അന്തി​ക്കു് നി​ല​വി​ള​ക്കു കത്തി​ച്ചു​വ​ച്ചു് അതി​ന​ടു​ത്തു് ഇരു​ന്നു പെൺ​കു​ട്ടി​ക​ളും ആൺ​കു​ട്ടി​ക​ളും രാ​മ​നാ​മം ജപി​ക്കു​ന്ന​തു കേ​ട്ടാൽ ഈശ്വ​ര​വി​ശ്വാ​സ​മി​ല്ലാ​ത്ത​വർ​ക്കും സവി​ശേ​ഷ​മായ അനു​ഭൂ​തി ഉണ്ടാ​കും. എന്നാൽ സം​സ്കൃത ശ്ലോ​ക​മാ​ണു് ചൊ​ല്ലു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ അതു ചൊ​ല്ലു​ന്ന​വർ​ക്കും കേൾ​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കും ഒന്നും തോ​ന്നി​ല്ല.

(അഹിം​സ​യാ​ണു് അർ​ച​ന​ത്തി​നു​ള്ള ആദ്യ​ത്തെ പു​ഷ്പം. ഇന്ദ്രി​യ​നി​ഗ്ര​ഹം രണ്ടാ​മ​ത്തേ​തു്. സർ​വ​ഭ​ദ്ര​ത​യും ക്ഷ​മ​യും സവി​ഷേ​ത​യാർ​ന്ന പു​ഷ്പ​ങ്ങൾ. ശാ​ന്തി​യു​ടെ​യും തപ​സ്സി​ന്റെ​യും ധ്യാ​ന​ത്തി​ന്റെ​യും സത്യ​ത്തി​ന്റെ​യും പു​ഷ്പ​ങ്ങ​ളും അങ്ങ​നെ​ത​ന്നെ. എട്ടു​വി​ധ​ത്തി​ലു​ള്ള ഈ പു​ഷ്പ​ങ്ങൾ വി​ഷ്ണു​വി​നു പ്ര​തീ​ക​ര​മാ​യി ഭവി​ക്കു​ന്നു.) എന്ന സം​സ്കൃ​ത​പ​ദ്യം എന്റെ പെൺ​മ​ക്കൾ അക്ഷ​ര​ത്തെ​റ്റോ​ടു​കൂ​ടി, ഉച്ചാ​ര​ണ​വൈ​ക​ല്യ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി ചൊ​ല്ലു​മ്പോൾ അതി​ന്റെ അർ​ത്ഥ​മ​റി​യാ​വു​ന്ന എനി​ക്കു് അതിൽ വിലയം കൊ​ള്ളാൻ കഴി​യു​ന്നി​ല്ല. സം​സ്കൃ​ത​മ​റി​യാ​ത്ത ശ്രോ​താ​ക്കൾ​ക്കും എന്റെ അനു​ഭ​വം തന്നെ. സം​സ്കൃ​ത​മ​റി​യാ​മെ​ന്നു് ഭാ​വി​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കും തെ​റ്റു​പ​റ്റും. ഒരി​ക്കൽ മഹാ​ക​വി ഉള്ളൂർ തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ യൂ​ണി​വേ​ഴ്സി​റ്റി കോ​ളേ​ജിൽ പ്ര​ഭാ​ഷ​ണം നിർ​വ​ഹി​ക്കാ​നെ​ത്തി. സമ്മേ​ള​ന​മൊ​ക്കെ കഴി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം ഉള്ളൂ​രി​നോ​ടൊ​രു​മി​ച്ചു് അധ്യാ​പ​ക​രായ ഞങ്ങൾ കാ​പ്പി​കു​ടി​ക്കാ​നി​രു​ന്നു. പതി​വാ​യി വി​ഡ്ഢി​വേ​ഷം കെ​ട്ടു​ന്ന ഒരു മല​യാ​ളാ​ധ്യാ​പ​കൻ മഹാ​ക​വി​യെ ‘ഇം​പ്രെ​സ്’ ചെ​യ്തു​ക​ള​യാ​മെ​ന്നു വി​ചാ​രി​ച്ചു് “രഘു​വംശ”ത്തി​ലെ ഒരു ശ്ലോ​കം ചൊ​ല്ലി:

എന്നാൽ ബഹ്വ​മ​ന്യത എന്ന​തി​നു​പ​ക​രം അഷ്യാ​പ​കൻ ബനു​മ​ന്യത എന്നാ​ണു് പറ​ഞ്ഞ​തു്. ഉള്ളൂർ ഉടനെ അതു തി​രു​ത്തി ബഹ്വ​മ​ന്യത എന്നു പറ​ഞ്ഞു. (രാ​മഃ​ബ​ഹു അമ​ന്യ​തം രാമൻ ബഹു​മാ​നി​ച്ചു) ഉള്ളൂ​രി​ന്റെ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​ത്തിൽ സം​സ്കൃ​ത​ശ്ലോ​കം ചൊ​ല്ലേ​ണ്ട​തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നോ ആ അധ്യാ​പ​കൻ? ഞാ​നി​തു വഴി​വി​ട്ടു പറ​ഞ്ഞെ​ന്നേ​യു​ള്ളു. അതു പോ​ക​ട്ടെ. മാ​തൃ​ഭാഷ സം​സാ​രി​ക്കു​മ്പോൾ വക്താ​വി​ന്റെ ഉള്ളി​ലെ ഓജ​സ്സു് മു​ഴു​വൻ ബഹിഃ​പ്ര​കാ​ശ​നം കൊ​ള്ളും. ഏതു വി​ദേ​ശി​യു​ടെ ഭാഷ എത്ര സമർ​ത്ഥ​മാ​യി​പ്പ​റ​ഞ്ഞാ​ലും അതു​ണ്ടാ​വി​ല്ല. ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ മേന്മ കൂ​ടെ​ക്കൂ​ടെ എടു​ത്തു​കാ​ണി​ക്കു​ന്ന എനി​ക്കു് അത​റി​യാം. പി. കേ​ശ​വ​ദേ​വി​ന്റെ തനി​ക്കേ​ര​ളീ​യ​ങ്ങ​ളായ കഥകൾ വാ​യി​ക്കു​മ്പോൾ ഇരു​ട്ടിൽ ആണ്ടു​കി​ട​ക്കു​ന്ന​വ​യൊ​ക്കെ പു​റ​ത്തേ​ക്കു പോരും. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കഥ​ക​ളെ​ക്കാൾ ആയിരം മട​ങ്ങു് കലാ​ത്മ​ക​ത​യു​ള്ള പടി​ഞ്ഞാ​റൻ കഥകൾ വാ​യി​ച്ചാൽ നമ്മൾ അദ്ഭു​ത​പ്പെ​ടും. പക്ഷേ, ഒരു സ്പ​ഷ്ട​ത​ക്കു​റ​വു്. സ്നി​ഗ്ദ്ധത നമ്മു​ടെ അന്ത​രം​ഗ​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കും. ‘ദൈവമേ കൈ​തൊ​ഴാം കേൾ​ക്കു​മാ​റാ​ക​ണം’ എന്നു് ബാലിക തൊ​ഴു​കൈ​യോ​ടെ നി​ല​വി​ള​ക്കി​ന്റെ മുൻ​പി​ലി​രു​ന്നു ചൊ​ല്ലു​ന്ന​തു കേൾ​ക്കു​മ്പോൾ ശ്രോ​താ​വി​നു​ണ്ടാ​കു​ന്ന അനു​ഭൂ​തി​വി​ശേ​ഷം അതു് ഇം​ഗ്ലീ​ഷി​ലേ​ക്കാ​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞാൽ ഉണ്ടാ​കു​കി​ല്ല.

വന​ഫൂ​ലി​ന്റെ (ബാ​ല​ച​ന്ദ് മു​ഖോ​പാ​ധ്യാ​യ​യു​ടെ) ‘താ​ജ്മ​ഹൽ’ എന്ന കഥ ഉദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​യി​യെ​ടു​ത്തു് ഇതു വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കാം. ബം​ഗാ​ളി​ക്ക​ഥ​യാ​ണു് ഇതെ​ന്നു മറ​ന്ന​ല്ല ഞാൻ ഇതു പറ​യു​ന്ന​തു്. ബം​ഗാ​ളി​ന്റെ സം​സ്കാ​ര​വും കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ സം​സ്കാ​ര​വും വി​ഭി​ന്ന​മ​ല്ല. എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു മാ​ത്ര​മാ​ണു് ഞാൻ ഇക്ക​ഥ​യെ​ടു​ത്തു വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. ആഗ്ര​യ്ക്ക​ടു​ത്താ​ണു് വനഫൂൽ ഡോ​ക്ട​റാ​യി സേ​വ​ന​മ​നു​ഷ്ഠി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഒരു ദിവസം ഒരു വലിയ കു​ട്ട​യു​മാ​യി ഒരു മു​സൽ​മാൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഗെ​യ്റ്റ് കട​ന്നു് അക​ത്തെ​ത്തി. ആ പാ​വ​ത്തി​ന്റെ നട്ടെ​ല്ല് കു​ട്ട​യു​ടെ ഭാരം കൊ​ണ്ടു വള​ഞ്ഞു പോ​യി​രു​ന്നു. അയാൾ കുട്ട പണി​പ്പെ​ട്ടു താ​ഴെ​വ​ച്ചി​ട്ടു് വന​ഫൂ​ലി​നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു. ആ കു​ട്ട​യി​ലി​രി​ക്കു​ന്ന​തു് തന്റെ ഭാ​ര്യ​യാ​ണെ​ന്നു്. നാസിക പി​ളർ​ന്നു​പോ​കു​ന്ന ദുർ​ഗ​ന്ധം അതിൽ​നി​ന്നു ഉയർ​ന്നു. വനഫൂൽ ആശു​പ​ത്രി​യി​ലേ​ക്കു് അവളെ മാ​റ്റി പരി​ശോ​ധി​ച്ചു. അവ​ളു​ടെ മു​ഖ​ത്തി​ന്റെ പകു​തി​യോ​ളം അഴു​കി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു. ആ ഭാ​ഗ​ത്തെ പല്ലു​കൾ ഡോ​ക്ടർ​ക്കു് ഭീ​ക​ര​ദർ​ശ​ന​മാ​യി. കവിൾ അഴു​കി​യ​തു​കൊ​ണ്ടു് ആ പല്ലു​ക​ളാ​കെ വെ​ളി​യിൽ ആണു്. ആശു​പ​ത്രി​യു​ടെ വരാ​ന്ത​യി​ലാ​ണു് വനഫൂൽ ആ രോ​ഗി​ണി​യെ കി​ട​ത്തി​യ​തു്. വാട സഹി​ക്കാ​നാ​വാ​തെ മറ്റു രോ​ഗി​കൾ പ്ര​തി​ഷേ​ധി​ച്ചു. കമ്പൗ​ണ്ട​റോ ഡ്രെ​സ്സ​റോ അവ​ളു​ടെ അടു​ത്തു പോ​കി​ല്ല. ഭർ​ത്താ​വു് ഭാ​ര്യ​യു​ടെ അടു​ത്തു​നി​ന്നു മാ​റി​യ​തു​മി​ല്ല. പ്ര​തി​ഷേ​ധം സഹി​ക്കാ​നാ​വാ​തെ ഡോ​ക്ടർ ആ രോ​ഗി​ണി​യെ ആശു​പ​ത്രി​വ​ള​പ്പി​ലെ ഒരു വലിയ മര​ത്തി​ന്റെ ചു​വ​ട്ടി​ലാ​ക്കി. ഒരു ദിവസം വനഫൂൽ ഏതോ രോ​ഗി​യെ നോ​ക്കി​യി​ട്ടു തി​രി​ച്ചെ​ത്തി. കോ​രി​ച്ചൊ​രി​യു​ന്ന മഴ. വൃ​ദ്ധ​നും അയാ​ളു​ടെ ഭാ​ര്യ​യും മഴയിൽ കു​തിർ​ന്നു് മര​ച്ചു​വ​ട്ടിൽ നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു അദ്ദേ​ഹം കണ്ടു. ഭാര്യ രക്ഷ​പ്പെ​ടു​മോ എന്നു് ഭർ​ത്താ​വു ഡോ​ക്ട​റോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു. സത്യം പറ​യാ​തെ തര​മി​ല്ലെ​ന്നാ​യി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു്. ‘ഇല്ല’ എന്നു വനഫൂൽ മു​സൽ​മാ​നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു.

തെ​ല്ല​ക​ലെ​യാ​ണു് ‘താ​ജ്മ​ഹൽ’. ഷാ​ജ​ഹാ​ന്റെ മും​താ​സി​ന്റെ ചര​മ​സ്മാ​ര​ക​മാ​ണ​തു്. ഒരു രാ​ത്രി വനഫൂൽ അതി​ന്റെ അടു​ത്തേ​ക്കു പോയി. ചന്ദ്രിക പര​ന്നൊ​ഴു​കു​ന്നു. മാ​ന്ത്രി​ക​ത്വ​മു​ള്ള താ​ജ്മ​ഹൽ അദ്ദേ​ഹം കണ്ടു. മും​താ​സ് ചന്ദ്ര​ര​ശ്മി കൊ​ണ്ടു​ള്ള സ്വ​പ്ന​സ​ദൃ​ശ്യ​മായ ‘ഷാൾ’ പു​ത​ച്ചു വന​ഫൂ​ലി​നെ സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു തോ​ന്നി. ആ മാ​ന്ത്രി​ക​ത്വ​ത്തി​നു വി​ധേ​യ​മാ​യി അദ്ദേ​ഹം ഒന്നും മി​ണ്ടാ​നാ​വാ​തെ താ​ജ്മ​ഹ​ലി​ന്റെ മുൻ​പിൽ നി​ന്നു.

ഈ സ്മരണ ഡോ​ക്ട​റിൽ​നി​ന്നു് വി​ട്ടു​പോ​യി​ല്ല. ഒരു​ദി​വ​സം അദ്ദേ​ഹം ആശു​പ​ത്രി​യി​ലെ​ത്തി​യ​പ്പോൾ മര​ച്ചു​വ​ടു് ശൂ​ന്യ​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തു് കണ്ടു. അനേ​ക​ദി​വ​സ​ങ്ങൾ കഴി​ഞ്ഞു. ഏതോ രോ​ഗി​യെ പരി​ശോ​ധി​ച്ചി​ട്ടു് വനഫൂൽ തി​രി​ച്ചു ആശു​പ​ത്രി​യി​ലേ​ക്കു വരു​മ്പോൾ മു​സൽ​മാൻ വയലിൽ എന്തോ ജോ​ലി​യിൽ ഏർ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​തു് അദ്ദേ​ഹം കണ്ടു. വൃ​ദ്ധൻ പൊ​ട്ടിയ ചു​ടു​ക​ല്ലു​കൾ പ്ലാ​സ്റ്റർ ചെ​യ്യു​ക​യാ​ണു്. ചെളി പൂ​ശു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു അയാൾ കല്ലു​ക​ളിൽ. അയാൾ എന്തു ചെ​യ്യു​ന്നു എന്നു വനഫൂൽ ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഞാൻ എന്റെ ഭാ​ര്യ​യു​ടെ ശവ​കു​ടീ​രം നിർ​മ്മി​ക്കു​ക​യാ​ണു്” എന്നു് അയാ​ളു​ടെ മറു​പ​ടി.

വനഫൂൽ: “ശവ​കു​ടീ​ര​മോ?”

വൃ​ദ്ധൻ: “അതേ ഹുസൂർ”

വനഫൂൽ നി​ശ്ശ​ബ്ദ​നാ​യി. കു​റെ​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു് അദ്ദേ​ഹം അയാ​ളോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു.

“നി​ങ്ങൾ എവിടെ താ​മ​സി​ക്കു​ന്നു?”

“ഞാൻ ആഗ്ര​യിൽ ചു​റ്റി​ന​ട​ന്നു യാ​ചി​ക്കു​ന്നു” എന്നു മു​സൽ​മാൻ.

“നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പേ​രെ​ന്തു്?” എന്നു വനഫൂൽ. അയാ​ളു​ടെ മറു​പ​ടി: ഷാ​ജ​ഹാൻ എന്നാ​ണു്.

ഒരു​വാ​ക്കു​പോ​ലും പറ​യാ​നാ​വാ​തെ വനഫൂൽ അവി​ടെ​ത്ത​ന്നെ നി​ന്നു.

ഇക്കഥ വാ​യി​ച്ചു​തീർ​ന്ന​പ്പോൾ ഒരു മി​ന്നൽ​പ്പി​ണർ എന്റെ മാ​ന​സിക മണ്ഡ​ല​ത്തി​ലൂ​ടെ പാ​ഞ്ഞു. ഷാ​ജ​ഹാൻ ചക്ര​വർ​ത്തി​യെ​ക്കാൾ ഞാൻ ആ മു​സൽ​മാ​നെ സ്നേ​ഹി​ച്ചു. ബഹു​മാ​നി​ച്ചു. താജ് മഹൽ ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടി​ല്ല. ഇനി ഞാൻ കണ്ടാൽ അതി​ന്റെ മാ​ന്ത്രി​ക​ശ​ക്തി​ക്കു് ഞാൻ അടി​മ​പ്പെ​ടു​ക​യി​ല്ല. എന്നെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ആ യാചകൻ പൊ​ട്ടിയ ചു​ടു​ക​ല്ലു​ക​ളിൽ ചെ​ളി​തേ​ച്ചു് നിർ​മ്മി​ച്ച ശവ​കു​ടീ​ര​മാ​ണു് പ്ര​ധാ​നം. അതി​ന്റെ സൗ​ന്ദ​ര്യം സാ​ക്ഷാൽ താ​ജ്മ​ഹ​ലി​ന്റെ സൗ​ന്ദ​ര്യ​ത്തെ​ക്കാൾ മി​ക​ച്ച​താ​ണു്.

താ​ജ്മ​ഹ​ലി​ന്റെ മാ​യി​ക​ത്വ​ത്തിൽ വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ നയി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷം വനഫൂൽ നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ പാ​രു​ഷ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു വരു​ന്ന​തു കാ​ണേ​ണ്ട കാ​ഴ്ച​യാ​ണു്. ഇതും ഇതു​പോ​ലെ​യു​ള്ള കഥ​ക​ളും വാ​യി​ക്കു​മ്പോൾ നമ്മു​ടെ അന്ത​രം​ഗ​ത്തി​നു പരി​വർ​ത്ത​നം വരു​ന്നു. നമ്മൾ കൂ​ടു​തൽ നന്മ​യു​ള്ള​വ​രാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു.

(വന​ഫൂ​ലി​ന്റെ ഈ കഥയും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മറ്റു അഞ്ചു​ക​ഥ​ക​ളും “ബാ​ലി​കാ​വ​ധു” (Ballika Badhu) എന്ന ബം​ഗാ​ളി കഥാ​സ​മാ​ഹാ​ര​ത്തി​ലു​ണ്ടു്. ശര​ത്ച​ന്ദ്ര ചട്ടോ​പാ​ദ്ധ്യായ, വി​ഭൂ​തി​ഭൂ​ഷൻ വന്ദ്യോ​പാ​ദ്ധ്യായ, താ​രാ​ശ​ങ്കർ വന്ദ്യോ​പാ​ദ്ധ്യായ ഇവ​രു​ടെ​യൊ​ക്കെ കഥാ​ര​ത്ന​ങ്ങൾ ഈ ഗ്ര​ന്ഥം ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്നു. Rupa & Co പ്ര​സാ​ധ​നം. വില 195 രൂപ പു​റ​ങ്ങൾ 334.)

പ്രോ​വൈ​സ് ചാൻ​സ​ല​റാ​യി​രു​ന്ന പി. ആർ. പര​മേ​ശ്വ​ര​പ്പ​ണി​ക്കർ​ക്കു് തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ സം​സ്കൃത കോ​ളേ​ജി​ലെ അദ്ധ്യാ​പ​ക​നെ​യും കണ്ണി​നു് കണ്ടു​കൂ​ടാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു ദിവസം ഞാൻ ആ വി​രോ​ധ​ത്തി​നു് കാ​ര​ണ​മെ​ന്തെ​ന്നു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു. പണി​ക്കർ​സ്സാ​റ് മറു​പ​ടി നല്കി​യ​തു് ഇങ്ങ​നെ: “എന്റെ മേ​ശ​യു​ടെ പൂ​ട്ടു് കേ​ടാ​യാൽ അതു നന്നാ​ക്കാൻ കൊ​ല്ല​നെ വി​ളി​ക്ക​ണം. പ്ര​ധാ​ന​മ​ന്ത്രി ജവ​ഹർ​ലാൽ വി​ചാ​രി​ച്ചാൽ പൂ​ട്ടി​ന്റെ കേടു് മാ​റ്റാൻ ഒക്കു​ക​യി​ല്ല. ഈ അധ്യാ​പ​കൻ ടെ​ക്നി​ഷ്യ​നാ​ണു്. നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​വു​മാ​യി ഒരു ബന്ധ​വു​മി​ല്ലാ​ത്ത കാ​ര്യ​ങ്ങൾ അവർ​ക്ക​റി​യാം. അവ​യെ​ല്ലാം പാ​വ​പ്പെ​ട്ട ചില പി​ള്ളേ​രു​ടെ തലയിൽ അവർ അടി​ച്ചു കേ​റ്റു​ന്നു. “പണി​ക്കർ സാറ് പറ​ഞ്ഞ​തിൽ സത്യ​മി​ല്ലാ​തി​ല്ല. സം​സ്കൃത കോ​ളേ​ജിൽ യാ​സ്ക​ന്റെ നി​രു​ക്തം പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ എന്നെ​നി​ക്കു് അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്നെ​ങ്കിൽ വേ​ദ​ത്തി​ലെ പദ്യ​ങ്ങൾ​ക്കു വ്യാ​ഖ്യാ​നം നല്കു​ന്ന ആ ഗ്ര​ന്ഥം കൊ​ണ്ടെ​ന്തു പ്ര​യോ​ജ​നം? അതു​പോ​ലെ അന്ധ​വി​ശ്വാ​സ​ജ​ന്യ​മായ ജോ​ത്സ്യം പഠി​പ്പി​ക്കാൻ കൊ​ച്ചു​കു​ഞ്ഞാ​ശാ​രി എന്ന പ്ര​ഫെ​സർ അവിടെ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഇതെ​ല്ലാം ഒരു​ക​ണ​ക്കിൽ ‘excess’ ആണു്. ഈ excess കൈ​കാ​ര്യം ചെ​യ്യാൻ ടെ​ക്നീ​ഷ്യൻ​സ്. ഒന്നി​ലും excess—അമി​ത​ത്വം—പാ​ടി​ല്ല.

അടൂർ ഗോ​പാ​ല​കൃ​ഷ്ണ ന്റെ ‘സ്വ​യം​വ​രം’ എന്ന ചല​ച്ചി​ത്രം തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ പദ്മ​നാഭ തീ​യ​റ്റ​റിൽ പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ച്ച​പ്പോൾ ഞാൻ അതു കാണാൻ പോയി അന്നു തന്നെ. അതിൽ നാ​യി​ക​യാ​യി അഭി​ന​യി​ച്ച ശാ​ര​ദ​യും ഫിലിം കാണാൻ എത്തി. സിനിമ തീർ​ന്ന​പ്പോൾ ശാരദ കണ്ണീ​രൊ​ഴു​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു് കാ​റി​ന​ടു​ത്തേ​ക്കു നട​ക്കു​ന്ന​തു ഞാൻ കണ്ടു. എന്തി​നാ​ണു് അവർ കര​ഞ്ഞ​തു്? ചല​ച്ചി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ ദു​ര​ന്ത​സ്വ​ഭാ​വം കണ്ടാ​ണോ? തന്റെ അഭി​ന​യ​പാ​ഠ​വം നേ​രി​ട്ടു​ക​ണ്ടു് ഉണ്ടായ ആഹ്ലാ​ദ​ത്തി​ന്റെ കണ്ണീ​രാ​യി​രു​ന്നു​വോ അതു്? അറി​യാൻ വയ്യ. എന്താ​യാ​ലും ശാ​ര​ദ​യു​ടെ കണ്ണീ​രൊ​ഴു​ക്കാൻ excess ആയി​രു​ന്നു. എന്റെ വീ​ട്ടി​ന​ക​ത്തു ശി​വ​ക്ഷേ​ത്ര​മു​ണ്ടു്. അവി​ടെ​ച്ചെ​ന്നു് തൊ​ഴു​തി​ട്ടു് വി​കാ​ര​പാ​ര​വ​ശ്യ​ത്തോ​ടെ വാ​തു​റ​ന്നു് ഭക്ത​ജ​ന​ങ്ങൾ റോ​ഡി​ലേ​ക്കു വരു​ന്ന​തു ഞാൻ പല​പ്പോ​ഴും കണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. എന്റെ കാ​ര​ണ​വ​രു​ടെ ഭാര്യ ജി. ഭവാ​നി​യ​മ്മ പറ​ട്ട​ക​ളിൽ പറ​ട്ട​യായ തമിഴ് നോ​വ​ലു​കൾ വാ​യി​ച്ചു കേൾ​പ്പി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു എന്നെ. അവർ കൂ​ടെ​ക്കൂ​ടെ കരയും. നായകൻ ട്രെ​യിൻ ‘മിസ്’ ചെ​യ്തു എന്നാ​യി​രി​ക്കും നോ​വ​ലിൽ. ഭവാനി അമ്മ​യു​ടെ മൂ​ക്കു ചു​വ​ക്കും. കണ്ണീർ നയാ​ഗ്ര വെ​ള്ള​ച്ചാ​ട്ടം പോലെ ചാടും. എന്തി​നു് ഈ excess എന്നു് ഞാൻ മന​സ്സിൽ ചോ​ദി​ക്കും. അമി​ത​ത്വം എവി​ടെ​യും നി​ന്ദ്യ​മാ​ണു്.

കല​യി​ലും സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​നും excess പാ​ടി​ല്ല. അതു് കലാ​രാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലേ​യ്ക്കു് നയി​ക്കു​മാ​ളു​ക​ളെ ഡി​ക്കൻ​സി ന്റെ “The Old Curiosity Shop എന്ന നോ​വ​ലി​ലെ Little Nell without laughing.” വൈൽഡ്, ഡി​ക്കിൻ​സി​ന്റെ അതി​ഭാ​വു​ക​ത്വ​ത്തെ ഈ വാ​ക്യം കൊ​ണ്ടു പരി​ഹ​സി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു എന്ന​തു സ്പ​ഷ്ടം.

She was dead. Dear, gentle, patient, noble Nell was dead. Her little bird—a poor slight thing the pressure of a finger would have crushed—was stirring nimbly in its cage, and the strong heart of its child-​mistress was mute and motionless for ever—എന്നു ഡി​ക്കൻ​സി​ന്റെ വാ​ക്യ​ങ്ങൾ. വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​നോ​ടു ‘കര​യെ​ടാ, ഇല്ലെ​ങ്കിൽ ഞാൻ നി​ന്നെ കര​യി​ക്കും’ എന്നു് പറ​യു​ന്ന​തു​പോ​ലെ എനി​ക്കു് വൈൽഡ് പറ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ ചി​രി​ക്കാ​നാ​ണു് തോ​ന്നി​യ​തു്. ഈ അതി​ഭാ​വു​ക​ത്വം പോലെ—Sentimentalism പോലെ—നി​ന്ദ്യ​മാ​ണു് അതി​രു​ക​ട​ന്ന ധൈ​ഷ​ണി​ക​ത്വ​വും, തോമസ് മാനി ന്റെ നോ​വ​ലു​കൾ ധി​ഷ​ണാ​പ​ര​ങ്ങ​ളാ​ണു്. our intellectual novelist എന്നാ​ണു് ആളുകൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ സ്നേ​ഹ​പൂർ​വ്വം വി​ളി​ക്കുക. എന്തു​കൊ​ണ്ടു് അങ്ങ​നെ വി​ളി​ക്കു​ന്നു? “കടു​ക​ട്ടി​യായ” ആശ​യാ​വി​ഷ്കാ​ര​ത്തോ​ടൊ​പ്പം ഭാ​വ​നാ​ത്മ​ക​മായ ആഖ്യാ​ന​വും തോ​മ​സി​ന്റെ നോ​വ​ലു​ക​ളി​ലു​ണ്ടു്. അവ രസ​ജ​ന്യ​ങ്ങ​ള​ത്രേ.

അതി​ഭാ​വു​ക​ത്വം, ധൈ​ഷ​ണി​ക​ത്വം ഇവ​യെ​ക്കാൾ അധ​മ​ങ്ങ​ളാ​ണു് നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​ത്തെ അതേ രീ​തി​യിൽ പകർ​ത്തി വയ്ക്കു​ന്ന രചനകൾ. ആ വി​ധ​ത്തിൽ ഒരു രച​ന​യാ​ണു് മല​യാ​ളം വാ​രി​ക​യി​ലെ “കഥ​യി​ലേ​ക്കു് ഒരു ക്ലാർ​ക്കു് വീ​ണ്ടും കട​ന്നു വരു​ന്നു” എന്ന “കഥ”. ഒരു ക്ലാർ​ക്കി​ന്റെ ജീ​വി​തം അതേ​പ​ടി പകർ​ത്തി​വ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു കഥ​യെ​ഴു​തിയ ടി. എൻ. പ്ര​കാ​ശ്. സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ ഭം​ഗി​യോ മൃ​ദു​ത്വ​മോ കാ​രു​ണ്യ​മോ ഇല്ലാ​ത്ത രചന വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്കു കാ​ണ​ണ​മെ​ങ്കിൽ പ്ര​കാ​ശി​ന്റെ ഇക്കഥ വാ​യി​ച്ചാൽ മതി. മനു​ഷ്യ​ത്വം ഒട്ടു​മി​ല്ലാ​ത്ത ഇതു് വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ കൊ​ല്ലു​ന്നു. എന്തു വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും ആയി​ക്കൊ​ള്ളു. രച​യി​താ​വു് അതാ​വ​രു​തു്.

ഐൻ​സ്റ്റൈൻ: വ്യ​ക്തി​പ​ര​ങ്ങ​ളായ അഭി​ലാ​ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ സാ​ഫ​ല്യ​ത്തി​നു് യത്നി​ക്കു​ന്ന ആൾ വൈ​കി​യോ പി​ന്നീ​ടോ കടു​ത്ത നൈ​രാ​ശ്യ​ത്തി​ലെ​ത്തും.

ജീ​വി​ത​ത്തിൽ നി​ങ്ങൾ​ക്കു് ആഹ്ലാ​ദം വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ ഒരു ലക്ഷ്യ​ത്തിൽ അതിനെ ബന്ധി​പ്പി​ക്ക​ണം. ആളു​ക​ളി​ലോ വസ്തു​ക്ക​ളി​ലോ ആക​രു​തു് ആ ബന്ധം.

വ്യ​ക്തി​യു​ടെ അമ​ര​ത്വ​ത്തിൽ വി​ശ്വാ​സ​മി​ല്ല എനി​ക്കു്.

ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പ്: ബി​ഷ​പ്പി​ന്റെ മുയൽ പർ​വ്വ​ത​ത്തിൽ ഒരു ദ്വാ​ര​മു​ണ്ടാ​ക്കി അതി​ന​ക​ത്തു കയ​റി​രു​ന്നു​കൊ​ണ്ടു വി​ചാ​രി​ച്ചു. പർ​വ്വ​ത​ത്തെ താ​ങ്ങു​ന്ന​തു് അതാ​ണെ​ന്നു് അതു​പോ​ലെ​യാ​ണു് ജോസഫ് മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി യുടെ വി​ചാ​രം.

നി​ങ്ങ​ളെ എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള ഉപ​ദ്ര​വി​ക്കാൻ പോ​കു​ന്ന​തു് നേ​ര​ത്തെ തന്നെ സർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യി​ലെ അധി​കാ​രി​ക​ളെ അറി​യി​ക്ക​ണം.

ഇട​പ്പ​ള്ളി രാ​ഘ​വൻ​പി​ള്ള: എന്റെ കവി​ത​യാ​ണു് ചങ്ങ​മ്പുഴ യുടെ കവി​ത​യെ​ക്കാൾ ഉത്കൃ​ഷ്ടം. പക്ഷേ, യശ​സ്സു് ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യ്ക്കും.

പി. കു​ഞ്ഞി​രാ​മൻ​നാ​യർ: എന്റെ ഷഷ്ടി​പൂർ​ത്തി വേ​ള​യിൽ അനു​ജ​നായ നി​ങ്ങൾ എറി​ഞ്ഞ കല്ലു​കൊ​ണ്ടു് എന്റെ നെ​റ്റി പൊ​ട്ടി ചോ​ര​യൊ​ലി​ക്കു​ന്നു നോ​ക്കൂ.

ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യെ​യാ​ണു് ഇഷ്ടം അല്ലേ? ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യെ​ക്ക​വി​ഞ്ഞൊ​രു കവി​യി​ല്ലെ​ന്നു് നി​ങ്ങൾ ക്ലാ​സ്സിൽ പറ​ഞ്ഞ​തു് ചില വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ എന്നെ അറി​യി​ച്ചു.

പാലാ നാ​രാ​യ​ണൻ​നാ​യർ: കാ​ല​ത്തും വൈ​യ്കു​ന്നേ​ര​ത്തും എരു​മ​ക​ളെ ചാ​യ​ക്ക​ട​യു​ടെ മുൻ​പിൽ കൊ​ണ്ടു​ചെ​ന്നു കെ​ട്ടി പാലു കറ​ന്നു് ഉട​മ​സ്ഥ​നു് ഒഴി​ച്ചു കൊ​ടു​ക്കും ചിലർ. അതു​പോ​ലെ​യാ​ണു് അത്യ​ന്താ​ധു​നിക കവികൾ കവി​ത​യെ​ഴു​തി പത്രാ​ധി​പ​കർ​ക്കു കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു്.

നീ അധഃ​സ്ഥി​ത​നാ​ണു് എന്നു​റ​പ്പി​ക്കാൻ വേ​ണ്ടി വി​പ്ലവ കവികൾ പൂ​ന്ത​ണ​ലിൽ എന്ന​തി​നു് പൂ​ന്ത​ണ​ലി​ല് എന്നു ശി​ഖ​ണ്ഡി​പ്ര​യോ​ഗം നട​ത്തു​ന്നു. നീ എത്ര വി​ചാ​രി​ച്ചാ​ലും ഭാഷ ശരി​യാ​യി എഴു​താൻ ഒക്കു​ക​യി​ല്ല എന്നു് അര​ക്കി​ട്ടു് ഉറ​പ്പി​ക്കാ​നാ​ണു് ഈ പ്ര​യോ​ഗം.

ഏതു കവിയെ വാ​ഴ്ത്തി​യാ​ലും സമ്പൂർ​ണ്ണ​മായ പ്ര​ശംസ പാ​ടി​ല്ല. ഒരു​ട​ക്കു് ഇട്ടേ​ക്ക​ണം. പി​ന്നീ​ടു് വേ​ണ്ടി വന്നാൽ അറ്റാ​ക്ക് ചെ​യ്യാം അതു​വ​ച്ചു്.

എം. പി. അപ്പൻ: ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യു​ടെ കവിത ഏക​സ്സ്വ​ര​മാർ​ന്ന​താ​ണെ​ന്നു് നി​ങ്ങൾ എഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തു കണ്ടു. ഈ സത്യം ഇപ്പോൾ മാ​ത്ര​മേ മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യു​ള്ളോ? ഞാ​നി​ങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞെ​ന്നു് നി​ങ്ങൾ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്ത​രു​തു്.

ശൂ​ര​നാ​ട്ടു കു​ഞ്ഞൻ പിള്ള യും എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള യും ഡോ​ക്ടർ കെ. ഭാ​സ്ക​രൻ നാ​യ​രും ഒരു​മി​ച്ചി​രു​ന്നു് സം​സാ​രി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തു് ഞാൻ ചെ​ന്നു കയറി. എൻ. ജി. പി.-​ക്കു് അതു രസി​ച്ചി​ല്ല. (എൻ. ജി. പി. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള) നി​ങ്ങൾ ഇതു രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തു്.

നി​ങ്ങൾ ഇക്കാ​ര്യം രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്ത​രു​തു്.

ഞാ​നി​ങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞു​വെ​ന്നു് നി​ങ്ങൾ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്ത​രു​തു്.

കു​മാ​ര​നാ​ശാൻ മഹാ​ക​വി​യാ​ണു്. രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്ത​രു​തേ.

ഡോ​ക്ടർ കെ. ഭാ​സ്ക​രൻ​നാ​യർ: മല​യാ​ളം ലക്ച​റർ​മാർ വള്ള​ത്തോ​ളി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചും കു​മാ​ര​നാ​ശാ​നെ​ക്കു​റി​ച്ചും ഉള്ളൂ​രി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചും പ്ര​സം​ഗി​ക്കും. എല്ലാ പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങ​ളും ഒരു​പോ​ലെ​യി​രി​ക്കും.

(പാ​വ​പ്പെ​ട്ട എൻ.ജി.ഒ.യുടെ പുതിയ വീ​ടു​ക​ണ്ടി​ട്ടു് ധർ​മ്മ​രോ​ഷ​ത്തോ​ടെ) See: corruption.

കാ​മ​വി​കാ​ര​ത്തിൽ ആറാ​ട്ടു നട​ത്തു​ന്ന പീ​റ​ക്ക​വി​ത​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു് നി​ങ്ങൾ എഴു​തു​ന്ന​തു്. ഭാ​ര​തീ​യ​സം​സ്കാ​ര​ത്തെ​ക്കൂ​റി​ച്ചു് എഴു​ത​ണം നി​ങ്ങൾ.

ഇവ​ന്മാർ എഴു​തു​ന്ന കാ​ള​മൂ​ത്രം പോ​ലു​ള്ള ലേ​ഖ​ന​ങ്ങൾ ഞാൻ വാ​യി​ക്കാ​റി​ല്ല. അവ കണ്ടെ​ന്നു ഭാ​വി​ക്കാ​റു​മി​ല്ല.

ഡോ​ക്ടർ കെ. ഗോ​ദ​വർ​മ്മ: ചങ്ങ​മ്പുഴ കൃ​ഷ്ണ​പി​ള്ള ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് കവി​ത​ക​ളിൽ നി​ന്നു് ധാ​രാ​ളം മോ​ഷ്ടി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. അവ​യൊ​ക്കെ നി​ങ്ങൾ എഴു​തി​ത്ത​ര​ണം എനി​ക്കു്.

നാ​ലാ​ങ്കൽ കൃ​ഷ്ണ​പി​ള്ള: സു​ഗ​ത​കു​മാ​രി ജന്മ​നാ കവി​യ​ണു്. ഒ.എൻ.വി. കു​റു​പ്പി​ന്റെ കവിത കൃ​ത്രി​മ​മാ​ണു്.

മാ​ന്യ​നും ഉത്തി​ഷ്ഠ​മാ​ന​നു​മായ ഒരു നി​രൂ​പ​കൻ: ഡെ​ക്ക​ഡ​ന്റ് റൊ​മാ​ന്റി​സി​സ​ത്തി​ന്റെ മൂർ​ദ്ധ​ന്യാ​വ​സ്ഥ​യി​ലാ​ണു് ഒ.എൻ.വി​യു​ടെ​യും സു​ഗ​ത​കു​മാ​രി​യു​ടെ​യും കവിത. അവർ​ക്കു് അവി​ടെ​നി​ന്നു് ഒര​ടി​പോ​ലും മു​ന്നോ​ട്ടു വയ്ക്കാൻ കഴി​യു​ക​യി​ല്ല. സാ​ക്ഷാൽ കവി അയ്യ​പ്പ​പ്പ​ണി​ക്ക​രാ​ണു്.

എം. ആർ. ബി.: (വള്ള​ത്തോ​ളി​ന്റെ മകൻ ചി​റ്റൂ​രെ തത്ത​മം​ഗ​ല​ത്തു താ​മ​സി​ക്കു​ന്നു എന്നു പറഞ്ഞ എന്നോ​ടു്) വള്ള​ത്തോ​ളി​ന്റെ ഏതു ഭാ​ര്യ​യി​ലെ മകൻ?

എ. ബാ​ല​കൃ​ഷ്ണ​പി​ള്ള: നി​ങ്ങൾ​ക്കു വി​പ്ല​വ​സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലാ​ണു് താൽ​പ​ര്യ​മെ​ങ്കിൽ ഹൗ​പ്റ്റ്മാൻ എന്ന ജർ​മ്മൻ നാ​ട​ക​കർ​ത്താ​വി​ന്റെ ‘Weavers’എന്ന നാടകം വാ​യി​ക്കൂ.

എൻ. വി. കൃ​ഷ്ണ​വാ​രി​യർ കവി​ത​യെ ശു​ഷ്ക​പ​ദ്യ​മാ​ക്കി എന്നു നി​ങ്ങ​ളെ​ഴു​തി​യ​തു് ശരി​യ​ല്ല. അതു തി​രു​ത്തി​യെ​ഴു​ത​ണം.

യാ​ത്ര​പ​റ​ഞ്ഞു മു​റ്റ​ത്തി​റ​ങ്ങിയ എന്നോ​ടു് രോ​ഗാർ​ത്ത​നായ അദ്ദേ​ഹം എൻ. വി. കൃ​ഷ്ണ​വാ​രി​യർ നല്ല കവി​യാ​ണെ​ന്നു് നി​ങ്ങൾ തി​രു​ത്തി​യെ​ഴു​താൻ മറ​ക്ക​രു​തു്.

ശൂ​ര​നാ​ട്ടു കു​ഞ്ഞൻ​പി​ള്ള: ഉള്ളൂ​രി​ന്റെ കവിത ഷെ​യ്ക്സ്പി​യ​റി​ന്റെ കവി​ത​യ്ക്കു തു​ല്യ​മാ​ണു്. ചി​ല​പ്പോൾ ഷെ​യ്ക്സ്പി​യ​റെ അതി​ശ​യി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യും ഉള്ളൂർ.

കെ. സു​രേ​ന്ദ്രൻ: എൻ ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള ഉപ്പു​മാ​ങ്ങാ​ഭ​ര​ണി​യാ​ണു്. അറി​വി​ന്റെ ശക​ല​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തിൽ നി​റ​ച്ചു​വ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. പ്രാ​ക്റ്റി​ക്കൽ ആഅ​ല്പി​ക്കേ​ഷ​നി​ല്ല.

എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള: ജി ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പി​ന്റെ കവിത കവി​ത​യ​ല്ല. അതു വെറും ടെ​ക്നി​ക്കാ​ണു്. കൃ​ഷ്ണൻ നായർ ശ്ര​മി​ച്ചു​നോ​ക്കൂ. കു​റു​പ്പി​നെ​പ്പോ​ലെ എഴു​താൻ സാ​ധി​ക്കും.

എം. എച്ച്. ശാ​സ്ത്രി​കൾ: ശ്രീ​രാ​മ​നെ നേ​രി​ട്ടു കണ്ടു പൂ​ജി​ക്കാൻ നി​വൃ​ത്തി​യി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു് ശ്രീ​രാ​മ​ന്റെ പ്ര​തിമ വച്ചു പൂ​ജി​ക്കു​ന്ന​തു ഔപ​ചാ​രി​ക​കർ​മ്മം. ആമു​ഖ്യ​പ്ര​ക്രിയ എന്നർ​ത്ഥം. അതി​നാൽ formal എന്ന അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ഔപ​ചാ​രി​കം എന്നു പ്ര​യോ​ഗി​ച്ചു​കൂ​ടാ. ഔപ​ചാ​രി​കം informal ആണു്…