ചക്ര​വാ​ള​ത്തിൽ​നി​ന്നും സന്ധ്യാ​രാ​ഗം മാ​യു​ക​യും ഇരു​ട്ടി​നു് കട്ടി​കൂ​ടി​വ​രി​ക​യും ചെ​യ്യു​മ്പോ​ഴാ​ണു് ജ്ഞാ​ന​ദേ​വ​ത​യു​ടെ മൂങ്ങ ചിറകു വി​രി​ക്കുക എന്നു് ഹെഗൽ. അതു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​വാ​ദി​ക​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം പൊ​യ്പ്പോയ സു​വർ​ണ​കാ​ല​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ഓർമ്മ കാ​ല്പ​നി​ക​മായ ഗൃ​ഹാ​തു​ര​ത്വ​മ​ല്ല. നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​മായ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​നും കർ​ക്ക​ശ​മായ ആത്മ​പ​രി​ശോ​ധ​ന​യ്ക്കു​മു​ള്ള അവ​സ​ര​മാ​ണി​തു്. അങ്ങ​നെ നോ​ക്കു​മ്പോൾ കേ​ര​ളീയ ജീ​വി​ത​ത്തിൽ​നി​ന്നു് അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന നവോ​ത്ഥാന നന്മ​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ഏതൊരു ആലോ​ച​ന​യും നമ്മു​ടെ നവോ​ത്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​സ​ന്ദർ​ഭ​ത്തി​ലേ​ക്കും അതി​ന്റെ സവി​ശേ​ഷ​ത​ക​ളി​ലേ​ക്കും കണ്ണ​യ​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് ആരം​ഭി​ക്കേ​ണ്ട​തു്.

അധി​നി​വേ​ശാ​ന​ന്തര സമൂ​ഹ​ങ്ങ​ളിൽ (post-​colonial societies) പാ​ശ്ചാ​ത്യ ചരി​ത്രാ​നു​ഭ​വ​ത്തി​ന്റെ ചു​വ​ടു​പി​ടി​ച്ചു് ‘നവോ​ത്ഥാ​നം’ (renissance), ‘മത​പ​രി​ഷ്ക​ര​ണ​പ്ര​സ്ഥാ​നം’ (reformation), ‘ജ്ഞാ​നോ​ദ​യം’ (enlightenment), ‘ആധു​നീ​ക​ര​ണം’ (modernisation) തു​ട​ങ്ങിയ പരി​കൽ​പ​ന​കൾ ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് നമ്മു​ടെ തനതു ചരി​ത്ര​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളെ​യും സാ​മു​ഹിക മാ​റ്റ​ങ്ങ​ളെ​യും വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യാ​നു​ള്ള ശ്ര​മ​ങ്ങൾ വ്യാ​പ​ക​മാ​യി കാ​ണാ​നു​ണ്ടു്. എന്നാൽ ഈ പരി​കൽ​പ​ന​കൾ എത്ര​ത്തോ​ളം അനു​യോ​ജ്യ​മാ​ണെ​ന്ന ചോ​ദ്യം അപൂർ​വ​മാ​യേ ഉന്ന​യി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​റു​ള്ളു. പാ​ശ്ചാ​ത്യ ക്രേ​ന്ദീ​കൃ​ത​മായ (Euro-​centric)) വാർ​പ്പു​മാ​തൃ​ക​കൾ നമ്മു​ടെ അക്കാ​ദ​മി​ക് സമൂ​ഹ​ത്തി​ലു​ള്ള പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ അധീ​ശ​ത്വ​വും അപ്ര​മാ​ദി​ത്ത പരി​വേ​ഷ​വും ഇത്ത​രം അലോ​സ​ര​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന സം​ശ​യ​ങ്ങ​ളെ മു​ള​യിൽ തന്നെ നു​ള്ളാ​നാ​ണു് ശ്ര​മി​ക്കാ​റു്. അധി​നി​വേ​ശാ​ന​ന്തര സമൂ​ഹ​ങ്ങ​ളി​ലെ ബു​ദ്ധി​ജീ​വി വൃ​ന്ദ​ത്തെ പൊ​തു​വിൽ ഭരി​ക്കു​ന്ന വി​ധേ​യ​മ​നോ​ഗ​തി​യു​മാ​യി ഇതിനെ കൂ​ട്ടി​വാ​യി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണു്.

ബാ​രുണ്‍ ഡേ, പാർ​ത്ഥാ ചാ​റ്റർ​ജി, റൊ​മീ​ളാ ഥാ​പ്പർ, എസ്. എൻ. ഗാം​ഗു​ലി, ദീ​പേ​ഷ് ചക്ര​വർ​ത്തി, ജെ. സി. ഹീ​സ്റ്റർ​മാൽ തു​ട​ങ്ങി ഒട്ടേ​റെ ചരി​ത്ര​കാ​ര​ന്മാ​രും സാ​മൂ​ഹ്യ​ശാ​സ്ത്ര​കാ​ര​ന്മാ​രും നമ്മു​ടെ ആധു​നീ​ക​രണ പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ അന്തർ​ഭ​വി​ച്ചു കി​ട​ക്കു​ന്ന ആഴ​മേ​റിയ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. 18, 19 നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ളിൽ അധി​നി​വേ​ശ​കാ​ല​ത്താ​ണു് ആധു​നി​ക​ത​യു​ടെ ആവിർ​ഭാ​വം. ഒരർ​ത്ഥ​ത്തിൽ നവോ​ത്ഥാന മത​പ​രി​ഷ്ക​രണ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളു​മെ​ല്ലാം ഈ സാ​മൂ​ഹ്യ സാ​മ്പ​ത്തിക പ്ര​തി​ഭാ​സ​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നു. എത്ര അപൂർ​ണ​മാ​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും ആധു​നീ​ക​ര​ണം നമ്മെ യൂ​റോ​പ്പിൽ രൂ​പം​കൊ​ണ്ട മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത സാ​മ്പ​ത്തിക ക്ര​മ​വു​മാ​യി അഭേ​ദ്യ​മായ രീ​തി​യിൽ കണ്ണി​ചേർ​ത്തു എന്ന​താ​ണു് വാ​സ്ത​വം. പക്ഷേ, പതിവു ചരി​ത്ര​ര​ചന കോണ്‍സ്റ്റാ​ന്റി​നോ​പ്പി​ളി​ന്റെ പത​ന​ത്തോ​ടെ ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കണ​ക്കാ​ക്കു​ന്ന, നാലു നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ളി​ലാ​യി പര​ന്നു​കി​ട​ക്കു​ന്ന യൂ​റോ​പ്യൻ ചരി​ത്രാ​നു​ഭ​വ​ത്തിൽ​നി​ന്നു പല കാ​ത​ലായ അം​ശ​ങ്ങ​ളി​ലും വ്യ​ത്യ​സ്തത പു​ലർ​ത്തു​ന്ന ഒന്നാ​ണു് ഇന്ത്യ​യി​ലു​ണ്ടായ ചരി​ത്ര​പ​രി​ണാ​മ​ങ്ങൾ എന്നും നാം തി​രി​ച്ച​റി​യേ​ണ്ട​തു​ണ്ടു്.

നവോ​ത്ഥാ​നം, മത​പ​രി​ഷ്ക​രണ പ്ര​സ്ഥാ​നം, പ്ര​തി​പ​രി​ഷ്ക​രണ പ്ര​സ്ഥാ​നം, ശാ​സ്ത്ര​സാ​ങ്കേ​തി​ക​വി​ദ്യ​യി​ലു​ണ്ടാ​കു​ന്ന കു​തി​പ്പ്, പു​തി​യ​ലോ​ക​ത്തെ ‘കണ്ടെ​ത്തു​ന്ന’ കപ്പൽ​യാ​ത്ര​കൾ, കോ​ള​നി​വ​ത്ക​ര​ണം, ദേശ—രാ​ഷ്ട്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്ഥാ​പ​നം, ഫ്ര​ഞ്ചു​വി​പ്ല​വം, അമേ​രി​ക്കൻ ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളു​ടെ ആവിർ​ഭാ​വം, അമേ​രി​ക്ക​യി​ലെ ആഭ്യ​ന്ത​ര​യു​ദ്ധം എന്നി​ങ്ങ​നെ അത്യ​ന്തം വൈ​വി​ധ്യ​മാർ​ന്ന ചരി​ത്ര പരി​ണാ​മ​ങ്ങ​ളാ​ണു് ആധു​നിക യു​ഗ​ത്തി​ന്റെ പി​റ​വി​ക്കു വഴി​തെ​ളി​ച്ച​തു്. ചു​രു​ക്കെ​ഴു​ത്തി​നു് തി​ക​ച്ചും അസാ​ദ്ധ്യ​മാ​ക്കു​ന്ന​താ​ണ് ഈ സം​ഭ​വ​ബ​ഹു​ല​മായ കാ​ല​ഘ​ട്ടം. എങ്കി​ലും മു​ഖ്യ​മാ​യും ഈ മാ​റ്റ​ങ്ങ​ളെ അട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ഇവ​യാ​ണു്.

1. ജന്മി–നാ​ടു​വാ​ഴി വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ അസ്ത​മ​യം.
2. വി​ജ്ഞാ​ന​ത്തി​ന്റെ മണ്ഡ​ല​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​കു​ന്ന വി​സ്ഫോ​ട​ക​മായ വി​കാ​സം.
3. മധ്യ​കാ​ല​യു​ഗ​ത്തി​ന്റെ ശേ​ഷി​പ്പായ ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​നു് ലഭി​ക്കു​ന്ന തി​രി​ച്ച​ടി​യും മത​നി​ര​പേ​ക്ഷ ഭര​ണ​ക്ര​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ ആവിർ​ഭാ​വ​വും.
4. യു​ക്തി​ക്കും ശാ​സ്ത്രീ​യ​ത​ക്കും ലഭി​ക്കു​ന്ന സമ്മ​തി.
5. മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത ക്ര​മ​ത്തി​ന്റെ വ്യാ​പ​നം

ഈ മു​ഖ്യ​സ​വി​ശേ​ഷ​ത​ക​ളു​ടെ വെ​ളി​ച്ച​ത്തിൽ നമ്മു​ടെ ചരി​ത്ര​പ​രി​ണാ​മ​ത്തെ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു് കൗ​തു​ക​ക​ര​മാ​ണു്. കാരണം, അതു് അധി​നി​വേ​ശ​കാല ആധു​നി​ക​ത​യിൽ അട​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന അപ​രി​ഹാ​ര്യ​മായ പല വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു​മാ​ണു് നമ്മെ നയി​ക്കു​ന്ന​തു്.

ഒരു വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ പരി​വേ​ഷ​വു​മാ​യാ​ണു് മു​ത​ലാ​ളി​ത്തം ലോ​ക​ച​രി​ത്ര​ത്തി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു​വ​ന്ന​തു് എന്നു് നാം വി​സ്മ​രി​ച്ചു​കു​ടാ. ‘വ്യാ​വ​സാ​യിക വി​പ്ല​വം’ വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ പെ​ട്ടെ​ന്നു​ണ്ടായ ഒരു കു​തി​പ്പ​ല്ലെ​ന്നും സാ​ങ്കേ​തി​ക​വി​ദ്യ​യി​ലും കൃ​ഷി​യി​ലും സാ​മ്പ​ത്തിക ഘട​ന​യി​ലും ഏതാ​ണ്ടു് നൂ​റ്റ​മ്പ​തു് ഇരു​ന്നൂ​റു വർ​ഷ​ങ്ങൾ​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടായ മാ​റ്റ​ങ്ങ​ളു​ടെ ആകെ​ത്തു​ക​യാ​ണെ​ന്നു ലാൻ​ഡ​സ്സി​നെ​പ്പോ​ലെ​യു​ള്ള, സാ​മ്പ​ത്തിക ചരി​ത്ര​കാ​ര​ന്മാർ, ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലെ അനു​ഭ​വ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ വാ​ദി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന​തു് ശരി​ത​ന്നെ. പൊ​തു​ഉ​ട​മ​സ്ഥ​ത​യിൽ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഗ്രാ​മീണ ജന​ത​യു​ടെ ഭുമി, ഭൂ​വു​ട​മ​ക​ളു​ടെ കൈ​യി​ലേൽ​പ്പി​ക്കു​ക​യും ഗ്രാ​മീണ ജനതയെ പാ​പ്പ​രാ​ക്കി നവജാത നഗ​ര​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് ആട്ടി​ത്തെ​ളി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടു് സമാ​രം​ഭി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഈ മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​വ​ത്ക​ര​ണം പക്ഷേ, സാ​മൂ​ഹി​ക​വും രാ​ഷ്ട്രീ​യ​വും തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മായ ഒട്ടേ​റെ മാ​റ്റ​ങ്ങൾ​ക്കു് ത്വ​ര​ക​മാ​യി എന്ന വസ്തുത നാം കാ​ണാ​തി​രു​ന്നു​കൂ​ടാ. എൻ​സൈ​ക്ലോ​പീ​ഡിയ എന്ന പേ​രി​ല​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഫ്ര​ഞ്ചു ദാർ​ശ​നി​ക​രും പരീ​ക്ഷ​ണാ​ധി​ഷ്ഠിത ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ തല​തൊ​ട്ട​പ്പ​നായ ബേ​ക്ക​ണും ആധു​നിക ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ അടി​ത്തറ പാകിയ കോ​പ്പർ​നി​ക്ക​സ്, ഗലീ​ലി​യോ, ന്യൂ​ട്ടണ്‍, ഡാർ​വിൻ തു​ട​ങ്ങിയ ശാ​സ്ത്ര​കാ​ര​ന്മാ​രും ടോം​പെ​യിൻ, മോണ്‍റ​ഗ​സ്ക്ക്, റു​സ്സോ തു​ട​ങ്ങിയ സാ​മൂ​ഹ്യ​ശാ​സ്ത്ര​കാ​ര​ന്മാ​രും ബ്ലേ​ക്ക്, വേ​ഡ്സ്വർ​ത്തു്, കോൾ​റി​ഡ്ജ് തു​ട​ങ്ങിയ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാ​രും ഡാ​ന്റ​ണേ​യും റോ​ബ​സ്പി​യ​റേ​യും ജോർജ് വാ​ഷി​ങ്ട​ണേ​യും പോ​ലു​ള്ള രാ​ഷ്ട്രീയ നേ​താ​ക്ക​ളും അട​ങ്ങിയ ഒരു മഹാ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​മാ​ണു് ഈ സാ​മൂ​ഹി​ക​പ്പ​കർ​ച്ച​കൾ​ക്കു സാ​ര​ഥ്യം വഹി​ച്ച​തു്. ഈ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തെ പ്ര​സി​ദ്ധ ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ചരി​ത്ര​കാ​ര​നായ ഇ. ജെ. ഹോ​ബ്സ് ബോം വി​പ്ല​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ല​ഘ​ട്ടം (age of revolutions) എന്നു വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു് ആക​സ്മി​ക​മ​ല്ല. കാരണം ലോകം കീ​ഴ്മേൽ മറി​യു​ക​യാ​ണെ​ന്ന പ്ര​തീ​തി അന്ന​ത്തെ സാ​മൂ​ഹി​കാ​നു​ഭ​വ​ത്തി​ന്റെ മു​ഖ​മു​ദ്ര​യാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ ജന്മി​ത്വ​ത്തി​നെ​തി​രായ വി​പ്ല​വ​പ്പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ലൂ​ടെ വളർ​ന്നു​വ​ന്ന ഒന്ന​ല്ല ഇന്ത്യൻ ബൂർ​ഷ്വാ​സി. മറി​ച്ചു് നാ​ട്ടിൻ​പു​റ​ങ്ങ​ളി​ലെ വൻകിട ജന്മി​വർ​ഗ​ത്തിൽ വേ​രു​ക​ളു​ള്ള അവ​രു​മാ​യി പല​മ​ട്ടിൽ സന്ധി ചെ​യ്യു​ന്ന ഒരു വി​ഭാ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു അവർ. പ്ര​സി​ദ്ധ മാർ​ക്സി​യൻ സാ​മ്പ​ത്തിക ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​നായ അശോക് മിത്ര പറ​യാ​റു​ള്ള ഒരു കഥ ഇവ​രു​ടെ സങ്ക​ര​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​ലേ​ക്കു് വിരൽ ചൂ​ണ്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. പ്ലാ​നി​ങ് കമ്മീ​ഷ​നിൽ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​മ്പോൾ ഒരു സാ​മ്പ​ത്തിക സർ​വേ​യു​ടെ ഭാ​ഗ​മാ​യി മിത്ര അഹ​മ്മ​ദാ​ബാ​ദ് സന്ദർ​ശി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. കർഷകർ, വ്യ​വ​സാ​യി​കൾ, ട്രേ​ഡ് യൂ​ണി​യൻ നേ​താ​ക്കൾ തു​ട​ങ്ങിയ സമ്പ​ദ്ഘ​ട​ന​യു​ടെ വിവിധ മണ്ഡ​ല​ങ്ങ​ളിൽ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​മാ​യി കൂ​ടി​ക്കാ​ഴ്ച നട​ത്തി വി​വ​ര​ങ്ങൾ ശേ​ഖ​രി​ക്കുക എന്ന​താ​യി​രു​ന്നു യാ​ത്രോ​ദ്ദേ​ശം. ഒരു പകൽ മു​ഴു​വൻ ഇത്ത​രം കൂ​ടി​ക്കാ​ഴ്ച​കൾ​ക്കാ​യി മാ​റ്റി​വ​ച്ചി​രു​ന്നു. ആദ്യം ചേ​മ്പർ ഓഫ് കോ​മേ​ഴ്സ്, പി​ന്നെ ചണ​മി​ല്ലു​ട​മ​കൾ, തു​ണി​മി​ല്ലു​ട​മ​കൾ എന്നി​ങ്ങ​നെ… എല്ലാ​വ​രെ​യും കണ്ടു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ഉരു​ത്തി​രി​ഞ്ഞു​വ​ന്ന രസ​ക​ര​മായ കാ​ര്യം എല്ലാ​വ​രും ‘റുയ’മാ​രാ​യി​രു​ന്നു—ഒരു കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ അം​ഗ​ങ്ങൾ തന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു—എന്ന​ത​ത്രെ. ട്രേ​ഡ് യൂ​ണി​യൻ നേ​താ​വാ​യി വന്ന ആളും ഒരു ‘റുയ’തന്നെ. തൊ​ഴി​ലാ​ളി സം​ഘ​ട​ന​കൾ​പോ​ലും മു​ത​ലാ​ളി​ക​ളെ​കൂ​ടി ഉൾ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യാ​ണു് രൂ​പീ​ക​രി​ക്കേ​ണ്ട​തെ​ന്ന ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ നി​ബ​ന്ധ​ന​യാ​യി​രു​ന്നു ഈ വി​ചി​ത്രാ​വ​സ്ഥ​ക്കു കാ​ര​ണ​മാ​യ​തു്! നാ​ടു​വാ​ഴി​ത്ത​ത്തോ​ടു പട​വെ​ട്ടി വളർ​ന്നു​വ​രു​ന്ന ഒരു ബൂർ​ഷ്വാ വർ​ഗ്ഗ​ത്തി​ന്റെ അഭാ​വ​ത്തിൽ ആധു​നീ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര നേ​തൃ​ത്വം ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ഭരണം വളർ​ത്തി​യെ​ടു​ത്ത പുതിയ വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ, ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് വാ​ണി​ജ്യ​ത്തെ​യും അവ​രു​ടെ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​വൃ​ന്ദ​ത്തെ​യും ആശ്ര​യി​ച്ചു സമ്പ​ന്ന​രായ ഒരു വരേ​ണ്യ​വൃ​ന്ദ​ത്തി​ന്റെ കൈ​ക​ളിൽ അമർ​ന്നു. ബംഗാൾ നവോ​ത്ഥാ​ന​ത്തെ വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മാ​യി അപ​ഗ്ര​ഥി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ബാ​രുണ്‍ഡേ പറ​യു​ന്നു: അവർ വർ​ഗ​സ്ഥാ​യി ഇല്ലാ​ത്ത, എന്നാൽ പാ​ര​മ്പ​ര്യ​നി​ഷ്ഠ​വു​മ​ല്ലാ​ത്ത ഒരു വരേ​ണ്യ​വർ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു—കർ​ഷ​കർ​ക്കും കൈ​ത്തൊ​ഴി​ലു​കാർ​ക്കും അന്യ​മായ സാം​സ്കാ​രിക പ്ര​മാ​ണ​ങ്ങൾ സ്വീ​ക​രി​ച്ച്, അവ​രു​ടെ അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ മി​ച്ചം​കൊ​ണ്ടു് കാ​ല​യാ​പ​നം നട​ത്തു​ന്ന​വർ. ആന്ത​രി​ക​മാ​യി ശി​ഥി​ല​വും, പര​സ്പര വി​രു​ദ്ധ​വു​മായ നി​ല​പാ​ടു​കൾ ആണി​വ​രു​ടെ ജീവിത ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ (‘Life world’, ‘Habermas’) സവി​ശേ​ഷത. രാ​ജാ​റാം മോഹൻ റോ​യി​യും തോമു ദത്തും ആന​ന്ദാ​കു​മാ​ര​സ്വാ​മി​യും രാ​ജ​രാ​ജ​വർ​മ​യും ചന്തു​മേ​നോ​നും കു​മാ​ര​നാ​ശാ​നു​മെ​ല്ലാം ഈ വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ന്റെ ആശ​യ​കാ​ലു​ഷ്യ​ങ്ങ​ളും ആത്മ​സം​ഘർ​ഷ​ങ്ങ​ളും ഏറി​യും കു​റ​ഞ്ഞും നെ​ഞ്ചി​ലേ​റ്റി​യ​വ​രാ​യി​രു​ന്നു. എല്ലാ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ​യും സാം​സ്കാ​രി​ക​മായ ഒരു വീ​ക്ഷ​ണ​കോ​ണി​ലൂ​ടെ മാ​ത്രം കാ​ണു​ക​യും ആധു​നീ​ക​ര​ണ​ത്തെ പാ​ശ്ചാ​ത്യ​വ​ത്ക​ര​ണ​മാ​യി തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ക്കു​ക​യും ആധു​നി​കത/പു​ന​രു​ത്ഥാ​ന​വാ​ദം എന്ന കേ​വ​ല​ദ്വ​ന്ദ്വ​ത്തി​ന​ക​ത്തു് പല​പ്പോ​ഴും കു​ടു​ങ്ങി​പ്പോ​വു​ക​യും ചെ​യ്തി​രു​ന്ന ഈ നവ​ജാ​ത​വ​രേ​ണ്യ വൃ​ന്ദ​ത്തെ പരി​ഹ​സി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ബങ്കിം​ച​ന്ദ്ര ചാ​റ്റർ​ജി പറ​യു​ന്ന​തു് ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണു്:

അവർ (ബാ​ബൂ​സ്) വാ​ചാ​ല​രാ​ണു്. ഒരു പ്ര​ത്യേക വി​ദേ​ശ​ഭാ​ഷ​യിൽ പ്രാ​വീ​ണ്യ​മു​ള്ള​വ​രാ​ണു്. തങ്ങ​ളു​ടെ മാ​തൃ​ഭാ​ഷ​യോ​ടു് അവർ​ക്കു് വെ​റു​പ്പാ​ണു്. ഇനി മാ​തൃ​ഭാഷ സം​സാ​രി​ക്കാ​നേ ആവാ​ത്ത ചില അതി​ബു​ദ്ധി​മാ​ന്മാ​രായ ബാ​ബൂ​മാർ പി​റ​ക്കാ​നു​മി​ട​യു​ണ്ടു്. (അവ​രു​ടെ) ശോ​ഷി​ച്ച എല്ലൻ​കാ​ലു​കൾ ഓടി​ര​ക്ഷ​പ്പെ​ടാ​നും അവ​രു​ടെ ദുർ​ബ​ല​മായ കൈ​യു​കൾ പേന പി​ടി​ക്കാ​നും ശമ്പ​ളം വാ​ങ്ങാ​നും സമർ​ത്ഥ​മാ​യി​രി​ക്കും. അവ​രു​ടെ നനു​ത്ത തൊലി ഇറ​ക്കു​മ​തി ചെയ്ത ബൂ​ട്ടു​കൾ സഹി​ക്കാൻ മാ​ത്രം ശക്ത​മാ​യി​രി​ക്കും… വി​ഷ്ണു​വി​നെ​പ്പോ​ലെ അവർ​ക്കു് പത്തു് അവ​താ​ര​ങ്ങ​ളു​ണ്ട്: ഗു​മ​സ്തൻ, വാ​ധ്യാർ, ബ്ര​ഹ്മ​സ​മാ​ജ​ക്കാ​രൻ, കണ​ക്ക​പ്പി​ള്ള, അപ്പോ​ത്തി​ക്കി​രി, വക്കീൽ, മജി​സ്ട്രേ​ട്ട്, ജന്മി, പത്രാ​ധി​പർ, തൊ​ഴി​ലി​ല്ലാ​ത്ത​വർ… മി​ഷ​ണ​റി​മാർ​ക്കു മു​മ്പിൽ അവർ ക്രി​സ്ത്യാ​നി​ക​ളും ബ്ര​ഹ്മ​സ​മാ​ജ​നേ​താ​ക്ക​ന്മാർ​ക്കു് മു​മ്പിൽ നി​രീ​ശ്വ​ര​വാ​ദി​ക​ളും ആയി​രി​ക്കും. വീ​ട്ടിൽ പച്ച​വെ​ള്ളം മാ​ത്രം കു​ടി​ക്കു​ന്ന അവർ കൂ​ട്ടു​കാ​രു​ടെ വീ​ട്ടി​ലെ​ത്തു​മ്പോൾ മദ്യം കഴി​ക്കും. വേ​ശ്യ​ക​ളു​ടെ അടു​ത്തു് നി​ന്നു് തെറി വാ​ങ്ങി​ക്കൂ​ട്ടും. മേ​ലു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാ​രിൽ നി​ന്നു് അവ​മ​തി​യും, ഈ രൂ​ക്ഷ​മായ ഭാ​ഷ​യിൽ സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന ബങ്കിം​ച​ന്ദ്രൻ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം ലഭി​ച്ച, ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് പക്ഷ​പാ​തി​യായ, ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് രാജിൽ ഒരു ഉയർ​ന്ന ഉദ്യോ​ഗം വഹി​ക്കു​ന്ന, അതാ​യ​തു്, താൻ​ത​ന്നെ വി​മർ​ശി​ക്കു​ന്ന കൽ​ക്ക​ട്ട​യി​ലെ ബാബൂ വർ​ഗ​ത്തി​ലെ ഒരം​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന​തു് ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. അതു​പോ​ലെ​ത്ത​ന്നെ, ബം​ഗാ​ളി ഗദ്യ​ര​ച​ന​യിൽ ഒരു പ്രാ​ദേ​ശി​ക​ശൈ​ലി ആദ്യ​മാ​യ​വ​ത​രി​പ്പി​ച്ച, ഇന്ത്യൻ ദേശീയ പ്ര​ക്ഷോ​ഭ​കാ​രി​ക​ളു​ടെ ആവേ​ശ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്ന, വന്ദേ​മാ​ത​രം എന്ന ദേ​ശ​ഭ​ക്തി​ഗാ​നം രചി​ച്ച അദ്ദേ​ഹം ബം​ഗാ​ളി​ഭാ​ഷ​യിൽ ദി​ന​പ​ത്രം തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തി​നു് എതി​രു​മാ​യി​രു​ന്നു. അതി​നു് അദ്ദേ​ഹം നൽ​കു​ന്ന കാ​ര​ണ​മോ, അതു് ജന​ങ്ങൾ​ക്കി​ട​യിൽ വെ​ള്ള​ക്കാർ​ക്കു് എതി​രായ വി​കാ​ര​ങ്ങൾ​ക്കു് വളം​വ​യ്ക്കു​മെ​ന്നും! അന്ന​ത്തെ സാം​സ്കാ​രി​ക​രം​ഗം പു​ന​രു​ദ്ധാ​ര​ണ​പ​ര​വും ആധു​നി​ക​വും ആയ രണ്ടു ശൈ​ലി​ക​ളാ​യി പി​ളർ​ന്ന​തിൽ പ്ര​തി​ഫ​ലി​ക്കു​ന്ന ഈ പ്ര​തി​സ​ന്ധി​യെ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടു് എസ്. എൻ. ഗാം​ഗു​ലി നട​ത്തു​ന്ന നി​രീ​ക്ഷ​ണം ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്:

‘യു​ക്തി​പ​ര​മാ​യും ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യും… ഉപ​രി​ഘ​ടന സ്വയം നി​ല​നിർ​ത്ത​പ്പെ​ടു​ന്നു​വെ​ന്ന പ്ര​തീ​തി ജനി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തും ജന​ങ്ങൾ​ക്കു് ഒരു​ത​രം മി​ഥ്യ​യായ ഗത​കാ​ല​മ​ഹി​മ​യു​ടെ രൂ​പ​ത്തി​ലു​ള്ള സാം​സ്കാ​രിക അഭി​ജ്ഞാ​നത പ്ര​ദാ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു​മാ​ണു്. പക്ഷേ, ഇതു​പോ​ലും ക്ര​മേണ സ്വ​ന്തം താൽ​പ​ര്യ​ങ്ങൾ​ക്കു് മാ​ത്ര​മ​ല്ല ഭൗ​തി​ക​മായ നി​ല​നിൽ​പി​നു​പോ​ലും വി​ഘാ​ത​മാ​യി​രു​ന്നു. ഈ ഘട്ട​ത്തിൽ ഭൗ​തി​ക​മായ ആനു​കു​ല്യ​ങ്ങൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി​യു​ള്ള കി​ട​മ​ത്സ​ര​ത്തിൽ പങ്കു​ചേ​രാ​നാ​യി ഈ ഉപ​രി​ഘ​ട​ന​യു​ടെ അയ​ഥാർ​ത്ഥ​മായ പു​റം​തോ​ടു പൊ​ട്ടി​ച്ചു് ജന​ങ്ങൾ വ്യ​വ​സ്ഥാ​പിത ഭര​ണ​ശൃം​ഖ​ല​യിൽ ചി​ല്ലറ ജോ​ലി​കൾ നേ​ടു​ന്നു. ഭൗ​തി​ക​മായ നി​ല​നിൽ​പി​നു​വേ​ണ്ടി​യു​ള്ള നി​സ്സ​ഹാ​യ​മായ ഈ ശ്ര​മ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ പേ​രു​കൾ പാ​ശ്ചാ​ത്യ​വ​ത്ക​ര​ണം, ആധു​നി​ക​വ​ത്ക​ര​ണം, സ്വ​ത​ന്ത്ര​ചി​ന്ത, മതേ​ത​ര​ത്വം തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​യാ​ണു്. ഈ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം സ്വീ​ക​രി​ച്ച​വർ പൊ​തു​വെ മേൽ​ജാ​തി​ക്കാർ ആയി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് നേ​ര​ത്തെ​ത​ന്നെ നാ​ട്ടി​ലെ ഉത്പാ​ദ​ന​വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​മാ​യു​ള്ള ബന്ധം അറ്റ​വർ ആയി​രു​ന്നു—അതു കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ നാ​ടി​ന്റെ ഉപ​രി​ഘ​ട​ന​യിൽ നി​ന്നും അതി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യായ പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തിൽ​നി​ന്നും അവർ അന്യ​വ​ത്കൃ​ത​രും ആയി​രു​ന്നു.’

എന്നാൽ കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ നവോ​ത്ഥാ​ന​ധാ​ര​കൾ ഇവി​ട​ത്തെ ജന്മി​ത്ത​വി​രു​ദ്ധ—ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് വി​രു​ദ്ധ പോ​രാ​ട്ട​ങ്ങ​ളു​മാ​യി കണ്ണി​ചേർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ അതി​നു് ഭദ്ര​മായ ഒരു ജനകീയ അടി​ത്തറ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഇതു് ആശ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ രം​ഗ​ത്തു് പു​രോ​ഗ​മ​ന​ചി​ന്ത​യ്ക്കു നെ​ടു​നാ​യ​ക​ത്വം കൽ​പി​ച്ചു നൽ​കു​ക​യും ചെ​യ്തു.

പക്ഷേ, കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ തു​ടർ​ന്നു​ള്ള വി​കാ​സ​പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ വ്യ​വ​സാ​യ​വ​ത്ക​ര​ണം നട​ക്കാ​തെ പോ​യ​തു് നിർ​ണാ​യ​ക​മായ തര​ത്തിൽ നമ്മു​ടെ ചരി​ത്ര​പ്പ​കർ​ച്ചു​ക​ളെ ബാ​ധി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഒരർ​ത്ഥ​ത്തിൽ കേ​ര​ള​ത്തിൽ അതി​യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​വും പ്ര​തി​ലോ​മ​പ​ര​വു​മായ ഒരു പ്ര​തി​ത​രം​ഗ​ത്തി​ന്റെ നിർ​മി​തി​ക്കു് ഇതു് കാ​ര​ണ​മാ​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. ജി​മ്മും, വർ​ഗീ​യ​ത​യും, പു​ന​രു​ദ്ധാ​ന​വാ​ദ​വും ഭര​ണ​കൂ​ട​ഭീ​ക​ര​ത​യും എല്ലാം ഈ പ്ര​തി​ത​രം​ഗ​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​വു​മാ​ണു്. (ഈ ഖണ്ഡ​ത്തി​ലെ ചല നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങൾ​ക്കും ഞാൻ ആർ. നന്ദ​കു​മാ​റി​നോ​ടു കട​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു, ‘ആധു​നിക ഇന്ത്യൻ ചി​ത്ര​കല; ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ ഒരു സമീ​പ​നം’, കലാ വി​മർ​ശ​നം: മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് മാ​ന​ദ​ണ്ഡം.)

സ്കി​സോ​ഫ്രീ​നി​യ​യോ​ടു അടു​ത്തു​നിൽ​ക്കു​ന്ന ഈ ശ്ല​ഥ​വ്യ​ക്തി​ത്വം അധി​നി​വേ​ശ​കാ​ലം സൃ​ഷ്ടി​ച്ച ബു​ദ്ധി​ജീ​വി വൃ​ന്ദ​ത്തി​ന്റെ പൊ​തു​സ്വ​ഭാ​വ​മാ​ണെ​ന്നു് ഫ്രാൻ​സ് നനും ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. സാം​സ്കാ​രി​ക​മാ​യി മാ​ത്രം നിർ​വ​ചി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന സ്വ​ത്വ​ബോ​ധ​വും ദേ​ശീ​യ​ബോ​ധ​വും സമ​ഗ്ര​മാ​യി അധി​നി​വേ​ശ​ഭ​ര​ണ​ത്തെ​യോ ബ്രാ​ഹ്മ​ണാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തെ​യും ജന്മി​ത്ത​ത്തെ​യും താ​ങ്ങി​നിൽ​ക്കു​ന്ന വർ​ണാ​ശ്ര​മ​ധർ​മ​ത്തെ​യോ വി​മർ​ശി​ക്കാൻ കെൽ​പ്പു​നേ​ടാ​തെ പോ​കു​ന്ന​തു് യാ​ദൃ​ച്ഛി​ക​മ​ല്ല ഓറി​യ​ന്റ​ലി​സ്റ്റു​കൾ സൃ​ഷ്ടി​ച്ച പാ​ശ്ചാ​ത്യ/പൗ​ര​സ്ത്യ സങ്കൽ​പ​ങ്ങ​ളെ ചോ​ദ്യം ചെ​യ്യാൻ ഇവർ​ഫാ​ക്കു കഴി​യാ​തി​രു​ന്ന​തും ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്.

ശ്രീ​നാ​രാ​യ​ണ​ഗു​രു​വി​ന്റെ​യും പെ​രി​യോ​രു​ടെ​യും അം​ബേ​ദ്ക​റു​ടെ​യു​മൊ​ക്കെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തിൽ രൂ​പം​കൊ​ണ്ട കീ​ഴാ​ള​വർ​ഗ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളെ​യും നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​മായ അപ​ഗ്ര​ഥ​ന​ത്തി​നു വി​ധേ​യ​മാ​ക്കേ​ണ്ട​തു​ണ്ടു്. കാരണം, അവയിൽ അന്തർ​ഭ​വി​ച്ചു​കി​ട​ന്നി​രു​ന്ന വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ തന്നെ​യാ​ണു് ഇന്നു് പു​ന​രു​ദ്ധാ​ന​വാ​ദ​ത്തി​നു് വള​ക്കൂ​റു​ള്ള മണ്ണു് ഒരു​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു് ക്ഷേ​ത്ര​പ്ര​വേ​ശ​നം, തീ​ണ്ടൽ, അയി​ത്തം തു​ട​ങ്ങിയ അനാ​ചാ​ര​ങ്ങൾ​ക്കു് അറുതി വരു​ത്തി​യ​തോ​ടൊ​പ്പം കീഴാള വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളെ ബ്രാ​ഹ്മ​ണാ​ധി​പ​ത്യ​പ​ര​മായ ക്ഷേ​ത്രാ​ചാ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ കൈ​യി​ലേ​ക്കു തള്ളി​വി​ടു​ക​യും, ഇന്നു സം​ഘ​പ​രി​വാ​ര​ത്തി​ന്റെ അജ​ണ്ട​യു​ടെ ഭാ​ഗ​മായ Pain Hindu Identity-​യുടെ നിർ​മി​തി​ക്കു വഴി​തു​റ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തി​ട്ടു​ണ്ടു് എന്നു നാം മറ​ന്നു​കൂ​ടാ.

ഒരു പ്ര​ധാന കാ​ര്യ​ത്തിൽ കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ നവോ​ത്ഥാ​നം മറ്റി​ന്ത്യൻ സം​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളി​ലെ മാ​റ്റ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് വ്യ​ത്യ​സ്തത പു​ലർ​ത്തു​ന്നു​ണ്ടു്. ഥാ​പ്പർ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ച​പോ​ലെ ബം​ഗാ​ളി​ലെ​യും വട​ക്കൻ സം​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേ​യും നവോ​ത്ഥാന ധാരകൾ പൊ​തു​വേ സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആധു​നീ​ക​ര​ണ​ത്തി​നു് വഴി​യൊ​രു​ക്കു​ന്ന​തിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ക​യാ​ണു​ണ്ടാ​യ​തു്.

സതി, ശി​ശു​വി​വാ​ഹം തു​ട​ങ്ങിയ അനാ​ചാ​ര​ങ്ങ​ളെ ഉച്ചാ​ട​നം ചെ​യ്യാ​നാ​യെ​ങ്കി​ലും യു​ക്തി​ചി​ന്ത​യിൽ അധി​ഷ്ഠി​ത​മായ ഒരു പുതു ശാ​സ്ത്രീയ അവ​ബോ​ധ​ത്തി​നു് രൂപം നൽകാൻ അവർ​ക്കു കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തെ​യും ആധു​നി​ക​ത​യെ​യും അവിയൽ പരു​വ​ത്തിൽ കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്തു സൃ​ഷ്ടി​ച്ച ഒരു​ത​രം അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ നിർ​മി​തി​ക്കു് ഇതു് കാ​ര​ണ​മാ​വു​ക​യും ചെ​യ്തു. തേ​ങ്ങ​യു​ട​ച്ചു് റോ​ക്ക​റ്റ് വി​ക്ഷേ​പി​ക്കു​ന്ന നമ്മു​ടെ ശാ​സ്ത്ര​കാ​രൻ​മാർ ഈ അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു്.

കേരളം ഈ ചു​വ​ടു​മാ​റ്റ​ത്തി​നു് ഏറെ സഹാ​യ​ക​മായ അന്ത​രീ​ക്ഷം പ്ര​ദാ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു​മു​ണ്ടു്. ഇതെ​ല്ലാം ചേർ​ന്നു് കേ​ര​ളീയ നവോ​ത്ഥാ​ന​ത്തെ ആഴ​മേ​റിയ ഒരു പ്ര​തി​സ​ന്ധി​യി​ലേ​ക്കു് തള്ളി​വി​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ഈ തി​രി​ച്ച​റി​വും നമ്മെ വി​ഷാ​ദ​ചി​ന്ത​ക​ളി​ലേ​ക്കോ നി​രാ​ശ​യി​ലേ​ക്കോ അല്ല, സാം​സ്കാ​രിക പ്ര​തി​രോ​ധ​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ണു് നയി​ക്കേ​ണ്ട​തു്. കാരണം മാർ​ക്സ് പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ വി​പ്ല​വ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി നട​ത്തു​ന്ന പരാ​മർ​ശ​ങ്ങൾ ഇന്ന​ത്തെ വി​പ്ല​വ​കാ​രി​കൾ​ക്കും ബാ​ധ​ക​മാ​ണ്: സ്വ​ന്തം കാ​വ്യ​ഭാഷ (poetry) മെ​നെ​ഞ്ഞെ​ടു​ക്കാൻ പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ സാ​മൂ​ഹിക വി​പ്ല​വ​ത്തി​നു് ഭൂ​ത​കാ​ല​ത്തെ ആശ്ര​യി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. ഭാ​വി​യിൽ നി​ന്നേ ആ ഭാഷ രൂ​പ​പ്പെ​ട്ടു​വ​രി​ക​യു​ള്ളൂ. കാരണം, ഭൂ​ത​കാ​ല​ത്തേ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള എല്ലാ അന്ധ​വി​ശ്വാ​സ​ങ്ങ​ളെ​യും ചീ​ന്തി​യെ​റി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം മാ​ത്ര​മേ അതിനു വി​പ്ലവ പ്ര​കി​യ​യു​ടെ തു​ട​ക്ക​മി​ടാ​നാ​വു. മുൻ​കാല വി​പ്ല​വ​ങ്ങൾ​ക്കു് അവ​യു​ടെ സീ​മി​ത​മായ ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തി​ലേ​ക്കു് മട​ങ്ങി ഒതു​ങ്ങാൻ പഴയ വി​പ്ല​വ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള സ്മ​ര​ണ​കൾ ആവ​ശ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ അതി​ന്റെ യഥാർ​ത്ഥ​സ​ത്ത​യി​ലേ​ക്കു് എത്തി​ച്ചേ​രാൻ പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ വി​പ്ല​വ​ത്തി​നു് ‘മരി​ച്ചവ മരി​ച്ച​വ​രെ അട​ക്കം ചെ​യ്തു​കൊ​ള്ള​ട്ടെ’ എന്ന നി​ല​പാ​ടെ​ടു​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രും.

—ഗ്ര​ന്ഥാ​ലോ​കം, 2003 ഏപ്രിൽ.