ബൃഹസ്പതിപുത്രൻ ശംയു ഋഷി; ബൃഹതീസതോബൃഹതീമഹാസതോ ബൃഹത്യാദികൾ ഛന്ദസ്സുകൾ; അഗ്നിമരുദാദികൾ ദേവത. (മാകന്ദമഞ്ജരി)
വായ്ക്കുമമർത്ത്യനാമീയഗ്നിയെ;
മിത്രംപോലിഷ്ടനാം ജാതവേദസ്സിനെ –
യത്ര പുകഴ്ത്തിടാ,മെങ്ങളുമേ.1
നല്കുകീ, ഹവ്യവാഹന്നു നാമും.
പോർകളികളിൽക്കാക്കട്ടേ, വായ്പു വരുത്തട്ടേ;
മൈകൾക്കും രക്ഷ ചെയ്യട്ടെ,യവൻ!2
നിർജ്ജരനുൽക്കൃഷ്ടനങ്ങുന്നഗ്നേ:
അച്ഛിന്നകാന്ത്യാ വിളങ്ങും നീ തന്നാലു, –
മുജ്ജ്വലത്വത്താൽ വെളിച്ചം ശുചേ!3
പ്രത്യഹം: രക്ഷയ്ക്കുവരെയെല്ലാം
ബുദ്ധിയാൽക്കർമ്മത്താലെത്തിയ്ക്കുകി,ങ്ങഗ്നേ;
ഭുക്തികൊടുക്ക; ഭുജിയ്ക്ക, നീയും!4
മബ്ധിനീര,ഭ്രങ്ങൾ, കാടുകളും;
നേതാക്കൾ കെല്പിൽ മഥിയ്ക്കെപ്പിറക്കുന്നു,
മേദിനിതന്നുയർസ്ഥാനത്തവൻ.5
വാനിങ്കൽപ്പാറിപ്പൂ, ധൂമമവൻ;
കൂരിരുൾ നീക്കി വിളങ്ങുന്നു, രാവുമായ് –
ച്ചേരും വൃഷാവു കറുത്ത രാവിൽ.6
നിൽക്കാന്ത്യാ വായ്ച നീ വന്മഹസ്സാൽ
കത്തുകെ,ങ്ങൾക്കു ധനത്തിനായ്പ്പാവക –
കത്തുക, തേജസ്സിന്നായിശ്ശുചേ!7
യ്ക്കൊക്കെഗ്ഗൃഹേശ്വരനല്ലോ, ഭവാൻ:
നേരേ വളർത്തിപ്പോരുന്നോനെ നീയൊരു
നൂറവനത്താൽ നൂറാണ്ടുകാലം
പാതകം പറ്റാതെ പാലിയ്ക്കവേണമേ,
സ്തോതാക്കന്മാർക്കു നല്ക്കുന്നോരെയും!8
ദ്രഷ്ടവ്യനായ നീയഗ്നേ, വസോ;
ഇദ്ധനത്തിന്റെ നേതാവു നീയെങ്ങൾതൻ
പുത്രർക്കും ചേർക്കുകു,റപ്പു വെക്കം!9
രക്ഷയാൽ നീ പുത്രപൗത്രന്മാരെ;
ദേവകോപത്തെയും മർത്ത്യദ്രോഹത്തെയും
വേർപെടുക്കെ,ങ്ങളിൽനിന്നു ഭവാൻ!10
പാൽ തരും പയ്യിന്നടുക്കൽ നിങ്ങൾ;
പൈതലിനോടിടചേർക്കയും ചെയ്യുവിൻ,
ബാധയേശാത്തപടിയ്ക്കവളെ:11
ത്തിന്നമർത്ത്യാന്നം കൊടുപ്പോളവൾ;
ശീഘ്രമരുത്സുഖതൽപരയാമവൾ
സൗഖ്യാർത്ഥം തണ്ണീരൊത്താഗമിപ്പോൾ!12
മര്യമാവിന്റെ നുത്യർഹതയും,
വിഷ്ണുവിൻ ശ്രീവായ്പും ചേരുമാ മാരുത –
വർഗ്ഗത്തെ വാഴ്ത്തുന്നേൻ, വാങ്ങാനായ് ഞാൻ!14
വാരൊളി വീശും; പുലർത്തിപ്പോരും –
ഇപ്പടിയുള്ള മരുദ്ബലം മർത്ത്യർക്കി –
ന്നൊപ്പം തരിക, നൂറായിരങ്ങൾ:
കാട്ടട്ടേ, ഗൂഢസമ്പത്തിനെ; ഞങ്ങൾക്കു
കിട്ടുമാറാക്കട്ടേ, സമ്പത്തിനെ!15
പോരിടാൻ പാഞ്ഞേല്ക്കും പറ്റലരെ
പാരം വലച്ചരുളേണമേ; നിൻചെവി –
ച്ചാരത്തു നിന്നു പുകഴ്ത്തുന്നേൻ, ഞാൻ!16
കൊല്കയും വേണം, നീ കൊള്ളാത്തോരെ;
പറ്റലർ കേറിപ്പിടിയ്ക്കയുംചെയ്യായ്ക,
പക്ഷിയെപ്പാശം വിരിപ്പോൻപോലെ!17
ക്കൊത്തവൻ, സമ്പത്താൽപ്പൂഷാവേ, നീ;
യുദ്ധത്തിൽ നോക്കുക, കാക്കുക, ഞങ്ങളെ –
യദ്യ, പണ്ടേത്തോരെയെന്നപോലെ!19
ഭദ്രയാം നിങ്ങൾതൻ സൂനൃതോക്തി
കൊണ്ടുവരെട്ടേ, വരേണ്യത്തെ മൈവിറ –
യുണ്ടാക്കും യാജ്യമരുത്തുക്കളേ!20
ദ്യോവിനെ,ദ്ദേവനാം സൂര്യൻപോലെ;
കുമ്പിടുവിയ്ക്കുന്ന യജ്ഞാഹമാം ബലം
സംഭരിച്ചോർ, മരുത്തുക്കളവർ.
വൃത്രഘ്നമായി വിളങ്ങുവൊന്ന,ബ്ബലം;
വൃത്രഘ്നമബ്ബലം മേത്തരമേ!21
ഭൂവൊരുവട്ടമേ ജാതയായി;
പൃശ്നിതൻ പാലൊരുവട്ടമത്രേ കറ –
ന്നിട്ടുള്ളൂ; മറ്റൊന്നുണ്ടാകില്ലേ,വം!22
[1] ഇഷ്ടൻ = പ്രിയൻ.
[2] വായ്പ = വളർച്ച, വിജയം.
[3] ഉൽക്കൃഷ്ടൻ – ഗുണാധികൻ. ശുചി = അഗ്നി.
[4] ഉത്തമദേവയഷ്ടാവ് = മഹാന്മാരായ ദേവന്മാരെ യജിയ്ക്കുന്നവൻ. യജിയ്ക്ക – ആ ദേവന്മാരെ. ബുദ്ധിയാൽക്കർമ്മത്താൽ – ബുദ്ധികൊണ്ടും കർമ്മംകൊണ്ടും, ഭുക്തി – അവർക്കുള്ള ഹവിസ്സ്.
[5] അത്തോയഗർഭത്തെ – ആ ജലാന്തവർത്തിയായ അഗ്നിയെ: ബഡബാഗ്നി, വൈദ്യുതാഗ്നി, ദാവാഗ്നി. ഉയർസ്ഥാനത്ത് – ഉയർന്ന (ഉൽക്കൃഷ്ടമായ) സ്ഥാനത്ത്, യജ്ഞസ്ഥലത്ത്.
[7] തേജസ്സിനായി – ഞങ്ങൾക്കു തേജസ്സുണ്ടാക്കാൻ. ശംയുവിന്റെ ഭ്രാതാവത്രേ, ഭരദ്വാജൻ.
[8] വളർത്തിപ്പോരുന്നോനെ – അങ്ങയെ ജ്വലിപ്പിയ്ക്കുന്ന എന്നെ. നല്ക്കുന്നോരെയും – ധനം കൊടുക്കുന്ന ഉദാരന്മാരെയും പാലിയ്ക്കവേണമേ.
[9] ദ്രഷ്ടവ്യൻ = ദർശനീയൻ. ഇദ്ധനം – ലോകത്തിലെ സമ്പത്ത്. ഉറപ്പു ചേർക്കുക – ധനം നല്കി.
[10] സമേതം – കൂടിച്ചേർന്ന. രക്ഷയാൽ – രക്ഷകൾകൊണ്ട്.
[11] അധ്വര്യുക്കളോട്: നൂതനസ്തോത്രരായ് – പുതിയ സ്തോത്രത്തോടേ; സ്തോത്രത്തിന്നിവിടെ വിളി എന്നാണർത്ഥം. പൈതൽ – പശുക്കുട്ടി. മരുത്തുക്കളാണ്, ഇതുമുതൽ അഞ്ചൃക്കുകളുടെ ദേവത.
[12] അമർത്ത്യാന്നം – മരണാഹിത്യസാധകമായ അന്നം. അവൾ – പയ്യ്. ശീഘ്രമരുത്സുഖതൽപര = വേഗവാന്മാരായ മരുത്തുക്കളുടെ സുഖത്തിൽ താൽപര്യമുള്ളവൾ. തണ്ണീർ – വർഷജലം.
[13] എല്ലാം – സർവകാമങ്ങളും. എല്ലാർക്കുമുള്ളന്നം – എല്ലാവർക്കും തികയുന്ന അന്നം. രണ്ടും – പയ്യിനെയും അന്നത്തെയും. ഭരദ്വാജന്ന് – എന്റെ ഭ്രാതാവിന്ന്. ഏകീടുവിൻ – മരുത്തുക്കളോടു പ്രത്യക്ഷോക്തി.
[14] ഇന്ദ്രന്റെ സൽക്കർമ്മവും, വരുണന്റെ പ്രജ്ഞയും, ആര്യമാവിന്റെ സ്തുത്യതയും, വിഷ്ണുവിന്റെ ശ്രീമത്ത്വവും മരുത്തുക്കൾക്കുണ്ടെന്ന്. വാങ്ങാൻ – എന്റെ ഹവിസ്സ് അവർ സ്വീകരിപ്പാൻ.
[15] മർത്ത്യർക്കു് – മനുഷ്യരായ ഞങ്ങൾക്ക്. നൂറായിരങ്ങൾ – ധനം.
[16] ഇതുമുതൽ നാലൃക്കുകളുടെ ദേവത, പൂഷാവാകുന്നു: ശ്രീ = കാന്തി.
[17] കാകരെപ്പോറ്റും, മരത്തെ – പുത്രപൗത്രാദികളെയും മറ്റു പലരെയും പുലർത്തിപ്പോരുന്ന എന്നെ. കൊള്ളാത്തോർ – അസത്തുക്കൾ. എന്നെ ശത്രുക്കൾ പിടിയ്ക്കയും ചെയ്യരുത്. പാശം (വല) വിരിപ്പോൻ – വേടൻ.
[18] തയിർ നിറച്ച തോൽത്തുരുത്തി സദാ പൂഷാവിന്റെ തേരിലുണ്ടായിരിയ്ക്കും; അതിനൊത്ത സഖ്യം ഞങ്ങൾക്കും കിട്ടട്ടെ.
[19] നോക്കുക – അനുഗ്രഹദൃഷ്ടികൊണ്ട്. അദ്യ = ഇന്ന്.
[20] ഈ ഋക്കിന്റെയും അടുത്തതിന്റെയും ദേവത, മരുന്മാതാവായ പൃശ്നിയാകുന്നു: സൂനൃതോക്തി – മാധ്യമികയായ പ്രിയസത്യവാക്ക് വരേണ്യം – ധനമെന്നർത്ഥം. യാജ്യർ = യജനീയർ.
[21] കുമ്പിടുവിയ്ക്കുന്ന – ശത്രുക്കളെ. വൃത്രഘ്നം – വൃത്രാദ്യസുരരെ ഹനിച്ചത് മേത്തരമേ = മികച്ചതുതന്നെ.
[22] ഒരുവട്ടം – ഒരു പ്രാവശ്യം. കറന്നിട്ടുള്ള – പൃശ്നിയുടെ പാൽ രണ്ടാമതു കറക്കപ്പെടില്ല; ആ പാലിൽനിന്നു മരുത്തുക്കൾ ജനിയ്ക്കുക എന്നതും രണ്ടാമതുണ്ടാവില്ല. മരുത്തുക്കൾ നിസ്തുല്യരാണെന്നു സാരം. പൃശ്നിയുടെ പാലിൽനിന്നത്രേ മരുത്തുക്കൾ ജനിച്ചത്.