ഞാൻ പണ്ടു താ​മ​സി​ച്ച സ്ഥ​ല​ത്തു് ഒരു ധനി​ക​ന്റെ മനോ​ഹ​ര​മായ രണ്ടു​നി​ല​ക്കെ​ട്ടി​ടം. കൊ​ട്ടാ​രം പോ​ലെ​യാ​ണ​തു്. കു​റ​ഞ്ഞ​തു് അറു​പ​തു മു​റി​ക​ളെ​ങ്കി​ലും കാണും ആ ഭവ​ന​ത്തിൽ. സന്ധ്യ​യാ​കു​ന്ന​തി​നു മുൻ​പു് എല്ലാ മു​റി​ക​ളി​ലും വി​ദ്യു​ത്ച്ഛ​ക്തി വി​ള​ക്കു​കൾ ഒളി വി​ത​റും. സ്ഫ​ടി​കാ​ഭ​മായ മു​റ്റ​ത്തു് ശക്തി​കൂ​ടിയ ബൾ​ബു​കൾ പ്ര​കാ​ശം പ്ര​സ​രി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കും. ഗൃ​ഹ​നാ​ഥ​നു ചിരി. അയാ​ളു​ടെ സഹ​ധർ​മ്മി​ണി ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അവ​രു​ടെ മകൾ ചി​രി​ക്കു​ന്നു. മക​ളു​ടെ കു​ഞ്ഞ് പല്ലി​ല്ലാ​ത്ത വായ് തു​റ​ന്നു ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ആഹ്ലാ​ദം കണ്ടു് പാ​ത​യി​ലൂ​ടെ പോയ ഞാൻ സന്തോ​ഷ​ത്തോ​ടെ ചി​രി​ച്ചു തെ​ല്ലു​നേ​രം നി​ന്നു പോയി അവി​ടെ​ത്ത​ന്നെ. എന്താ​ണു് ഈ ആഹ്ലാ​ദ​ത്തി​നു ഹേതു? ആ ഭവ​ന​ത്തെ തേ​ജ​സ്സിൽ ആമ​ജ്ജ​നം ചെ​യ്യി​ക്കു​ന്ന വി​ദ്യു​ത്ച്ഛ​ക്തി പ്ര​കാ​ശം തന്നെ. വീ​ട്ടി​ലെ എല്ലാ വി​ള​ക്കു​ക​ളും കത്തി​ക്കാ​തെ ചെ​ന്നു കയ​റു​ന്ന മു​റി​യി​ലെ ഒരു വി​ള​ക്കു മാ​ത്രം കത്തി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ ഗൃ​ഹ​നാ​യ​കൻ തൊ​ട്ടു് ആ പി​ഞ്ചു​കു​ഞ്ഞു വരെ ചി​രി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. പ്ര​കാ​ശം ആഹ്ലാ​ദ​ദാ​യ​ക​മാ​ണു്. ഈ രണ്ടു നില കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​നു് തൊ​ട്ട​പ്പു​റ​ത്തു് ഒരു ലെ​യ്നു​ണ്ടു്. അതി​ലൂ​ടെ നട​ന്നാൽ ഒരു കു​ടി​ലു കാണാം. വലിയ കു​ടും​ബം അവിടെ പ്ര​യാ​സ​പ്പെ​ട്ടു താ​മ​സി​ക്കു​ന്നു; ജീ​വി​ക്കു​ന്നു. രാ​ത്രി​യാ​യാൽ കൊടും തമ​സ്സിൽ ആ കുടിൽ മു​ങ്ങി​യി​രി​ക്കും. കാരണം അവർ​ക്കു് വി​ദ്യു​ത്ച്ഛ​ക്തി വി​ള​ക്കു​ക​ളി​ല്ല എന്ന​താ​ണു്. മണ്ണെ​ണ്ണ വി​ള​ക്കു് ഒരു മൂ​ല​യി​ലെ​വി​ടെ​യോ കത്തു​ന്നു​ണ്ടാ​വും അശ​ക്ത​മാ​യി. അസ​ഹ​നീ​യ​മായ തണു​ത്ത കാ​റ്റേ​റ്റു് അതി​ന്റെ മെ​ലി​ഞ്ഞ ദീപം വി​റ​യ്ക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​വും. അവിടെ താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന ആളിനെ എനി​ക്ക​റി​യാം. അയാൾ ചി​രി​ക്കി​ല്ല. അയാ​ളു​ടെ സഹ​ധർ​മ്മി​ണി ചി​രി​ക്കി​ല്ല. കു​ടും​ബാ​ങ്ങ​ളിൽ ആരും തന്നെ ചി​രി​ക്കി​ല്ല. ഓരോ മു​ഖ​ത്തി​ലും വി​ഷാ​ദം ഘനീ​ഭ​വി​ച്ചു​കി​ട​ക്കു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ആ ദു:ഖം കാ​ണു​മ്പോൾ എനി​ക്കും ദു:ഖം. എങ്ങ​നെ സങ്ക​ട​പ്പെ​ടാ​തി​രി​ക്കും? ഇരു​ട്ടിൽ വി​ഷാ​ദ​ത്തി​നേ വഴി​യു​ള്ളൂ. വെ​ളി​ച്ചം ആഹ്ലാ​ദ​ജ​ന​കം. തമ​സ്സു് വി​ഷാ​ദ​ജ​ന​കം.

സാ​ഹി​ത്യം പ്ര​കാ​ശ​മാ​ണു്. അതി​നാൽ സാ​ഹി​ത്യാ​സ്വാ​ദ​നം നട​ത്തി അതു് വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ​ക്കു് പകർ​ന്നു കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന അധ്യാ​പ​കൻ ചി​രി​ച്ച മു​ഖ​ത്തോ​ടെ മാ​ത്ര​മേ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​നാ​കാ​റു​ള്ളൂ. എന്റെ ഗു​രു​നാ​ഥ​നാ​യി​രു​ന്ന ഉമാ​മ​ഹേ​ശ്വ​ര​നെ (ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് ലക്ച​റർ), സന്തോ​ഷ​ത്തോ​ടെ പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തേ ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടു​ള്ളൂ. സാറു് കവി​യാ​യി​രു​ന്നു. റ്റെ​നി​സൺ കവിത പഠി​പ്പി​ക്കു​മ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം ആഹ്ലാ​ദാ​തി​രേ​ക​ത്താൽ വീ​ഴാ​റു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പ്ര​ഫെ​സർ ജി. കു​മാ​ര​പി​ള്ള കവി​യാ​യി​രു​ന്നു. നല്ല അധ്യാ​പ​ക​നാ​യി​രു​ന്നു. പ്ര​സ​ന്ന​വ​ദ​ന​നാ​യി​ട്ടേ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടു​ള്ളൂ. നേരെ മറി​ച്ചാ​ണു് എന്നെ ബി. എസ്. സി ക്ലാ​സിൽ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് വി​ക്റ്റോ​റി​യൻ നോ​വ​ലി​സ്റ്റ് മെ​റ​ഡി​ത്തി​ന്റെ George Meredith, 1828–1909) “The Ordeal of Richard Feverel” എന്ന കൃതി പഠി​പ്പി​ച്ച ഒരു ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് പ്ര​ഫെ​സ​റു​ടെ സ്ഥി​തി. ഭാ​വാ​ത്മ​ക​മാ​ണു് ആ നോ​വ​ലി​ലെ ശൈലി. രസ​ശു​ഷ്ക​മായ രീ​തി​യിൽ അദ്ദേ​ഹം അതു് ക്ലാ​സിൽ വാ​യി​ക്കും. സം​ഗ്ര​ഹി​ച്ചു നോ​ട്ടു് പറ​ഞ്ഞു​ത​രും. ഒരു ദിവസം ‘റി​ച്ചർ​ഡ് ഫെ​വ​റ​ലി’നെ സാറു് ക്ലാ​സിൽ കൊ​ന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​മ്പോൾ എന്റെ വീ​ട്ടിൽ നി​ന്നു് ഒരാൾ വന്നു് എന്നെ അറി​യി​ച്ചു പൂ​ജ​പ്പുര മഹി​ളാ​മ​ന്ദി​ര​ത്തിൽ പഠി​ക്കു​ന്ന എന്റെ അനു​ജ​ത്തി​യു​ടെ കാൽ ക്ലാ​സി​ന്റെ ചുവർ ഇടി​ഞ്ഞു വീണു് ഒടി​ഞ്ഞു പോ​യി​യെ​ന്നു്.

അത​റി​ഞ്ഞ​യു​ട​നെ ഞാൻ അധ്യാ​പ​ക​ന്റെ അടു​ത്തു ചെ​ന്നു് പറ​ഞ്ഞു: “സാർ സ്കൂ​ളി​ന്റെ ചു​വ​രി​ടി​ഞ്ഞു വീണു എന്റെ അനി​യ​ത്തി​യു​ടെ കാ​ലൊ​ടി​ഞ്ഞു​പോ​യി, എനി​ക്കു​ട​നെ പോ​കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.” കഷായം കു​ടി​ച്ച രീ​തി​യി​ലു​ള്ള മു​ഖ​വു​മാ​യി മെ​റ​ഡി​ത്തി​നെ കശ​ക്കു​ന്ന അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞ​തി​ങ്ങ​നെ: “Don’t use such dirty tricks. I know you.” എന്തു ചെ​യ്യേ​ണ്ടൂ എന്ന​റി​യാ​തെ അവിടെ അന​ങ്ങാ​തെ നിന്ന എന്നെ നാലു വിരൽ ചേർ​ത്തു് അദ്ദേ​ഹം തർ​ജ്ജ​നം ചെ​യ്തു. അനി​യ​ത്തി​യു​ടെ കാ​ലൊ​ടി​ഞ്ഞ​തി​ന്റെ ദു:ഖം സഹി​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു. സത്യ​സ​ന്ധ​ത​യോ​ടെ ഞാൻ പറഞ്ഞ വാ​ക്കു​കൾ കള്ള​മാ​ണെ​ന്നു് പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച അധ്യാ​പ​ക​നെ അന്നു തൊ​ട്ടു് ഞാൻ വെ​റു​ത്തു. കാലം കഴി​ഞ്ഞു. ഞാൻ കോ​ളേ​ജ് ലക്ച​റ​റാ​യി. ഒരു ദിവസം ഉച്ച​യ്ക്കു് ഞാനും സഹ​പ്ര​വർ​ത്ത​കൻ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് ലക്ച​റർ എസ്. വൈ​ദ്യ​നാ​ഥ​യ്യ​രും യൂ​ണി​വേ​ഴ്സി​റ്റി കോ​ളേ​ജി​ന്റെ കി​ഴ​ക്കു വശ​ത്തു നി​ന്നു സം​സാ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന​പ്പോ​ളെ​ന്റെ പഴയ ഗുരു അവി​ടെ​യെ​ത്തി “വൈ​ദ്യ​നാ​ഥ​യ്യർ, ഫി​ഡെ​ലി​റ്റി​യാ​ണോ ശരി? അതോ ഫൈ​ഡ​ലി​റ്റി​യോ?” എന്നു ചോ​ദി​ച്ചു. വൈ​ദ്യ​നാ​ഥ​യ്യർ​ക്കു് ശരി​യു​ത്ത​രം അറി​യാം. എങ്കി​ലും തന്നെ​യും പഠി​പ്പി​ച്ച ആ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് പ്ര​ഫെ​സ​റൊ​ടു ശരി​യേ​തെ​ന്നു പറ​യാ​നു​ള്ള മടി​കൊ​ണ്ടു് ഒരു നി​മി​ഷം മി​ണ്ടാ​തെ നി​ന്നു അദ്ദേ​ഹം. ഉടനെ പ്ര​ഫെ​സർ ‘നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാ​മോ?’ എന്നു് എന്നോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു. ഞാൻ മറു​പ​ടി നൽ​കി​യി​ല്ല. നൽ​കാ​നു​ദ്ദേ​ശ​വു​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. എന്റെ മൗനം അജ്ഞത കൊ​ണ്ടാ​ണെ​ന്നു ധരി​ച്ച അദ്ദേ​ഹം “അല്ലെ​ങ്കി​ലും മല​യാ​ളം വാ​ദ്ധ്യാർ​ക്കു ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് വാ​ക്കി​ന്റെ ഉച്ചാ​ര​ണം അറി​യാ​മോ?” എന്നു് ‘സൊ​ളി​ല​ക്വി’യുടെ മട്ടിൽ പറ​ഞ്ഞു. അങ്ങ് പോ​കു​ക​യും ചെ​യ്തു. പാവം! ഇന്നി​ല്ല അദ്ദേ​ഹം. ‘മരി​ക്കാൻ പോ​കു​ന്ന​വ​ന്റെ ചു​ണ്ടു​ക​ളിൽ സത്യ​മി​രി​ക്കു​ന്നു’ എന്നാ​രോ പ്ര​സ്താ​വി​ച്ചു. ആരോ​ഗ്യ​ത്തോ​ടെ ഇരി​ക്കു​ന്ന​വ​ന്റെ ചു​ണ്ടു​ക​ളി​ലും സത്യം കാണും. അതു് പ്ര​കാ​ശി​പ്പി​ക്കു​മ്പോൾ ‘അസ​ത്യം’ എന്നു പറ​യു​ന്ന​വ​നെ നമ്മൾ വെ​റു​ക്കും. മനു​ഷ്യാ​ധ​മ​നെ​ന്നു് വി​ളി​ക്കും.

ഈ സന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ മോ​പ​സാ​ങ്ങി ന്റെ ഒരു ചെ​റു​കഥ എന്റെ ഓർ​മ്മ​യി​ലെ​ത്തു​ന്നു. ആ ഫ്രെ​ഞ്ചെ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ന്റെ കഥ​യു​ടെ സമാ​ഹാ​രം കൈ​യി​ലു​ള്ള​തു് എടു​ത്തു് വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു് ഞാൻ ആ ചെ​റു​ക​ഥ​യു​ടെ സം​ഗ്ര​ഹം നൽകാം. “ഒരു കഷണം നൂലു്, A piece of string” എന്നാ​ണു് ആ കഥ​യു​ടെ പേരു്. അയാൾ നട​ന്നു വരു​മ്പോൾ തറയിൽ ഒരു കഷണം നൂൽ കി​ട​ക്കു​ന്ന​തു കണ്ടു. പ്ര​യോ​ജ​ന​മു​ള്ള​തൊ​ന്നും കളയാൻ പാ​ടി​ല്ല എന്ന വി​ശ്വാ​സ​ക്കാ​ര​നായ അയാൾ അതു കു​നി​ഞ്ഞെ​ടു​ത്തു് വി​ര​ലിൽ ചു​റ്റി. അയാ​ളു​ടെ ശത്രു അതു കണ്ടു. അശ്വ​പ​രി​ച്ഛ​ദ​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന ആളാ​ണു് ശത്രു. അവർ കടി​ഞ്ഞാൺ ഉണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ശണ്ഠ കൂ​ടി​യ​വ​രാ​ണു്. കു​നി​ഞ്ഞ് നൂൽ​ക്ക​ഷ​ണ​മെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു ശത്രു കണ്ടു എന്ന​റി​ഞ്ഞ​യു​ട​നെ അതു് ഉടു​പ്പി​ന​ക​ത്താ​ക്കി അയാൾ.

നി​ല​ത്തു് വേ​റെ​യെ​ന്തോ അന്വേ​ഷി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ അയാൾ അല്പ​നേ​രം നോ​ക്കി​നി​ന്നി​ട്ടു് നട​ന്ന​ക​ന്നു. ആ പ്ര​ദേ​ശ​ത്തെ വേ​റൊ​രു പൗ​ര​ന്റെ അഞ്ഞൂ​റു ഫ്രാ​ങ്സു് അട​ങ്ങിയ പോ​ക്ക​റ്റ് ബു​ക്ക് കള​ഞ്ഞു​പോ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു് സർ​ക്കാർ കാ​ര്യ​ങ്ങൾ തെ​രു​വി​ലൂ​ടെ വി​ളി​ച്ചു പറ​യു​ന്ന​വർ നാ​ട്ടു​കാ​രെ അറി​യി​ച്ചു; ഒരാൾ​ക്കു് അഞ്ഞൂ​റു് ഫ്രാ​ങ്സ് അട​ങ്ങിയ പോ​ക്ക​റ്റ് ബു​ക്ക് നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു​പോ​യി​യെ​ന്നു്. അതു് കണ്ടു​കി​ട്ടു​ന്ന​വൻ ഉടനെ മേ​യ​റു​ടെ ഓഫീ​സിൽ അതേ​ല്പി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും. കു​റ​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ നൂ​ലെ​ടു​ത്ത​വ​നെ മേയർ ഓഫീ​സി​ലേ​ക്കു വി​ളി​പ്പി​ച്ചു. കു​തി​ര​യു​ടെ കടി​ഞ്ഞാ​ണും മറ്റു​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​വൻ നൂ​ലെ​ടു​ത്ത​വ​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് മേ​യ​റോ​ടു് പറ​ഞ്ഞു എന്ന​തു വ്യ​ക്തം. താ​നെ​ടു​ത്ത​തു് ഒരു നൂൽ​ക്ക​ഷ​ണ​മാ​ണെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ് അയാൾ അതു മേയറെ കാ​ണി​ച്ചു. മേ​യർ​ക്കു് അതു വി​ശ്വാ​സം ജനി​പ്പി​ച്ചി​ല്ല. പോ​ക്ക​റ്റ് ബു​ക്ക് വഴി​യിൽ നി​ന്നു് കി​ട്ടി​യ​വൻ അതു് മേയറെ ഏല്പി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും അതു് നൂ​ലെ​ടു​ത്ത​വ​ന്റെ വി​ദ്യ​യാ​യി വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ച്ചു ആളുകൾ. തന്റെ നി​ര​പ​രാ​ധ​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു് അയാൾ വീ​ണ്ടും വീ​ണ്ടും പറ​ഞ്ഞെ​ങ്കി​ലും ആരും അതു് വി​ശ്വ​സി​ച്ചി​ല്ല. “ഒരു​ത്തൻ ഒരു വസ്തു കണ്ടെ​ടു​ക്കു​ന്നു. വേ​രൊ​രു​ത്തൻ അതു തി​രി​ച്ചു കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. ഇതു പഴയ വിദ്യ” എന്നാ​ണു് പലരും അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ട്ട​തു്. നൂലു് റോഡിൽ നി​ന്നെ​ടു​ത്ത​യാൾ രോ​ഗ​വി​വ​ശ​നാ​യി വീണു. മര​ണ​ത്തോ​ടു് മല്ല​ടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് അയാൾ അബോ​ധാ​വ​സ്ഥ​യിൽ മറ​ഞ്ഞു. “മേയർ, നോ​ക്കൂ അതി​വി​ടെ​യു​ണ്ടു്. ഒരു കഷണം നൂലു്. ഒരു കഷണം നൂലു്.” സത്യ​സ​ന്ധ​ന്മാ​രെ തസ്ക​ര​ന്മാ​രാ​യി തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ക്കു​ന്ന സമു​ദാ​യ​ത്തി​നു് ശക്തി​ക​ലർ​ന്ന അടി​കൊ​ടു​ക്കു​ക​യാ​ണു് മോ​പ​സാ​ങ്. നൂൽ​ക്ക​ഷ​ണം താഴെ നി​ന്നെ​ടു​ത്ത​വ​നെ കു​റ്റ​ക്കാ​ര​നാ​ക്കു​ന്നു സമു​ദാ​യം. അനി​യ​ത്തി​യു​ടെ കാ​ലൊ​ടി​ഞ്ഞു​വെ​ന്നു സത്യ​സ​ന്ധ​മാ​യി പറഞ്ഞ എന്നെ കള്ള​നാ​ക്കി എന്റെ പ്ര​ഫെ​സർ. ഇങ്ങ​നെ നി​ര​പ​രാ​ധ​രെ തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രിൽ നി​ന്നു് ആർ​ക്കും രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ കഴി​യു​ക​യി​ല്ല. ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ രീതി ഇത​ത്രേ. “Don’t use such dirty tricks” എന്നു സമു​ദാ​യം പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കും.

ജപ്പാ​നി​ന്റെ ഹൈ​ക്കു കവി മാ​ത്സുഒ ബാഷോ (Matsu Basho, 1644–1694) ഹൈ​ക്കു എന്ന കാ​വ്യ​രൂ​പ​ത്തെ സെൻ ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ന്റെ ആധ്യാ​ത്മി​ക​ത​യു​മാ​യി കൂ​ട്ടി​യി​ണ​ക്കി. ഒരി​ക്കൽ ഒരു വസ​ന്ത​കാ​ല​ത്തു് അദ്ദേ​ഹം ഒരു സ്ഥ​ല​ത്തെ പൂ​ക്കൾ കാണാൻ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു. യാത്ര ചെ​യ്യു​ന്ന വേ​ള​യിൽ, അച്ഛ​ന​മ്മ​മാ​രെ പരി​ര​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന ഒരു പാവം പെൺ​കു​ട്ടി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് അദ്ദേ​ഹ​മ​റി​ഞ്ഞു. ബാഷോ അവളെ അന്വേ​ഷി​ച്ചു പോയി. കണ്ടു. യാ​ത്ര​ച്ചെ​ല​വി​നു കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന പണ​മെ​ല്ലാം അദ്ദേ​ഹം അവൾ​ക്കു കൊ​ടു​ത്തു. പൂ​ക്ക​ളെ കാ​ണാ​തെ തി​രി​ച്ചു വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു പോ​രു​ക​യും ചെ​യ്തു. ബാഷോ പറ​ഞ്ഞു. “ഈ വർഷം ഞാൻ പൂ​ക്ക​ളെ​ക്കാൾ നന്മ​യു​ള്ള ഒരു കാ​ര്യം കണ്ടു.” ജി. ശങ്ക​ര​പ്പു​റു​പ്പി​ന്റെ ഓരോ കാ​വ്യ​വും ഓരോ പൂ​വാ​ണു്. അവ​യെ​ല്ലാം നേ​രി​ട്ടു കാ​ണാ​തെ എസ്. ഗു​പ്തൻ നായർ കവി​യെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച ഓർ​മ്മ​ക​ളിൽ വ്യാ​പ​രി​ക്കു​ന്നു. ഗു​പ്തൻ നാ​യ​രു​ടെ ഹൃ​ദ്യ​മായ ശൈ​ലി​യി​ലൂ​ടെ ആ സ്മ​ര​ണ​കൾ പു​ന​രാ​വി​ഷ്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​മ്പോൾ അവ പൂ​ക്ക​ളാ​യി മാ​റു​ന്നു. കവിത വാ​യി​ച്ചാ​ലു​ണ്ടാ​കു​ന്ന സുഖം ഇതു വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്കു നൽ​കു​ന്നു (ലേഖനം മാ​തൃ​ഭൂ​മി ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പിൽ). കാ​വ്യ​പു​ഷ്പ​ങ്ങ​ളെ ഗു​പ്തൻ നാ​യർ​സ്സാ​റ് കണ്ടി​ല്ലെ​ന്നു ഞാൻ എഴു​തി​യ​തു് തെ​റ്റു്. സ്മ​ര​ണ​ക​ളെ ആലേ​ഖ​നം ചെ​യ്യു​മ്പോൾ ലേഖകൻ ‘കു​റു​പ്പു് മാ​ഷ്ടെ’ കവി​ത​യ്ക്കു​ള്ള സൗ​ന്ദ​ര്യാ​തി​ശ​യ​ത്തെ​ക്കൂ​ടി പരോ​ക്ഷ​മാ​യി കാ​ണി​ച്ചു തരു​ന്നു​ണ്ടു്. അങ്ങ​നെ എല്ലാ​വി​ധ​ത്തി​ലും നന്മ​യാർ​ന്ന പ്ര​ബ​ന്ധ​മാ​ണി​തു്. The greatest novel written in our time, and one of the great books of the century എന്നു് അമേ​രി​ക്ക​നെ​ഴു​ത്തു​കാ​രി സുസൻ സാ​ന്റാ​ഗ് വാ​ഴ്ത്തിയ നോ​വ​ലാ​ണു് ഹം​ഗ​റി​യി​ലെ പേ​റ്റർ​നാ​ദ​സി​ന്റെ ‘A Book of Memories’ എന്ന​തു്. അതി​ലൊ​രി​ട​ത്തു് ‘Propriety and good taste demand that we pause now in recollections’ എന്നു പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഉചി​ത​ജ്ഞ​ത​യോ​ടെ, ആദ​ര​ണീ​യ​മായ അഭി​രു​ചി​യോ​ടെ ഗു​പ്തൻ​നാ​യർ സ്മ​ര​ണ​കൾ ആവി​ഷ്ക​രി​ച്ച​തു കണ്ട​പ്പോൾ ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പി​നെ divine poet ആയി കരു​തു​ന്ന എനി​ക്കു് അന​ല്പ​മായ ആഹ്ലാ​ദ​മു​ണ്ടാ​യി.

തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ ആൾ ഇൻഡ്യ റേ​ഡി​യോ​യിൽ ജി​ക്കു ജോ​ലി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്തു് അദ്ദേ​ഹം താ​മ​സി​ച്ച​തു് ആർ​ട്സ് കോ​ളേ​ജി​നു് വട​ക്കു വശ​ത്തു​ള്ള ഒരു രണ്ടു​നില കെ​ട്ടി​ട​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു. രണ്ടാ​മ​ത്തെ നി​ല​യിൽ ഇരു​ന്നു് അദ്ദേ​ഹ​വു​മാ​യി സം​സാ​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഞാൻ. അക്കാ​ല​ത്തു് മു​റു​ക്കു​ന്ന ശീലം (താം​ബൂ​ല​ചർ​വ​ണം) എനി​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഞാൻ കവി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു: “മാഷേ ഈ ജന്ന​ലി​ലൂ​ടെ തു​പ്പാ​മ​ല്ലോ?” അദ്ദേ​ഹം മറു​പ​ടി നൽകി: “ആകാം. കോ​ളേ​ജി​ന്റെ മു​റ്റ​ത്തു് ആർ​ക്കു വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും തു​പ്പാ​മ​ല്ലോ” മാ​തൃ​ഭൂ​മി​യു​ടെ എഡി​റ്റർ ഉചി​ത​ജ്ഞ​ത​യോ​ടെ പ്ര​സാ​ധ​നം ചെയ്ത ജി ശതാ​ബ്ദി​പ്പ​തി​പ്പിൽ ഉണ്ണി​കൃ​ഷ്ണൻ (ഉണ്ണി​കൃ​ഷ്ണൻ എന്നു വാ​രി​ക​യിൽ) കി​ട​ങ്ങൂർ എഴു​തിയ ‘നദീ​മു​ഖ​ത്തെ കു​ഞ്ഞു​ങ്ങൾ’ എന്നൊ​രു ചെ​റു​കഥ ചേർ​ത്തി​ട്ടു​ണ്ടു്. കോ​ളേ​ജി​ന്റെ മു​റ്റ​ത്ത​ല്ല, സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ തി​രു​മു​റ്റ​ത്തു് ആർ​ക്കും കാർ​ക്കി​ച്ചു തു​പ്പാ​മെ​ന്നു് അതു സ്പ​ഷ്ട​മാ​ക്കി​ത്ത​രു​ന്നു. ഞാൻ കഥ​യു​ടെ സം​ഗ്ര​ഹ​മോ ക്രി​ട്ടി​ക്കൽ കമ​ന്റ്സോ നൽ​കു​ന്നി​ല്ല. ഇതു​പോ​ലെ​യു​ള്ള നി​ഷ്ഠീ​വ​ന​ങ്ങൾ സാ​ഹി​ത്യാം​ഗ​ന​യെ നാ​റ്റി​ക്കാ​നേ പ്ര​യോ​ജ​ന​പ്പെ​ടൂ എന്നു മാ​ത്രം പറ​യു​ന്നു.

ഞാൻ കലാ​കൗ​മു​ദി വാ​രി​ക​യിൽ ആഴ്ച​തോ​റും എഴു​തി​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന കാലം. ഒരു ദിവസം തപാൽ വന്ന​പ്പോൾ ഗൾഫ് രാ​ജ്യ​ത്തു നി​ന്നു് ഒരു വാ​യ​ന​ക്കാ​രൻ കലാ​കൗ​മു​ദി​യു​ടെ ചില പു​റ​ങ്ങൾ അയ​ച്ച​താ​യി കണ്ടു. ഓരോ ഷീ​റ്റി​ലെ​യും സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ ഭു​ജ​ങ്ങ​ളിൽ കറു​ത്ത മഷി തേ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. സ്ത്രീ​യു​ടെ തോൾ​തൊ​ട്ടു കൈ​മു​ട്ടു വരെ​യു​ള്ള ഭാഗം നഗ്ന​മാ​ണെ​ങ്കിൽ ആ ഗൾഫ് രാ​ജ്യ​ത്തെ സെൻസർ കറു​ത്ത മഷി പു​ര​ട്ടും. എനി​ക്കു് ഈ സെൻ​സ​റി​ങിൽ അദ്ഭു​തം തോ​ന്നി. രണ്ടോ മൂ​ന്നോ വർഷം കഴി​ഞ്ഞ് ഞാൻ ആ രാ​ജ്യ​ത്തു് പോ​യ​പ്പോൾ ഈ പ്ര​വൃ​ത്തി ചെ​യ്യു​ന്ന ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നെ കണ്ടു. അവി​ട​ത്തെ മു​സ്ലി​മ​ല്ല, മല​യാ​ളി തന്നെ​യാ​ണു് ഇതു ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​തു്. “നി​ങ്ങ​ളെ​ന്തി​നു് വി​വേ​ക​മി​ല്ലാ​തെ ഇങ്ങ​നെ കറു​ത്ത മഷി തേ​ക്കു​ന്ന​തു്” എന്നു ഞാൻ ചോ​ദി​ച്ചു അയാ​ളോ​ടു്. മറു​പ​ടി ഇങ്ങ​നെ: “എന്റെ വയ​റ്റി​പ്പാ​ടാ​ണു്. നഗ്ന​മായ അവയവം മഷി​തേ​ച്ചു് മറ​യ്ക്ക​ണ​മെ​ന്നേ നിയമം അനു​ശാ​സി​ക്കു​ന്നു​ള്ളൂ. ശമ്പ​ള​ത്തി​നു കു​ഴ​പ്പം വരാ​തി​രി​ക്കാ​നാ​യി ഞാൻ നഗ്ന​മായ ഭു​ജ​ത്തി​ലും കറു​പ്പു തേ​ക്കു​ന്നു. അത്ര​യേ​യു​ള്ളൂ.” പി​ന്നീ​ടു് ഞാൻ ഒന്നും പറ​ഞ്ഞി​ല്ല.

രാ​ഷ്ട്രാ​ന്ത​രീയ പ്ര​ശ​സ്തി​യു​ള്ള Desmond Morris എന്ന ജന്തു​ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞൻ ഈ സെൻ​സ​റി​ങി​ന്റെ ബീ​ഭ​ത്സത അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പുതിയ പു​സ്ത​ക​മായ “The Naked Eye” യിൽ നമു​ക്കു് കാ​ണി​ച്ചു തരു​ന്നു​ണ്ടു്. മദ്ധ്യ​ധ​ര​ണ്യാ​ഴി​യി​ലെ ദ്വീ​പായ മാൽ​റ്റ​യിൽ ഏറെ​ക്കാ​ലം താ​മ​സി​ച്ചു മോ​റി​സ്. അവി​ടെ​യു​ള്ള സെൻ​സ​റെ​ക്കു​റി​ച്ചു് പറ​യു​ക​യാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം. മു​ല​ക്ക​ണ്ണു് മാ​റ്റു​ന്ന​തിൽ സ്പെ​ഷ​ലൈ​സ് ചെയ്ത സെൻ​സ​റാ​യി​രു​ന്നു അയാൾ. കാ​ല​ത്തു് കി​ട​ക്ക​യിൽ നി​ന്നെ​ഴു​ന്നേ​റ്റു് അയാൾ ഓഫീ​സി​ലെ​ത്തി മാ​സി​ക​ക്കൂ​മ്പാ​ര​ത്തി​ന്റെ മുൻ​പി​ലി​രി​ക്കും. ഓരോ മാ​സി​ക​യു​ടെ പെ​യ്ജും അയാൾ പ്ര​യാ​സ​പ്പെ​ട്ടു മറി​ച്ചു നോ​ക്കും. സ്ത്രീ​യു​ടെ നഗ്ന​മായ മു​ല​ക്ക​ണ്ണു​ക​ണ്ടോ, ആ അസ​ഭ്യ​മായ ഉപാം​ഗ​ത്തിൽ മഷി പു​ര​ട്ടി​യ​തു തന്നെ. അശ്ലീ​ല​ത​യാർ​ന്ന ഈ മു​ല​ക്ക​ണ്ണു​ക​ളെ ജന​ത​യു​ടെ കണ്ണു​ക​ളിൽ നി​ന്നു് ആ സെൻസർ അങ്ങ​നെ മറ​ച്ചു പോ​ന്നു. അല്ലെ​ങ്കിൽ ജന​ങ്ങൾ​ക്കു് ഷോ​ക്ക് ഉണ്ടാ​കു​മ​ല്ലോ. 1968 മുതൽ 1974 വരെ​യു​ള്ള കാ​ല​യ​ള​വി​ലാ​ണു് മോ​റി​സ് മാൽ​റ്റ​യിൽ താ​മ​സി​ച്ച​തു്. ഇന്നു് മാൽ​റ്റ​യിൽ ഈ രീ​തി​യിൽ സെൻ​സ​റി​ങ് ഉണ്ടോ എന്നു് എനി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. പക്ഷേ, ഒരു കാ​ര്യം തീർ​ച്ച. ഇന്നു സ്ത്രീ​യു​ടെ സമ്പൂർ​ണ്ണ നഗ്നത പോലും ആരും ശ്ര​ദ്ധി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. കാലം അത്ര​ക​ണ്ടു് മാ​റി​പ്പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. സെ​ക്സി​നു് ഇന്നു ഡീ​മി​സ്റ്റി​ഫി​ക്കേ​ഷൻ (അദ്ഭു​താം​ശ​ത്തെ ദൂ​രീ​ക​രി​ക്കൽ) വന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. അതു് നല്ല​താ​ണു താനും. (The Naked Eye, Desmond Morris, Page 13, Total pages 342, Published in Great Britain in 2000 AD.)

എന്റെ ഇട​തു​ക​ണ്ണി​ലെ തി​മി​രം മാ​റ്റി​യ​തു് അതി​വി​ദ​ഗ്ദ്ധ​നായ ഡോ​ക്ടർ ദി​നേ​ശ് കെ നാ​യ​രാ​ണു്. (ഇപ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം അലൈൻ സർ​ക്കാർ കണ്ണാ​ശു​പ​ത്രി​യിൽ ജോ​ലി​നോ​ക്കു​ന്നു.) ശസ്ത്ര​ക്രിയ തു​ട​ങ്ങിയ സമയം തൊ​ട്ടു് അദ്ദേ​ഹം അതി​നോ​ടു് ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട കാ​ര്യ​ങ്ങൾ എന്നോ​ടു് പറ​യു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. “This is a surgical operation for the removal of your cataract covered lens” എന്നു് ശസ്ത്ര​ക്രിയ തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തി​നു മുൻ​പു് ഡോ​ക്ടർ പറ​യു​ന്നു. എന്നെ മേ​ശ​മേൽ കി​ട​ത്തി​യി​ട്ടു് അദ്ദേ​ഹം: This is a painless injection. Now goes the cataract lens. അല്പം കഴി​ഞ്ഞു ഡോ​ക്ടർ The cataract extraction has been done. കു​റ​ച്ചു മി​നി​റ്റു​കൾ​ക്കു ശേഷം അദ്ദേ​ഹം: An intraocular lens is placed permanently in your eye. അല്പം കഴി​ഞ്ഞ്: The surgery is over and I am covering your eye with a dressing. വർ​ഷ​ങ്ങൾ ഏറെ​യാ​യി ഈ ശസ്ത്ര​ക്രിയ S. U. T. ആശു​പ​ത്രി​യിൽ വച്ചു നട​ന്നി​ട്ടു്. ഇന്നും എനി​ക്കു് clear vision. ശസ്ത്ര​ക്രിയ നട​ക്കു​ന്ന സന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ ഡോ​ക്ടർ എന്നോ​ടു് എന്തി​ന​ങ്ങ​നെ​യെ​ല്ലാം പറ​ഞ്ഞു​വെ​ന്നു് എനി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. ഇന്നു് മോ​റി​സി​ന്റെ പു​സ്ത​കം വാ​യി​ച്ച​പ്പോൾ എനി​ക്ക​തി​നു ‘സമാ​ധാ​നം’ കി​ട്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. കനേ​ഡി​യൻ സൊ​ഷ്യോ​ല​ജി​സ്റ്റ് എർ​വി​ങ് ഗോ​ഫ്മാൻ ഓപ​റേ​റ്റി​ങ് തീ​യ​റ്റ​റു​ക​ളി​ലെ ഡോ​ക്ടർ​മാ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു് പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. അവർ ശസ്ത്ര​ക്രിയ നട​ത്തു​മ്പോൾ നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​കൾ പറയും. ലഘു​വായ പരി​ഹാ​സ​ത്തിൽ മു​ഴു​കും. ഇതു ബോ​ധ​ശൂ​ന്യ​നാ​യി കി​ട​ക്കു​ന്ന രോ​ഗി​യോ​ടു അനാ​ദ​രം കാ​ണി​ക്ക​ല​ല്ല. ജീ​വ​ന്മ​ര​ണാ​വ​സ്ഥ​യിൽ പി​രി​മു​റു​ക്കം ഇല്ലാ​താ​ക്കാ​നു​ള്ള വി​ദ്യ​യാ​ണു്. അവർ നട​ത്തു​ന്ന കൃ​ത്യ​ത്തി​ന്റെ അസാ​ധാ​ര​ണ​ത്വ​ത്തെ സ്വീ​ക​ര​ണീ​യ​മായ തല​ത്തിൽ കൊ​ണ്ടു​വ​രി​ക​യാ​ണ​തു് (Page 61). ദി​നേ​ശ് കെ നായർ ഇതി​നോ​ടു് യോ​ജി​ക്കു​മോ എന്തോ?

വന്മ​ര​ങ്ങ​ളെ താഴെ വീ​ഴ്ത്താൻ പ്ര​യാ​സ​മു​ണ്ടു്. ആദ്യം കൊ​മ്പു​കൾ മു​റി​ച്ചു താ​ഴെ​യി​ടാം. എന്നി​ട്ടു് ഒറ്റ​ത്ത​ടി​യാ​യി നിൽ​ക്കു​ന്ന മര​ത്തി​ന്റെ ചു​വ​ട്ടിൽ കോ​ടാ​ലി​കൊ​ണ്ടു് ആഞ്ഞാ​ഞ്ഞു​വെ​ട്ടാം. വെ​ട്ടു​തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തി​നു​മുൻ​പു് മര​ത്തി​ന്റെ അഗ്ര​ത്തിൽ കയറി വടം കൊ​ണ്ടു​കെ​ട്ടാം. വളരെ നേ​ര​ത്തെ കോ​ടാ​ലി​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​നു​ശേ​ഷം ചു​വ​ടു് നേർ​ത്തു​വ​രു​മ്പോൾ വട​ത്തി​ന്റെ ഒര​റ്റം പി​ടി​ച്ചു​വ​ലി​ച്ചു​നോ​ക്കാം കൂ​ലി​ക്കാർ​ക്ക്. അപ്പോൾ വൃ​ക്ഷം അവർ​ക്കു് അനു​കൂ​ല​മായ വശ​ത്തേ​ക്കു​വ​രാ​തെ പ്ര​തി​ഷേ​ധം കാ​ണി​ച്ചു് മറു​വ​ശ​ത്തേ​ക്കു ചാ​ഞ്ഞു​നിൽ​ക്കും. വൃ​ക്ഷ​ത്തോ​ടു് ആദ​ര​വു​ള്ള​വർ അപ്പോൾ നി​റു​ത്തേ​ണ്ട​താ​ണു് അവ​രു​ടെ പ്ര​ക്രിയ. എങ്കി​ലും ‘വാ​ശി​യും വൈ​രാ​ഗ്യ​വും’ കാ​ണി​ച്ചു് അവർ വലി​ക്കും. നേർ​ത്ത ചു​വ​ടു് ഒടി​ഞ്ഞു മഹാ​ശ​ബ്ദ​ത്തോ​ടെ അതു വീ​ഴു​ക​യും ചെ​യ്യും. മഹാ​വൃ​ക്ഷ​ത്തെ ഇങ്ങ​നെ വീ​ഴ്ത്തു​ന്ന​തു കണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടു് എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള​യും ജോസഫ് മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി​യും. അതു​കൊ​ണ്ടു് അവർ മഹാ​ക​വി ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പി​നെ​യും വീ​ഴ്ത്താൻ നോ​ക്കി. എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള​യെ സഹാ​യി​ക്കാൻ പല​രു​മെ​ത്തി. എം. എച്ച്. ശാ​സ്ത്രി​ക​ളും കെ. ബാ​ല​രാ​മ​പ്പ​ണി​ക്ക​രും ഓരോ ‘കൈ നോ​ക്കി’ അതിനു വേ​ണ്ടി. പക്ഷേ, ‘നീ​ല​പ്പുൽ​ത്ത​റ​കൾ​ക്കു​മേൽ പല നി​ഴൽ​ക്കൂ​ടാ​ര​മു​ണ്ടാ​ക്കി​യും കാ​ല​ത്തിൻ കനി​യേ​കി​യും കി​ളി​കൾ തൻ ഗാ​നോ​ത്സ​വം കൂ​ട്ടി​യും’ ജി എന്ന മഹാ​വൃ​ക്ഷം നി​ന്നു. ഇന്നും നിൽ​ക്കു​ന്നു. ഇത്ത​രം കു​ത്സി​ത​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ങ്ങൾ​ക്കു ഫല​മു​ണ്ടാ​കാ​റു​ണ്ടു്. Demoralization എന്നു ഇം​ഗ്ലീ​ഷിൽ പറ​യു​ന്ന ധർ​മ്മ​ച്യു​തി​യാ​ണു് ആ ഫലം. ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പി​ന്റെ കാ​വ്യ​നിർ​മ്മി​തി വെറും ടെ​ക്നി​ക്കാ​ണെ​ന്നു് എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള​യും മനു​ഷ്യ​ജീ​വി​തം ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കാ​ന​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ​ത്ത versifier ആണു് അദ്ദേ​ഹ​മെ​ന്നു് മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി​യും പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ സാ​ഹി​ത്യ​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തിൽ സന്മാർ​ഗ്ഗ​ച്യു​തി ഉണ്ടാ​യി. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കാ​വ്യ​നിർ​മ്മാ​ണം സാ​വ​യ​വ​രൂ​പ​ക​ത്തിൽ​ക്ക​വി​ഞ്ഞൊ​ന്നു​മ​ല്ലെ​ന്നു് പാലാ നാ​രാ​യ​ണൻ നായർ പറ​ഞ്ഞു. ജി​യു​ടെ കവി​ത​ക​ളി​ലെ പ്ര​തി​രൂ​പാ​ത്മ​ക​ത്വം ശു​ദ്ധ​മായ ഭോ​ഷ്കാ​ണെ​ന്നു ഈ. എം. ജെ. വെ​ണ്ണി​യൂർ പ്ര​സം​ഗി​ച്ചു നട​ന്നു. ഈ രണ്ടു​പേ​രു​ടെ​യും അഭി​പ്രാ​യം ഞാൻ മുൻപു പറഞ്ഞ demoralization-​നു് ആക്കം കൂ​ട്ടി. അതിൽ നി​ന്നു രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ കേ​ര​ളീ​യർ​ക്കു കു​റ​ച്ചു​കാ​ലം വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. ഒരാ​ളി​ന്റെ പേരു വി​ട്ടു​പോ​യി. പി. കേ​ശ​വ​ദേ​വു്. അദ്ദേ​ഹ​വും തന്നാ​ലാ​വു​ന്ന​വി​ധം നോ​ക്കി ജിയെ വീ​ഴ്ത്താൻ. പക്ഷേ, സൂ​ര്യ​നു പ്ര​കാ​ശ​മി​ല്ലെ​ന്നു പറ​യു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു പ്ര​യോ​ജ​ന​മി​ല്ലെ​ന്നു ഇവർ അറി​ഞ്ഞി​രു​ന്നി​ല്ല. പി. കു​ഞ്ഞി​രാ​മൻ​നാ​യ​രെ അതി​ര​റ്റു​വാ​ഴ്ത്തി ജി​യോ​ടു​ള്ള ശത്രുത കാ​ണി​ച്ചു ഡോ​ക്ടർ കെ. ഭാ​സ്ക​രൻ​നാ​യർ. രാ​ത്രി​യിൽ നദീ​തീ​ര​ത്തു കത്തു​ന്ന മൺ​വി​ള​ക്കോ​ടു​കൂ​ടി നി​ല്ക്കു​ന്ന ആൾ ആധ്യാ​ത്മിക പ്ര​തീ​തി ഉള​വാ​ക്കു​മെ​ന്നു് ജി പറ​ഞ്ഞ​താ​യി ഞാൻ ഭാ​സ്ക​രൻ നാ​യ​രോ​ടു് പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം മറു​പ​ടി നൽ​കി​യ​തു് ഇങ്ങ​നെ: “അച്ചി​വീ​ട്ടിൽ പോകാൻ കട​ത്തു​വ​ള്ളം കാ​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന കി​ഴ​ങ്ങൻ നാ​യ​രു​ടെ പ്ര​തീ​തി​യാ​ണു് അതെ​നി​ക്കു് ഉള​വാ​ക്കു​ന്ന​തു്.” (അച്ചി = ഭാര്യ; നായർ = ഭർ​ത്താ​വു്). ഒരി​ക്കൽ ധനു​വ​ച്ച​പു​രം കോ​ളേ​ജിൽ ഞാൻ ജി​യു​ടെ കവി​ത​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു പ്ര​സം​ഗി​ച്ചു. കൂ​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന കെ. ബാ​ല​കൃ​ഷ്ണൻ (എം. പി. കൗ​മു​ദി​യു​ടെ എഡി​റ്റർ) എന്നോ​ടു് ദേ​ഷ്യ​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു: “കൃ​ഷ്ണൻ നായർ ഇനി ഞാൻ കൂ​ടി​യു​ള്ള സമ്മേ​ള​ന​ത്തിൽ ഇയാ​ളു​ടെ കവി​ത​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് സം​സാ​രി​ക്ക​രു​തു്. സം​സാ​രി​ച്ചാൽ ഞാൻ അവി​ടെ​നി​ന്നു് ഇറ​ങ്ങി​പ്പോ​കും”. ജി​ക്കു് ശത്രു​ക്കൾ ഏറെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.