അധി​ക​കാ​ല​മാ​യി ദുഃ​ഖ​മ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു.’

പി​ന്നേ​യും കു​റ​ച്ചിട ആരും മി​ണ്ടാ​താ​യി. പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗ​മാ​ണ് ഒന്നാ​മ​താ​യി ആ മൗ​ന​ത്തെ ഭഞ്ജി​ച്ച​ത്. അയാൾ ഒരു കൈ​മു​ട്ടി​ന്മേൽ ഊന്നി നി​വർ​ന്നി​രു​ന്നു; ചോ​ദ്യം ചെ​യ്ക​യും തീർ​പ്പു ചെ​യ്ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ഒരാൾ യാ​ദ്യ​ച്ഛി​ക​മാ​യി പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കാ​റു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, തന്റെ കവിൾ​ത്ത​ട​ത്തി​ന്റെ ഒരു ഭാഗം തള്ള​വി​ര​ലി​നും ചൂ​ണ്ടാ​ണി​വി​ര​ലി​നും നടു​വി​ലേ​ക്കു പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു; മര​ണ​വേ​ദ​ന​യ്ക്കു​ള്ള എല്ലാ ശക്തി​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടും നി​റ​ഞ്ഞ ഒരു നോ​ട്ട​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി, അയാൾ മെ​ത്രാ​ന്റെ മു​ഖ​ത്തേ​ക്കു നോ​ക്കി. അതേ​താ​ണ്ടൊ​രു വെ​ടി​പൊ​ട്ട​ലാ​യി​രു​ന്നു.

‘അതേ സേർ. അനവധി കാ​ല​മാ​യി ജന​ങ്ങൾ ദുഃ​ഖ​മ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു. ആട്ടെ, നി​ല്ക്കൂ! അതു​കൊ​ണ്ടാ​യി​ല്ല​ല്ലോ; ഇപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ നി​ങ്ങൾ എന്തി​നാ​ണ് പതി​നേ​ഴാ​മൻ ലൂ​യി​യെ​പ്പ​റ്റി എന്നോ​ടു ചോ​ദി​ച്ച​ത്, എന്നോ​ടു സം​സാ​രി​ച്ച​ത്? ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളെ അറി​യി​ല്ല. ഞാൻ ഇവിടെ വന്ന​തു മുതൽ, ഈ പറ​മ്പി​നു​ള്ളി​ലാ​യി കഴി​ഞ്ഞു​കൂ​ടി​യ​തേ ഉള്ളു; പു​റ​ത്തേ​ക്കു കാ​ലെ​ടു​ത്തു കു​ത്തി​യി​ട്ടി​ല്ല; എന്നെ സഹാ​യി​ക്കു​ന്ന ആ കു​ട്ടി​യെ ഒഴി​ച്ചു വേറെ ആരേ​യും ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടി​ല്ല. നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പേർ ഒരു സമ്മി​ശ്ര​മായ വി​ധ​ത്തിൽ എന്റെ ചെ​കി​ട്ടിൽ എത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്–അതു നേ​രാ​ണ്; വളരെ ചീ​ത്ത​യായ വി​ധ​ത്തിൽ ഞാ​ന​തു​ച്ച​രി​ച്ചു കേ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ട്–അതു ഞാൻ സമ്മ​തി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു; പക്ഷേ, അതു സാ​ര​മി​ല്ല; സാ​മർ​ഥ്യ​മു​ള്ള ആളു​കൾ​ക്കു പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളെ​ന്നു പറ​യു​ന്ന ആ നല്ല​വ​നായ പര​മാർ​ഥി​യെ ചതി​ച്ചു​കീ​ഴ​ട​ക്കു​വാൻ അനവധി മാർ​ഗ​ങ്ങൾ തോ​ന്നും. കൂ​ട്ട​ത്തിൽ പറ​യ​ട്ടെ, നി​ങ്ങ​ളു​ടെ സവാ​രി​വ​ണ്ടി​യു​ടെ ശബ്ദം ഞാൻ കേ​ട്ടി​ല്ല; നി​ര​ത്തു​ക​ളു​ടെ ചെ​ന​ച്ച​ത്തി​ലു​ള്ള ചു​ള്ളി​ക്കാ​ട്ടി​നു പി​ന്നിൽ നി​ങ്ങൾ അതു നിർ​ത്തി​യി​രി​ക്കും, സം​ശ​യ​മി​ല്ല. ഞാൻ പറ​യു​ന്നു. നി​ങ്ങ​ളെ ഞാൻ അറി​യി​ല്ല. നി​ങ്ങൾ മെ​ത്രാ​നെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ എന്നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു; പക്ഷേ, അതു​കൊ​ണ്ടു നി​ങ്ങ​ളു​ടെ വൃ​ത്തി​ക​ളെ​ല്ലാം ഏതു മാ​തി​രി​യാ​ണെ​ന്ന് എനി​ക്കു വി​വ​ര​മാ​യി​ല്ല. ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞാൽ, ഞാൻ എന്റെ ചോ​ദ്യം ആവർ​ത്തി​ക്കു​ന്നു: നി​ങ്ങൾ ആരാണ്? നി​ങ്ങൾ ഒരു മെ​ത്രാ​നാ​ണ്; എന്നു​വെ​ച്ചാൽ, പള്ളി​യി​ലെ രാ​ജ​കു​മാ​രൻ. വം​ശ​ചി​ഹ്ന​ങ്ങ​ളോ​ടും വലിയ ആദാ​യ​ങ്ങ​ളോ​ടും​കൂ​ടിയ ആ തങ്ക​പ്പൂ​ച്ചി​ട്ട​വ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തി​ലൊ​രാൾ–അതേ, വള​രെ​യ​ധി​കം ശമ്പ​ള​മു​ള്ള​വ​രും–ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​ന്നു പതി​നാ​യി​രം ഫ്രാ​ങ്ക് ശമ്പ​ള​വും പതി​നാ​യി​രം ബത്ത​യു​മു​ണ്ട്; ആകെ ഇരു​പ​ത്ത​യ്യാ​യി​രം ഫ്രാ​ങ്ക്–അടു​ക്ക​ള​പ്പു​ര​ക​ളു​ള്ള​വ​രും ഭൃ​ത്യ​ന്മാർ​ക്കെ​ല്ലാം സവി​ശേ​ഷ​മായ ഉടു​പ്പു​ള്ള​വ​രും, എപ്പോ​ഴും ആഹ്ലാ​ദി​ക്കു​ന്ന​വ​രും, വെ​ള്ളി​യാ​ഴ്ച​ദി​വ​സം ഇര​ണ്ട​പ്പ​ക്ഷി​ക​ളെ തി​ന്നു​ന്ന​വ​രും ഒരു ഭൃ​ത്യൻ മു​ന്നി​ലും ഒരു ഭൃ​ത്യൻ പി​ന്നി​ലു​മാ​യി ആഡം​ബ​ര​ത്തോ​ടു​കൂ​ടിയ വണ്ടി​യിൽ​ക്ക​യ​റി വെ​റു​തെ ചു​റ്റി​യ​ടി​ക്കു​ന്ന​വ​രും, താ​മ​സി​ക്കു​വാൻ വലിയ അര​മ​ന​ക​ളു​ള്ള​വ​രും, വെ​റും​കാ​ലോ​ടു​കൂ​ടി നടന്ന യേ​ശു​ക്രി​സ്തു​വി​ന്റെ പേരും പറ​ഞ്ഞു സവാ​രി​വ​ണ്ടി​ക​ളിൽ ഇരു​ന്നു യാ​ത്ര​ചെ​യ്യു​ന്ന​വ​രു​മായ അത്ത​ര​ക്കാ​രി​ലൊ​രാൾ. നി​ങ്ങൾ സഭാ​ധ്യ​ക്ഷ​നാ​ണ് – ശമ്പ​ള​വും അര​മ​ന​യും, കു​തി​ര​ക​ളും, ഭൃ​ത്യ​ന്മാ​രും, സദ്യ​യും, എല്ലാ​ത്ത​രം വി​ഷ​യ​സു​ഖ​ങ്ങ​ളു​മു​ള്ള ആൾ; മറ്റു​ള്ള എല്ലാ​വർ​ക്കു​മെ​ന്ന​പോ​ലെ നി​ങ്ങൾ​ക്കും ഈ പറ​ഞ്ഞ​തൊ​ക്കെ​യു​ണ്ട്; മറ്റു​ള്ള എല്ലാ​വ​രു​മെ​ന്ന​പോ​ലെ നി​ങ്ങ​ളും ഇതു​ക​ളൊ​ക്കെ അനു​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു; അതു നല്ല​തു​ത​ന്നെ; പക്ഷേ, ഇതു​കൊ​ണ്ട് ഒന്നു​കിൽ അധി​ക​മാ​യി​പ്പോ​കു​ന്നു വി​വ​ര​ണം, അല്ലെ​ങ്കിൽ കു​റ​യു​ന്നു; എനി​ക്കു തരാൻ അറി​വും​കൊ​ണ്ടു വന്നി​രി​ക്കാ​വു​ന്ന മനു​ഷ്യൻ ശരി​യാ​യും ആന്ത​ര​മാ​യും എത്ര​ക​ണ്ടു വി​ല​പി​ടി​ച്ച ഒരാ​ളാ​ണെ​ന്ന് എനി​ക്കി​തു​കൊ​ണ്ട് മന​സ്സി​ലാ​വു​ന്നി​ല്ല. ഞാൻ സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​താ​രോ​ടാ​ണ്? നി​ങ്ങൾ ആരാണ്?’

മെ​ത്രാൻ തല​താ​ഴ്ത്തി; അദ്ദേ​ഹം മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാ​നൊ​രു പുഴു.’

‘സവാ​രി​വ​ണ്ടി​യിൽ കയ​റി​ന​ട​ക്കു​ന്ന ഭൂ​മി​യി​ലെ ഒരു പുഴു,’ ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അംഗം മു​ര​ണ്ടു.

ഇക്കു​റി ധാർ​ഷ്ട്യം കാ​ണി​ക്കു​വാൻ ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗ​മാ​യി; മെ​ത്രാൻ പാ​വ​മാ​യി.

മെ​ത്രാൻ സൗ​മ്യ​സ്വ​ര​ത്തിൽ ആരം​ഭി​ച്ചു: ‘അങ്ങ​നെ​യാ​വ​ട്ടെ, സേർ; പക്ഷേ, അങ്ങെ​ങ്ങോ മര​ങ്ങ​ളു​ടെ പി​ന്നിൽ കുറേ ദൂ​ര​ത്തേ​ക്കു വാ​ങ്ങി​നി​ല്ക്കു​ന്ന എന്റെ സവാ​രി​വ​ണ്ടി​യും എന്റെ സദ്യ​യി​ലൂ​ണും, വെ​ള്ളി​യാ​ഴ്ച ദി​വ​സ​മു​ള്ള എന്റെ ഇര​ണ്ട​പ്പ​ക്ഷി​ഭ​ക്ഷ​ണ​വും, എന്റെ ഇരു​പ​ത്ത​യ്യാ​യി​രം ഫ്രാ​ങ്ക് ശമ്പ​ള​വും, എന്റെ അര​മ​ന​യും, സവി​ശേ​ഷ​മ​ട്ടിൽ ഉടു​പ്പി​ട്ട എന്റെ ഭൃ​ത്യ​ജ​ന​ങ്ങ​ളും​കൂ​ടി, ദയ മനു​ഷ്യ​ന്റെ ധർ​മ​മ​ല്ലെ​ന്നും, 1793 നിർ​ദ്ദ​യ​മായ ഒന്ന​ല്ലെ​ന്നും ആക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്ങ​നെ എന്നൊ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു​കേ​ട്ടാൽ കൊ​ള്ളാം.’

ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അംഗം ഒരു മേ​ഘാ​വ​ര​ണ​ത്തെ നീ​ക്കി​ക്ക​ള​യു​ന്ന​തി​നെ​ന്ന​പോ​ലെ, തന്റെ നെ​റ്റി​യി​ലൂ​ടെ ഒന്നു കൈ നട​ത്തി.

അയാൾ പറ​ഞ്ഞു: ‘നി​ങ്ങ​ളോ​ടു മറു​പ​ടി പറ​യു​ന്ന​തി​നു മു​മ്പേ, ഞാൻ നി​ങ്ങ​ളോ​ടു മാ​പ്പു ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു. സേർ, ഞാ​നി​പ്പോൾ ചെ​യ്തു​പോ​യ​ത് ഒര​ബ​ദ്ധ​മാ​ണ്. നി​ങ്ങൾ എന്റെ വീ​ട്ടിൽ വന്നി​രി​ക്കു​ന്നു; നി​ങ്ങൾ എന്റെ അതി​ഥി​യാ​ണ്; നി​ങ്ങ​ളോ​ടു മര്യാദ കാ​ണി​ക്കു​വാൻ ഞാൻ കട​പ്പെ​ട്ട​വ​നാ​കു​ന്നു. നി​ങ്ങൾ എന്റെ അഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി വാ​ദ​പ്ര​തി​വാ​ദം ചെ​യ്യു​ന്നു; നി​ങ്ങ​ളു​ടെ വാ​ദ​ങ്ങ​ളെ എതിർ​ക്കുക മാ​ത്ര​മേ എനി​ക്കു ചെ​യ്വാൻ പാ​ടു​ള്ളൂ. നി​ങ്ങ​ളു​ടെ സമ്പ​ത്തും നി​ങ്ങ​ളു​ടെ സു​ഖാ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ളും നി​ങ്ങ​ളെ തർ​ക്ക​ത്തിൽ തോ​ല്പി​ക്കു​വാൻ എനി​ക്കു നി​ങ്ങ​ളേ​ക്കാൾ അധി​ക​മാ​യു​ള്ള അനു​കൂ​ല​സം​ഗ​തി​ക​ളാ​ണ്; പക്ഷേ, അവയെ ഉപ​യോ​ഗി​ക്ക​രു​തെ​ന്നു തറ​വാ​ടി​ത്തം ഉപ​ദേ​ശി​ക്കു​ന്നു. ഇനി​മേൽ അവയെ ഞാൻ ഉപ​യോ​ഗി​ക്കി​ല്ലെ​ന്നു ശപ​ഥം​ചെ​യ്യ​ട്ടെ.’

‘ഞാൻ നന്ദി പറ​യു​ന്നു.’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു.

ജി, വീ​ണ്ടും ആരം​ഭി​ച്ചു: ‘നി​ങ്ങൾ എന്നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു​ത​രാൻ ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ട കാ​ര്യം എടു​ക്ക​ട്ടെ. നമ്മൾ ഇപ്പോൾ എവി​ടെ​യാ​ണ്? നമ്മൾ എന്താ​യി​രു​ന്നു പറ​ഞ്ഞു​വ​ന്ന​ത്? 1793 നിർ​ദ്ദ​യ​മായ ഒന്നാ​ണെ​ന്നോ?’

‘നിർ​ദ്ദ​യം; അതേ. മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു: ‘ശി​ര​ച്ഛേ​ദ​ന​യ​ന്ത്ര​ത്തെ നോ​ക്കി മാറ [47] കൈ​കൊ​ട്ടി​യ​തി​നെ​പ്പ​റ്റി നി​ങ്ങൾ എന്തു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു?

‘പുതിയ കൂ​റ്റു​കാ​രെ വേ​ട്ട​യാ​ടി​പ്പി​ടി​ച്ച​തി​നെ​പ്പ​റ്റി ബോ​സ്സ്വെ [48] സ്തോ​ത്രം പാ​ടി​യ​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു നി​ങ്ങൾ എന്തു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു?’

ഈ മറു​പ​ടി മൂർ​ച്ച​യു​ള്ള ഒന്നാ​യി​രു​ന്നു; അത് ഒരി​രു​മ്പു​കു​ന്ത​ത്തി​ന്റെ മു​ന​പോ​ലെ ചെ​ല്ലേ​ണ്ട ദി​ക്കിൽ​ച്ചെ​ന്നു കൊ​ണ്ടു. മെ​ത്രാൻ അതു തട്ടി ചൂ​ളി​പ്പോ​യി; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു മറു​പ​ടി​യൊ​ന്നും തോ​ന്നി​യി​ല്ല; പക്ഷേ, ബോ​സ്സ്വെ​യെ​പ്പ​റ്റി ഈ നി​ല​യിൽ പറ​ഞ്ഞു​കേ​ട്ട​തിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു മു​ഷി​ഞ്ഞു. ഏറ്റ​വും നല്ല മന​സ്സി​നും ചില പൂ​ജാ​വി​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്. ന്യാ​യ​പു​ച്ഛം​കൊ​ണ്ടു ചി​ല​പ്പോൾ അവ​രു​ടെ മന​സ്സു വേ​ദ​ന​പ്പെ​ട്ടു​പോ​കു​ന്നു.

ജി. കി​ത​യ്ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി; ഒടു​വി​ല​ത്തെ ശ്വാ​സ​വി​കൃ​തി​ക​ളോ​ടു കൂ​ടി​ച്ചേർ​ന്നു സങ്ക​ട​ക്കി​ത​പ്പു​കൾ അയാ​ളു​ടെ ശബ്ദ​ത്തെ തട​ഞ്ഞു; എങ്കി​ലും ബു​ദ്ധി​ക്കു​ള്ള ഒരു തി​ക​ഞ്ഞ തെ​ളി​വ് അയാ​ളു​ടെ നോ​ട്ട​ങ്ങ​ളിൽ പ്ര​കാ​ശി​ച്ചു. അയാൾ തു​ടർ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു: ‘ഈ ഭാ​ഗ​ത്തും ആ ഭാ​ഗ​ത്തു​മാ​യി ഞാൻ ചി​ല​തു​കൂ​ടി പറ​യ​ട്ടെ; എനി​ക്കു രസം തോ​ന്നു​ന്നു. മു​ഴു​വ​നു​മാ​യി എടു​ത്തു​നോ​ക്കി​യാൽ, മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​നു​ള്ള മേ​ന്മ​യെ സ്ഥാ​പി​ക്കു​ന്ന ഒന്നായ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ത്തിൽ​നി​ന്നു വേർ​പെ​ടു​ത്തി​യാൽ, 1793-​കഷ്ടം!–ഒരു പ്ര​ത്യു​ത്ത​ര​മാ​ണ്. സേർ, നി​ങ്ങൾ അതു നിർ​ദ്ദ​യ​മായ ഒന്നെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു; പക്ഷേ, സേർ, രാ​ജ​ത്വ​ത്തെ മു​ഴു​വ​നും പറ്റി നി​ങ്ങൾ എന്തു​പ​റ​യു​ന്നു? കാ​രി​യെ43 ഒരു തട്ടി​പ്പ​റി​ക്കാ​ര​നാ​ണ്; പക്ഷേ, മോ​ന്ത്യ​വെ​ക്കു43 നി​ങ്ങൾ എന്തു പേരു കൊ​ടു​ക്കാൻ പോ​കു​ന്നു? ഫൂ​ക്ഷി​വേ–താ​യി​ങ്വീൽ43 ഒരു ദു​ഷ്ട​നാ​ണ്; പക്ഷേ, ലാദ്വാങ്യൊ-​ങ് ബാ​വിൽ​നെ43 പ്പ​റ്റി നി​ങ്ങൾ എന്തു പറ​യു​ന്നു? മെ​യ്ലാർ43 ഭയ​ങ്ക​ര​നാ​ണ്; പക്ഷേ സോൾ-​താവെന്ന്,43 ആരാ​ണെ​ന്ന് ഒന്നു കേ​ട്ടാൽ​കൊ​ള്ളാം. ദു​ഷേ​ന്43 മു​ത്താൾ ഒരു നരി​യാ​ണ്; പക്ഷേ, ലത്ത​ലി​യെ43 മു​ത്താൾ​ക്ക് എന്തു പേ​രി​ടു​വാൻ നി​ങ്ങ​ളെ​ന്നെ സമ്മ​തി​ക്കും? ഴുർ​ദാ​ങ് കു​പ്പ് തെ​ത്ത് [49] ഒരു രക്ഷ​സ്സാ​ണ്; പക്ഷേ, ഒരി​ക്ക​ലും എം. എന്ന മാർ​ക്കി ദ് ലൂ​വ്വാ [50] യോളം അത്ര വലി​യ​ത​ല്ല. സേർ, സേർ, ആർ​ക്ക് ഡച്ച​സ്സും രാ​ജ്ഞി​യു​മായ മേറി ആങ്ത്വാ​നെ​ത്തി​നെ [51] പ്പ​റ്റി ഞാൻ വ്യ​സ​നി​ക്കു​ന്നു; പക്ഷേ, 1685-ൽ മഹാ​നായ ലൂ​യി​യു​ടെ കാ​ല​ത്ത്, ആ പി​ഞ്ചു​കു​ട്ടി​ക്കു മു​ല​കൊ​ടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന ആ ഹ്യൂ​ജി​ന​ട്ടു​കാ​രി സ്ത്രീ​യെ അര​ക്കെ​ട്ടു​വ​രെ​ക്കും നഗ്ന​യാ​ക്കി ഒരു കഴു​വി​ന്മേൽ കെ​ട്ടി​യി​ട്ട് അവ​ളു​ടെ കു​ട്ടി​യെ ദൂ​ര​ത്തു മാ​റ്റി​നിർ​ത്തി​യി​ല്ല​യോ? അവ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു, ഞാൻ വ്യ​സ​നി​ക്കു​ന്നു. അവ​ളു​ടെ മാ​റി​ടം മു​ല​പ്പാ​ലു വന്നു​കെ​ട്ടി വീർ​ത്തു; അവ​ളു​ടെ ഹൃദയം കഠി​ന​മായ വേ​ദ​ന​കൊ​ണ്ടു തു​ടി​ച്ചു. വി​ശ​ന്നും വി​ളർ​ത്തും ആ ചെ​റു​കു​ട്ടി തള്ള​യു​ടെ മാ​റ​ത്തേ​ക്കു നോ​ക്കി കര​ഞ്ഞു കി​ട​ന്നു പി​ട​ഞ്ഞു. ആ പ്ര​സ​വി​ച്ച സ്ത്രീ​യെ, മു​ല​കു​ടി മാ​റാ​ത്ത കു​ട്ടി​യു​ള്ള അവളെ നോ​ക്കി ‘ഞാൻ ഉപേ​ക്ഷി​ച്ചു എന്നു ശപഥം ചെ​യ്യു’എന്നു മര​ണ​ശി​ക്ഷ നട​ത്തു​ന്ന​വൻ കൽ​പി​ച്ചു–ഹാ। ഒന്നു​കിൽ തന്റെ പി​ഞ്ചു​കു​ട്ടി കൊ​ല്ല​പ്പെ​ടും; അല്ലെ​ങ്കിൽ തന്റെ മന​സ്സാ​ക്ഷി നശി​ക്കും; ഇതു രണ്ടിൽ ഏതു വേണം എന്നു ചോ​ദി​ച്ചു. ഒര​മ്മ​യു​ടെ നേരെ കാ​ണി​ക്കു​മ്പോൾ, അത്ര​മേൽ അസ​ഹ​നീ​യ​മായ നര​ക​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന ഈ കഠി​ന​ക്രി​യ​യെ​പ്പ​റ്റി നി​ങ്ങൾ എന്തു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു? സേർ, ഇതു നല്ല​വ​ണ്ണം ഓർ​മ​വെ​ക്കുക; ഫ്രാൻ​സി​ലെ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​നം ഉണ്ടാ​യി​ത്തീ​രു​വാൻ മതി​യായ കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്; അതി​ന്റെ ദേ​ഷ്യം ഭാ​വി​കാ​ല​ത്തിൽ ലയി​ച്ചു​പോ​കും; അതു​ണ്ടാ​യ​തി​ന്റെ ഫല​മാ​യി ലോകം പൂർ​വാ​ധി​കം ഗു​ണ​പ്പെ​ട്ടു​വ​രും. അതി​ന്റെ ഭയ​ങ്ക​ര​ങ്ങ​ളായ തല്ലു​ക​ളിൽ​നി​ന്നു മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​നു മു​ഴു​വ​നും അനു​ഭ​വി​ക്കാ​വു​ന്ന ഒരാ​ലിം​ഗ​നം തനിയെ ഉണ്ടാ​യി​വ​രും. ഞാൻ കു​റ​യ്ക്കു​ന്നു; ഞാൻ നിർ​ത്തു​ന്നു; അനു​കൂ​ല​സം​ഗ​തി​കൾ എനി​ക്കു വല്ലാ​തെ വർ​ദ്ധി​ച്ചു​പോ​കു​ന്നു; എന്ന​ല്ല, ഞാൻ മരി​ക്കാ​റാ​യി.’

മെ​ത്രാ​ന്റെ മു​ഖ​ത്തേ​ക്കു​ള്ള നോ​ട്ടം നിർ​ത്തി, പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗം ഈ ശാ​ന്ത​വാ​ക്കു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു തന്റെ വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളെ അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു; ‘അതേ, അഭി​വൃ​ദ്ധി​യു​ടെ കഠി​ന​കൃ​ത്യ​ങ്ങ​ളെ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ങ്ങൾ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു. ആവക ലഹളകൾ അവ​സാ​നി​ച്ചാൽ, ഈ ഒരു വാ​സ്ത​വം വെ​ളി​പ്പെ​ടും. മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യം നിർ​ദ്ദ​യ​മാ​കും​വ​ണ്ണം പെ​രു​മാ​റ​പ്പെ​ട്ടു; എന്നാൽ അതി​ന്ന് അഭി​വൃ​ദ്ധി​യു​ണ്ടാ​യി.’

മെ​ത്രാ​ന്റെ ഉള്ളിൽ കെ​ട്ടി​നിർ​ത്തി​യി​ട്ടു​ള്ള മിക്ക കൊ​ത്ത​ള​ങ്ങ​ളും ഓരോ​ന്നാ​യി ആക്ര​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​ക​ഴി​ഞ്ഞു എന്ന​തിൽ ആ ഭര​ണ​സ​ഭാം​ഗ​ത്തി​നു സം​ശ​യ​മു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. ഏതാ​യാ​ലും ഒന്നു ബാ​ക്കി​നി​ന്നു; മൊ​സ്സ്യു ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു​വി​ന്റെ ഒടു​വി​ല​ത്തെ നി​ല്ക്ക​ക്ക​ള്ളി​യായ ആ ഒരു രക്ഷാ​മാർ​ഗ​ത്തിൽ​നി​ന്ന് ഇങ്ങ​നെ ഒരു മറു​പ​ടി പു​റ​പ്പെ​ട്ടു– ആദ്യ​ത്തെ നി​ഷ്ഠൂ​രത മു​ക്കാ​ലും ആ മറു​പ​ടി​യിൽ തി​ങ്ങി​യി​രു​ന്നു; ‘അഭി​വൃ​ദ്ധി ഈശ്വ​ര​നിൽ വി​ശ്വ​സി​ക്ക​ണം. ഈശ്വ​ര​ദൂ​ഷ​ക​നായ ഒരു ഭൃ​ത്യൻ ഒരി​ക്ക​ലും നന്മ​യ്ക്കു​ണ്ടാ​വാൻ പാ​ടി​ല്ല. നി​രീ​ശ്വ​ര​മ​ത​ക്കാ​ര​നായ ഒരുവൻ മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന് ഒര​ധ​മ​നേ​താ​വാ​യി​ട്ടേ തീ​രു​ക​യു​ള്ളൂ.’

പണ്ടു പൊ​തു​ജ​ന​നേ​താ​വാ​യി​രു​ന്ന ആ മനു​ഷ്യൻ ഒന്നും മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞി​ല്ല. അയാൾ​ക്ക് ഒരു വിറയൽ വന്നു. അയാൾ മു​ക​ളി​ലേ​ക്കു നോ​ക്കി; ആ നോ​ട്ട​ത്തിൽ പതു​ക്കെ ഒരു കണ്ണു​നീർ​ത്തു​ള്ളി ഉരു​ണ്ടു​കൂ​ടി. കൺപോള നി​റ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, ആ കണ്ണു​നീർ​ത്തു​ള്ളി അയാ​ളു​ടെ കരു​വാ​ളി​ച്ച കവിൾ​ത്ത​ട​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ ഉരു​ണ്ടു​വീ​ണു; ഏതാ​ണ്ട് ഒരു വി​ക്ക​ലി​ലൂ​ടെ വളരെ താ​ഴ്‌​ന്ന സ്വ​ര​ത്തിൽ, അയാൾ തന്നോ​ടു​ത​ന്നെ​യാ​യി പറ​ഞ്ഞു– ആ സമ​യ​ത്ത് അയാ​ളു​ടെ കണ്ണു​കൾ പരി​പൂർ​ണ​ത​യിൽ ആണ്ടു​പോ​യി– ‘ഹാ, അങ്ങ്! ഹാ, എന്റെ ഭാ​വ​നാ​മൂർ​ത്തി! അങ്ങു​മാ​ത്രം സത്താ​യി​ട്ടു​ണ്ട്!’ മെ​ത്രാ​ന്റെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന് ഒര​നിർ​വ​ച​നീ​യ​മായ ഞെ​ട്ട​ലു​ണ്ടാ​യി. കു​റ​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ് ആ വയ​സ്സൻ ഒരു വിരൽ ആകാ​ശ​ത്തേ​ക്കു ചൂ​ണ്ടി. അയാൾ പറ​ഞ്ഞും: ബ്ര​ഹ്മം നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം അവി​ടെ​യു​ണ്ട്. ബ്ര​ഹ്മ​ത്തി​നു സ്വ​രൂ​പ​മി​ല്ലെ​ങ്കിൽ, സ്വ​രൂ​പം അതി​രി​ല്ലാ​ത്ത​താ​യി​ത്തീ​രും; അതു ബ്ര​ഹ്മ​മാ​വു​ക​യി​ല്ല; മറ്റു​വി​ധ​ത്തിൽ പറ​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, അത് നി​ല​നിൽ​ക്കു​ക​യി​ല്ല. അതി​നാൽ ഒരു ഞാൻ ഉണ്ട്. ബ്ര​ഹ്മ​ത്തി​ന്റെ ആ ഞാ​ന​ത്രേ ഈശ്വ​രൻ.’

ആ മരി​ക്കാ​റായ മനു​ഷ്യൻ ഒരു​ച്ച​സ്വ​ര​ത്തി​ലാ​ണ് ഈ ഒടു​വി​ല​ത്തെ വാ​ക്കു​കൾ ഉച്ച​രി​ച്ച​ത്; ആരെയോ മുൻ​പിൽ കണ്ട​പോ​ലെ, ആന​ന്ദാ​ധി​ക്യ​ത്തിൽ അയാ​ളു​ടെ സ്വരം വി​റ​ച്ചു. ഈ പറ​ഞ്ഞ​തോ​ടു​കൂ​ടി, അയാ​ളു​ടെ കണ്ണ​ട​ഞ്ഞു. അതി​നു​ള്ള ശ്ര​മ​ത്തിൽ അയാൾ ക്ഷീ​ണി​ച്ചു​പോ​യി. അയാൾ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന കു​റ​ച്ചു മണി​ക്കൂ​റു​കൾ മു​ഴു​വ​നും ആ ഒരു നി​മി​ഷം​കൊ​ണ്ടു കള​ഞ്ഞ​താ​യി തെ​ളി​ഞ്ഞു. ഈ പറഞ്ഞ വാ​ക്കു​കൾ മര​ണ​ത്തി​നു​ള്ളി​ലു​ള്ള ആളു​മാ​യി അയാളെ കു​റേ​ക്കൂ​ടി അടു​പ്പി​ച്ചു. അവ​സാ​ന​കാ​ലം സമീ​പി​ച്ചു​പോ​യി.

മെ​ത്രാൻ അത​റി​ഞ്ഞു; സമ​യ​മി​ല്ലാ​താ​യി. ഒരു മതാ​ചാ​ര്യ​ന്റെ നി​ല​യി​ലാ​ണ് അദ്ദേ​ഹം വന്ന​ത്; അത്യ​ധി​ക​മായ തണു​പ്പിൽ​നി​ന്നു പതു​ക്കെ​പ്പ​തു​ക്കെ അത്യ​ധി​ക​മായ വി​കാ​രോ​ഷ്മാ​വി​ലേ​ക്ക് അദ്ദേ​ഹം കട​ന്നു; ആ അടഞ്ഞ കണ്ണു​ക​ളെ അദ്ദേ​ഹം സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി; ചു​ളി​വീ​ണ​തും പ്രാ​യം ചെ​ന്ന​തും മഞ്ഞിൻ​ത​ണു​പ്പു​ള്ള​തു​മായ അയാ​ളു​ടെ കൈ മെ​ത്രാൻ തന്റെ കൈ​യി​ലെ​ടു​ത്തു; ആ ആസ​ന്ന​മ​ര​ണ​നെ താ​ഴ്‌​ന്നു നോ​ക്കി.

‘ഈ സമയം ഈശ്വ​ര​ന്റേ​താ​ണ്. നമ്മൾ കണ്ട​തു വെ​റു​തെ​യാ​യി​പ്പോ​യാൽ അതി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു നി​ങ്ങൾ പശ്ചാ​ത്ത​പി​ക്കു​ക​യി​ല്ലേ?’

ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗം വീ​ണ്ടും കൺ​മി​ഴി​ച്ചു. ഉന്മേ​ഷ​ക്കു​റ​വോ​ടു​കൂ​ടിയ ഒരു ഗൗരവം ആ മനു​ഷ്യ​ന്റെ മു​ഖ​ത്തു തെ​ളി​ഞ്ഞു. ‘മെ​ത്രാൻ’ അശ​ക്തി​കൊ​ണ്ടു​ള്ള​തി​ല​ധി​കം ആത്മാ​വി​ന്റെ പ്ര​താ​പ​മ​ഹി​മ​യിൽ നി​ന്നു​ണ്ടായ ഒരു മന്ദ​ത​യോ​ടു​കൂ​ടി അയാൾ പറ​ഞ്ഞു, ’എന്റെ ജീ​വി​ത​കാ​ലം ഞാൻ ധ്യാ​ന​ത്തി​ലും അധ്യ​യ​ന​ത്തി​ലും ചി​ന്ത​ന​യി​ലു​മാ​യി കഴി​ച്ചു. എനി​ക്ക് അറു​പ​തു വയ​സ്സാ​യ​പ്പോ​ഴാ​ണ്, എന്റെ രാ​ജ്യം എന്നെ ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ട​ത്; അതി​ന്റെ കാ​ര്യം നോ​ക്കു​വാൻ എന്നോ​ടാ​ജ്ഞാ​പി​ച്ച​ത്. ഞാൻ അനു​സ​രി​ച്ചു. ദുർ​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; ഞാൻ അവ​യോ​ടു മല്ലി​ട്ടു; സ്വേ​ച്ചാ​ധി​പ​ത്യ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; ഞാൻ അവയെ നശി​പ്പി​ച്ചു; അവ​കാ​ശ​ങ്ങ​ളും ന്യാ​യ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; ഞാൻ അവയെ ഘോ​ഷി​ച്ചു. അവയെ ഞാൻ വാ​സ്ത​വ​ങ്ങ​ളെ​ന്നു തു​റ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു. നമ്മു​ടെ രാ​ജ്യം ആക്ര​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു; ഞാൻ അതിനെ രക്ഷി​ച്ചു; ഫ്രാൻ​സി​നെ മറ്റു​ള്ള​വർ ഭീ​തി​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു; ഞാൻ എന്റെ മാറു കാ​ട്ടി​ക്കൊ​ടു​ത്തു. ഞാൻ പണ​ക്കാ​ര​ന​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു; ഞാൻ ദരി​ദ്ര​നാ​ണ്. രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ നേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രിൽ ഒരാ​ളാ​യി. സ്വർ​ണ​ത്തി​ന്റേ​യും വെ​ള്ളി​യു​ടേ​യും കനം​കൊ​ണ്ടു പൊ​ട്ടി​പ്പൊ​ളി​യാൻ തു​ട​ങ്ങിയ ചു​മ​രു​കൾ​ക്കു ഞങ്ങൾ ഊന്നു​കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ടി വര​ത്ത​ക്ക​വി​ധം ഖജാ​ന​യു​ടെ മു​കൾ​ത്ത​ട്ട് നാ​ണ്യ​ത്തി​ക്കു​കൊ​ണ്ടു ഞെ​രു​ങ്ങി. ഞാൻ ഡെ​ഡ്ട്രി​ത്തെ​രു​വിൽ ഇരു​പ​ത്തൊ​ന്നു സൂ​വി​നു ഭക്ഷ​ണം കഴി​ച്ചു. ഉപ​ദ്ര​വി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​രെ ഞാൻ സഹാ​യി​ച്ചു. ദുഃ​ഖി​ക്കു​ന്ന​വ​രെ ഞാൻ ആശ്വ​സി​പ്പി​ച്ചു. പള്ളി​യി​ലെ ദി​വ്യ​പീ​ഠ​ത്തിൽ​നി​ന്നു മൂ​ടു​തു​ണി ഞാൻ പറി​ച്ചു​കീ​റി. അതു വാ​സ്ത​വ​മാ​ണ്; പക്ഷേ, അതെ​ന്റെ രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ മുറി കെ​ട്ടു​വാ​നാ​യി​രു​ന്നു, വെ​ളി​ച്ച​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള മനു​ഷ്യ സമു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ ഉദ്ഗ​തി​ക്കു ഞാൻ എപ്പോ​ഴും സ്വൈ​ര്യം കൂ​ട്ടി. ചി​ല​പ്പോൾ അഭി​വൃ​ദ്ധി​യെ ഞാൻ ദയ​യി​ല്ലാ​തെ തട​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ട്. സന്ദർ​ഭം വന്ന​പ്പോൾ എന്റെ വി​രോ​ധി​ക​ളെ​ക്കൂ​ടി–നി​ങ്ങ​ളു​ടെ വർ​ഗ​ക്കാ​രെ​ക്കൂ​ടി–ഞാൻ രക്ഷി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. മൊ​റോ​വി​നീ​യൻ [52] രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാർ​ക്കു വേ​ന​ല്ക്കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ സു​ഖ​മെ​ടു​ക്കാ​നു​ള്ള സ്ഥലം നി​ന്നി​രു​ന്നേ​ട​ത്ത്, ഫ്ലോ​റൻ​സി​ലെ പെ​റ്റി​ഗം എന്ന ദി​ക്കിൽ, സാങ് ക്ലെ​യർ ആങ് ബോ​ലി​യാ​ങ് എന്നു പറ​യു​ന്ന എർ​ബാ​നി​സ്റ്റ് [53] സം​ഘ​ക്കാ​രു​ടെ വകയായ ആ ഒരു കന്യ​കാ​മ​ഠം 1793-ൽ ഞാൻ രക്ഷി​ച്ച​താ​ണ്. എന്റെ ശക്തി​ക്ക​ടു​ത്ത എന്റെ മുറ ഞാൻ ചെ​യ്തു. എന്നെ​ക്കൊ​ണ്ടു കഴി​യു​ന്ന എല്ലാ നന്മ​ക​ളും ഞാൻ പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചു. അതി​നു​ശേ​ഷം, എന്നെ ആളുകൾ നാ​യാ​ടി; ആട്ടി​പ്പാ​യി​ച്ചു; ഉപ​ദ്ര​വി​ച്ചു; അപ​കീർ​ത്തി​പ്പെ​ടു​ത്തി; പരി​ഹ​സി​ച്ചു; കളി​യാ​ക്കി; ശപി​ച്ചു; ‘വര​ഞ്ഞി​ട്ടു.’ കഴി​ഞ്ഞ അനവധി കൊ​ല്ല​ങ്ങ​ളോ​ള​മാ​യി, എന്നെ പു​ച്ഛി​ക്കു​വാൻ തങ്ങൾ​ക്ക​ധി​കാ​ര​മു​ണ്ടെ​ന്ന് ആളുകൾ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി നര​ച്ചു​തു​ട​ങ്ങിയ എനി​ക്കു ബോധം വന്നു. സാ​ധു​ക്ക​ളും അറി​വി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രു​മായ പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്ക് ഞാൻ ഒരു ശപി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​നാ​യി​ത്തീർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ആരു​ടെ​മേ​ലും ഒരു ദ്വേ​ഷം വി​ചാ​രി​ക്കാ​തെ​ത​ന്നെ, ദ്വേ​ഷ​ത്താൽ നിർ​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഈ ഏകാ​ന്ത​വാ​സ​ത്തെ ഞാൻ സ്വീ​ക​രി​ച്ചു. ഇപ്പോൾ എനി​ക്കു വയ​സ്സ് എൺ​പ​ത്താ​റാ​യി. ഞാൻ മരി​ക്കാ​ന​ടു​ത്തു. എന്റെ പക്കൽ​നി​ന്ന് എന്തൊ​ന്നാ​ണ് നി​ങ്ങൾ ചോ​ദി​ക്കാൻ വന്ന​ത്?’

‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ അനു​ഗ്ര​ഹം,’ മെ​ത്രാൻ പറ​ഞ്ഞു.

അദ്ദേ​ഹം മു​ട്ടു​കു​ത്തി.

മെ​ത്രാൻ വീ​ണ്ടും തല പൊ​ന്തി​ച്ച​പ്പോ​ഴേ​ക്ക്, ആ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗ​ത്തി​ന്റെ മു​ഖ​ഭാ​വം സമു​ത്കൃ​ഷ്ട​മാ​യി​ച്ച​മ​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. അയാൾ മരി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞു.

ഞങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാൻ വയ്യാ​ത്ത ഓരോ വി​ചാ​ര​പ​ര​മ്പ​ര​യിൽ തി​ക​ച്ചും നി​മ​ഗ്ന​നാ​യി മെ​ത്രാൻ വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു മട​ങ്ങി. അന്നു രാ​ത്രി മു​ഴു​വ​നും അദ്ദേ​ഹം ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​നം​കൊ​ണ്ടു കഴി​ച്ചു. പി​റ്റേ​ന്നു രാ​വി​ലെ ധീ​ര​ന്മാ​രും ജി​ജ്ഞാ​സു​ക്ക​ളു​മായ ചില ആളുകൾ പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അം​ഗ​മായ ജി.യെ​ക്കു​റി​ച്ച് അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു സം​സാ​രി​ക്കാൻ പു​റ​പ്പെ​ട്ടു. അദ്ദേ​ഹം ആകാ​ശ​ത്തേ​ക്കു ചു​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കുക മാ​ത്ര​മേ​ചെ​യ്തു​ള്ളു.

അന്നു​മു​തൽ എല്ലാ കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ​മേ​ലും കഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്ന എല്ലാ​വ​രു​ടെ മേ​ലു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വാ​ത്സ​ല്യ​വും സഹോ​ദ​ര​ഭാ​വ​വും ഇര​ട്ടി​ച്ചു.

ആ ’തന്ത​പ്പി​ശാ​ചായ’ ജി.യെ​പ്പ​റ്റി സു​ചി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് ആളുകൾ എന്തു​പ​റ​യു​മ്പോ​ഴും, അദ്ദേ​ഹം ഒര​സാ​ധാ​ര​ണ​മായ മനോ​രാ​ജ്യ​ത്തിൽ പെ​ട്ടു​പോ​വും. തന്റെ മുൻ​പിൽ​വെ​ച്ചു​ണ്ടായ അയാ​ളു​ടെ പ്രാ​ണ​നി​ഷ്ക്ര​മ​ണ​വും, തന്റേ​തി​ലേ​ക്കു​ണ്ടായ അയാ​ളു​ടെ മാ​ഹാ​ത്മ്യ​മേ​റിയ മന​സ്സാ​ക്ഷി​പ്ര​തി​ഫ​ല​ന​വും, ഉത്ത​മ​ത്വ​ത്തി​ലേ​ക്ക​ടു​ക്കു​ന്ന​തിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ഒരു വി​ധ​ത്തി​ലും സഹാ​യി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്ന് ആർ​ക്കും പറ​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ.

മത​ബോ​ധ​ന​പ്ര​വൃ​ത്തി​സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു​ണ്ടായ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഈ യാത്ര അവി​ട​ങ്ങ​ളി​ലെ എല്ലാ ചങ്ങാ​തി​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ലും പതു​ക്കെ​യു​ള്ള ഓരോ അഭി​പ്രാ​യ​പ്ര​ക​ട​ന​ങ്ങൾ​ക്കു പ്ര​കൃ​ത്യാ സംഗതി വരു​ത്തി.

‘അങ്ങ​നെ​യു​ള്ള ഒരാ​സ​ന്ന​മ​ര​ണ​ന്റെ മര​ണ​ക്കി​ട​ക്ക ഒരു മെ​ത്രാ​ന് ചെ​ന്നു​കൂ​ടു​വാൻ പറ്റിയ സ്ഥ​ല​മാ​ണോ? മാർഗം കൂ​ട്ടാൻ യാ​തൊ​ന്നും അവി​ടെ​വെ​ച്ചു വി​ചാ​രി​ക്കേ​ണ്ട​തി​ല്ലെ​ന്നു തീർ​ച്ച​യാ​ണ്. ഈ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ക​ന്മാർ മു​ഴു​വ​നും മത​ത്യാ​ഗി​ക​ളാ​കു​ന്നു. പി​ന്നെ എന്തി​ന​വി​ടെ​പ്പോ​യി? എന്താ​ണ​വി​ടെ കാ​ണാ​നു​ള്ള​ത്? ഒരു ജീവനെ ചെ​കു​ത്താൻ വന്നു​കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്ന​ത് കാണാൻ നി​ശ്ച​യ​മാ​യും, മെ​ത്രാൻ വളരെ ഉത്സു​ക​നാ​യി​രി​ക്ക​ണം.’

ആത്മ​ജ്ഞാ​ന​മു​ണ്ടെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന ആ ധി​ക്കാ​രി​വർ​ഗ​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട ഒരു പ്ര​ഭു​വി​ധവ, ഒരു ദിവസം അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ട് ഇങ്ങ​നെ മയി​റ്റി: ‘മോൺ​സി​ന്യേർ, മഹാ​നായ അങ്ങു​ന്നു ചു​ക​ന്ന തൊ​പ്പി​വെ​ക്കു​ന്ന​തെ [54] ന്നാ​യി​രി​ക്കും എന്ന് ആളുകൾ അന്വേ​ഷി​ക്കു​ന്നു.’ – ‘ഹാ! ഹാ! അതൊരു സു​ഖ​മി​ല്ലാ​ത്ത നി​റം​ത​ന്നെ.’ മെ​ത്രാൻ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘തൊ​പ്പി​യിൽ ആ നി​റ​ത്തെ പരി​ഹ​സി​ക്കു​ന്ന​വർ, അതിനെ ‘ഹാ​റ്റി’ലാ​വു​മ്പോ​ഴേ​ക്കും ബഹു​മാ​നി​ക്കു​ന്ന​തു് ഭാ​ഗ്യം’

മോൺ​സി​ന്യേർ വെ​ല്ക്കം ഒരു തത്ത്വ​ജ്ഞാ​നി​യായ മെ​ത്രാ​നാ​ണേ​ന്നോ, അല്ലെ​ങ്കിൽ ഒരു ‘സ്വ​രാ​ജ്യ​സ്നേ​ഹി​യായ സഭാ​ബോ​ധ​ക​നാ​ണെ’ ന്നോ ഇതിൽ ഒന്നു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​പ​ക്ഷം, ഞങ്ങൾ ആത്മ​വ​ഞ്ചി​ത​രാ​യി​പ്പോ​കും എന്നൊ​രു വലിയ ദുർ​ഘ​ട​മു​ണ്ട്. പ്ര​തി​നി​ധി​യോ​ഗാം​ഗ​മായ ജി. യു​മാ​യു​ണ്ടായ സമാ​ഗ​മം—അയാ​ളു​മാ​യു​ണ്ടായ ഏകീ​ഭാ​വം എന്നു​ത​ന്നെ ഏതാ​ണ്ട് പറയാം–അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മന​സ്സിൽ ഒരു മാ​തി​രി അത്ഭു​ത​ഭാ​വ​ത്തെ ഉണ്ടാ​ക്കി​വി​ട്ടു. അത​ദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കു​റേ​ക്കൂ​ടി സൗ​മ്യ​ശീ​ല​നാ​ക്കി. അത്രേ​യേ ഉള്ളൂ.

മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു ഒരി​ക്ക​ലും ഒരു രാ​ജ്യ​ത​ന്ത്ര​ജ്ഞ​നാ​വു​ക​യു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല; എങ്കി​ലും ആ ഭര​ണ​പ​രി​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ കാ​ല​ത്ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ നില എന്താ​യി​രു​ന്നു എന്നു–മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു​വി​ന്റെ നില എന്നു പറ​യാ​വു​ന്ന അങ്ങ​നെ ഒന്നു​ണ്ടെ​ന്ന് എപ്പോ​ഴെ​ങ്കി​ലും അദ്ദേ​ഹം സ്വ​പ്നം കണ്ടി​ട്ടു​ള്ള​താ​യി സങ്ക​ല്പി​ക്കു​ന്ന പക്ഷം–വളരെ സം​ക്ഷി​പ്ത​മാ​യി ഒന്നു പറ​ഞ്ഞു​വെ​യ്ക്കേ​ണ്ടു​ന്ന അവസരം ഇതാണ്.

നമു​ക്ക് അതി​നാൽ കു​റ​ച്ചു കൊ​ല്ല​ങ്ങൾ​ക്കു മൂൻ​പി​ലേ​ക്കു കട​ക്കുക.

മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേൽ മെ​ത്രാ​നു​ദ്യോ​ഗ​ത്തി​ലേ​ക്കു​യർ​ത്ത​പ്പെ​ട്ടി​ട്ട് അല്പം കഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം, ചക്ര​വർ​ത്തി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നും മറ്റു മെ​ത്രാ​ന്മാർ​ക്കും ചെയ്ത കൂ​ട്ട​ത്തിൽ, സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ലെ പ്ര​ഭു​പ​ട്ടം കൊ​ടു​ത്തു. എല്ലാ​വർ​ക്കും അറി​യാ​വു​ന്ന​വി​ധം 1809 ജൂ​ലാ​യി 5-ാംന് രാ​ത്രി പോ​പ്പ് ബന്ധ​ന​സ്ഥ​നാ​യി; ആ സമ​യ​ത്തു ഫ്രാൻ​സി​ലേ​യും ഇറ്റ​ലി​യി​ലേ​യും മെ​ത്രാ​ന്മാ​രെ വി​ളി​ച്ചു പാ​രി​സിൽ​വെ​ച്ചു കൂടിയ രാ​ജ്യാ​ധി​കാ​ര​സ​ഭ​യി​ലേ​ക്കു നെ​പ്പോ​ളി​യൻ നമ്മു​ടെ മെ​ത്രാ​ന്നും കല്പ​ന​യ​യ​ച്ചി​രു​ന്നു. ഈ സഭ നോ​ത്തർ​ദാ​മി​ലാ​ണ് കൂ​ടി​യ​ത്; നോ​ത്തർ​ദാ​മിൽ​വെ​ച്ചു കാർ​ദി​നാൽ ഫെ​ഷി​ന്റെ ആധ്യ​ക്ഷ്യ​ത്തിൽ 1811 ജൂൺ 15-ാം യാണ് ഒന്നാ​മ​താ​യി ഈ യോഗം ആരം​ഭി​ച്ച​ത്. അതിനു ഹാ​ജ​രാ​യി​രു​ന്ന തൊ​ണ്ണ​റ്റ​ഞ്ചു മെ​ത്രാ​ന്മാ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ മൊ​സ്സ്യു മി​റി​യേ​ലും ഉൾ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. പക്ഷേ, അതി​ന്റെ ഒരു കൂ​ടി​യാ​ലോ​ച​ന​യി​ലും മൂ​ന്നോ നാലോ പരി​ശു​ദ്ധ​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലും മാ​ത്ര​മേ അദ്ദേ​ഹം ചെ​ന്നി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. പ്ര​കൃ​തി​യോ​ട് അത്ര​യും അടു​ത്തു​മു​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു ദാ​രി​ദ്ര്യ​ത്തി​ലും അനാ​ഗ​രി​ക​ത്വ​ത്തി​ലും കഴി​യു​ന്ന ഒരു മലം​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തു​ള്ള ഇട​വ​ക​യി​ലെ മെ​ത്രാ​നായ അദ്ദേ​ഹം. അന്ന​വി​ടെ കൂ​ടി​യി​രു​ന്ന പ്ര​മാ​ണി​ക​ളു​ടെ ഇടയിൽ, ആ സഭാ​സ്ഥ​ല​ത്തു​ള്ള വാ​യു​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തി​ന്റെ സ്ഥി​തി​യൊ​ന്നു മാ​റ്റി​മ​റി​ക്കു​ന്ന പല വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളേ​യും കൊ​ണ്ടു​പോ​യി ഇറ​ക്കു​മ​തി​ചെ​യ്ത​തു​പോ​ലെ തോ​ന്ന​പ്പെ​ട്ടു. അദ്ദേ​ഹം വേ​ഗ​ത്തിൽ​ത്ത​ന്നെ ഡി. യി​ലേ​ക്കു മട​ങ്ങി. അത്ര വേഗം മട​ങ്ങി​പ്പോ​ന്ന​തി​നെ​പ്പ​റ്റി ആളുകൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു തി​ര​ക്കി; അദ്ദേ​ഹം മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ഞാൻ അവരെ അമ്പ​ര​പ്പി​ച്ചു​പോ​യി, പു​റ​ത്തു​ള്ള കാ​റ്റ് എന്നി​ലൂ​ടെ അവ​രു​ടെ അടു​ക്ക​ലേ​ക്കു കട​ന്നു​ചെ​ന്നു. വാതിൽ തു​റ​ന്നി​ട്ടാ​ല​ത്തെ സ്ഥി​തി ഞാൻ അവ​രി​ലു​ണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്തു.

മറ്റൊ​രു സന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു: എന്താ​ണ് നി​ങ്ങൾ​ക്കു വേ​ണ്ട​തു്? അവ​രൊ​ക്കെ വലിയ പ്ര​ഭു​ക്ക​ന്മാർ. ഞാൻ ഒരു സാധു കൃ​ഷി​ക്കാ​രൻ മെ​ത്രാൻ.

വാ​സ്ത​വം ഇതാണ്, അദ്ദേ​ഹം അവരെ മു​ഷി​പ്പി​ച്ചു. മറ്റു പല അസാ​ധാ​രണ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ, ഇങ്ങ​നെ​യും പറ​ഞ്ഞു​കേ​ട്ടു– ഒരു ദിവസം തന്റെ ഏറ്റ​വും പ്ര​മാ​ണി​യായ ഒരു കൂ​ട്ടു​കാ​ര​ന്റെ വീ​ട്ടിൽ​വെ​ച്ച് അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ക​യു​ണ്ടാ​യ​ത്രേ: ‘എന്തു ഭം​ഗി​യു​ള്ള നാ​ഴി​ക​മ​ണി​കൾ! എന്തു ഭം​ഗി​യു​ള്ള പര​വ​താ​നി​കൾ! എന്തു ഭം​ഗി​യു​ള്ള ഭൃ​ത്യ​വേ​ഷ​ങ്ങൾ! ഇതൊ​ക്കെ വലിയ സ്വൈ​ര​ക്കേ​ടാ​യി​രി​ക്ക​ണം. ഈവക ധാ​ടി​സ്സാ​മാ​ന​ങ്ങ​ളൊ​ന്നും ഞാ​നു​ണ്ടാ​ക്കി​ക്കി​ല്ല. ഇതുകൾ എപ്പോ​ഴും എന്റെ ചെ​കി​ട്ടിൽ ഇങ്ങ​നെ നി​ല​വി​ളി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കും; വി​ശ​ന്നു കി​ട​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ണ്ട്! തണു​ത്തു കു​ഴ​ങ്ങു​ന്ന​വ​രു​ണ്ട്! പാ​വ​ങ്ങ​ളായ ദരി​ദ്ര​രു​ണ്ട്!’

കൂ​ട്ട​ത്തിൽ പറ​യ​ട്ടെ–ധാ​ടി​യു​ടെ മേ​ലു​ള്ള ദ്വേ​ഷം ഒരു ബു​ദ്ധി​പൂർ​വ​മായ ദ്വേ​ഷ​മ​ല്ലെ​ന്നാ​ണ് ഞങ്ങൾ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. ഈ ദ്വേ​ഷ​ത്തിൽ കലാ​വി​ദ്യ​ക​ളു​ടെ മേ​ലു​ള്ള ദ്വേ​ഷം​കൂ​ടി ഉൾ​പ്പെ​ട്ടു​പോ​കു​ന്നു. ഏതാ​യാ​ലും മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാർ​ക്കു കർ​മ​ങ്ങ​ളും ആചാ​ര​ങ്ങ​ളും നട​ത്തു​ന്ന​തി​ലൊ​ഴി​ച്ച്, ഒരി​ക്ക​ലും ധാടി പാ​ടി​ല്ല. അതു് ധർമ്മ ശീലം ലേ​ശ​മെ​ങ്കി​ലും സ്പർ​ശി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത ചില സ്വ​ഭാ​വ​ങ്ങ​ളെ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​താ​യി തോ​ന്നു​ന്നു. ധന​വാ​നായ മതാ​ചാ​ര്യൻ–അത് പര​സ്പ​ര​വി​രു​ദ്ധ​മാ​ണ്. മതാ​ചാ​ര്യൻ എപ്പോ​ഴും സാ​ധു​ക്ക​ളോ​ട് അടു​ത്തു​നി​ല്ക്ക​ണം. അപ്പോൾ, പണി​യെ​ടു​ത്തു കഴി​യു​ന്ന​വ​ന്റെ മേൽ പൊ​ടി​പോ​ലെ, കു​റ​ച്ചെ​ങ്കി​ലും ദുഃ​ഖ​ത്തി​ന്റെ സ്പർ​ശ​മേൽ​ക്കാ​തെ ഈ എല്ലാ ആപ​ത്തോ​ടും എല്ലാ അരി​ഷ്ട​ത​ക​ളോ​ടും ഈവക എല്ലാ ദാ​രി​ദ്ര്യ​ത്തോ​ടും ഇള​വി​ല്ലാ​തെ രാവും പകലും അടു​ത്തി​രു​ന്നു കഴി​യു​വാൻ ഒരാ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു സാ​ധി​ക്കു​മോ? നെ​രി​പ്പോ​ട് തൊ​ട്ടി​രു​ന്നി​ട്ടു ചൂടു തട്ടാ​ത്ത ഒരാളെ വി​ചാ​രി​ക്കാൻ കഴി​യു​മോ? തീ​ക്കു​ണ്ഡ​ത്തി​ന്റെ അടു​ക്കൽ​നി​ന്നു പ്ര​വൃ​ത്തി​യെ​ടു​ത്തി​ട്ട് ഒരു കരി​ഞ്ഞ രോ​മ​ക്കൊ​ടി​യോ, കറു​ത്ത നഖ​ങ്ങ​ളോ, ഒരു​തു​ള്ളി വി​യർ​പ്പോ, മു​ഖ​ത്ത് ഒരു പൊ​രി​ക​രി​യോ ഉണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത ഒരു പണി​ക്കാ​ര​നെ ഊഹി​ക്കാൻ കഴി​യു​മോ? ഒരാ​ചാ​ര്യ​നി​ലു​ള്ള, വി​ശേ​ഷി​ച്ചും മെ​ത്രാ​നി​ലു​ള്ള ധർ​മ​ശീ​ല​ത്തി​ന്റെ ഒന്നാ​മ​ത്തെ തെ​ളി​വ് ദാ​രി​ദ്ര്യ​മാ​ണ്.

ഡി.യിലെ മെ​ത്രാൻ ആലോ​ചി​ച്ച​ത് ഇതാ​യി​രു​ന്നു, സം​ശ​യ​മി​ല്ല.

ഏതാ​യാ​ലും, ചില സൂ​ക്ഷ്മ​വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം നമ്മൾ പറ​യു​ന്ന​വി​ധം, ഇന്ന​ത്തെ ആലോ​ച​ന​ക​ളി​ലെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹം പങ്കു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു എന്നു വി​ചാ​രി​ക്ക​രു​ത്. അധ്യാ​ത്മ​വി​ദ്യ​യെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച് അന്ന​ന്നു​ണ്ടാ​കു​ന്ന തർ​ക്ക​ങ്ങ​ളിൽ അദ്ദേ​ഹം പ്ര​വേ​ശി​ക്കാ​റി​ല്ലെ​ന്നു​ത​ന്നെ പറയാം; രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​വും മത​ഭ​ര​ണ​വും തമ്മിൽ ഇട​പാ​ടു​ണ്ടാ​കു​മ്പോ​ളെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹം മി​ണ്ടാ​തി​രി​ക്കും; എന്നാൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു തി​ര​ക്കി​ക്കൂ​ടു​ന്ന​പ​ക്ഷം, അദ്ദേ​ഹം ഫ്രാൻ​സി​ലെ പള്ളി​കൾ​ക്ക് സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം കൊ​ടു​ക്ക​ണം എന്നു​ള്ള​തി​ല​ധി​കം പോ​പ്പി​ന്റെ അധി​കാ​രം നി​ല​നിർ​ത്ത​ണ​മെ​ന്നു​ള്ള അഭി​പ്രാ​യ​ക്കാ​ര​നാ​ണെ​ന്നു കാണാം. ഞങ്ങൾ ഒരു ഛായ വര​യ്ക്കു​ക​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു, എന്ന​ല്ല യാ​തൊ​ന്നും മറ​ച്ചു​വെ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു ഞങ്ങൾ​ക്കാ​ഗ്ര​ഹ​മി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ട്, അധഃ​പ​ത​ന​മാ​യ​തോ​ടു​കൂ​ടി നെ​പ്പോ​ളി​യ​നെ​പ്പ​റ്റി മെ​ത്രാ​ന്നു ബഹു​മാ​നം കു​റ​ഞ്ഞു​പോ​യി എന്നു പറ​യു​വാൻ ഞങ്ങൾ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. 1813 [55] മു​ത​ല്ക്കു ചക്ര​വർ​ത്തി​ക്കെ​തി​രാ​യു​ള്ള എല്ലാ ഏർ​പ്പാ​ടു​ക​ളി​ലും അദ്ദേ​ഹം കൂ​ടു​ക​യും അവയെ ശ്ലാ​ഘി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു​പോ​ന്നു. എൽ​ബ​യിൽ​നി​ന്നു മട​ങ്ങി​പ്പോ​കു​ന്ന വഴി​ക്കു ചക്ര​വർ​ത്തി​യെ ചെ​ന്നു​കാ​ണു​വാൻ അദ്ദേ​ഹം കൂ​ട്ടാ​ക്കി​യി​ല്ല; എന്ന​ല്ല, നെ​പ്പോ​ളി​യൻ ചക്ര​വർ​ത്തി​പ​ദ​ത്തി​ലി​രു​ന്ന ആ നൂറു ദി​വ​സ​ക്കാ​ലം തന്റെ ഇട​വ​ക​യിൽ​വെ​ച്ചു പര​സ്യ​മാ​യി അവി​ടേ​ക്കു വിജയം പ്രാർ​ത്ഥി​ക്കാൻ കല്പന കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​തി​നു അദ്ദേ​ഹം സമ്മ​തി​ച്ചി​ല്ല.

മദാം​വ്വ​സേ​ല്ല് ബപ്തി​സ്തീ​ന്നു പുറമെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നു രണ്ടു സഹോ​ദ​ര​ന്മാർ​കൂ​ടി ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; ഒരാൾ പട്ടാള മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നും മറ്റേ ആൾ പൊ​ല്ലീ​സ്സു മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നു​മാ​യി​രു​ന്നു. രണ്ടു​പേർ​ക്കും അദ്ദേ​ഹം പതി​വാ​യി കത്ത​യ​യ്ക്കാ​റു​ണ്ട്. ചക്ര​വർ​ത്തി കാ​ന്നിൽ വന്നു കപ്പ​ലി​റ​ങ്ങിയ സമ​യ​ത്തു പ്രോ​വെൻ​സിൽ ഉദ്യോ​ഗം വഹി​ച്ചി​രു​ന്ന ആദ്യ​ത്തെ ആൾ ആയി​ര​ത്തി​രു​നൂ​റു പട്ടാ​ള​ക്കാ​രോ​ടു​കൂ​ടി, നെ​പ്പോ​ളി​യൻ രക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു പോ​കേ​ണ്ട ആളാ​ണെ​ന്ന നി​ല​യിൽ മാ​ത്രം പിൻ​ചെ​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട്, അദ്ദേ​ഹം അയാ​ളോ​ടു കു​റ​ച്ചിട മു​ഷി​ഞ്ഞു. ഉദ്യോ​ഗ​ത്തിൽ​നി​ന്നു പി​രി​ഞ്ഞു പാ​രി​സ്സിൽ വ്യൂ കാ​സ്സെ​ത്തിൽ ഒതു​ങ്ങി​പ്പാർ​ത്തി​രു​ന്ന ഒരു നല്ല മര്യാ​ദ​ക്കാ​ര​നായ മറ്റേ ആളു​മാ​യു​ള്ള കത്തി​ട​പാ​ടു​കൾ അദ്ദേ​ഹം കു​റേ​ക്കൂ​ടി സ്നേ​ഹ​പൂർ​വം നട​ത്തി​പ്പോ​ന്നു.

അങ്ങ​നെ മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു​വി​നു ചില പക്ഷ​പാ​ത​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു–അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ദേ​ഷ്യ​സ​മ​യം, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അന്ധ​കാ​രം. ശാ​ശ്വ​ത​വി​ഷയ ങ്ങ​ളിൽ മന​സ്സൂ​ന്നിയ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മഹ​ത്തും വി​ശി​ഷ്ട​വു​മായ ആത്മാ​വി​നെ താൽ​ക്കാ​ലി​ക​വി​കാ​ര​ത​മ​സ്സു​കൾ ആക്ര​മി​ച്ചി​രു​ന്നു. നി​ശ്ച​യ​മാ​യും അങ്ങ​നെ​യു​ള്ള ഒരാൾ രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​സം​ബ​ന്ധി​ക​ളായ അഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങ​ളെ വി​ചാ​രി​ക്കാ​തി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഉത്ത​മം. ഞങ്ങൾ പറ​യു​ന്ന​തി​നെ തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ക്ക​രു​ത്; രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​സം​ബ​ന്ധി​ക​ളായ അഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങ​ളെ ഞങ്ങൾ ഉൽ​ക്കർ​ഷേ​ച്ഛ​യോ​ടും, ഈ കാ​ല​ത്തു സക​ല​വിധ സൽ​ബു​ദ്ധി​ക​ളു​ടേ​യും അടി​ക്ക​ല്ലാ​യി​രി​ക്കേ​ണ്ട സ്വ​രാ​ജ്യ​സ്നേ​ഹം പൊ​തു​ജ​നോ​പ​കാ​ര​ശീ​ലം, ദീ​നാ​നു​ക​മ്പ എന്നീ വി​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളായ മനോ​വൃ​ത്തി​ക​ളോ​ടും കൂ​ട്ടി​മ​റി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ഈ പു​സ്ത​ക​ത്തി​ലെ പ്ര​ധാന വി​ഷ​യ​വു​മാ​യി ദൂ​ര​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു മാ​ത്രം സം​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്ന സം​ഗ​തി​ക​ളിൽ അധി​ക​മാ​യി ചെ​ന്നു പ്ര​വേ​ശി​ക്കാൻ നോ​ക്കാ​തെ, ഇത്ര​മാ​ത്രം ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞു​വെ​ക്കു​ന്നു; മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു ഒരു രാ​ജ​ക​ക്ഷി​യ​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ അധികം നന്നാ​യേ​നേ: ഈ ലോ​ക​ത്തി​ലെ സങ്ക​ല്പ​ങ്ങൾ​ക്കും ഈർ​ഷ്യ​കൾ​ക്കും മീ​തെ​യാ​യി, മനു​ഷ്യ​സം​ബ​ന്ധി​ക​ളായ സം​ഗ​തി​ക​ളു​ടെ ലഹ​ള​പി​ടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള പരി​ണാ​മ​ഗ​തി​കൾ​ക്കു മു​ക​ളി​ലാ​യി, സത്യം, ന്യാ​യം, ധർമം എന്നീ മൂ​ന്നു പരി​ശു​ദ്ധ​തേ​ജ​സ്സു​ക​ളു​ടെ പ്ര​കാ​ശം സ്പ​ഷ്ട​മാ​യി കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്ന ആ സാ​ത്ത്വി​ക​ധ്യാ​ന​ത്തിൽ​നി​ന്നു തന്റെ ദൃ​ഷ്ടി​യെ ഒരി​ക്ക​ലും അദ്ദേ​ഹം വ്യാ​വർ​ത്തി​ക്കാ​തി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ നന്നാ​യി​രു​ന്നു.

രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​സം​ബ​ന്ധി​യായ ഒരു​ദ്യോ​ഗ​ത്തി​ന​ല്ല ഈശ്വ​രൻ മോൺ​സി​ന്യേർ വെൽ​ക്ക​മി​നെ സൃ​ഷ്ടി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തെ​ന്നു സമ്മ​തി​ക്കു​മ്പോൾ, അധി​കാ​ര​ത്തേ​യും സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തേ​യും മുൻ​നിർ​ത്തി​യു​ള്ള അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വി​രു​ദ്ധാ​ഭി​പ്രാ​യ​ങ്ങ​ളെ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അഭി​മാ​ന​പു​ര​സ്സ​ര​മായ പ്ര​തി​കൂ​ല​പ​ക്ഷ​ത്തെ, സർ​വ​ശ​ക്ത​നായ നെ​പ്പോ​ളി​യ​നോ​ടു ന്യാ​യ​മാ​യും എന്നാൽ ആപൽ​ക്ക​ര​മാ​യും അദ്ദേ​ഹം എതിർ നി​ന്ന​തി​നെ, നാം മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ക​യും അഭി​ന​ന്ദി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യേ​ണ്ട​താ​ണ്. പക്ഷേ. ഉയർ​ന്നു​വ​രു​ന്ന ആളു​ക​ളിൽ നമ്മെ​ക്കൊ​ണ്ട് ഇഷ്ടം തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​തു​ത​ന്നെ. താ​ഴ്‌​ന്നു​പോ​കു​ന്ന​വ​രി​ലാ​കു​മ്പോൾ, അത്ര രസ​മി​ല്ലാ​ത്ത​താ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. അപ​ക​ട​മു​ള്ള​കാ​ല​ത്തോ​ളം മാ​ത്ര​മേ കല​ഹ​ത്തെ ഞങ്ങൾ ഇഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്നു​ള്ളു; അതെ​ന്താ​യാ​ലും, ആദ്യം മു​ത​ല്ക്കേ യു​ദ്ധം ചെ​യ്യു​ന്ന​വ​രാ​രോ അവർ​ക്കു മാ​ത്ര​മാ​ണ് ഒടു​ക്കം വരു​ന്ന​വ​രെ ആട്ടി​പ്പാ​യി​ക്കാൻ അധി​കാ​രം. നല്ല കാ​ല​ത്തു ധൈ​ര്യ​ത്തോ​ടും സ്വൈ​ര്യ​ത്തോ​ടും​കൂ​ടി എതിർ​ത്തു​നി​ല്ക്കാ​ത്ത​വൻ നാ​ശ​കാ​ല​ത്ത് ഒന്നും മി​ണ്ടാ​തി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണ് ചെ​യ്യേ​ണ്ട​ത്. ജയ​ത്തെ അധി​ക്ഷേ​പി​ച്ച​വ​നാ​രോ. അവൻ മാ​ത്ര​മാ​ണ് അപ​ജ​യ​ത്തിൽ ആയു​ധ​മോ​ങ്ങു​ന്ന​തി​ന് അവ​കാ​ശി. ഞങ്ങ​ളാ​ണെ​ങ്കിൽ ഈശ്വ​രൻ നടു​ക്കു​വ​ന്നു തല്ലു​മ്പോൾ, ഞങ്ങൾ മാ​റി​നി​ല്ക്കും. 1812, [56] ഞങ്ങ​ളെ ആയുധം വെ​പ്പി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി. ശബ്ദി​ക്കാ​തെ കി​ട​ന്നി​രു​ന്ന നി​യ​മ​നിർ​മാ​ണ​സഭ, ദു​ഷ്കാ​ലം വന്ന​ത് കണ്ട് ഉശിര് പി​ടി​ച്ച്, 1813-ൽ ശു​ദ്ധ​ഭീ​രു​ക്കൾ​ക്കു യോ​ജി​ച്ച​വി​ധം ഓരോ​ന്നു പറയാൻ തു​ട​ങ്ങി​യ​തിൽ ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​വ​യ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മി​ല്ല. എന്ന​ല്ല 1814-ൽ വി​ശ്വാ​സ​വ​ഞ്ച​നം​ചെ​യ്ത പട്ടാള മേ​ല​ധ്യ​ക്ഷ ന്മാ​രു​ടെ മുൻ​പിൽ​വെ​ച്ചു ശ്ലാ​ഘി​ക്കുക എന്ന​ത് ഒരു കു​റ്റം​ത​ന്നെ​യാ​ണ്; അതേ ഈശ്വ​ര​നെ​പ്പോ​ലെ ആരാ​ധി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത് പോയി അവ​മാ​നി​ക്കാൻ ഒരു​മ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ട് ഒരു ചവ​റ്റു​കു​ന്നിൽ​നി​ന്നു മറ്റൊ​രു ചവ​റ്റു​കു​ന്നി​ലേ​ക്കാ​യി കാൽ​വെ​ച്ചു പോ​കു​ന്ന ഭര​ണാ​ധി​കാ​ര​സഭ കാ​ണു​മ്പോൾ–തന്ന​ത്താൻ കാൽ​വ​ഴു​തി വീഴാൻ പോയും, പൂ​ജി​ച്ചു​വ​ന്ന ബിം​ബ​ത്തി​ന്മേൽ​ത്ത​ന്നെ കട​ന്നു തു​പ്പി​ക്കൊ​ണ്ടു​ള്ള ബിം​ബാ​രാ​ധ​ന​യു​ടെ മുൻ​പിൽ ചെ​ല്ലു​മ്പോൾ–അതിൽ​നി​ന്നു തി​ക​ച്ചും മുഖം തി​രി​ക്കു​ന്ന​തു ഒരു ധർ​മ​മാ​ണ്. അറ്റ​ത്തെ​ത്തി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞ ആപ​ത്തു​കൾ രാ​ജ്യ​ത്തെ​ങ്ങും തി​ങ്ങി​പ്പോയ 1815-ൽ, ഫ്രാൻ​സ് മു​ഴു​വ​നും അവ​യു​ടെ അപ​ക​ടം​പി​ടി​ച്ച ആക്ര​മ​ണ​ത്തിൽ​നി​ന്നു തു​ള്ളി​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന അക്കാ​ല​ത്തു, നെ​പ്പോ​ളി​യ​ന്റെ മുൻ​പിൽ വാ​ട്ടർ​ലൂ [57] യു​ദ്ധം ഏതാ​ണ്ടു പ്ര​ത്യ​ക്ഷീ​ഭ​വി​ച്ചു തു​ട​ങ്ങിയ ആ സമ​യ​ത്തു, സൈ​ന്യ​ങ്ങ​ളും പൊ​തു​ജ​ന​ങ്ങ​ളും ഒരു​മി​ച്ചു ദൈ​വ​ത്താൽ വഞ്ചി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട മനു​ഷ്യ​നെ ഉന്മേ​ഷ​ര​ഹി​ത​മാ​യി ശ്ലാ​ഘി​ച്ചാ​ദ​രി​ക്കു​ന്ന​തു കാ​ണു​മ്പോൾ, നി​ശ്ച​യ​മാ​യും ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്നു യാ​തൊ​ന്നും അതി​ലി​ല്ല; എന്ന​ല്ല, സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​കാ​രി​യാ​ണെ​ന്നു​ള്ള വാദം എത്ര​ത​ന്നെ സമ്മ​തി​ച്ചാ​ലും ശരി, അന്ധ​കാ​ര​കു​ണ്ഡ​ത്തി​ന്റെ വക്ക​ത്തു​വെ​ച്ചു ഒരു മഹ​ത്തായ ജന​സ​മു​ദാ​യ​വും ഒരു മഹാ​നായ മനു​ഷ്യ​നും പര​സ്പ​രം ഗാ​ഢാ​ലിം​ഗ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷീ​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന അത്ര​മേൽ ഉൽ​കൃ​ഷ്ട​ങ്ങ​ളും അത്ര​മേൽ ഹൃ​ദ​യ​സ്പൃ​ക്കു​ക​ളു​മായ സം​ഗ​തി​ക​ളെ ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​ന്റേ​തു​പോ​ലു​ള്ള ഒരു ഹൃദയം കണ്ട​റി​യാൻ വി​ട്ടു​പോ​കു​ന്ന​തു പക്ഷേ, ഒരി​ക്ക​ലും ശരി​യ​ല്ല​ത​ന്നെ.

ഇതൊ​ന്നൊ​ഴി​ച്ചു മറ്റെ​ല്ലാ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ലും അദ്ദേ​ഹം നി​ഷ്പ​ക്ഷ​പാ​തി​യും സത്യ​വാ​നും ന്യാ​യ​സ്ഥ​നും പരോ​പ​കാ​രി​യും ദയാ​ലു​വു​മാ​യി​രു​ന്നു – ദയാ​ലു​ത്വം പരോ​പ​കാ​ര​ശീ​ല​ത്തി​ന്റെ ഒരു വക​ഭേ​ദം മാ​ത്ര​മാ​ണ​ല്ലോ. അദ്ദേ​ഹം ഒരു മതാ​ചാ​ര്യ​നും ഒരു ഋഷി​യും ഒരു മനു​ഷ്യ​നു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങൾ ഇപ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കട​ന്ന​ധി​ക്ഷേ​പി​ച്ച​തും, ഏതാ​ണ്ടു നിർ​ദ്ദ​യ​മാ​യി വി​ചാ​ര​ണ​ചെ​യ്തു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​വാൻ ഞങ്ങൾ ഇഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു​മായ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​സം​ബ​ന്ധി​യായ അഭി​പ്രാ​യ​ത്തിൽ​കൂ​ടി, ഈ പറ​യു​ന്ന ഞങ്ങ​ളേ​ക്കാ​ള​ധി​കം, അദ്ദേ​ഹം ക്ഷ​മ​യും ധർ​മ്മ​ബു​ദ്ധി​യു​മു​ള്ള ആളാ​ണെ​ന്നു സമ്മ​തി​ച്ചേ കഴിയൂ. ടൗൺ​ഹാ​ളി​ലെ വാ​തി​ല്ക്കാ​വ​ല്ക്കാ​രൻ ചക്ര​വർ​ത്തി​യാൽ നി​യ​മി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വ​നാ​ണ്. ഈ മനു​ഷ്യൻ പണ്ട് ഓസ്തെർ​ലി​ത്സി [58] ലെ ‘ബഹു​മാ​ന​പ​ദ​വി’ യിൽ​പ്പെ​ട്ട ഭട​സം​ഘ​ത്തി​ലെ ഒരു താ​ഴ്‌​ന്ന ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നാ​യി​രു​ന്നു; ഗൃ​ധ്ര​മാ​കു​ന്ന രാ​ജ​ചി​ഹ്നം എത്ര കണ്ടോ അത്ര കണ്ട് അയാൾ നെ​പ്പോ​ളി​യൻ​ക​ക്ഷി​യാ​ണ്. ഈ സാ​ധു​വായ ചങ്ങാ​തി, അന്നു നി​യ​മ​ത്താൽ പേ​രി​ട​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന​വി​ധം, രാ​ജ​ദ്രോ​ഹ​ക​ര​ങ്ങ​ളായ പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങൾ കഥ​യി​ല്ലാ​തെ ചെ​യ്തു​പോ​കാ​റു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ചക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ മുദ്ര ‘ബഹു​മാ​ന​പ​ദ​വി’ ഉടു​പ്പി​ന്മേൽ​നി​ന്നു പോ​യ്പോ​യ​തു മുതൽ അയാൾ ഒരി​ക്ക​ലും തന്റെ പട്ടാ​ള​വേ​ഷം ധരി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല; പി​ന്നെ തന്റെ കു​രി​ശു ധരി​ക്കേ​ണ്ടു​ന്ന ആവ​ശ്യ​മി​ല്ല​ല്ലോ എന്നാ​ണ് അയാ​ളു​ടെ വാ​ക്ക്. നെ​പ്പോ​ളി​യൻ തനി​ക്കു സമ്മാ​നി​ച്ച കു​രി​ശി​ന്മേൽ​നി​ന്നു് അയാൾ എത്ര​യും ഭക്തി​പർ​വം ചക്ര​വർ​ത്തി​രൂ​പ​ത്തെ എടു​ത്തു കള​ഞ്ഞു; അതി​നാൽ അവിടെ ഒരു പൊ​ത്താ​യി​ത്തീർ​ന്നു; അതിൽ വേറെ ഒന്നും അയാൾ പക​രം​വെ​ക്കു​ക​യി​ല്ല. അയാൾ പറ​ഞ്ഞു: എന്റെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തിൽ ആ മു​ന്നു തവളയെ കെ​ട്ടി​ത്തൂ​ക്കു​ന്ന​തി​ലും ഭേദം ചാ​വു​ക​യാ​ണ്. പതി​നെ​ട്ടാ​മാൻ ലൂ​യി​യെ​പ്പ​റ്റി അയാൾ ഉച്ച​ത്തിൽ അധി​ക്ഷേ​പി​ക്കു​ക​കൂ​ടി ചെ​യ്തി​രു​ന്നു; ‘ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് കാ​ലു​റ​ക​ളിൽ കയ​റി​നിൽ​ക്കു​ന്ന ആ വാ​തം​പി​ടി​ച്ച കി​ഴ​വ​പ്രാ​ണി!’ അയാൾ പറ​ഞ്ഞു: അവനും അവ​ന്റെ രാ​ജ്ഞി​യും​കൂ​ടി പ്ര​ഷ്യ​യി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു​പോ​ട്ടെ. ഒര​ടി​യാ​യി തനി​ക്കു വെ​റു​പ്പു​ള്ള രണ്ടെ​ണ്ണ​ത്തെ - പ്രു​ഷ്യ​യേ​യും ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​നേ​യും - ഒപ്പം അധി​ക്ഷേ​പി​ക്കാൻ പറ്റു​ന്ന ഈ വാചകം ആവർ​ത്തി​ച്ചു പറ​യു​ന്ന​ത് അയാൾ​ക്കു ബഹു​ര​സ​മാ​യി​രു​ന്നു. അത​ങ്ങ​നെ ആവർ​ത്തി​ച്ചാ​വർ​ത്തി​ച്ച് ഉള്ള ഉദ്യോ​ഗം കൈ​യിൽ​നി​ന്നു​പോ​യി. വീ​ടു​ള്ള​തിൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്താ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട അയാ​ളും അയാ​ളു​ടെ ഭാ​ര്യ​യും മക്ക​ളും​കൂ​ടി ഭക്ഷ​ണ​ത്തി​നു ഗതി​യി​ല്ലാ​തെ വശായി. മെ​ത്രാൻ അയാളെ വരു​ത്തി സൗ​മ്യ​മാ​യി ശകാ​രി​ച്ചു. വലിയ പള്ളി​യിൽ ഒരു കീ​ഴ്‌​വേ​ല​ക്കാ​ര​നാ​യി നി​യ​മി​ച്ചു.

പു​ണ്യ​കർ​മ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും സമ​ര്യാ​ദ​മായ നട​പ​ടി​യു​ടേ​യും ഊക്കു​കൊ​ണ്ടു മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു ഒമ്പ​തു​കൊ​ല്ലം കഴി​യു​മ്പോ​ഴേ​ക്കു ഡി. പട്ട​ണം മു​ഴു​വ​നും ഒര​ച്ഛ​നോ​ടു​ള്ള​തായ ഭക്തി​യും സ്നേ​ഹ​പൂർ​വ​മായ ബഹു​മാ​ന​വും കൊ​ണ്ടു നി​റ​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞു. നെ​പ്പോ​ളി​യ​നോ​ട് അദ്ദേ​ഹം കാ​ണി​ച്ച​തു​കൂ​ടി ആളുകൾ, ആ നല്ല​വ​രും സാ​ധു​ക്ക​ളു​മായ ആളുകൾ–അവർ തങ്ങ​ളു​ടെ ചക്ര​വർ​ത്തി​യെ പു​ജി​ച്ചി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കി​ലും തങ്ങ​ളു​ടെ മെ​ത്രാ​നെ സ്നേ​ഹി​ച്ചു–സാ​വ​ധാ​ന​മാ​യി കൈ​ക്കൊ​ണ്ടു; എന്ന​ല്ല ഒന്നും പറ​യാ​തെ ക്ഷ​മി​ച്ചു​ക​ള​ഞ്ഞു.

ഒരു പട്ടാ​ള​മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രായ ഒരു​കൂ​ട്ടം കീ​ഴ്പ്ര​വൃ​ത്തി​ക്കാ​രാ​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ, ഒരു മെ​ത്രാൻ മി​ക്ക​പ്പോ​ഴും ഒരു​കൂ​ട്ടം മത​പ്ര​ബോ​ധ​ക​യു​വാ​ക്ക​ന്മാ​രാൽ ചു​റ്റ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കും. ഇവ​രെ​യാ​ണ് ആ മി​ടു​ക്ക​നായ സാങ് ഫ്രാൻ​സ്വ ദ് സാൽ [59] ഒരു സന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ ‘ചിറകു വെ​ക്കാ​ത്ത മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാർ’ എന്നു വി​ളി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​ത്. എല്ലാ ഉദ്യോ​ഗ​ങ്ങൾ​ക്കും അതാ​തി​ന്ന​ടു​ത്ത ആഗ്ര​ഹ​ക്കാ​രു​ണ്ട്. ഈ തര​ക്കാർ ഓരോ​ന്നി​ലും മേ​ലേ​ക്കിട എടു​ത്തി​ട്ടു​ള്ള​വ​രു​ടെ പി​ന്നിൽ ഒരു പരി​വാ​ര​മാ​യി​ക്കൂ​ടും. കീഴ് ജീ​വ​ന​ക്കാ​രി​ല്ലാ​ത്ത ഒര​ധി​കാ​ര​വ​ലു​പ്പ​മി​ല്ല. പ്ര​ത്യേ​കം കൊ​ട്ടാ​ര​മി​ല്ലാ​ത്ത ഒരു ഭാ​ഗ്യ​മി​ല്ല. ഭാ​വി​ച്ചു​ഴി​പ്പി​ലേ​ക്ക് അന്വേ​ഷി​ച്ചു ചെ​ല്ലു​ന്ന​വ​രെ​ല്ലാം പ്ര​കാ​ശ​മാ​ന​മായ വർ​ത്ത​മാ​ന​കാ​ല​ത്തി​നു ചു​റ്റും ചെ​ന്നു വട്ടം​കൂ​ടും. ഏതു തല​സ്ഥാ​ന​ന​ഗ​രി​ക്കും പ്ര​ത്യേ​കം ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാ​രു​ണ്ട്. അല്പ​മെ​ങ്കി​ലും അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി​യു​ള്ള ഏതു മെ​ത്രാ​ന്നും പള്ളി​വി​ദ്യാ​ല​യ​ത്തിൽ​നി​ന്നു പു​റ​ത്തു​ചാ​ടു​ന്ന വി​രു​തൻ​കു​ട്ടി​കൾ പാ​റാ​വു​ണ്ടാ​കും; അവർ അങ്ങ​നെ ചു​റ്റി​പ്പ​റ്റി, മെ​ത്രാ​ന്റെ അര​മ​ന​യിൽ വേ​ണ്ട​ത​ന്വേ​ഷി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട്

‘എജ​മാ​ന​പ്രീ​തി ശാ​സ്ത്ര’മായി കൂ​ടു​ന്നു. ഒരു മെ​ത്രാ​നെ സന്തോ​ഷി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു പള്ളി​വക ഉദ്യോ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു​ള്ള ജീ​നി​ച്ച​വു​ട്ടിൽ കാ​ലി​ടു​ക​യാ​ണ്. സാ​മര്‍ത്ഥ്യ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി കാൽ​വെ​ക്കു​ന്ന​ത് ആവ​ശ്യം​ത​ന്നെ; ‘അപ്പോ​സൽ’ (ഋഷി) സ്ഥാ​നം ഒരി​ക്ക​ലും ബോ​ധ​ക​സ്ഥാ​ന​ത്തെ ധി​ക്ക​രി​ക്കു​ന്നി​ല്ല.

എല്ലാ ദി​ക്കി​ലും വലിയ സ്ഥാ​ന​മു​ടി​ക​ളു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, പള്ളി​യി​ലും വലിയ അധ്യ​ക്ഷ്യ​കി​രീ​ട​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്. അവ​രാ​ണ് മെ​ത്രാ​ന്മാർ; അവർ​ക്കു കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ പരി​ച​യ​മു​ണ്ട്; അവർ പണ​ക്കാ​രും അറി​വു​ള്ള​വ​രും സമർ​ത്ഥ​ന്മാ​രും ലോ​ക​സ​മ്മ​ത​ന്മാ​രു​മാ​ണ്; അവർ​ക്ക് ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​നം ചെ​യ്വാ​ന​റി​യാം. സം​ശ​യ​മി​ല്ല; എന്നാൽ യാ​ചി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്നും അവർ​ക്ക​റി​യാം; ഒരി​ട​വ​ക​യെ മു​ഴു​വ​നും തങ്ങ​ളു​ടെ​മു​മ്പിൽ ഓച്ഛാ​നി​പ്പി​ച്ചു നിർ​ത്തു​ന്ന​തിൽ അവർ​ക്കു ലേ​ശ​മെ​ങ്കി​ലും സങ്കോ​ച​മി​ല്ല; അവർ പള്ളി​ക്ക​ല​വ​റ​യും രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​ന​യ​വും​കൂ​ടി കൂ​ട്ടി​യി​ണ​ക്കു​വാ​നു​ള്ള ചങ്ങ​ല​ക്ക​ണ്ണി​ക​ളാ​ണ്; അവർ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാർ എന്നു​ള്ള​തി​ല​ധി​കം മഠാ​ധി​പ​തി​ക​ളും, മെ​ത്രാ​ന്മാർ എന്നു​ള്ള​തി​ല​ധി​കം സഭാ​ധ്യ​ക്ഷ​ന്മാ​രു​മാ​ണ്. അവ​രോ​ട് അടു​ത്തു​കി​ട്ടു​ന്ന​വർ ഭാ​ഗ്യ​വാ​ന്മാ​ര​ത്രേ! അവർ അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി​യു​ള്ള​വ​രാ​യ​തു​കൊ​ണ്ട്, സേ​വ​ന്മാ​രും വി​രു​ത​ന്മാ​രു​മാ​യ​വ​രു​ടെ മേൽ–സന്തോ​ഷം തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​തിൽ സമർ​ത്ഥ​ന്മാ​രായ എല്ലാ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രു​ടേ​യും മേൽ–സഭാ​ധി​കാ​ര​ങ്ങ​ളും, ശമ്പ​ള​ങ്ങ​ളും, മേൽ​പ​ട്ട​ക്കാ​രൻ സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളും, ബോ​ധ​ക​പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളും, വലിയ പള്ളി​യി​ലെ അന​വ​ധി​ത​രം ഉദ്യോ​ഗ​ങ്ങ​ളും വർ​ഷി​ക്കു​ന്നു. തങ്ങൾ​ക്കു കയ​റ്റം കി​ട്ടു​ന്തോ​റും അവർ തങ്ങ​ളെ​പ​റ്റി​നി​ല്ക്കു​ന്ന സേ​വ​ന്മാ​രേ​യും പി​ടി​ച്ചു​യർ​ത്തി​വി​ടും; അങ്ങ​നെ ഒരു സൗ​ര​ഗ്ര​ഹ​മ​ണ്ഡ​ലം മു​ഴു​വ​നു​മാ​ണ് അണി​പോ​കു​ന്ന​ത്. അവ​രു​ടെ പ്ര​കാ​ശ​ര​ശ്മി​കൾ തങ്ങ​ളു​ടെ ആശ്രി​ത​സം​ഘ​ത്തി​ലും ഒരു മഞ്ഞ​നി​റം വീ​ശു​ന്നു. അവർ​ക്കു​ണ്ടാ​കു​ന്ന അഭി​വൃ​ദ്ധി തി​ര​ശ്ശീ​ല​യ്ക്കു​ള്ളിൽ ഓരോ നല്ല ഉദ്യോ​ഗ​ക്ക​യ​റ്റ​ങ്ങ​ളാ​യി പൊ​ടി​ഞ്ഞു​കൂ​ടു​ന്നു. എജ​മാ​ന​ന്റെ ഇട​വ​ക​യ്ക്കു വലു​പ്പം കൂ​ടു​മ്പോൾ, സേ​വ​ന്മാ​രു​ടെ വര​വി​നും വണ്ണം വെ​ക്കു​ന്നു. പി​ന്നെ, അതാ റോം. പ്ര​ധാന മെ​ത്രാ​നാ​വേ​ണ്ട​തെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്ന​റി​യാ​വു​ന്ന ഒരു മെ​ത്രാൻ, പ്ര​ധാ​നാ​ധ്യ​ക്ഷ​നാ​വേ​ണ്ട​തെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്ന​റി​യാ​വു​ന്ന ഒരു പ്ര​ധാന മെ​ത്രാൻ, പ്ര​ധാ​നാ​ധ്യ​ക്ഷ​സ​ഭാ​യോ​ഗ​ത്തി​ലെ അം​ഗ​മാ​യി നി​ങ്ങ​ളേ​യും പി​ടി​ച്ചു​ക​യ​റ്റു​ന്നു; നി​ങ്ങൾ പോ​പ്പി​ന്റെ സവി​ശേഷ മേൽ​നോ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്കു പൊ​ന്തി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു; നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മേൽ തു​പ്പ​ട്ടാ​വു കയറി; അതാ, നി​ങ്ങൾ പോ​പ്പി​ന്റെ കണ​ക്കു പരി​ശോ​ധ​ക​നാ​വു​ന്നു; അതു കഴി​ഞ്ഞു, പോ​പ്പി​ന്റെ പള്ളി​യറ വി​ചാ​രി​പ്പു​കാ​ര​നാ​യി; പോയി, പോയി, മെ​ത്രാ​നാ​യി; മെ​ത്രാൻ സ്ഥാ​ന​ത്തു​നി​ന്നു പ്ര​ധാന മെ​ത്രാ​നാ​വു​ന്ന​തി​ന്ന് ഒരൊ​തു​ക്കു മാ​ത്രം; കഴി​ഞ്ഞു, ഒരു നറു​ക്കു​കൂ​ടി കി​ട്ടി; നി​ങ്ങൾ പ്ര​ധാ​നാ​ദ്ധ്യ​ക്ഷൻ (കർ​ദി​നാൽ). ഓരോ നി​റു​ക​ത്തൊ​പ്പി​ക്കും ഇരു​ന്നു സ്വ​പ്നം​കാ​ണാം മൂ​മ്മു​ടി​യെ, [60] ’ നേർ​വ​ഴി​ക്കു രാ​ജാ​വാ​വാൻ ഇപ്പോൾ ഒരു മതാ​ചാ​ര്യ​ന്നു​മാ​ത്ര​മേ സാ​ധി​ക്കു; എന്നാ​ലോ, എന്തൊ​രു രാ​ജാ​വ്! രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ രാ​ജാ​വ്! അപ്പോൾ എന്തെ​ല്ലാം മനോ​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ധാ​ത്രീ​ഗൃ​ഹ​മാ​ണ് ഒരു പള്ളി വി​ദ്യാ​ല​യം! എത്ര പള്ളി​യി​ലെ ഗാ​യ​ക​ന്മാ​രാ​ണ്, എത്ര ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രായ മഠാ​ധി​പ​തി​ക​ളാ​ണ്, പഴ​ങ്ക​ഥ​യി​ലെ മനോ​രാ​ജ്യ​ക്കാ​ര​ന്റെ പാൽ​ക്കു​ട​വും തല​യി​ലേ​റ്റി നട​ക്കു​ന്ന​ത്; ഉൽ​ക്കർ​ഷേ​ച്ഛ​യ്ക്കു തന്ന​ത്താൻ ഉദ്യോ​ഗ​മെ​ന്നു വി​ളി​ക്കാൻ എത്ര എളു​പ്പ​മു​ണ്ടെ​ന്ന് ആർ കണ്ടു–ഒരു സമയം നല്ല വി​ചാ​ര​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​യും ഭക്തി​യു​ള്ളൊ​ന്നാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു തന്ന​ത്താൻ വഞ്ചി​ച്ചും​കൊ​ണ്ടും​ത​ന്നെ.

സാ​ധു​വും ദരി​ദ്ര​നും ധാ​ടി​യി​ല്ലാ​ത്താ​ളു​മായ മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു കെ​ങ്കേ​മ​ങ്ങ​ളായ അദ്ധ്യ​ക്ഷ​മ​കു​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ ഇടയിൽ ഗണി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ല. ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രായ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രെ ആരെ​യും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കൂടെ കാ​ണാ​ത്ത​തിൽ​നി​ന്ന് അതു വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടു്. പാ​രി​സ്സിൽ അദ്ദേ​ഹം ‘പി​ടി​ക്കാ​തെ’ പോയതു നാം കണ്ടു. ഒരു ഭാ​വി​ഭാ​ഗ്യ​വും വയ​സ്സ​നിൽ​ച്ചെ​ന്നു തന്ന​ത്താൻ നട്ടു​നോ​ക്കു​ന്ന സ്വ​പ്നേ​പി വി​ചാ​രി​ച്ചി​ല്ല. മു​ള​ച്ചു​വ​രു​ന്ന യാ​തൊ​ര​ത്യാ​ഗ്ര​ഹ​വും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ നി​ഴ​ലിൽ തങ്ങി​നി​ന്ന് ഇല പി​രി​ക്കുക എന്ന വി​ഡ്ഢി​ത്ത​ത്തി​ന്നു നി​ന്നി​ല്ല. അദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കീ​ഴി​ലു​ള്ള ഉപ​ബോ​ധ​ക​ന്മാ​രും ബോ​ധ​ക​പ്ര​ധാ​ന​രും നല്ല പ്രാ​യം ചെ​ന്ന​വ​രാ​ണ്; ഒരു സമയം അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​ക്കാൾ അപ​രി​ഷ്കൃ​ത​ന്മാർ, പ്ര​ധാ​നാ​ധ്യ​ക്ഷ​പ​ദ​ത്തി​ലേ​ക്കു കട​പ്പാൻ ഒരു പഴു​തു​മി​ല്ലാ​തെ അവരും അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ ഇട​വ​ക​യ്ക്കു​ള്ളിൽ ഇട്ട​ട​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു; അവ​രു​ടെ മെ​ത്രാ​നും അവ​രും​കൂ​ടി നല്ല യോ​ജി​പ്പു​ണ്ട്; ഒന്നു​മാ​ത്രം–അവ​രു​ടേ​തു നി​ല​ച്ചു; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റേ​തു മു​ഴു​മി​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കൈ​യിൽ​നി​ന്നു പട്ടും വാ​ങ്ങി പള്ളി​വി​ദ്യാ​ല​യം വി​ട്ടു പു​റ​ത്തു​ക​ട​ക്കു​മ്പോ​ഴേ​ക്കും; ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രെ​ല്ലാം എയി​യി​ലേ​യോ ആർ​ഷി​ലേ​യോ പ്ര​ധാന മെ​ത്രാ​ന്മാർ​ക്കു ശി​പാർ​ശി കൈ​യി​ലാ​ക്കി, അങ്ങോ​ട്ടു പാ​ഞ്ഞു​ക​ഴി​യും–മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു​വി​ന്റെ കീ​ഴി​ലി​രു​ന്നാൽ കയ​റ്റ​മു​ണ്ടാ​വാൻ ഒരു തര​വു​മി ല്ലെ​ന്ന് ആളു​കൾ​ക്കു നല്ല നി​ശ്ച​യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞാൽ, പി​ന്നേ​യും ഞങ്ങൾ ആവർ​ത്തി​ക്ക​ട്ടെ, മനു​ഷ്യർ പി​ന്നിൽ​നി​ന്നു പി​ടി​ച്ചു​ന്തി​ക്കി​ട്ടു​വാൻ ആഗ്ര​ഹി​ക്കു​ന്നു. ആത്മ​ക്ഷേ​മ​പ​രി​ത്യാ​ഗ​മാ​കു​ന്ന ഒരു രോ​ഗ​മൂർ​ച്ഛ​യിൽ പെ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള ഋഷി വലിയ അപകടം പി​ടി​ച്ച അയൽ​പ​ക്ക​ക്കാ​ര​നാ​ണ്. അയാൾ സം​സർ​ഗം​കൊ​ണ്ടു​ള്ള സം​ക്ര​മ​ഗു​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ ഒരു മാ​റ്റി​യാൽ മാ​റാ​ത്ത ദാ​രി​ദ്ര്യ​ത്തെ, മേ​ല്പോ​ട്ടു കയ​റി​ക്കി​ട്ടു​വാൻ ഉപ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ന്ന​വ​യു​മായ സന്ധി​കൾ​ക്കൊ​ട്ടു​ക്കും ഒരു മു​റു​ക്ക​ത്തെ, ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞാൽ നി​ങ്ങൾ​ക്കാ​വ​ശ്യ​മു​ള്ള​തി​ല​ധി​കം സന്ന്യാ​സ​ശീ​ല​ത്തെ, നി​ങ്ങൾ​ക്കു​ണ്ടാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്നു; ഈ പര​ന്നു​പി​ടി​ക്കു​ന്ന മനോ​ഗു​ണ​ത്തെ ആളുകൾ ഒഴി​ഞ്ഞു​വെ​ക്കു​ന്നു. ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണ് മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു​വി​ന് ഏകാ​ന്ത​സ്ഥി​തി​യാ​യ​ത്. നാം ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​ത് ഒരു മങ്ങി​പ്പി​ടി​ച്ച ജന​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ലാ​ണ്. ജയം; അന്യാ​യ​മാ​കു​ന്ന ചെ​രു​വി​ലൂ​ടെ ഇറ്റി​റ്റു വീ​ഴു​ന്ന പാഠം അതാണ്.

കൂ​ട്ട​ത്തിൽ പറ​യ​ട്ടെ, ജയം ഒരു വല്ലാ​ത്ത വി​കൃ​ത​വ​സ്തു​വാ​ണ്. അതി​നു​ള്ള യോ​ഗ്യ​താ​ച്ഛായ ആളു​ക​ളെ വഞ്ചി​ക്കു​ന്നു; സാ​ധാ​ര​ണ​ന്മാർ​ക്കി​ട​യിൽ ജയ​ത്തി​ന് ഏക​ദേ​ശം മഹ​ത്ത്വ​ത്തി​ന്റെ ആകൃ​തി​യു​ണ്ട്. ത്രാ​ണി​യു​ടെ വേഷം കെ​ട്ടു​ന്ന ആ ജയ​ത്തി​ന് ഒരു പൊ​ട്ട​നെ കിട്ടിയിരിക്കുന്നു-​ചരിത്രം. ജൂ​വ​ന​ലും [61] ടാ​സി​റ്റു​സ്സും [62] മാ​ത്രം അതി​നോ​ട് പി​റു​പി​റു​ക്കു​ന്നു. നമ്മു​ടെ കാ​ല​ത്ത്, ഏതാ​ണ്ട് അധി​കാ​ര​മു​ള്ളൊ​ന്നായ ഒരു തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്രം അതി​ന്റെ കീഴിൽ ചെ​ന്നു​കൂ​ടി​യി​ട്ടു​ണ്ട്; അതു ജയ​ത്തി​ന്റെ ഭൃ​ത്യ​വേ​ഷം പൂ​ണ്ട്, അതി​ന്റെ നട​യിൽ​ത്ത​വണ പ്ര​വൃ​ത്തി നട​ത്തു​ന്നു. ജയി​ക്കുക; പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ, ഭാ​ഗ്യം സാ​മര്‍ത്ഥ്യ​ത്തെ വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. ഷോ​ട​തി​യിൽ ആദ്യ​ത്തെ നറു​ക്കു കൈ​യി​ലാ​ക്കുക; അതാ, നി​ങ്ങൾ സമർ​ത്ഥ​നാ​കു​ന്നു. കാ​ര്യം സാ​ധി​ക്കു​ന്ന​വൻ വന്ദി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. ചു​ണ്ട​ത്ത് ഒരു വെ​ള്ളി​ക്ക​യി​ലു​മാ​യി ജനി​ക്കുക! സക​ല​വും അതിൽ കി​ട​ക്കു​ന്നു. ഭാ​ഗ്യ​മു​ണ്ടാ​വ​ട്ടെ, മറ്റു​ള്ള​തെ​ന്തും നി​ങ്ങൾ​ക്കാ​യി: സു​ഖി​യാ​വുക, ആളുകൾ നി​ങ്ങ​ളെ മഹാ​നെ​ന്നു കരു​തും. അഞ്ചോ ആറോ മഹ​ത്തായ വ്യ​ത്യ​സ്ത​ത​ക​ളൊ​ഴി​ച്ചാൽ–ഒരു നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ന്റെ മു​ഴു​വ​നും അന്ത​സ്സ് അതാണ്. അതാതു കാ​ല​ത്തു​ള്ള​വ​രു​ടെ ബഹു​മാ​നം നോ​ട്ട​ക്കു​റ​വ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മ​ല്ല. പൂ​ച്ചാ​ണ് പൊ​ന്ന്. ആദ്യം വന്ന​തു വെറും യാ​ദ്യ​ച്ഛി​ക​മാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു ദുർ​ഘ​ട​മി​ല്ല– വരണം. അതാണ് കാ​ര്യം സാ​ധാ​ര​ണ​മ​ട്ടു​കാ​രൻ പണ്ട​ത്തെ നാർ​സി​സ്സാ​ണ്; [63] അവൻ തന്നെ​ത്ത​ന്നെ കണ്ടു ഭ്ര​മി​ക്കു​ക​യും, അപ​രി​ഷ്കൃ​ത​നായ സാ​ധാ​ര​ണ​നെ​പ്പ​റ്റി കൊ​ട്ടി​ഘോ​ഷി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. മോ​സ്സ​സ്സോ [64] എസ്കി​ല​സ്റ്റോ [65] ദാ​ന്തെ​യോ മൈ​ക്കേൽ ഏൻ​ജി​ലേ​വോ നെ​പ്പോ​ളി​യ​നോ ആക്കി​വെ​ക്കു​ന്ന അപാ​ര​സാ​മർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ, എന്തൊ​രു കാ​ര്യ​ത്തി​ലാ​യാ​ലും ശരി, തന്റെ ഉദ്ദേ​ശ്യം സാ​ധി​ക്കു​ന്ന ഏതൊ​രാൾ​ക്കും​ത​ന്നെ, ആളുകൾ നിന്ന നി​ല​യിൽ കൽ​പി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. ആധാ​ര​ങ്ങൾ സാ​ക്ഷ്യ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നു​ള്ള ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ തി​രി​ഞ്ഞു​മ​റി​ഞ്ഞു പ്ര​ജാ​സ​ഭ​യി​ലെ അം​ഗ​മാ​യി​ത്തീ​ര​ട്ടെ; ഒരു കള്ള​ക്കോർ​ണീ​ലി [66] പോയി ടി​റി​ഡൈ​റ്റ് [67] എഴു​തി​ത്തീർ​ക്ക​ട്ടെ; ഒരു നപും​സ​ക​ത്തി​ന് അനവധി ഭാ​ര്യ​മാ​രെ കൈ​യിൽ​ക്കി​ട്ട​ട്ടെ; ഒരു പട്ടാ​ള​ക്കാ​രൻ പ്രൂ​ഡോം (വി​ശ്വ​സ്ത​പൗ​രൻ) [68] അന്ന​ത്തെ ഗൗ​ര​വ​പ്പെ​ട്ട യു​ദ്ധ​ത്തിൽ കട​ന്നു ജയി​ക്ക​ട്ടെ; ഒര​പ്പോ​ത്തി​ക്ക​രി ‘സോ​ബ്രും​മെം​സും’ എന്ന യു​ദ്ധ​ത്തി​ലെ സൈ​ന്യ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി കട്ടി​ക്ക​ട​ലാ​സ്സു​കൊ​ണ്ടു മട​മ്പു​മൂ​ടി​ക​ളു​ണ്ടാ​ക്കു​ക​യും, ആ കട്ടി​ക്ക​ട​ലാ​സ്സു മു​ഴു​വൻ തോ​ലാ​ണെ​ന്നും പറ​ഞ്ഞു വി​റ്റു നാലു ലക്ഷം ഫ്രാ​ങ്ക് ആദാ​യ​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യ​ട്ടെ; മാംസം കെ​ട്ടാ​ക്കു​ന്ന​വൻ ഉണ്ടി​ക​ക്ക​ച്ച​വ​ടം തു​ട​ങ്ങു​ക​യും അത​മ്മ​യും താൻ അച്ഛ​നു​മാ​യി ഒരെ​ഴു​പ​തോ എണ്പ​തോ ലക്ഷ​ത്തെ പ്ര​സ​വി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യ​ട്ടെ; മൂ​ക്കു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള തന്റെ ഇഴഞ്ഞ സം​സാ​രം വെ​ച്ച് കി​ണ​ഞ്ഞ് ഒരു മത​പ്രാ​സം​ഗി​കൻ പോയി ഒരു മെ​ത്രാ​നാ​വ​ട്ടെ; ഒരു പ്ര​മാ​ണി​ത്ത​റ​വാ​ട്ടി​ലെ കല​വ​റ​ക്കാ​രൻ, പണി​യിൽ​നി​ന്നു പി​രി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം, രാ​ജ്യ​ഭ​ണ്ഡാര വി​ചാ​രി​പ്പു​കാ​ര്യ​ത്തിൽ മന്ത്രി​യാ​യി​ത്തീ​രാൻ മാ​ത്രം പണ​ക്കാ​ര​നാ​വ​ട്ടെ–മൂ​സ്കെ​ത്തോ​ങ്ങി​ന്റെ മു​ഖ​ത്തെ സൗ​ന്ദ​ര്യ​മെ​ന്നും ക്ലോ​ദി [69] ന്റെ ആകൃ​തി​യെ രാ​ജ​ക​ല​യെ​ന്നും വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, അതി​നും ആളുകൾ ബു​ദ്ധ്യ​തി​ശ​യം എന്നും പേ​രി​ടും. ചേ​റ്റു​കു​ണ്ടി​ലു​ള്ള അയഞ്ഞ ചളി​യിൽ താ​റാ​വി​ന്റെ അടി​കൾ​കൊ​ണ്ട് ഉണ്ടാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന ഇരുൾ​ക്കു​ഴി​യി​ലെ നക്ഷ​ത്ര​ക്കു​റി​ക​ളെ ആളുകൾ ആകാ​ശ​ത്തു​ള്ള ജ്യോ​തി ഗോ​ള​ങ്ങ​ളു​മാ​യി കൂ​ട്ടി​ക്ക​ലർ​ത്തു​ന്നു.

മത​വി​ശ്വാ​സ​ശു​ദ്ധി​യു​ടെ കാ​ര്യ​ത്തിൽ ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​നെ കട​ന്നു മാ​റ്റു​ര​ച്ചു നോ​ക്കേ​ണ്ട ആവ​ശ്യം ഞങ്ങൾ​ക്കി​ല്ല. അങ്ങ​നെ​യു​ള്ള ഒരു മഹാ​ത്മാ​വി​ന്റെ മുൻ​പിൽ ബഹു​മാ​നം മാ​ത്ര​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നും ഞങ്ങൾ​ക്കി​ല്ല. ഒരു​ത്തമ മനു​ഷ്യ​ന്റെ മന​സ്സാ​ക്ഷി​യെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വാ​ക്കിൽ​നി​ന്നു നാം സ്വീ​ക​രി​ക്ക​ണം; എന്നു​മാ​ത്ര​മ​ല്ല. ചില പ്ര​കൃ​തി​ക​ളെ കാ​ണു​മ്പോൾ, ഞങ്ങ​ളു​ടേ​തിൽ നി​ന്നു വ്യ​ത്യ​സ്ത​മായ വി​ശ്വാ​സ​ത്തിൽ, മനു​ഷ്യ​ഗു​ണ​ത്തി​നു​ള്ള സക​ല​വിധ സൗ​ഭാ​ഗ്യ​ങ്ങ​ളും വളർ​ന്നു​ണ്ടാ​കാ​മെ​ന്നും ഞങ്ങൾ സമ്മ​തി​ക്കു​ന്നു.

ഈ ഒരു സ്ഥി​ര​പ്ര​മാ​ണ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യോ, ആ ഒരു ഗൂ​ഢ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചോ അദ്ദേ​ഹം എന്തു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു? അന്തഃ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ അന്തർ​ഭാ​ഗ​ത്തു​ള്ള ന്യാ​യ​വി​ചാ​ര​ണ​സ​ഭ​യിൽ​വെ​ച്ചു തീർ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന ഈ ഗൂ​ഢ​സം​ഗ​തി​കൾ ആത്മാ​വു നഗ്ന​രൂ​പ​ത്തിൽ കട​ന്നു​ചെ​ല്ലു​ന്ന ശവ​ക്കു​ഴി​കൾ​ക്കൊ​ഴി​കെ മറ്റാർ​ക്കും അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ ഞങ്ങൾ​ക്കു് നി​ശ്ച​യ​മു​ള്ള സംഗതി ഇതൊ​ന്നാ​ണ്. മത​വി​ശ്വാ​സ​ത്തി​ലു​ള്ള ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു​ക​ളൊ​ന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം കപ​ട​നാ​ട്യ​ങ്ങ​ളാ​യി മാ​റി​യി​ട്ടി​ല്ല. വൈ​ര​ക്ക​ല്ലു കി​ട​ന്നു ദ്ര​വി​ച്ചു​പോ​വാൻ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ല. തന്നാൽ​ക​ഴി​യു​ന്നേ​ട​ത്തോ​ളം അദ്ദേ​ഹം പല​പ്പോ​ഴും പറയും; എന്നു മാ​ത്ര​മ​ല്ല, മന​സ്സാ​ക്ഷി​ക്കു സമാ​ധാ​നം കൊ​ടു​ക്കു​വാൻ മതി​യാ​യ​തും, ‘നീ ഈശ്വ​ര​ന്റെ അടു​ക്ക​ലാ​ണു്’എന്നു് മനു​ഷ്യ​നോ​ടു് മന്ത്രി​ക്കു​ന്ന​തു​മായ ഒരു തൃ​പ്തി​യെ അദ്ദേ​ഹം ഉത്ത​മ​ങ്ങ​ളായ ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു വാ​റ്റി​യെ​ടു​ത്തു.

ഇവിടെ എടു​ത്തു​പ​റ​യു​ന്ന​തു് ധർ​മ്മ​മാ​ണെ​ന്നു ഞങ്ങൾ വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന ഒരു സംഗതി, തന്റെ വി​ശ്വാ​സ​ത്തി​നു​ള്ളിൽ​പ്പെ​ടാ​ത്ത​തും അതിനു പുറമേ നില്‍ക്കു​ന്ന​തു​മായ സർ​വ്വ​ത്തോ​ടും മെ​ത്രാ​ന്ന് ഒര​തി​സ്നേ​ഹ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്ന​ത്രേ. അദ്ദേ​ഹം അതി​യാ​യി സ്നേ​ഹി​ച്ചി​രു​ന്നു എന്നു​ള്ള ആ ഒരു ഭാ​ഗ​ത്താ​ണ് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മർ​മ്മ​മെ​ന്നു ‘ഗം​ഭീ​ര​ന്മാ​രും’ ‘ഗൗ​ര​വ​ശാ​ലി​ക​ളും’ ‘ബു​ദ്ധി​മാ​ന്മാ​രു’മായവർ വി​ചാ​രി​ച്ചു​വ​ന്നു–അഹം​ഭാ​വം തന്റെ ആജ്ഞാ​വാ​ക്യ​ത്തെ വി​ദ്യാ​ഡം​ബ​ര​ത്തിൽ​നി​ന്നു സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തായ നമ്മു​ടെ ദുഃ​ഖ​പ​രി​പൂർ​ണ​ലോ​ക​ത്തി​ലെ ഓരോ പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട സം​സാ​രം. എന്താ​ണ് ഈ അതി​യായ സ്നേ​ഹം? ഞങ്ങൾ മുൻ​പു​ത​ന്നെ സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​വി​ധം, മനു​ഷ്യ​സ​മു​ദാ​യം, മു​ഴു​വ​നും നി​റ​ഞ്ഞു​ക​വി​ഞ്ഞു, ചില സന്ദർ​ഭ​ങ്ങ​ളിൽ ജന്തു​ക്ക​ളു​ടേ​യും ചെ​ടി​ക​ളു​ടേ​യും നേർ​ക്കു​കൂ​ടി ഒഴു​കി​ച്ചെ​ല്ലു​ന്ന ആ സത്ത്വ​ഗുണ പ്ര​ധാ​ന​മായ പരോ​പ​കാ​ര​ശീ​ലം. അദ്ദേ​ഹം നി​ന്ദ​കൂ​ടാ​തെ ജീ​വി​ച്ചു​പോ​ന്നു. ഈശ്വ​ര​സൃ​ഷ്ടി​ക​ളു​ടെ മേൽ അദ്ദേ​ഹം ദയാ​ലു​വാ​യി​രു​ന്നു. ഏതു മനു​ഷ്യ​ന്നും എത്ര​ത​ന്നെ നല്ലാൾ​ക്കും, ഉള്ളിൽ ഒരു കഥ​യി​ല്ലാ​ത്ത ക്രൂ​ര​ത​യു​ണ്ട്; അതയാൾ തി​ര്യ​ക്കു​ക​ളു​ടെ നേർ​ക്ക് ഉഴി​ഞ്ഞു​വെ​ക്കു​ന്നു. ഏതാ​യാ​ലും ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​ന്നും, പല മതാ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രു​ടേ​യും ഒരു സവി​ശേ​ഷ​സ്വ​ഭാ​വ​മായ ആ ക്രൂ​ര​ത​യും ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​നോ​ളം അത്ര മേ​ല്പോ​ട്ടു ചെ​ന്നി​രു​ന്നി​ല്ല; എങ്കി​ലും, മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ ജീവൻ എവി​ടേ​ക്കാ​ണ് പോ​കു​ന്ന​തെ​ന്ന് ആർ കണ്ടു?’ എന്നു​ള്ള സഭാ​പ്ര​സംഗ പു​സ്ത​ക​ത്തി​ലെ വാചകം അദ്ദേ​ഹം കനം നോ​ക്കി​യി​ട്ടു​ള്ള​താ​യി തോ​ന്നി. ആകൃ​തി​യു​ടെ വൈ​രൂ​പ്യ​മോ ബു​ദ്ധി​യു​ടെ വൈ​കൃ​ത​മോ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ അല​ട്ടാ​റി​ല്ല–അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ശു​ണ്ഠി​പി​ടി​പ്പി​ക്കാ​റി​ല്ല. അവ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഉള്ളിൽ​ത്ത​ട്ടു​ക​യും ഏതാ​ണ്ട് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മന​സ്സി​നെ ആർ​ദ്ര​മാ​ക്കു​ക​യു​മാ​ണ് ചെ​യ്യാ​റ്. ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ പുറം ഭാ​ഗ​ത്തു​ള്ള അതി​രു​ക​ളെ കവ​ച്ചു​ക​ട​ന്ന്, അതുകൾ ഉണ്ടാ​യി​ത്തീ​രാ​നു​ള്ള കാ​ര​ണ​മോ അവ​യ്ക്കു​ള്ള സമാ​ധാ​ന​മോ, അല്ലെ​ങ്കിൽ അവ​യ്ക്ക് എന്തു ഞാ​യ​മാ​ണ് പറ​യാ​നു​ള്ള​തെ​ന്നോ അന്വേ​ഷി​ക്കു​വാൻ​വേ​ണ്ടി അദ്ദേ​ഹം ആലോ​ച​നാ​പ​ര​നാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന​തു​പോ​ലെ കാ​ണ​പ്പെ​ടും. ഈ ശി​ക്ഷ​ക​ളെ കു​റ​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​തി​ന്ന് അദ്ദേ​ഹം ചി​ല​പ്പോൾ ഈശ്വ​ര​നോ​ടു പ്രാർ​ഥി​ക്കു​ന്ന​താ​യി തോ​ന്നും. മു​ഷി​ച്ചിൽ കൂ​ടാ​തെ​യും ആദ്യ​ത്തെ എഴു​ത്തു മാ​ച്ചെ​ഴു​തി​യി​ട്ടു​ള്ള ഒരോ​ല​ച്ചു​രു​ളിൽ ഒരു വാ​യ​ന​ക്കാ​രൻ മന​സ്സി​രു​ത്തി നോ​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​യും, പ്ര​കൃ​തി​യി​ലു​ള്ള ആ ഇരു​ട്ട​ട​ഞ്ഞ ഭാ​ഗ​ത്തെ അദ്ദേ​ഹം സൂ​ക്ഷി​ച്ചു പരീ​ക്ഷ​ണം ചെ​യ്തു​പോ​ന്നു. ഈ ആലോ​ച​നാ​ശീ​ലം അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​ക്കൊ​ണ്ട് ചി​ല​പ്പോൾ ചില അസം​ബ​ന്ധ​ങ്ങൾ പറ​യി​ച്ചു. ഒരു ദിവസം രാ​വി​ലെ അദ്ദേ​ഹം തോ​ട്ട​ത്തിൽ നട​ക്കു​ക​യാ​ണ്; താൻ തനി​ച്ചേ ഉള്ളൂ എന്നാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ധാരണ; പക്ഷേ, അദ്ദേ​ഹം കാ​ണാ​തെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സഹോ​ദ​രി പി​ന്നാ​ലെ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പെ​ട്ടെ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹം നി​ന്നു, നി​ല​ത്ത് എന്തോ ഒന്നി​നെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി; അതു കറു​ത്തു വലു​താ​യി മേ​ലൊ​ക്കെ രോ​മ​ത്തോ​ടു​കു​ടി കണ്ടാൽ പേ​ടി​യാ​കു​ന്ന ഒരെ​ട്ടു​കാ​ലി​യാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം ഇങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞ​ത് ആ സഹോ​ദ​രി കേ​ട്ടു:

‘സാധു ജന്തു! അത് അതി​ന്റെ കു​റ്റ​മ​ല്ല.’

ദയാ​ശീ​ല​ത്തിൽ​നി​ന്നു പു​റ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ ദി​വ്യ​ങ്ങ​ളായ ബാ​ലി​ശ​വാ​ക്കു​ക​ളെ എന്തി​നു പറ​യാ​തി​രി​ക്കു​ന്നു? നി​സ്സാ​ര​ങ്ങ​ളാ​യി​രി​ക്കാം ഇവ; പക്ഷേ, ഈ വി​ശി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളായ നി​സ്സാ​ര​വാ​ക്കു​കൾ സെ​യി​ന്റ് ഫ്രാൻ​സി​സ് ദ് അസ്സി​സ്സി​ക്കും [70] മാർ​ക്ക​സ് ഓറി​ലി​യ​സ്സി​ന്നു [71] ഉള്ള ഓരോ വൈ​ശി​ഷ്ട്യ​ങ്ങ​ളാ​ണ്. ഒരു ദിവസം ഒരെ​റു​മ്പി​ന്റെ മേൽ കാലു കൊ​ള്ളാ​തി​രി​ക്കാൻ​വേ​ണ്ടി ചാ​ടി​യ​തു​കൊ​ണ്ട് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കാ​ലു​ളു​ക്കി​പ്പോ​യി. ഇങ്ങ​നെ ജീ​വി​ച്ചു​പോ​ന്നു ഈ മനു​ഷ്യൻ. ചി​ല​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം തോ​ട്ട​ത്തിൽ കി​ട​ന്നു​റ​ങ്ങി​പ്പോ​വും; എന്നാൽ അതി​ല​ധി​കം വന്ദ്യ​മാ​യി മറ്റൊ​ന്നും ഉണ്ടാ​വാൻ വയ്യാ.

ചെ​റു​പ്പ​ത്തി​ലെ കഥയും യൌ​വ​ന​കാ​ല​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​ത്ത​ന്നെ കേൾ​ക്കു​ന്ന വർ​ത്ത​മാ​ന​ങ്ങ​ളും വി​ശ്വ​സി​ക്കാ​മെ​ങ്കിൽ, മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു ഒരു വി​കാ​രാ​വേ​ഗ​മു​ള്ള ആളും ഏതാ​ണ്ട് ഒരു ‘പോ​ക്കി​രി’യു​മാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സാർ​വ​ത്രി​ക​മായ സാ​ത്ത്വി​ക​ത്വം അധി​ക​വും പ്ര​കൃ​ത്യാ ഉള്ള ബു​ദ്ധി​വി​ശേ​ഷ​മ​ല്ല; അതു ജീ​വി​ത​മാർ​ഗ​മാ​യി മന​സ്സി​ലേ​ക്കു വി​ചാ​ര​രൂ​പേണ ഇറ്റി​റ്റി​റ​ങ്ങി അവി​ടെ​ച്ചെ​ന്നു പതു​ക്കെ ഊറി​പ്പ​ര​ന്ന ഒരു മഹ​ത്തായ മനോ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ഫല​മാ​ണ്; പാ​റ​യി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ മനു​ഷ്യ​പ്ര​കൃ​തി​യി​ലും വെ​ള്ളം തട്ടി​ത്ത​ട്ടി കു​ഴി​ഞ്ഞു ദ്വാ​ര​ങ്ങൾ ഉണ്ടാ​കും. ആ പഴു​തു​കൾ പി​ന്നെ അട​ഞ്ഞു​പോ​വു​ക​യി​ല്ല, ആ പണി​ത്ത​ര​ങ്ങൾ അന​ശ്വ​ര​ങ്ങ​ളാ​ണ്.

1815-ൽ, ഞങ്ങൾ മുൻപു പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് എഴു​പ​ത്ത​ഞ്ചാ​മ​ത്തെ പി​റ​ന്നാ​ളാ​യി; പക്ഷേ, അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കണ്ടാൽ അറു​പ​തി​ല​ധി​കം വയ​സ്സു തോ​ന്നി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹം നീ​ണ്ടാ​ള​ല്ല; കുറേ തടി​ച്ചാ​ളാ​ണെ​ന്നു പറയാം; ഈ തടി​ക്കൂ​ടു​ത​ലോ​ടു മല്ലി​ടാൻ​വേ​ണ്ടി, കാൽ​ന​ട​യാ​യി കുറേ ദൂ​ര​ത്തേ​ക്കു​ലാ​ത്തു​ന്ന​ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഇഷ്ട​മാ​യി​രു​ന്നു; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കാൽ​വെ​പ്പു ശക്തി​യു​ള്ള​താ​ണ്; ദേഹം കു​റ​ച്ചൊ​ന്ന് അക​ത്തോ​ട്ടു വള​ഞ്ഞി​രു​ന്നു–ഈ പറ​ഞ്ഞ​തിൽ നി​ന്നു വി​ശേ​ഷി​ച്ചു യാ​തൊ​ന്നും ഊഹി​ക്കു​ന്ന​താ​യി ഞങ്ങൾ​ക്കു നാ​ട്യ​മി​ല്ല. പതി​നാ​റാ​മൻ ഗ്രി​ഗ​റി [72] എൺ​പ​താ​മ​ത്തെ വയ​സ്സിൽ ദേ​ഹ​ത്തി​നു നല്ല ചൊ​വ്വു​ള്ളാ​ളും പ്ര​സ​ന്ന​മു​ഖ​നു​മാ​യി​രു​ന്നു; പക്ഷേ, ഒരു ദുർ​മാർ​ഗി​യായ മെ​ത്രാ​നാ​വു​ന്ന​തിൽ വി​രോ​ധ​മൊ​ന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് അതു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. മോൺ​സി​ന്യേർ വെൽ​ക്കം ആളുകൾ പറ​ഞ്ഞി​രു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ഒരു ‘നല്ല തല’യുള്ള ആളാ​യി​രു​ന്നു; പക്ഷേ, അദ്ദേ​ഹം എത്ര​യും രഞ്ജി​പ്പു​ള്ള ആളാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട്, ആ നല്ല തല​യു​ടെ കാ​ര്യം അവർ മറ​ന്നു​പോ​യി.

ഞങ്ങൾ മുൻപേ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ മട്ടി​ലു​ള്ള ആഹ്ലാ​ദ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി അദ്ദേ​ഹം സം​സാ​രി​ക്കു​മ്പോൾ–ഇതു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു​ള്ള ഒരു സവി​ശേഷ സൗ​ഭാ​ഗ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു–അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഏതു ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നും സന്തോ​ഷ​ര​ശ്മി​കൾ ഉജ്ജ്വ​ലി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ഒര​നു​ഭ​വ​മു​ണ്ടാ​കും ശു​ദ്ധ​വും രക്ത​പ്ര​സാ​ദ​മു​ള്ള​തു​മായ ദേ​ഹ​വർ​ണ​വും, ഒന്നും പോ​യ്പോ​കാ​തെ ക്ഷ​യി​ച്ചു​വ​രു​ന്ന​തും പു​ഞ്ചി​രി​യിൽ പു​റ​ത്തേ​ക്കു പ്ര​കാ​ശി​ക്കാ​റു​ള്ള​തു​മായ വെ​ളു​പ്പു​കൂ​ടിയ പല്ലും, ഒരാളെ കണ്ടാൽ ‘നല്ലൊ​രു​ത്തൻ’ എന്നും ഒരു വയ​സ്സ​നെ​യാ​ണെ​ങ്കിൽ ‘നല്ലൊ​രാൾ’ എന്നും ജന​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു പറ​യി​ക്കു​ന്ന ഒരു സൗ​ഭാ​ഗ്യ​ത്തേ​യും ഒരു തറ​വാ​ടി​ത്ത​ത്തേ​യും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു​ണ്ടാ​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ത്തു. നെ​പ്പോ​ളി​യ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കണ്ട​പ്പോൾ തോ​ന്നിയ വി​ചാ​രം ഇങ്ങ​നെ ഒന്നാ​യി​രു​ന്നു എന്ന് ഓർ​മ്മി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണ്. ആദ്യ​ത്തെ കാ​ഴ്ച​യി​ലും, ഒന്നാ​മ​താ​യി കണ്ടു​മു​ട്ടു​ന്ന ആൾ​ക്കും, വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ അദ്ദേ​ഹം ഒരു നല്ലാൾ എന്ന​ല്ലാ​തെ അതി​ല​ധി​ക​മൊ​ന്നും തോ​ന്നു​ക​യി​ല്ല. പക്ഷേ, കു​റ​ച്ചു​സ​മ​യം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അടു​ത്തു​നി​ന്ന് ഒട്ടും മനോ​രാ​ജ്യ​ത്തിൽ​പ്പെ​ടാ​ത്ത സമ​യ​ത്ത്, അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന​പ​ക്ഷം, ആ നല്ല ആൾ ക്ര​മ​ത്തിൽ മാറി മാറി, ആളു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു ബഹു​മാ​നി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഒരു വൈ​ശി​ഷ്ട്യ​ത്തെ, ഇന്ന​തെ​ന്ന എനി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ, പ്ര​കാ​ശി​പ്പി​ച്ചു തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തു കാണാം. നരച്ച തല​മു​ടി​ച്ചു​രു​ളു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ട പ്ര​താ​പ​വ​ത്താ​യി ഗൗ​ര​വ​ദ്യോ​ത​ക​മായ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആ പരന്ന നെ​റ്റി​ത്ത​ടം ധ്യാ​ന​ശീ​ലം​കൊ​ണ്ടു​കു​റേ​ക്കൂ​ടി പ്ര​താ​പ​വ​ത്താ​യി​ത്തീർ​ന്നു; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സ്വ​ഭാ​വ​ഗു​ണ​ത്തിൽ​നി​ന്ന്

ആ സ്വ​ഭാ​വ​ഗു​ണ​ത്തി​ന്റെ മി​ന്നി​ച്ച അവ​സാ​നി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും–ഒരു പ്ര​ഭാ​വി​ശേ​ഷം എപ്പോ​ഴും തള്ളി​പ്പു​റ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. ഒരു സ്മേ​ര​മു​ഖ​നായ ദേവൻ, ആ പു​ഞ്ചി​രി പോയ് പോ​കാ​തെ​ത​ന്നെ, തന്റെ ചി​റ​കു​ക​ളെ വി​ടർ​ത്തു​ന്ന​തു കണ്ടാൽ എന്തൊ​രു ഭാ​വ​വി​ശേ​ഷ​മു​ണ്ടാ​വു​മോ അതാണ് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കാ​ഴ്ച​യിൽ ഒരാൾ​ക്കു തോ​ന്നുക. ബഹു​മാ​നം, വാ​ചാ​തീ​ത​മായ ഒരു ബഹു​മാ​നം, ഉള്ളി​ലേ​ക്കു പതു​ക്കെ​പ്പ​തു​ക്കെ തു​ള​ഞ്ഞി​റ​ങ്ങി നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തെ കീ​ഴ​ട​ക്കും. ഒരി​ക്ക​ലും അസൗ​മ്യ​നാ​വാൻ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ലാ​ത്ത​വി​ധം വി​ചാ​ര​ത്തി​നെ​ല്ലാം അത്ര വി​ശി​ഷ്ടത ചേർ​ന്നു ശക്തി​മ​ത്തു​ക്ക​ളും ദുഃ​ഖ​സ​ഹി​ഷ്ണു​ക്ക​ളും ക്ഷ​മാ​ശീ​ല​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്ന ചില ആത്മാ​ക്ക​ളു​ള്ള​തി​ലൊ​ന്നു മുൻ​പിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷീ​ഭ​വി​ച്ച​തു​പോ​ലെ തോ​ന്നി​പ്പോ​കു​ന്നു. നമ്മൾ കണ്ട​തു​പോ​ലെ ഈശ്വ​ര​ഭ​ജ​നം, മത​സം​ബ​ന്ധി​ക​ളായ ഉദ്യോ​ഗ​ങ്ങൾ നട​ത്തൽ, ധർമം കൊ​ടു​ക്കൽ, കഷ്ട​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട​വ​രെ ആശ്വ​സി​പ്പി​ക്കൽ, ഒരു കഷ്ണം സ്ഥ​ല​ത്തു കൃഷി ചെ​യ്യൽ, സഹോ​ദ​ര​ഭാ​വം, മി​ത​വ്യ​യം, അതി​ഥി​സൽ​ക്കാ​രം, ത്യാ​ഗ​ശീ​ലം, മനഃ​സ്വൈ​ര്യം, അധ്യ​യ​നം, അധ്വാ​നം ഇവയാൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഓരോ ദി​വ​സ​വും നി​റ​യ​പ്പെ​ട്ടു. നി​റ​യ​പ്പെ​ട്ടു, ഇതു​ത​ന്നെ​യാ​ണ് ശരി​ക്കു​ള്ള​വാ​ക്ക്; നി​ശ്ച​യ​മാ​യും മെ​ത്രാ​ന്റെ ഓരോ ദി​വ​സ​വും നല്ല വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടും നല്ല പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടും വക്കു​വ​രെ തി​ക​ച്ചും നി​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. എന്നാ​ലും സ്ത്രീ​കൾ രണ്ടു​പേ​രും കി​ട​ക്കാൻ പോ​യ​തി​നു​ശേ​ഷം, താൻ ഉറ​ങ്ങു​ന്ന​തി​നു​മുൻ​പ്, ഒന്നോ രണ്ടോ മണി​ക്കൂ​റു​നേ​രം തോ​ട്ട​ത്തിൽ​ച്ചെ​ന്നു നട​ക്കു​വാൻ മഞ്ഞോ മഴ​യോ​പോ​ലും നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ലാ​ത്ത​പ്പോൾ, ആവിധം അതു മു​ഴു​വ​നാ​യി എന്നു പറ​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. രാ​ത്രി​യിൽ ആകാ​ശ​ത്തു​ള്ള മഹ​ത്ത​ര​ങ്ങ​ളായ കാ​ഴ്ച​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി കു​റ​ച്ചു​നേ​രം ധ്യാ​നി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് ഉറ​ങ്ങാൻ തയ്യാ​റാ​വുക എന്ന​ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഏതാ​ണ്ട് ഒരു ചട​ങ്ങാ​യി​രു​ന്നു; ചി​ല​പ്പോൾ ആ രണ്ടു വൃ​ദ്ധ​ക​ളും ഉറ​ങ്ങാ​തെ കി​ട​ക്കു​മ്പോൾ, രാ​ത്രി നേരം വളരെ വൈ​കി​യ​തി​നു​ശേ​ഷം, അദ്ദേ​ഹം തോ​ട്ട​ത്തി​ലു​ള്ള വഴി​യി​ലൂ​ടെ നട​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ ശബ്ദം അവർ കേൾ​ക്കാ​റു​ണ്ട്. തനി​ച്ചു, തന്നോ​ടു​ത​ന്നെ സം​സാ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട്, സമാ​ധാ​ന​ത്തോ​ടു​കു​ടി, സ്നേ​ഹ​പ​രി​പുർ​ണ​നാ​യി, ആകാ​ശ​ത്തി​ന്റെ ശാ​ന്ത​ത​യേ​യും തന്റെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്റെ ശാ​ന്ത​ത​യേ​യും തമ്മിൽ തട്ടി​ച്ചു​നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ട്, അന്ധ​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ ഇട​യി​ലു​ള്ള നക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ദൃ​ശ്യ​മായ തേ​ജ​സ്സി​നാ​ലും ഈശ്വ​ര​ന്റെ അദൃ​ശ്യ​മായ തേ​ജ​സ്സി​നാ​ലും ഇള​ക്ക​പ്പെ​ട്ട മന​സ്സു​മാ​യി, അജ്ഞാ​ത​മാ​ഹാ​ത്മ്യ​ത്തിൽ നി​ന്നു പൊ​ഴി​യു​ന്ന വി​ചാ​ര​പ​ര​മ്പ​ര​യ്ക്കു​മുൻ​പിൽ തന്റെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തെ തു​റ​ന്നു​വെ​ച്ചു​കൊ​ണ്ട്, അദ്ദേ​ഹം പതു​ക്കെ ലാ​ത്തും. ഈ വക സന്ദർ​ഭ​ങ്ങ​ളിൽ നക്ഷ​ത്ര​ങ്ങൾ തി​ള​ങ്ങു​ന്ന രാ​ത്രി​യിൽ, കൊ​ളു​ത്തി​വെ​ച്ച ഒരു വി​ള​ക്കു​പോ​ലെ, പാ​തി​രാ​പ്പു​ക്കൾ സ്വ​സൗ​ര​ഭ്യ​ത്തെ അർ​പ്പ​ണം ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടു​നി​ല്ക്കു​ന്ന സമ​യ​ത്ത്, അദ്ദേ​ഹം തന്റെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തെ ലോ​ക​ത്തി​നു സമർ​പ്പി​ക്കു​മ്പോൾ–പ്ര​പ​ഞ്ചം മു​ഴു​വ​നും സാർ​വ​ത്രി​ക​മായ പ്ര​കാ​ശ​ത്തിൽ മു​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​മ്പോൾ–അതിനു നടുവേ ആഹ്ലാ​ദ​പ​ര​ങ്ങ​ളായ വി​ചാ​ര​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക് അദ്ദേ​ഹം തന്നെ​ത്ത​ന്നെ സമർ​പ്പി​ക്കു​ന്ന ചില സമ​യ​ത്തു–തന്റെ ആത്മാ​വി​നു​ള്ളിൽ കഴി​യു​ന്ന​ത് എന്തൊ​ക്കെ​യാ​ണെ​ന്ന്, പക്ഷേ, തന്നോ​ടു​ത​ന്നെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു പറയാൻ വയ്യാ​യി​രി​ക്കും; തന്നിൽ​നി​ന്നു ചിലതു പു​റ​ത്തേ​ക്കു പറ​ന്നു​പോ​കു​ന്ന​താ​യും ചിലതു തന്നി​ലേ​ക്ക് ഇറ​ങ്ങി​വ​രു​ന്ന​താ​യും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു തോ​ന്നും, ആത്മാ​വി​ന്റെ അഗാ​ധ​ത​യും പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ അഗാ​ധ​ത​യും തമ്മി​ലു​ള്ള നി​ഗൂ​ഡ​മായ കൈ​മാ​റ്റം!

ഈശ്വ​ര​ന്റെ മാ​ഹാ​ത്മ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും സാ​ന്നി​ധ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും അദ്ദേ​ഹം ചി​ന്തി​ച്ചു; അവ​സാ​ന​മി​ല്ലാ​ത്ത ഭാ​വി​യെ​പ്പ​റ്റി–ആ അത്ഭു​ത​ര​ഹ​സ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി– അദ്ദേ​ഹം ആലോ​ചി​ച്ചു; അവ​സാ​ന​മി​ല്ലാ​ത്ത ഭൂ​ത​കാ​ല​ത്തെ​പ്പ​റ്റി– കു​റേ​ക്കൂ​ടി അത്ഭു​ത​ക​ര​മായ ലോ​ക​ര​ഹ​സ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി– അദ്ദേ​ഹം വി​ചാ​രി​ച്ചു; തന്റെ നോ​ട്ട​ത്തി​ന​ടി​യി​ലൂ​ടെ തന്റെ എല്ലാ വി​ഷ​യേ​ന്ദ്രി​യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും തു​ള​ഞ്ഞു​ക​യ​റു​ന്ന എല്ലാ അപാ​ര​ത​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും അദ്ദേ​ഹം നി​രൂ​പി​ച്ചു. എന്നി​ട്ട്, ആ അറി​വാൻ കഴി​യാ​ത്ത​തി​നെ അറി​വാൻ ശ്ര​മി​ക്കാ​തെ, അദ്ദേ​ഹം അതിനെ സു​ക്ഷി​ച്ചു നോ​ക്കും. താൻ ഈശ്വ​ര​നെ പഠി​ച്ചു​നോ​ക്കി​യി​ല്ല; ഈശ്വ​ര​നെ കണ്ടു ഞാൻ അമ്പ​ര​ന്നു. പ്ര​കൃ​തി​ക്കു രൂ​പ​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​വ​യും, സത്യ​ങ്ങ​ളെ​ന്നു ബോ​ധ​പ്പെ​ടു​ന്തോ​റും ശക്തി​ക​ളെ ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ന്ന​വ​യും ഏക​ത്വ​ത്തി​ന്നു​ള്ളിൽ പര​സ്പ​ര​ഭി​ന്ന​ങ്ങ​ളായ സവി​ശേ​ഷ​വ്യ​ക്തി​ക​ളേ​യും അപാ​ര​മായ ദേ​ശ​ത്തി​ന്നു​ള്ളിൽ അതിർ​ത്തി​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളേ​യും അതി​രി​ല്ലാ​ത്ത​തി​നു​ള്ളിൽ നാ​നാ​ത്വ​ങ്ങ​ളേ​യും ഉണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​വ​യും, തേ​ജ​സ്സി​ലൂ​ടെ സൗ​ന്ദ​ര്യ​ത്തെ നിര്‍മ്മി​ക്കു​ന്ന​വ​യു​മായ പര​മാ​ണു​ക്ക​ളു​ടെ സവി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളായ സങ്ക​ല​ന​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി അദ്ദേ​ഹം പര്യാ​ലോ​ചി​ച്ചു. ഈ സങ്ക​ല​ന​ങ്ങൾ ഇള​വി​ല്ലാ​തെ എപ്പോ​ഴും ഉണ്ടാ​കു​ന്നു, നശി​ക്കു​ന്നു; അതു​കൊ​ണ്ട​ത്രേ ജന​ന​വും മര​ണ​വും.

ഒരു പ്രാ​യം​ചെ​ന്ന മു​ന്തി​രി​വ​ള്ളി​ക്കെ​ട്ടി​ന്മേൽ ചാരി അദ്ദേ​ഹം ഒരു ബെ​ഞ്ചി​ന്മേ​ലി​രു​ന്നു; തന്റെ ഫല​വൃ​ക്ഷ​ങ്ങ​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടു​ണ്ടായ കൃ​ശ​വാ​മ​ന​ങ്ങ​ളായ നി​ഴ​ല്പ​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​ക​ളി​ലു​ള്ള നക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ നേർ​ക്ക് അദ്ദേ​ഹം സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കി. അത്ര​മേൽ ദാ​രി​ദ്ര്യം പി​ടി​ച്ച് കൃ​ഷി​ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ട​തും എടു​പ്പു​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടും ചെ​റു​പു​ര​ക​ളെ​ക്കൊ​ണ്ടും ഞെ​രു​ങ്ങി​യ​തു​മായ ആ കാ​ലേ​ക്കർ സ്ഥലം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട​താ​യി​രു​ന്നു; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം അതു​കൊ​ണ്ടു കഴി​ഞ്ഞു.

അത്ര​യും കു​റ​ച്ചു​മാ​ത്രം വി​ശ്ര​മ​സ​മ​യ​മു​ള്ള ഒരു ജീ​വ​കാ​ല​ത്തി​നു​ള്ളിൽ നി​ന്നു കൈയിൽ കി​ട്ടു​ന്ന വി​ശ്ര​മ​സ​മ​യ​ത്തെ, പകൽ തോ​ട്ട​ത്തിൽ കൃഷി ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​നും രാ​ത്രി മനോ​രാ​ജ്യം വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​മാ​യി വി​ഭ​ജി​ക്കു​ന്ന ഈ വയ​സ്സ​ന്നു പി​ന്നെ ഇതി​ല​ധി​കം എന്തു​വേ​ണം? മേൽ​ത​ട്ടി​ന്ന് ആകാ​ശ​മു​ള്ള ഈ ചു​രു​ങ്ങിയ വേ​ലി​ക്ക​കം, അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​ക്കൊ​ണ്ട് ഈശ്വ​ര​ന്റെ ദി​വ്യ​ചേ​ഷ്ടി​ത​ങ്ങ​ളെ വി​ചാ​രി​ച്ചാ​രാ​ധി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നു ധാ​രാ​ളം പര്യാ​പ്ത​മ​ല്ല​യോ? വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ സക​ല​ത്തേ​യും ഇതു പരാ​മർ​ശി​ക്കു​ന്നി​ല്ലേ? ഇതി​നു​മീ​തെ എന്തൊ​ന്നാ​ണ് അഗ്ര​ഹി​ക്കാൻ കി​ട​ക്കു​ന്ന​ത്? നട​ക്കു​വാൻ ഒരു ചെറിയ തോ​ട്ടം; മനോ​രാ​ജ്യം വി​ചാ​രി​ക്കാൻ അത്ര​യും അപാരത. കാൽ​ച്ചു​വ​ട്ടിൽ കൃ​ഷി​ചെ​യ്തു​ണ്ടാ​ക്കി പറി​ച്ചെ​ടു​ക്കാൻ വേ​ണ്ട​ത്ര; തല​യ്ക്കു​മീ​തേ, പഠി​ക്കു​ന്ന​തി​നും ചി​ന്തി​ക്കു​ന്ന​തി​നും ആവ​ശ്യ​മു​ള്ള​ത്. ചില പു​ഷ്പ​ങ്ങൾ ഭൂ​മി​യിൽ; എല്ലാ നക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ളും ആകാ​ശ​ത്തിൽ.

ഒടു​വി​ല​ത്തെ ഒരു വാ​ക്ക്.

ഈ തര​ത്തി​ലു​ള്ള ഒരു വി​വ​ര​ണം, വി​ശേ​ഷി​ച്ചും ഈ സമ​യ​ത്ത്, ഇപ്പോൾ നട​പ്പു​ള്ള ഒരു ഭാ​ഷ​യിൽ പറ​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, ഡി.യിലെ മെ​ത്രാ​ന്ന് ഒരു​മാ​തി​രി ബ്ര​ഹ്മ​ജ്ഞാ​ന​സം​ബ​ന്ധി’യായ മു​ഖ​രേ​ഖ​യെ കൊ​ടു​ക്കു​ക​യും, ഏകാ​ന്ത​വാ​സം ചെ​യ്യു​ന്ന ചി​ല​രിൽ ചി​ല​പ്പോൾ അങ്കു​രി​ച്ച് അവി​ടെ​നി​ന്നു​ത​ന്നെ ഇല വി​രി​ഞ്ഞു വലു​താ​യി മത​ത്തി​ന്റെ സ്ഥാ​നം കട​ന്നു കയ്യേ​റു​ന്ന​വ​യും ഈ കാ​ല​ത്തു​ള്ള വി​ശേ​ഷ​ത​ക​ളിൽ​പ്പെ​ട്ട​വ​യു​മായ ഓരോ മാ​നു​ഷിക തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളു​ള്ള​തി​ലൊ​ന്ന് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്നും ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്ന്–അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഗു​ണ​ത്തി​നാ​വ​ട്ടെ ദോ​ഷ​ത്തി​നാ​വ​ട്ടെ–ആളു​ക​ളിൽ ഒരു വി​ശ്വാ​സം ജനി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യാ​വു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട്, മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു​വു​മാ​യി നേ​രി​ട്ടു​പ​രി​ച​യ​മു​ള്ള​വ​രിൽ ആരും​ത​ന്നെ അങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നു വി​ചാ​രി​ക്കു​വാൻ അവ​കാ​ശ​മു​ണ്ടെ​ന്നു ലേ​ശ​മെ​ങ്കി​ലും സം​ശ​യി​ക്കു​ക​യി​ല്ലെ​ന്നു ഞങ്ങൾ ഇവിടെ ഏറ്റു​പ​റ​യ​ട്ടെ. ഈ മനു​ഷ്യ​നെ ജ്ഞാ​നി​യാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്ത​ത് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഹൃ​ദ​യ​മാ​ണ്. അവി​ടെ​നി​ന്നു പു​റ​പ്പെ​ടു​ന്ന പ്ര​കാ​ശം​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​യ​താ​ണ് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അറിവ്.

ഒരു ചട്ട​വു​മി​ല്ല; പലേ പ്ര​വൃ​ത്തി​കൾ. വി​ഷ​മ​ങ്ങ​ളായ അനു​മാ​ന​ങ്ങ​ളിൽ തല​ചു​റ്റ​ലു​ണ്ട്; ഇല്ല, അശ​രീ​രി​വാ​ക്കു​ക​ളിൽ അദ്ദേ​ഹം മന​സ്സി​നെ അപ​ക​ട​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു എന്നു കാ​ണി​പ്പാൻ തെ​ളി​വൊ​ന്നു​മി​ല്ല. മന്ത്ര​ദ്ര​ഷ്ടാ​ക്കൾ സാ​ഹ​സി​ക​ളാ​വാം; പക്ഷേ, മെ​ത്രാ​ന്മാർ ഭീ​രു​ക്ക​ളാ​യി​രി​ക്ക​ണം. ഭയ​ങ്ക​ര​ങ്ങ​ളായ മഹാ​മ​ന​സ്സു​കൾ​ക്കാ​യി, പക്ഷേ, വി​ട്ടു​കൊ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ചില വി​ഷ​മ​കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ മുൻ​ക​ട​ന്നു മാ​റ്റു​ര​ച്ചു​നോ​ക്കു​ന്ന​തിൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന് ഒരു സങ്കോ​ചം തോ​ന്നി​യി​രി​ക്കാം. വേ​ദ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ പൂ​മു​ഖ​ങ്ങൾ​ക്കു ചു​വ​ട്ടിൽ ഒരു ദി​വ്യ​മായ ഭയ​ങ്ക​ര​ത​ത്ത്വ​മു​ണ്ട്; ആ ഇരു​ള​ട​ഞ്ഞ പു​റം​പ​ഴു​തു​കൾ അവിടെ വായും പി​ളർ​ന്നു നി​ല്ക്കു​ന്നു. പക്ഷേ, എന്തോ ഒന്നു നി​ങ്ങ​ളോ​ടു, ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ ഒരു വഴി​പോ​ക്ക​നായ നി​ങ്ങ​ളോ​ട്, അക​ത്തേ​ക്കു കട​ക്ക​രു​തെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു​ത​രു​ന്നു. അതി​ലേ​ക്കു പതു​ങ്ങി​ക്ക​ട​ക്കു​ന്ന​വ​നാ​രോ, അവ​ന്നാ​പ​ത്താ​ണ്!

കേ​വ​ല​ത്വ​ത്തി​ന്റേ​യും ശു​ദ്ധ​മേ അനു​മാ​ന​ത്തി​ന്റേ​യും ഗഹ​ന​ങ്ങ​ളായ അഗാ​ധ​ത​കൾ​ക്കു​ള്ളിൽ, എല്ലാ പ്ര​മാ​ണ​ങ്ങൾ​ക്കും മീതെ എന്നു പറ​യ​ട്ടെ, നി​വ​സി​ക്കു​ന്ന അതി​ബു​ദ്ധി​മാ​ന്മാർ തങ്ങ​ളു​ടെ ആലോ​ച​ന​ക​ളെ ഈശ്വ​ര​നോ​ടു പ്ര​സ്താ​വി​ക്കു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​നം വാ​ദ​പ്ര​തി​വാ​ദ​ത്തെ ധി​ക്കാ​ര​പൂർ​വം മുൻ​പിൽ വെ​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ആരാധന ചോ​ദ്യം ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു. ഇതാണ് ശരി​യായ മതം; കു​ത്ത​നെ​യു​ള്ള അതി​ന്റെ പാ​റ​യി​ടു​ക്കു​ക​ളിൽ കാ​ലെ​ടു​ത്തു കു​ത്തു​ന്ന മനു​ഷ്യൻ ഉത്ക​ണ്ഠ​ക​ളി​ലും ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ​ങ്ങ​ളി​ലും മു​ങ്ങി​പ്പോ​കു​ന്നു.

മനു​ഷ്യ​ന്റെ ആലോ​ച​ന​യ്ക്ക് അതി​രി​ല്ല. എന്താ​പ​ത്തും എന്ത​പ​ക​ട​വും വന്നാൽ​വ​ര​ട്ടെ എന്നു​വെ​ച്ച് അത് അതി​ന്റെ അമ്പ​ര​പ്പി​നെ​ത്ത​ന്നെ സു​ക്ഷി​ച്ചു പരീ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും അതി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ കു​ഴി​ച്ചു​കു​ഴി​ച്ചി​റ​ങ്ങു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. മഹ​ത്ത​ര​മായ ഒരു​മാ​തി​രി പ്ര​തി​ച​ല​നം​കൊ​ണ്ടെ​ന്നു പറ​യ​ട്ടെ, അതു തന്നോ​ടു​കൂ​ടി പ്ര​കൃ​തി​യെ സം​ഭ്ര​മി​പ്പി​ക്കു​ന്നു; നമ്മെ ചു​റ്റി​നി​ല്ക്കു​ന്ന അത്ഭു​ത​ക​ര​മായ ലോകം തനി​ക്കു കി​ട്ടി​യി​ട്ടു​ള്ള​തി​നെ തി​രി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു; ആലോ​ചി​ക്കു​ന്ന​വ​ത​ന്നെ ആലോ​ചി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു എന്നു വരാം. അതെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ങ്കി​ലു​മാ​വ​ട്ടെ, മനോ​രാ​ജ്യ​മാ​കു​ന്ന ചക്ര​വാ​ള​ത്തി​ന്റെ വക്ക​ത്ത് ബ്ര​ഹ്മ​ത്തി​നു​ള്ള ഒൌ​ന്ന​ത്യ​ത്തെ സ്പ​ഷ്ട​മാ​യി കണ്ടെ​ത്തു​ന്ന​വ​രും ആ അപാ​ര​പർ​വ​ത​ത്തി​ന്റെ ഭയ​ങ്ക​ര​കാ​ഴ്ച കാ​ണു​ന്ന​വ​രു​മായ മനു​ഷ്യർ–അവരെ മനു​ഷ്യ​രെ​ന്നു പറ​യാ​മോ?– ഭൂ​മി​യി​ലു​മു​ണ്ട്. മോൺ​സി​ന്യേർ വെൽ​ക്കം അവ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട ഒരാ​ള​ല്ല; മോൺ​സി​ന്യേർ വെൽ​ക്കം ഒര​തി​ബു​ദ്ധി​മാ​ന​ല്ല. വളരെ വലിയ മഹാ​ന്മാർ–സ്വീ​ഡൻ​ബർ​ഗി​നേ​യും? [73] പാ​സ്ക​ലി​നേ​യും [74] പോ​ലെ​യു​ള്ള​വർ​കൂ​ടി -​ചിത്തഭ്രമത്തിലേക്കു വഴു​തി​വീ​ണി​ട്ടു​ള്ള ആ അത്യു​ന്നത പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി അദ്ദേ​ഹം പേ​ടി​ച്ചി​രി​ക്കും. നി​ശ്ച​യ​മാ​യും, ഇങ്ങ​നെ​യു​ള്ള ശക്തി​മ​ത്തു​ക്ക​ളായ മനോ​രാ​ജ്യ​ങ്ങൾ​മൂ​ലം മന​സ്സി​നു ഗു​ണ​മു​ണ്ടാ​വാ​നി​ട​യു​ണ്ട്; ഈ ദുർ​ഘ​ടം പി​ടി​ച്ച വഴി​ക​ളി​ലൂ​ടെ ഒരുവൻ ഉത്ത​മ​മായ പു​രു​ഷാർ​ഥ​ത്തെ പ്രാ​പി​ക്കു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ള​മാ​ണെ​ങ്കിൽ, അദ്ദേ​ഹം എളു​പ്പ​വ​ഴി പി​ടി​ച്ചു– വേ​ദോ​ക്തം.

തന്റെ മതാ​ചാ​ര്യ​ക്കു​പ്പാ​യ​ത്തി​ന്മേൽ എലി​ജ​യു​ടെ [75] ഉടു​പ്പി​നു​ള്ള ഞെറി തു​ന്നി​പ്പി​ടി​പ്പി​ക്കു​വാൻ അദ്ദേ​ഹം ശ്ര​മി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല; ലൗ​കി​ക​സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ അന്ധ​കാ​ര​മ​യ​മായ തി​ര​മാ​ല​യ്ക്കു മീതെ ഭാ​വി​യെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച യാ​തൊ​രു പ്ര​കാ​ശ​ര​ശ്മി​യും അദ്ദേ​ഹം പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല; ഓരോ​ന്നി​നു​മു​ള്ള വെ​ളി​ച്ച​ത്തെ നാ​ള​ത്തി​നു​ള്ളിൽ അട​ക്കി​നിർ​ത്തു​വാൻ അദ്ദേ​ഹം ശ്ര​മി​ച്ചി​ല്ല. സി​ദ്ധ​നോ മാ​ന്ത്രി​ക​നോ ആവാ​നു​ള്ള യാ​തൊ​ന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ലി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ഈ സാ​ധു​ജീ​വൻ സ്നേ​ഹി​ച്ചു​വ​ന്നു; അത്ര​മാ​ത്രം.

അമാ​നു​ഷ​മായ ഒരാ​ഗ്ര​ഹ​ത്തി​ലോ​ളം അദ്ദേ​ഹം ഈശ്വ​ര​വ​ന്ദ​ന​ത്തെ നീ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു​പോ​യി എന്നു വരാ​വു​ന്ന​താ​ണ്; എന്നാൽ, സ്നേ​ഹി​ച്ച​ത​ധി​ക​മാ​യി എന്നു വരാ​മെ​ങ്കി​ല​ല്ലാ​തെ, വന്ദി​ച്ച​തേ​റി​പ്പോ​യി എന്നു​വ​രാൻ വയ്യാ; എന്ന​ല്ല, മത​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളിൽ പറ​യു​ന്ന​തി​ലു​മ​ധി​കം വന്ദി​ച്ചു​പോ​കു​ന്ന​തു മത​വി​രു​ദ്ധ​മാ​ണെ​ങ്കിൽ സെ​ന്റ് തെ​റീ​സ്സ​യും [76].സെ​ന്റ് ജേ​റോ​മും [77] മത​ഭ്ര​ഷ്ട​രാ​വും.

ഉള്ളിൽ​ത്ത​ട്ടി കര​യു​ന്ന സക​ല​ത്തി​ലും പ്രാ​യ​ശ്ചി​ത്തം ചെ​യ്യു​ന്ന​തായ സർ​വ​ത്തി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മന​സ്സു ചെ​ന്നു. പ്ര​പ​ഞ്ചം ഒരു വല്ലാ​ത്ത രോ​ഗ​മാ​യി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു തോ​ന്നി; എവിടെ തൊ​ടു​മ്പോ​ഴും പനി​യു​ണ്ട്; എവി​ടെ​നി​ന്നും സങ്ക​ടം കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഞെ​ര​ക്കം കേൾ​ക്കാ​യി; അതി​ന്റെ കാ​ര​ണ​മെ​ന്താ​ണെ​ന്ന് അന്വേ​ഷി​ച്ചു നോ​ക്കാൻ നി​ല്ക്കാ​തെ, അദ്ദേ​ഹം മു​റി​കെ​ട്ടു​വാൻ യത്നി​ച്ചു. ഈശ്വര സൃ​ഷ്ടി​ക​ളു​ടെ വ്യാ​കു​ല​സ്ഥി​തി കണ്ട് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ദയ തോ​ന്നി; അനു​ക​മ്പ തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​തി​നും ആശ്വാ​സ​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തി​നും ഏറ്റ​വും പറ്റിയ മാർഗം എന്താ​ണെ​ന്നു് നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​വാ​നും അന്യ​ന്മാ​രെ കാ​ണി​ക്കു​വാ​നും​വേ​ണ്ടി യത്നി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​വൃ​ത്തി. ഈ സു​ശീ​ല​നും അസാ​മാ​ന്യ​നു​മായ മതാ​ചാ​ര്യ​ന്ന് ജീ​വ​നു​ള്ള സക​ല​വും ആശ്വാ​സ​ത്തെ അന്വേ​ഷി​ക്കു​ന്ന ഓരോ ദുഃ​ഖ​ഭാ​ജ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു.

മറ്റു​ള്ള​വ​യിൽ​നി​ന്നും സ്വർ​ണ​ത്തെ പി​ഴി​ഞ്ഞെ​ടു​ക്കു​വാൻ യത്നി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ണ്ട്; അദ്ദേ​ഹം അനു​ക​മ്പ​യെ പി​ഴി​ഞ്ഞെ​ടു​ക്കു​വാൻ​വേ​ണ്ടി അധ്വാ​നി​ച്ചു. സാർ​വ​ജ​നീ​ന​മായ കഷ്ട​പ്പാ​ടാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സ്വർ​ണ​ഖ​നി. എവി​ടെ​യും മു​മ്പി​ട്ടു​നി​ല്ക്കു​ന്ന വ്യ​സ​നം ഒരി​ക്ക​ലും കു​റ​യാ​ത്ത ദയ​യ്ക്കു​ള്ള ഒരു ഞായം മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു. അന്യോ​ന്യം സ്നേ​ഹി​ക്കുക ഈ വാ​ക്യ​ത്തിൽ സക​ല​തും ഒതു​ങ്ങി​യ​താ​യി അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു; ഇതി​ല​ധി​ക​മൊ​ന്നും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നാ​വ​ശ്യ​മി​ല്ല; അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ധർ​മ്മ​ശാ​സ്ത്രം മു​ഴു​വ​നും ഇതി​ല​ന്തർ​ഭ​വി​ച്ചു. ഒരു ദിവസം, താൻ ഒരു ‘തത്വ​ജ്ഞാ​നി’യാ​ണെ​ന്നു വി​ശ്വ​സി​ച്ചി​രു​ന്ന അയാൾ, ഞങ്ങൾ മുൻപു സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ആ സെ​ന​റ്റർ, മെ​ത്രാ​നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു: ഈ ലോ​ക​ത്തിൽ നട​ക്കു​ന്ന​തെ​ല്ലാം ഒന്ന് പരീ​ക്ഷ​ണം ചെ​യ്തു​നോ​ക്കൂ: സക​ല​വും മറ്റു സക​ല​ത്തോ​ടും യു​ദ്ധം ചെ​യ്യു​ന്നു; ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം ശക്തി​യു​ള്ള​തി​ന് ഏറ്റ​വു​മ​ധി​കം സാ​മർ​ഥ്യ​മു​ണ്ട്; നി​ങ്ങ​ളു​ടെ അന്യോ​ന്യം സ്നേ​ഹി​ക്കുക കഥ​യി​ല്ലാ​യ്മ​യാ​ണ്.

‘ശരി,’ തർ​ക്കി​ക്കാൻ നി​ല്ക്കാ​തെ മോൺ​സി​ന്യേർ വെൽ​ക്കം മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘അതു കഥ​യി​ല്ലാ​യ്മ​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, മു​ത്തു​ച്ചി​പ്പി​യിൽ മു​ത്തു​പോ​ലെ, ആത്മാ​വി​നെ ആ കഥ​യി​ല്ലാ​യ്മ​യ്ക്കു​ള്ളിൽ സ്വയം അട​ച്ചി​ട​ണം.’ അങ്ങ​നെ അദ്ദേ​ഹം അതിൽ അവ​ന​വ​നെ അട​ച്ചി​ട്ടു; അദ്ദേ​ഹം അതിൽ പാർ​പ്പാ​ക്കി; അദ്ദേ​ഹം അതു​കൊ​ണ്ടു തി​ക​ച്ചും തൃ​പ്തി​പ്പെ​ട്ടു. ആകർ​ഷി​ക്കു​ക​യും ഭയ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ആ കേ​വ​ല​ത്വ​ത്തി​ന്റെ ആഴ​മ​റി​യാ​ത്ത ദൂ​ര​ക്കാ​ഴ്ച​കൾ–മന്ത്ര​ദ്ര​ഷ്ടാ​ക്ക​ളു​ടെ കണ്ണി​ന് ഈശ്വ​ര​നി​ലും നി​രീ​ശ്വ​ര​ന്മാ​രു​ടെ നോ​ട്ട​ത്തിൽ ശു​ന്യ​ത​യി​ലും ചെ​ന്ന് അടി​ഞ്ഞു കൂ​ടു​ന്ന എല്ലാ അഗാ​ധ​ത​ക​ളും; നല്ല​തും ചീ​ത്ത​യു​മായ ഈശ്വ​ര​വി​ധി; ഒരു സത്ത്വ​വും മറ്റൊ​രു സത്ത്വ​വു​മാ​യു​ള്ള യു​ദ്ധം; മനു​ഷ്യ​ന്റെ മന​സ്സാ​ക്ഷി; ജന്തു​ക്ക​ളു​ടെ ബു​ദ്ധി​പൂർ​വ​മായ സ്വ​പ്നാ​ട​നം; മര​ത്ത​ണ​ലി​ലെ പ്ര​കൃ​തി​വി​കാ​രം; ശവ​ക്കു​ഴി​യിൽ​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന ജീ​വി​ത​ങ്ങ​ളു​ടെ പു​ന​രാ​വർ​ത്ത​നം; സത്ത​യാ​യി, സക​ല​ത്തി​ന്റേ​യും ഏക​രൂ​പ​മാ​യി, എന്തും ചെ​ന്നു​ചേ​രു​ന്ന​താ​യി, സർ​വ​ത്തി​ന്റേ​യും ഏക​രൂ​പ​മാ​യി, ആത്മാ​വാ​യി, പ്ര​കൃ​തി​യാ​യി, സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​മാ​യി, അദൃ​ഷ്ട​മാ​യി ആ എന്നെ​ന്നും നശി​ക്കാ​തെ ശഠി​ച്ചു നി​ല്ക്കു​ന്ന ഞാനിൽ തു​ട​രെ​ത്തു​ട​രെ​യു​ള്ള സ്നേ​ഹ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളെ അജ്ഞേ​യ​മാ​യ​വി​ധം വെ​ച്ചു​പി​ടി​പ്പി​ക്കൽ; മനു​ഷ്യ​മ​ന​സ്സി​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ച​വ​യും മഹാ​മ​ഹി​മാ​ക്ക​ളായ സം​ശ​യ​ങ്ങൾ–അതേ, അപകടം പി​ടി​ച്ച അസ്പ​ഷ്ട​ത​കൾ; ലു​ക്രീ​ഷി​യ​സ്സ്, [78] മനു, സെ​യി​ന്റ് പോൾ, ദാ​ന്തെ എന്നി​വർ നി​ശ്ച​ല​നോ​ട്ട​ത്തിൽ അപാ​ര​ത​യി​ലെ​ങ്ങും നക്ഷ​ത്ര​ങ്ങ​ളെ ഉദി​പ്പി​ക്കു​ക​യും അടി​ക്ക​ടി മി​ന്നൽ​പ്പി​ണ​രു​ക​ളെ പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​ന്ന​തു​മായ കണ്ണു​ക​ളാൽ നോ​ക്കി​ക്ക​ണ്ടി​ട്ടു​ള്ള ഭയ​ങ്ക​ര​ങ്ങ​ളായ അന്ധ​കാ​ര​കു​ണ്ഡ​ങ്ങൾ–ഇവ​യെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹം ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കു നീ​ക്കി​വെ​ക്ക​യാ​ണ് ചെ​യ്ത​ത്.

മോൺ​സി​ന്യേർ ബി​യാ​ങ് വെ​ന്യു വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ ഗൂ​ഢ​ങ്ങ​ളായ സം​ഗ​തി​ക​ളെ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കാൻ നി​ല്ക്കാ​തെ, അവ​യെ​ക്കൊ​ണ്ടു തന്റെ മന​സ്സി​നെ ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടി​ക്കാ​തെ. അവ​യു​ടെ ബഹിർ​ഭാ​ഗ​ത്തു​മാ​ത്രം ബു​ദ്ധി​യി​രു​ത്തു​ന്ന​വ​നും, അന്ധ​കാ​ര​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു സഗൗ​ര​വ​മായ ഒരു ബഹു​മാ​ന​ത്തെ ഹൃ​ദ​യാ​ന്തർ​ഭാ​ഗ​ത്തു​വെ​ച്ചു വളർ​ത്തു​ന്ന​വ​നു​മാ​യി​രു​ന്നു.