വസിഷ്ഠൻ ഋഷി; ഗായത്രിയും ഉപരിഷ്ടാൽ ബൃഹസ്പദിയും അനുഷ്ടുപ്പും ഛന്ദസ്സുകൾ; വാസ്തോഷ്പതിയും ഇന്ദ്രനും ദേവത. (‘താമരക്കണ്ണൻ’ പോലെ.)
ളാവഹിച്ചാ,മയഘ്നൻ നീ
ചങ്ങാതിയായിത്തന്നരുളേണ –
മെങ്ങൾക്കു നല്ല സൗഖ്യത്തെ!1
മിന്നുമാറുള്ള പല്ലുകൾ
കാട്ടുന്നൂ, വെള്ളമഞ്ഞനായേ നീ; –
യേറ്റമുറങ്ങുകിന്നേരം!2
ച്ചെല്ലൂ, പേർത്തോടും നായേ, നീ:
ഇന്ദ്രനെ വാഴ്ത്തുമെങ്ങളെ ദ്രോഹി –
യ്ക്കുന്നതെന്തിന്നു? – റങ്ങുക!3
പ്പന്നിയോ കീറിക്കൊള്ളട്ടെ;
ഇന്ദ്രനെ വാഴ്ത്തുമെങ്ങളെ ദ്രോഹി –
യ്ക്കുന്നതെന്തിന്നു? – റങ്ങുക!4
ഉറങ്ങട്ടേ മാതാവു,റങ്ങട്ടേ താത, –
നുറങ്ങട്ടേ നായു,മുറങ്ങട്ടേ വരൻ,
ഉറങ്ങട്ടേ ജ്ഞാതിജനങ്ങളുമെല്ലാ, –
മുറങ്ങട്ടേ നാലുവശത്തുള്ളവരും!5
നിരീക്ഷിയ്ക്കുന്നതുമെവനിങ്ങെങ്ങളെ,
അവരുടെ കൺകളടയ്ക്കാവൂ ഞങ്ങ; –
ളവരിമ്മാളികപ്പുരപോലാകട്ടെ!6
തിരകടലിൽനിന്നുദിച്ചുപൊങ്ങുമോ,
അരിന്ദമനാമത്തിരുവടിയെക്കൊ –
ണ്ടരമുറക്കാവൂ, ജനങ്ങളെ ഞങ്ങൾ!7
കിടപ്പറയിലും സ്വവാഹനത്തിലും;
പടർത്തുന്നു, പുണ്യസുഗന്ധമേവ; – രാ
മടവാരെയൊട്ടുക്കുറക്കാവൂ, ഞങ്ങൾ!8
[1] ആവഹിച്ച് = ധരിച്ച്. ആമയഘ്നൻ – രോഗങ്ങളെ ശമിപ്പിയ്ക്കുന്നവൻ. മൂന്നു ദിവസം യാതൊരാഹാരവും കിട്ടാതെ വലഞ്ഞ വസിഷ്ഠൻ നാലാം ദിവസം രാത്രി കാക്കാൻ വരുണഗൃഹത്തിൽ ചെന്നു കേറി. അപ്പോൾ, അവിടുത്തെ കാവൽനായ കുരച്ചുകൊണ്ടു കടിയ്ക്കാൻ പാഞ്ഞണഞ്ഞു. ആ നായയെയും, അവിടെയുള്ള ആളുകളെയും ഉറക്കാനായി അദ്ദേഹം ചൊല്ലീയ ഋക്കുകളാണിവ. പ്രസ്വാപിന്യുപനിഷത്തത്രേ, ഇത്; പ്രസ്വാപിനി = ഉറക്കുന്നത്.
[2] കിറിപ്പാട് – ഓഷ്ഠപ്രാന്തം. കാട്ടുന്നു – എന്നെ കടിപ്പാൻ. വെള്ളമഞ്ഞനായേ – ചില അവയവങ്ങളിൽ വെളുപ്പും, ചില അവയവങ്ങളിൽ മഞ്ഞനിറവും ചേർന്ന ശ്വാവേ.
[3] പേർത്തോടും – പോയേടത്തെയ്ക്കുതന്നെ വീണ്ടും ഓടിപ്പോകുന്ന. എങ്ങളെ – എന്നെ.
[5] മാതാവ് – നായയുടെ അമ്മ. വരൻ – ജാമാതാവ്.
[6] ഇമ്മാളികപ്പുരപോലാകട്ടെ – ഇക്കാണുന്ന മാളികയും മറ്റുംപോലെ നിശ്ചലരായി, ഉറങ്ങട്ടെ.
[7] വൃഷാവ് – വൃഷ്ടിദാതാവായ സൂര്യൻ. തിരുവടിയെക്കൊണ്ട് – അദ്ദേഹത്തെ ധ്യാനിച്ചു, മന്ത്രം ജപിച്ച്. അരം = ഏറ്റവും.
[8] മാതർ = സ്ത്രീകൾ.