‘വാ​ക്കു​കൾ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മാ​ണു’; മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​യു​ഗ​ത്തി​ന്റെ പി​റ​വി​യു​ടെ വേ​ദ​ന​ക​ളി​ലൂ​ടെ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് സമൂഹം കട​ന്നു​പൊ​യ്ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന പതി​നേ​ഴാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ ആശ​യ​കാ​ലു​ഷ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ നടു​വിൽ​നി​ന്നും ഒര​ജ്ഞാ​ത​നായ വി​പ്ല​വ​കാ​രി എഴു​തു​ക​യു​ണ്ടാ​യി [1] ജന്മി​ത്ത വ്യ​വ​സ്ഥ​യ്ക്കും, ദൈ​വ​ദ​ത്ത​മായ രാ​ജാ​ധി​കാര സങ്ക​ല്പ​ത്തി​നും അറു​തി​വ​രു​ത്തിയ ക്രോം​വെ​ല്ലി​ന്റെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ കാ​ല​മാ​യി​രു​ന്നു അതു്. മിൽ​ട്ട​ന്റേ​യും ലോ​ക്കി​ന്റേ​യും കാലം. എന്നാൽ രാ​ജാ​വി​ന്റെ തല​കൊ​യ്ത ആ ബൂർ​ഷ്വാ​വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ കാ​ല​ത്തു​ത​ന്നെ ‘എല്ലാ വി​ഭാ​ഗ​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട ആളു​കൾ​ക്കും സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം’ എന്ന മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​വു​മാ​യി ബൂർ​ഷ്വാ​വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ സീ​മി​ത​വൃ​ത്ത​ത്തെ ഉല്ലം​ഘി​ച്ചു മു​ന്നേ​റാ​നു​ള്ള പീ​ഡി​ത​രു​ടെ ശ്ര​മ​ങ്ങൾ​ക്കും ഇം​ഗ്ല​ണ്ട് സാ​ക്ഷ്യം വഹി​ച്ചു. [2] ‘എല്ലാം എല്ലാ​വ​രു​ടേ​യും പൊ​തു​സ്വ​ത്താ​വാ​തെ ഒന്നും നേ​രെ​യാ​വു​ക​യി​ല്ല’ [3] എന്നു പറഞ്ഞ ലെവലർ നേ​താ​വായ വാൽ​വി​ന്റേ​യും കാ​ല​മാ​യി​രു​ന്നു അതു്. ‘ഒരു പുതിയ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ സം​സ്കാ​രം സി​ദ്ധി​ച്ച​വർ’ [4] എന്നു് ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് ചരി​ത്ര​കാ​ര​നായ എ. എൽ. മോർ​ട്ടണ്‍ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ച ആദ്യ​കാല ജനകീയ വി​പ്ല​വ​കാ​രി​ക​ളു​ടെ ചോ​ര​പ്പു​ഴ​ക​ളിൽ ഒഴു​കിയ കലാ​പ​ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്മ​ര​ണ​പോ​ലും ഇന്നു മാ​ഞ്ഞു​പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. എന്നി​ട്ടും മൂ​ന്നു നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​കൾ​ക്ക​പ്പു​റ​ത്തു​നി​ന്നും ഫി​ഫ്ത്തു മൊ​ണാർ​ക്കി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ ഈ പ്ര​ഖ്യാ​പ​നം ഒരു താ​ക്കീ​തു​പോ​ലെ നമ്മെ തേ​ടി​യെ​ത്തു​ന്നു: ‘വാ​ക്കു​കൾ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മാ​ണു്. ഞങ്ങൾ​ക്കെ​ന്തു​ത​ന്നെ സം​ഭ​വി​ച്ചാ​ലും വരും​ത​ല​മു​റ​കൾ ഞങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ ഫലം കൊ​യ്തെ​ടു​ക്കു​ക​ത​ന്നെ ചെ​യ്യും.’ [5] പരാ​ജ​യ​ത്തി​ന്റെ തി​ക്ത​നി​മി​ഷ​ത്തിൽ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് വി​പ്ല​വ​കാ​രി​കൾ നട​ത്തിയ ഈ പ്ര​വ​ച​നം സാ​ക്ഷാ​ത്ക്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടാൽ എന്ന​പോ​ലെ… ഒരാഗോളചൂഷണവ്യവസ്ഥയായ്-​സാമ്രാജ്യത്വമായ്-ഉള്ള മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ വി​കാ​സ​വും, മൂ​ന്നാം ലോ​ക​ജ​ന​ത​യു​ടെ ദേ​ശീ​യ​വി​മോ​ച​ന​സ​മ​ര​ങ്ങ​ളോ​ളം എത്തി​നിൽ​ക്കു​ന്ന പീ​ഡി​ത​രു​ടെ പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ വളർ​ച്ച​യും ഈ പ്ര​സ്താ​വ​ത്തി​നു് പുതിയ അർ​ത്ഥ​മാ​ന​ങ്ങൾ നൽ​കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഒരു വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠി​ത​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദി​യെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ചരി​ത്ര​പ​ഠ​നം ഒരു ജപ​മാ​ല​യി​ലെ രു​ദ്രാ​ക്ഷ​മ​ണി​കൾ ഉരു​ക്ക​ഴി​ക്കും​പോ​ലെ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളും പേ​രു​ക​ളും എണ്ണി​പ്പ​റ​യൽ​മാ​ത്ര​മ​ല്ല. ‘ഭൂ​ത​കാ​ലം സത്യ​ത്തിൽ ഇങ്ങ​നെ​യൊ​ക്കെ ആയി​രു​ന്നു’ എന്ന കണ്ടെ​ത്ത​ലു​മ​ല്ല. വാൾ​ട്ടർ ബെ​ഞ്ച​മിൻ പറയും പോലെ, ‘യഥാർ​ത്ഥ ചരി​ത്ര​ജ്ഞാ​നം ആപ​ത്തി​ന്റെ നി​മി​ഷ​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലൂ​ടെ മി​ന്നി​മ​റ​യു​ന്ന ഒരു സ്മ​ര​ണ​യെ കയ്യെ​ത്തി​പ്പി​ടി​ക്ക​ലാ​ണു്’. [6] ലോ​ക​ത്തെ വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മാ​യി പരി​വർ​ത്തി​പ്പി​ക്കാൻ സജ്ജ​മാ​യി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന വർ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ ബോ​ധ​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തിൽ ഈ ഓർ​മ്മ​പു​തു​ക്ക​ലു​കൾ അതീവ സം​ഗ​ത​മാ​ണു്. ഫ്രാൻ​സി​ലെ ജു​ലാ​യ് വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ ആദ്യ​സാ​യാ​ഹ്ന​ത്തിൽ പാ​രീ​സി​ന്റെ പല കോ​ണു​ക​ളിൽ നി​ന്നും യാ​തൊ​രു മുൻ​ധാ​ര​ണ​യു​മി​ല്ലാ​തെ വി​പ്ല​വ​കാ​രി​കൾ പ്ര​കാ​ശ​ഗോ​പു​ര​ങ്ങ​ളി​ലെ നാ​ഴി​ക​മ​ണി​ക​ളി​ലേ​ക്കു നി​റ​യൊ​ഴി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യ​ത്രെ. തങ്ങൾ ചരി​ത്രം സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്ന ബോ​ധ​മാ​ണു് അവരെ ഇതിനു പ്രേ​രി​പ്പി​ച്ച​തു് എന്നു ബെ​ഞ്ച​മിൻ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു. [7] പു​ന്ന​പ്ര വലിയ ചു​ടു​കാ​ട്ടിൽ തല​യു​യർ​ത്തി നിൽ​ക്കു​ന്ന രക്ത​സാ​ക്ഷി സ്മാ​ര​ക​ത്തി​ലെ ‘മൂ​ന്നു​മ​ണി’യിൽ ഉറ​ച്ചു​പോയ ഘടി​കാര സൂ​ചി​കൾ അന്നും, എന്നും പ്ര​സ​ക്ത​മായ ഒരു ചരി​ത്ര​നി​മി​ഷ​ത്തി​ന്റെ ഓർ​മ്മ​ക്കു​റി​പ്പാ​വു​ന്ന​തു് ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. ഫ്ര​ഞ്ചു​വി​പ്ല​വ​കാ​രി​കൾ ആദ്യ​മാ​യി വരു​ത്തിയ ഒരു പരി​ഷ്കാ​രം​ത​ന്നെ പുതിയ ഒരു​കാ​ല​ഗ​ണ​നാ സമ്പ്ര​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ (കല​ണ്ടർ) സം​സ്ഥാ​പ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു എന്ന​തു് ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. കല​ണ്ട​റി​ലെ ആദ്യ​ദി​വ​സം​ത​ന്നെ പു​തു​യു​ഗ​പ്പി​റ​വി​യു​ടെ പ്ര​തീ​ക​മാ​ണു്. ചു​വ​പ്പു​രാ​ശി പടർ​ന്ന അക്ക​ങ്ങ​ളാ​യി, ഒഴി​വു​ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളാ​യി കല​ണ്ട​റി​ന്റെ താ​ളു​ക​ളിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന നാ​ളു​കൾ ചരി​ത്രാ​വ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ സ്മാ​ര​ക​ശി​ല​ക​ളാ​ണു്. വർ​ത്ത​മാ​ന​ത്തി​ലും സജീ​വ​മാ​യി നിൽ​ക്കു​ന്ന കാ​ല​ത്തി​ന്റെ വി​കാ​ര​വാ​യ്പാ​ണു്.

എന്നാൽ ആപ​ത്തി​ന്റെ നി​മി​ഷ​ത്തിൽ സ്ഫ​ടി​ക​സ​മാ​ന​മായ വ്യ​ക്ത​ത​യോ​ടെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ ഭു​ത​കാ​ല​ചി​ത്രം ദ്വ​ന്ദ്വാ​ത്മക സ്വ​ഭാ​വ​മാർ​ന്ന​താ​ണു്. വി​പ്ല​വ​കാ​രി​കൾ​ക്കു് രക്ത​സാ​ക്ഷി​ക​ളു​ടെ ഓർമ്മ സമരം തു​ടർ​ന്നു​കൊ​ണ്ടു​പോ​കാ​നു​ള്ള ആവേ​ശ​മാ​ണു്. അതോ​ടൊ​പ്പം​ത​ന്നെ പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തി​ന്റെ​യും വർ​ത്ത​മാ​ന​ത്തി​ന്റെ വി​പ്ല​വ​പ​ര​ത​യു​ടേ​യും നേരെ ഒരു​പോ​ലെ ഭീ​ഷ​ണി​യു​യർ​ത്തു​ന്ന—ഭര​ണ​വർ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ ആയു​ധ​മാ​യി അധഃ​പ​തി​ക്കുക എന്ന-​സാദ്ധ്യതയെപ്പറ്റിയുള്ള താ​ക്കീ​തും കൂ​ടി​യാ​ണു് ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് ഓരോ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലും വി​പ്ല​വ​ത്തെ മു​ന്നോ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു​പോ​കാ​നു​ള്ള സമ​ര​ങ്ങ​ളോ​ടൊ​പ്പം​ത​ന്നെ വി​പ്ല​വ​പൈ​തൃ​കം യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​ത​യു​ടെ പി​ടി​യിൽ​പ്പെ​ടാ​തെ സം​ര​ക്ഷി​ക്കാ​നാ​യി നി​താ​ന്ത​ജാ​ഗ്രത പു​ലർ​ത്തേ​ണ്ടി വരു​ന്ന​തു്.

ശത്രു വി​ജ​യി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, മരി​ച്ച​വർ​ക്കു​പോ​ലും അവ​നിൽ​നി​ന്നു രക്ഷ​പ്പെ​ടാ​നാ​വി​ല്ലെ​ന്നും അവ​ന്റെ വി​ജ​യ​ങ്ങൾ​ക്കു് അറുതി വന്നി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നും ദൃ​ഢ​മാ​യി വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന ഒരു ചരി​ത്ര​കാ​ര​നു​മാ​ത്ര​മേ ചരി​ത്ര​ത്തി​ലെ ചാരം മൂ​ടി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന പ്ര​തീ​ക്ഷ​യു​ടെ കന​ലു​ക​ളെ വി​പ്ല​വ​ജാ​ല​യാ​യി ഊതി​ക്ക​ത്തി​ക്കാ​നാ​വൂ, [8] എന്നു് ബഞ്ച​മിൻ പറ​യു​ന്ന​തു് ഈ അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലാ​ണു്. രക്ത​സാ​ക്ഷി​ക​ളു​ടെ ഓർ​മ്മ​പു​തു​ക്കു​ന്ന നാ​ളു​ക​ളിൽ എന്ന​പോ​ലെ വാ​ക്കു​ക​ളി​ലും ഭൂ​ത​കാ​ല​കർ​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ വി​രൽ​പ്പാ​ടു​കൾ പതി​ഞ്ഞു​കി​ട​പ്പു​ണ്ടു്. പൊ​ടി​ഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങിയ ശവ​ക്ക​ച്ച​യിൽ തെ​ളി​യു​ന്ന ക്രൂ​ശി​താ​ത്മാ​വി​ന്റെ മു​ഖം​പോ​ലെ വാ​ക്കു​ക​ളിൽ ഗത​കാ​ല​ദാ​രു​ണ​ത​ക​ളു​ടെ ചി​ത്രം വാർ​ന്നു​വീ​ണു​കി​ട​ക്കു​ന്നു എന്ന ബോധം വി​പ്ല​വ​കാ​രി​ക​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം അതീവ പ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണു്. പദ​പ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള തർ​ക്ക​ങ്ങൾ വർ​ഗ​സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​വു​ന്ന​തു് ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്.

പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ലൂ​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളു​ടെ ശരി​തെ​റ്റു​കൾ തെ​ളി​യി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​നു​ള്ള സാ​ദ്ധ്യത വി​ര​ള​മായ ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ അന്ത​രാ​ള​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളിൽ വാ​ക്കു​ക​ളെ ചൊ​ല്ലി​യു​ള്ള തല​നാ​രി​ഴ​കീ​റു​ന്ന ചർ​ച്ച​കൾ ഒഴി​വാ​ക്കാ​നാ​വാ​ത്ത ഒരു സൊ​ല്ല​യാ​ണു്. കാ​ലം​ചെ​ല്ലു​ന്ന​തോ​ടെ അയു​ക്തി​ക​വും തല​വേ​ദ​ന​യു​ണ്ടാ​ക്കാൻ​മാ​ത്രം ഉത​കു​ന്ന​തു​മാ​യി അനു​ഭ​വ​പ്പെ​ട്ടേ​ക്കാ​വു​ന്ന ഈ ചർ​ച്ച​കൾ​ക്കു ചൂ​ടു​പ​ക​രു​ന്ന​തു് ഒരി​ക്കൽ തല​ത​ല്ലി​ക്കീ​റാൻ ആളു​ക​ളെ പ്രേ​രി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ സം​ഘർ​ഷ​ങ്ങൾ ബാ​ക്കി​യി​ട്ടു​പോയ വൈ​കാ​രി​ക​ത​യു​ടെ അം​ശ​ങ്ങ​ളോ, ഭ്രൂ​ണാ​വ​സ്ഥ​യി​ലു​ള്ള വരും​കാല സമ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ആദ്യ​ച​ല​ന​ങ്ങ​ളോ ആണെ​ന്നു് ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​വാ​ദം നമ്മെ പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. വി​പ്ല​വ​പൂർ​വ്വ​കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ ഒര​നി​വാ​ര്യ​ത​യായ ഈ മടു​പ്പി​ക്കു​ന്ന ജോ​ലി​യു​ടെ പ്രാ​ധാ​ന്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഏം​ഗൽ​സ് ഒരി​ട​ത്തു രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്:

മനു​ഷ്യ​രു​ടെ​മേൽ പാ​ഴാ​ക്കി​ക്ക​ള​യേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന ഒരോ വാ​ക്കും അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യോ, ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യോ (theology), യാ​ന്ത്രിക ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യോ, വാ​യി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന അല്ലെ​ങ്കിൽ സാ​ക്ഷാ​ത്കാ​രം ലഭി​ക്കും​വ​രെ മനു​ഷ്യൻ​ത​ന്നെ ഒരു മാ​യി​ക​രൂ​പം മാത്രമല്ലേ-​ജീവിക്കുന്ന ആളു​ക​ളി​ലും ചരി​ത്ര​വി​കാ​സ​ത്തി​ലും നാം താ​ല്പ​ര്യ​മെ​ടു​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ അതു് മറ്റൊ​രു കാ​ര്യ​മാ​ണു്. ഏതാ​യാ​ലും പേ​ന​മാ​ത്രം ഉപ​യോ​ഗി​ക്കാൻ നാം നിർ​ബ​ന്ധി​ത​രാ​വു​ന്ന അവ​സ്ഥ​യിൽ, നമ്മു​ടെ ചി​ന്ത​ക​ളെ കൈകൊണ്ടു്-​വേണ്ടിവന്നാൽ മുഷ്ടിയുപയോഗിച്ചു്-​സാക്ഷാത്ക്കരിക്കാൻ നമു​ക്കു സാ​ദ്ധ്യ​മ​ല്ലാ​ത്ത ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ, കൂ​ട്ട​ത്തിൽ ഭേദം അതു​ത​ന്നെ​യാ​ണു്. [9]

‘വെ​റും​വാ​ക്കു​ക​ളെ’പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള തർ​ക്ക​ത്തി​ന്റെ ദൂ​ര​വ്യാ​പ​ക​മായ പ്ര​സ​ക്തി ലെ​നി​ന്റെ ‘എന്തു ചെ​യ്യ​ണം’ എന്ന കൃ​തി​യിൽ പല​വു​രു ആവർ​ത്തി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന പ്ര​മേ​യ​മാ​ണു്. [10] ലെ​നി​ന്റെ ചു​വ​ടു​പി​ടി​ച്ചു് ഫ്ര​ഞ്ച് സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​നായ ലൂയി അൽ​ത്യു​സേ ഈ പ്ര​ശ്ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി സു​ദീർ​ഘ​മാ​യി ഉപ​ന്യ​സി​ക്കു​ന്നു​മു​ണ്ടു്. അൽ​ത്യു​സ​റു​ടെ വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ രത്ന​ച്ചു​രു​ക്കം ഇതാ​ണു്: വാ​ക്കു​കൾ ഒരി​ക്ക​ലും വെ​റും​വാ​ക്കു​കൾ മാ​ത്ര​മ​ല്ല. അവ​യ്ക്കു പി​ന്നിൽ എപ്പോ​ഴും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ പരി​കൽ​പ​ന​കൾ (ideological concepts) ഉണ്ടാ​യി​രി​ക്കും. ഈ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളാ​ക​ട്ടെ യഥാർ​ത്ഥ​വർ​ഗ​താ​ല്പ​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ സൃ​ഷ്ടി​യു​മാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് വാ​ക്കു​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി നട​ക്കു​ന്ന വി​വാ​ദ​ങ്ങൾ യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ വർ​ഗ​സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ താ​ത്ത്വി​ക​ത​ല​ത്തി​ലു​ള്ള പ്ര​തി​ഫ​ല​നം മാ​ത്ര​മാ​ണു്. [11] ‘സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ തല​ത്തി​ലു​ള്ള വർ​ഗ​സ​മ​രം’ എന്ന സങ്ക​ല്പ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലാ​ണു്. അൽ​ത്യു​സേ ബൂർ​ഷ്വാ സങ്കൽ​പ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി കൂ​ടി​ക്കു​ഴ​ഞ്ഞു​കി​ട​ക്കു​ന്ന ‘മാ​ന​വി​കത’ (humanism) തു​ട​ങ്ങിയ പദ​പ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങൾ പോലും കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാർ ഒഴി​വാ​ക്ക​ണം എന്നു ശഠി​ക്കു​ന്ന​തു്. വർ​ഗ​സ​ഹ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റേ​യും, വി​ട്ടു​വീ​ഴ്ചാ​മ​നോ​ഭാ​വ​ത്തി​ന്റേ​യും നിർ​ല്ല​ജ്ജ​മായ വാ​ദ​ഗ​തി​കൾ അതി​വി​പ്ല​വ​മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ങ്ങ​ളാ​യി പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഇന്ന​ത്തെ സന്ദി​ഗ്ദ്ധ ദി​ശാ​സ​ന്ധി​യിൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗം അതി​ന്റെ താ​ത്ത്വി​കാ​യു​ധ​ങ്ങ​ളായ വാ​ക്കു​ക​ളു​ടേ​യും പരി​കൽ​പ്പ​ന​ക​ളു​ടേ​യും നി​യ​ത​സ്വ​ഭാ​വ​വും മൂർ​ച്ച​യും നി​ല​നിർ​ത്തു​ന്ന കാ​ര്യ​ത്തിൽ ജാ​ഗ്രത പു​ലർ​ത്തേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നു തീർ​ച്ച.

മാർ​ക്സ് പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ വി​പ്ല​വ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി നട​ത്തു​ന്ന പരാ​മർ​ശ​ങ്ങൾ ഇന്ന​ത്തെ വി​പ്ല​വ​കാ​രി​കൾ​ക്കും ബാ​ധ​ക​മാ​ണു്:

സ്വ​ന്തം കാ​വ്യ​ഭാഷ (poetry) മെ​ന​ഞ്ഞെ​ടു​ക്കാൻ പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ സാ​മൂ​ഹിക വി​പ്ല​വ​ത്തി​നു് ഭൂ​ത​കാ​ല​ത്തെ ആശ്ര​യി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. ഭാ​വി​യിൽ​നി​ന്നേ ആ ഭാഷ രൂ​പ​പ്പെ​ട്ടു​വ​രി​ക​യു​ള്ളൂ. കാരണം, ഭൂ​ത​കാ​ല​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള എല്ലാ അന്ധ​വി​ശ്വാ​സ​ങ്ങ​ളേ​യും ചീ​ന്തി​യെ​റി​ഞ്ഞ​തി​നു​ശേ​ഷം മാ​ത്ര​മേ, അതി​നു്, വി​പ്ല​വ​പ്ര​ക്രി​യ​ക്കു് തു​ട​ക്ക​മി​ടാ​നാ​വു. മുൻ​കാല വി​പ്ല​വ​ങ്ങൾ​ക്കു് അവ​യു​ടെ സീ​മി​ത​മായ ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തി​ലേ​ക്കു് മയ​ങ്ങി ഒതു​ങ്ങാൻ പഴയ വി​പ്ല​വ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള സ്മ​ര​ണ​കൾ ആവ​ശ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ അതി​ന്റെ യഥാർ​ത്ഥ​സ​ത്ത​യി​ലേ​ക്കെ​ത്തി​ച്ചേ​രാൻ പത്തൊൻ​പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ വി​പ്ല​വ​ത്തി​നു് ‘മരി​ച്ച​വർ മരി​ച്ച​വ​രെ അട​ക്കം ചെ​യ്തു​കൊ​ള്ള​ട്ടെ’ എന്ന നി​ല​പാ​ടെ​ടു​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രും. [12]

ബൂർ​ഷ്വാ​വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ തന്നെ ഇടു​ങ്ങിയ ലക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളെ അതി​ലം​ഘി​ച്ചു മു​ന്നേ​റാൻ ശ്ര​മി​ച്ച വി​പ്ല​വ​കാ​രി​കൾ, ‘സാ​ധാ​രണ ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഭാഷ’ വര​മൊ​ഴി​യി​ലേ​ക്കു പകർ​ത്തി​യ​തി​ന്റെ ചരി​ത്രം ‘ലാം​ഗ്വേ​ജ് ഓഫ് മെൻ’, ‘ദ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് യൂ​റ്റോ​പ്യ’ തു​ട​ങ്ങിയ കൃ​തി​ക​ളിൽ എ. എൽ. മോർ​ട്ടണ്‍ വി​വ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ലെവലർ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ ശക്ത​മായ ഭാ​ഷാ​ശൈ​ലി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് അദ്ദേ​ഹം പറ​യു​ന്നു; ‘അവർ​ക്ക​ത്ര​യും ശക്ത​മായ ഭാ​ഷ​യിൽ എഴു​താൻ കഴി​ഞ്ഞ​തു് അസാ​ധാ​ര​ണ​മായ കഴി​വു​കൾ കൊ​ണ്ടോ, ഭാ​ഷ​യു​ടെ സാ​ങ്കേ​തി​ക​ത​ക​ളിൽ ഉള്ള അവ​ഗാ​ഹം​കൊ​ണ്ടോ അല്ല. വ്യ​ക്ത​മാ​യി മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യി​രു​ന്ന, അഗാ​ധ​മാ​യി അനു​ഭ​വി​ച്ചി​രു​ന്ന ഒരു ലക്ഷ്യ​ബോ​ധം ഉള്ള​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്.’ [13] എന്നാൽ ‘ജന​ങ്ങ​ളെ സേ​വി​ക്കാ​നാ​യി ഉഴി​ഞ്ഞു​വെ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട വെ​ട്ടി​ത്തു​റ​ന്നു​ള്ള എഴു​ത്തി​ന്റെ’ ഈ പാ​ര​മ്പ​ര്യം തന്നെ വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ വേ​ലി​യി​റ​ക്ക​ത്തി​ന്റെ ഘട്ട​ത്തിൽ സങ്കീർ​ണ​വും അല​ങ്കാര നി​ബി​ഡ​വു​മാ​യി മാ​റു​ന്ന​തി​ന്റെ ചരി​ത്രം, മോർ​ട്ടണ്‍ തന്നെ എവർ​ലാ​സ്റ്റി​ങ്ങ് ഗോ​സ്പൽ എന്ന പഠ​ന​ത്തിൽ വര​ച്ചു​കാ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. വി​പ്ല​വ​പ​ര​മായ പ്ര​യോ​ഗ​സാ​ദ്ധ്യത അക​ന്നു​പോ​കു​ന്ന​തോ​ടെ നമ്മു​ടെ നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ പടി​ഞ്ഞാ​റൻ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ ഭാഷ എങ്ങ​നെ സങ്കീർ​ണ​വും അന​ഭി​ഗ​മ്യ​വും ആയി​ത്തീ​രു​ന്നു എന്ന പെരി ആന്റേ​ഴ്സൺ [14] ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു​കൂ​ടി കണ​ക്കി​ലെ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ പദ​പ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളും രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​വും തമ്മി​ലു​ള്ള അവി​ഭാ​ജ്യ​മായ ബന്ധം നമു​ക്കു് വെ​ളി​വാ​കും.

‘പണ്ട​ത്തെ മാ​ന്ത്രി​കർ തങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​വ​ച​ന​ങ്ങ​ളെ പ്ര​തീ​ക​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ മാ​ത്ര​മേ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു എന്നു നി​ഷ്കർ​ഷി​ച്ച​തു് വെ​റു​തെ​യൊ​ന്നു​മ​ല്ല. ആരാ​ണു് രാ​ജാ​വി​നോ​ടു് പച്ച​ക്കു് സത്യം പറയാൻ ധൈ​ര്യ​പ്പെ​ടുക? ഞാ​നെ​ന്താ​യാ​ലും അതിനു തയ്യാ​റി​ല്ല. കാരണം, കൊ​ല​ക്ക​യ​റാ​വും എനി​ക്കു​കി​ട്ടു​ന്ന കൂലി. ഒരു ജ്യോ​ത്സ്യ​നും പ്ര​വാ​ച​ക​നും രാ​ജാ​വി​നോ​ടു് സത്യം വെ​ട്ടി​ത്തു​റ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു പോ​ക​രു​തു്. പ്ര​തീ​ക​ങ്ങ​ളും അന്യാ​പ​ദേശ കഥ​ക​ളും, രൂ​പ​ക​ങ്ങ​ളും, മറ്റു വക്രോ​ക്തി​ക​ളും ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചാ​ണ​വർ സം​സാ​രി​ക്കേ​ണ്ട​തു്. [15] ജർ​മ​നി​യി​ലെ കാർ​ഷിക യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ല​ത്തു് പാ​രാ​സെൽ​സ​സ് എഴു​തു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. തന്റെ ജയിൽ നോ​ട്ടു​പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളിൽ വ്യ​ക്ത​വും സം​ഘ​ടി​ത​വു​മായ വി​വ​ര​ങ്ങൾ​ക്കു പകരം ധ്വ​ന്യാ​ത്മ​ക​മായ ഒരു രഹ​സ്യ​ഭാഷ [16] ഉപ​യോ​ഗി​ക്കാൻ ഗ്രാം​ഷി​യെ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്ന​തു് ഒരർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ഈ ബോ​ധ​മാ​വാം. എന്നാൽ ജയി​ലി​ല​ട​യ്ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​നു​മു​മ്പു​ള്ള കാ​ല​ത്തും ഗ്രാം​ഷി​യു​ടെ ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളിൽ കാ​ണ​പ്പെ​ടു​ന്ന ദു​രൂ​ഹത ഈ ലളി​ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തെ അസാ​ദ്ധ്യ​മാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്.’ [17] ‘കാ​ണു​ന്ന​തും കേൾ​ക്കു​ന്ന​തു​മെ​ല്ലാം പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കുക’ [18] എന്ന​താ​ണു് ഇന്ന​ത്തെ കട​മ​യെ​ന്നു കരു​തു​ന്ന ‘സാ​ത്മ​പ്ര​ചോ​ദ​ന​വാ​ദ​ക്കാ​രെ’ (spontaneity) ഇതു് ഇരു​ത്തി​ച്ചി​ന്തി​പ്പി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണു്. ‘അന്നു് വാ​ക്കു​കൾ ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തെ അധ​ക്ക​രി​ച്ചു നി​ന്നി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ ഇന്നു് ഉള്ള​ട​ക്കം വാ​ക്കു​ക​ളെ ഉല്ലം​ഘി​ച്ചു മു​ന്നേ​റു​ന്നു’ എന്ന മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​സി​ദ്ധ​മായ പ്ര​സ്താ​വ​ത്തെ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മായ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന​തി​ന്റെ ആവ​ശ്യ​ക​ത​യി​ലേ​ക്കു് ഇതു് വി​രൽ​ചൂ​ണ്ടു​ന്നു.

പാ​ശ്ചാ​ത്യ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ മു​ഖ​മു​ദ്ര​യായ രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്മേ​ലു​ള്ള അമി​ത​മായ ഊന്നൽ മാർ​ക്സി​ന്റെ കൃ​തി​കൾ​ക്കു് അന്യ​മാ​യി​രു​ന്നെ​ന്നു് ആൻ​ഡേ​ഴ്സണ്‍ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്നു. തീർ​ച്ച​യാ​യും മാർ​ക്സി​ന്റെ കൃ​തി​കൾ പദാ​വ​ലി​യു​ടെ തല​ത്തി​ലോ, പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളു​ടെ തല​ത്തി​ലോ ലളി​ത​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. പക്ഷേ, 1848-നു ശേ​ഷ​മെ​ങ്കി​ലും തന്റെ ചി​ന്താ​ഗ​തി​ക​ളെ ആവു​ന്ന​ത്ര ലളി​ത​വും വി​ശ​ദ​വു​മായ രൂ​പ​ത്തിൽ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കാൻ മാർ​ക്സ് ശ്ര​മി​ച്ചി​രു​ന്നു. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​നു് കഴി​വ​തും മന​സ്സി​ലാ​വു​ന്ന ഒരു ശൈലി വളർ​ത്തി​യെ​ടു​ക്കാൻ അദ്ദേ​ഹം താ​ല്പ​ര്യം പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചു. മൂ​ല​ധ​ന​ത്തി​ന്റെ ഫ്ര​ഞ്ചു തർ​ജ്ജമ തയ്യാ​റാ​ക്കു​ന്ന ഘട്ട​ത്തിൽ മാർ​ക്സ് ഇക്കാ​ര്യ​ത്തിൽ പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന അസാ​ധാ​ര​ണ​മായ ശ്ര​ദ്ധ പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​ണു്. [19] എന്നാൽ പാ​ശ്ചാ​ത്യ​മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ സമീ​പ​നം എന്തു​കൊ​ണ്ടു വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​കു​ന്നു എന്ന​തു് ചി​ന്തോ​ദ്ദീ​പ​ക​മാ​ണു്. ജനകീയ വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ വള​ക്കൂ​റു​ള്ള മണ്ണിൽ​നി​ന്നു് ദീർ​ഘ​കാ​ല​മാ​യി അതു് അക​ന്നു പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന ആൻ​ഡേ​ഴ്സ​ന്റെ വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം [20] ഭാ​ഗി​ക​മാ​യെ​ങ്കി​ലും സത്യ​മാ​ണെ​ന്നം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​മ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ ഇത്ത​ര​മൊ​ര​വ​സ്ഥ​യ്ക്കു് കാ​ര​ണ​മായ സാ​മ്പ​ത്തിക സാ​മു​ഹ്യ പരി​തോ​വ​സ്ഥ​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി പഠി​ക്കാൻ നാം നിർ​ബ​ന്ധി​ത​രാ​വു​ന്നു. തി​യ​ഡോർ ഡബ്ല്യു. അഡർണോ തന്റെ പ്ര​ധാന താ​ത്ത്വി​ക​ഗ്ര​ന്ഥം ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന​തു​ത​ന്നെ ഈ പ്ര​ശ്നം അവ​ത​രി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്.

വാ​സ്ത​വീ​ക​ര​ണം സാ​ദ്ധ്യ​മാ​യി​രു​ന്ന നി​മി​ഷം കൈ​മോ​ശം വന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് ഒരി​ക്കൽ കാ​ല​ഹ​ര​ണ​പ്പെ​ട്ടു എന്നു തോ​ന്നി​ച്ചി​രു​ന്ന തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്രം ഇന്നു വീ​ണ്ടും സം​ഗ​ത​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. ലോ​ക​ത്തെ മാ​റ്റാ​നു​ള്ള ശ്രമം പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ട​തോ​ടെ അതു് (തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്രം) ലോ​ക​ത്തെ വെ​റു​തെ വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ച്ചി​ട്ടെ​യു​ള്ളു എന്നും യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ മു​ന്നി​ലു​ള്ള നി​സ്സം​ഗത അതിനെ വി​ക​ല​മാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നും ഉള്ള വി​ധി​പ്ര​സ്താ​വം യു​ക്തി​യു​ടെ പരാ​ജ​യ​ബോ​ധ​മാ​യി മാ​റു​ന്നു. അന്നെ​ന്ന​പോ​ലെ ഇന്നും കേ​വ​ല​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ ‘കാ​ല​ത്തി​നു ചേ​രാ​ത്ത​ത്’ (anachonism) എന്ന മൂർ​ത്ത​മായ വി​മർ​ശ​ന​ത്തിൽ​നി​ന്നു് തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​നു് രക്ഷി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. ഒരു​പ​ക്ഷേ, ‘പ്ര​യോ​ഗ​ത്തിൽ വരു​ത്താം’ എന്ന വാ​ഗ്ദാ​ന​വു​മാ​യി മു​ന്നോ​ട്ടു​വ​ന്ന സി​ദ്ധാ​ന്തം തന്നെ അപ​ര്യാ​പ്ത​മായ വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ത്തി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം… അന്ത​മി​ല്ലാ​തെ നീ​ട്ടി​വ​യ്ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന പ്ര​യോ​ഗം ഏതാ​യാ​ലും ആത്മ​സം​തൃ​പ്തി​യിൽ ലയി​ച്ചു​ക​ഴി​യു​ന്ന ഊഹാ​പോ​ഹ​ങ്ങൾ​ക്കു് എതിരെ അപ്പീൽ സമർ​പ്പി​ക്കാ​നു​ള്ള​വേ​ദി​യ​ല്ല. അഹ​ങ്കാ​ര​മെ​ന്ന മു​ദ്ര​കു​ത്തി പ്രാ​യോ​ഗി​ക​മായ മാ​റ്റം ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന വി​മർ​ശ​നാ​ത്മക ചി​ന്ത​ക​ളെ ഞെ​രി​ച്ചു​കൊ​ല്ലാ​നു​ള്ള അധി​കാ​രി വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ ഒര​ട​വു​മാ​ത്ര​മാ​യി​രി​ക്കും പല​പ്പോ​ഴും അതു്. യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​വു​മാ​യി ലയി​ച്ചു ചേ​രാ​മെ​ന്നു​ള്ള, അഥവാ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ സാ​ക്ഷാ​ത്കാ​രം ആവാം എന്നു​ള്ള വാ​ഗ്ദാ​നം ലം​ഘി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ നി​ല​യ്ക്കു് തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്രം നി​ഷ്ക​രു​ണ​മായ സ്വയം വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​നു് ബാ​ധ്യ​സ്ഥ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. [21]

ഒരർ​ത്ഥ​ത്തിൽ അഡർ​ണോ​യു​ടെ ഈ നി​ല​പാ​ടു് അതിലെ അത്യു​ക്തി​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ ‘മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് വി​രു​ദ്ധം’ പോ​ലു​മാ​ണെ​ന്ന തോ​ന്നൽ ഉള​വാ​ക്കി​യേ​ക്കാം. മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​സി​ദ്ധ​മായ 11-ആം ഹോ​യർ​ബാ​ഹ് തീ​സി​സി​നെ​യും [22] ‘എവിടെ ഊഹാ​പോ​ഹ​പ​ര​മായ ആലോചന (speculation) അവ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു എവിടെ യഥാർ​ത്ഥ ജീ​വി​തം ആരം​ഭി​ക്കു​ന്നു… അവിടെ യഥാർ​ത്ഥ ശാ​സ്ത്രം ആരം​ഭി​ക്കു​ന്നു’ എന്നും ‘യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യം വി​വ​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തോ​ടെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​നു് ഒരു സ്വയം സമ്പൂർ​ണ​മായ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​യു​മാ​യു​ള്ള നി​ല​നി​ല്പി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​നം നഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്നു’ [23] എന്നു​മു​ള്ള ജർമൻ ഐഡി​യോ​ള​ജി​യി​ലെ പ്ര​സ്താ​വ​ത്തേ​യും ഭം​ഗ്യ​ന്ത​രേണ വി​മർ​ശി​ക്കു​ന്ന​താ​ണു് അഡർ​ണോ​യു​ടെ നി​ല​പാ​ടു്. അതു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ അതു് പാ​ശ്ചാ​ത്യ​മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ ഒരു ധ്രു​വ​ത്തെ പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യു​ന്നു. എന്നാൽ മാർ​ക്സി​സ​ത്തെ ഒരു സാ​മ്പ​ത്തിക ശാ​സ്ത്ര​സി​ദ്ധാ​ന്ത​മാ​യോ സാ​മൂ​ഹ്യ​ശാ​സ്ത്ര സി​ദ്ധാ​ന്ത​മാ​യോ ഒക്കെ ചു​രു​ക്കി​ക്കാ​ണാ​നു​ള്ള തി​രു​ത്തൽ​വാദ പ്ര​വ​ണ​ത​ക​ളും വര​ട്ടു​ത​ത്ത്വ​വാ​ദ​വും മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ​ക്കി​ട​യിൽ ആഴ​ത്തിൽ സ്വാ​ധീ​നം ചെ​ലു​ത്തി​യി​രു​ന്ന ഒരു കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തോ​ടു​ള്ള പ്ര​തി​ക​ര​ണം എന്ന നി​ല​യ്ക്കു നോ​ക്കു​മ്പോൾ അഡർ​ണോ​യു​ടെ നി​ല​പാ​ടു് അത്ര​യൊ​ന്നും അസാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല എന്നു കാണാം. [24] വളരെ വ്യ​ത്യ​സ്ത​മായ വാ​ക്കു​ക​ളിൽ ലു​ക്കാ​ച്ചു് വി​വ​രി​ക്കു​ന്നു. ‘ഓർ​ത്ത​ഡോ​ക്സ് മാർ​ക്സിസ’ത്തി​ന്റെ സമീ​പ​ന​വും ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തിൽ അഡർ​ണോ​യു​ടെ നി​ല​പാ​ടും വളരെ അടു​ത്തു നിൽ​ക്കു​ന്ന​താ​ണു്. ആധു​നിക ഗവേ​ഷ​ണം മാർ​ക്സി​ന്റെ എല്ലാ പ്ര​ത്യേക നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളും തെ​റ്റാ​ണെ​ന്നു തെ​ളി​യി​ച്ചാൽ​ക്കൂ​ടി ഒരു ഓർ​ത്ത​ഡോ​ക്സ് മാർ​ക്സി​സ്റ്റി​നു് ഈ പുതിയ ഗവേ​ഷ​ണ​ഫ​ല​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം കല​വ​റ​യി​ല്ലാ​തെ സ്വീ​ക​രി​ക്കാ​നും അതേ​സ​മ​യം തന്നെ മാർ​ക്സി​സ​ത്തിൽ വി​ശ്വ​സി​ക്കാ​നും ആവു​മെ​ന്നു് ലൂ​ക്കാ​ച്ചു് സി​ദ്ധാ​ന്തി​ക്കു​ന്നു. അത്ഭു​താ​വ​ഹ​മാ​യി​ത്തോ​ന്നാ​വു​ന്ന ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​നു് അദ്ദേ​ഹം നൽ​കു​ന്ന വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണ​ങ്ങൾ ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണ്:

ഓർ​ത്ത​ഡോ​ക്സ് മാർ​ക്സി​സം എന്നു​വ​ച്ചാൽ മാർ​ക്സി​ന്റെ അന്വേ​ഷണ ഫല​ങ്ങ​ളെ​യെ​ല്ലാം വി​മർ​ശ​നം കൂ​ടാ​തെ സ്വീ​ക​രി​ക്കുക എന്ന​ല്ല അർ​ത്ഥം. മറി​ച്ചു്, ഈ യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​ത്വം തി​ക​ച്ചും രീതി (method) സം​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്ന​താ​ണു്. സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളി​ലു​ള്ള ‘വി​ശ്വാസ’മല്ല. ഒരു ‘വി​ശു​ദ്ധ’ പു​സ്ത​ക​ത്തി​ന്റെ വ്യാ​ഖ്യാ​ന​വു​മ​ല്ല. വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠിത ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​മാ​ണു് സത്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള പാ​ത​യെ​ന്നും അതി​ന്റെ സ്ഥാ​പ​കർ കാ​ട്ടി​യി​ട്ടു​ള്ള വഴി​ക​ളി​ലൂ​ടെ മാ​ത്ര​മേ അതി​ന്റെ (വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠിത ഭൗ​തി​ക​വാ​ദം) രീ​തി​ക​ളെ വളർ​ത്താ​നും വി​ക​സി​പ്പി​ക്കാ​നും അഗാ​ധ​മാ​ക്കാ​നും കഴിയൂ എന്ന ശാ​സ്ത്രീ​യ​ബോ​ധ​മാ​ണു്. മാ​ത്ര​വു​മ​ല്ല, അതിനെ മറി​ക​ട​ക്കാ​നോ ‘മെ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്താ​നോ’ വേ​ണ്ടി നട​ന്നി​ട്ടു​ള്ള എല്ലാ ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളും അതി​ല​ളി​ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ങ്ങൾ​ക്കും ബാ​ലി​ശ​മായ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങൾ​ക്കും അവി​യൽ​പ​രു​വ​ത്തി​ലു​ള്ള താ​ത്ത്വിക പരി​ക​ല്പ​ന​കൾ​ക്കും (over simplification triviality and eclecticism) ആണു് വഴി​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തെ​ന്നും ഇനി​യും വഴി​വെ​ക്കു​ക​യെ​ന്നും ഉള്ള ധാ​ര​ണ​യു​മാ​ണു്. [25]

ഗ്യോർ​ഗി ലൂ​ക്കാ​ച്ചി​ന്റെ ചരി​ത്ര​വും വർ​ഗ​ബോ​ധ​വും പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ട​കാ​ല​ത്തു​ത​ന്നെ​യാ​ണു് ജർമൻ കമ്യു​ണി​സ്റ്റ് പാർ​ട്ടി​യു​ടെ ഒരു പ്ര​ധാന സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​നാ​യി​രു​ന്ന കാൾ ക്രോ​ഷി​ന്റെ മാർ​ക്സി​സ​വും തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​വും എന്ന ഗ്ര​ന്ഥ​വും പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു്. ‘തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ സാ​ക്ഷാ​ത്ക​രി​ക്കാ​തെ അതിനെ ഇല്ലാ​യ്മ ചെ​യ്യാ​നാ​വി​ല്ല’ എന്ന​താ​ണു് ക്രോ​ഷി​ന്റെ കൃ​തി​യു​ടെ പ്ര​ധാന പ്ര​മേ​യം. മാർ​ക്സി​സം പഴയ അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലു​ള്ള ഒരു തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ദ്ധ​തി അല്ലെ​ന്നം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​മ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ മാർ​ക്സി​യൻ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ അവ​ഗ​ണി​ക്കു​ന്ന പ്ര​വ​ണ​ത​യെ ക്രോ​ഷ് നി​ശി​ത​മാ​യി വി​മർ​ശി​ച്ചു. ബൂർ​ഷ്വാ ചി​ന്ത​ക​ന്മാർ ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തോ​ടു് പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ന്റെ രണ്ടാം പകു​തി​യിൽ പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന തി​ക​ഞ്ഞ അവ​ഗ​ണ​ന​യു​മാ​യാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തോ​ടു​ള്ള മനോ​ഭാ​വ​ത്തെ താ​ര​ത​മ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തു്:

ഏതു രൂ​പ​ത്തിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ടാ​ലും ശരി എല്ലാ ഭു​ത​കാ​ല​രൂ​പ​ങ്ങ​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ള​വും ഒരു വസ്തുത പൊ​തു​വാ​യി നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്; സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഒരു ഭാ​ഗ​ത്തെ മറ്റൊ​രു​ഭാ​ഗം ചൂഷണം ചെ​യ്യു​ന്നു എന്ന അവസ്ഥ അവ പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന എല്ലാ വൈ​വി​ധ്യ​ത്തോ​ടും കൂടി ഗത​കാ​ല​ങ്ങ​ളി​ലെ സാ​മു​ഹ്യ​ബോ​ധം ചില സാ​ധാ​രണ രൂ​പ​ങ്ങൾ​ക്ക​ക​ത്തു​മാ​ത്രം ചലി​ക്കു​ന്നു എന്ന​തിൽ അത്ഭു​ത​പ്പെ​ടാ​നി​ല്ല. ഈ അവ​ബോ​ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ പൊ​തു​രൂ​പ​ങ്ങൾ​ക്കു് വർ​ഗ​വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ പൂർ​ണ​മാ​യും ഇല്ലാ​താ​കും​വ​രെ അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​കാ​നാ​വി​ല്ല. [26]

മറ്റു പല പിൽ​ക്കാല നവ​മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ളെ​യും പോലെ മാർ​ക്സി​ന്റെ ആദ്യ​കാല കൃ​തി​ക​ളെ ആശ്ര​യി​ക്കാ​നോ മാർ​ക്സി​സം ഒരു തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​ണെ​ന്നു് തെ​ളി​യി​ക്കാ​നോ ക്രോ​ഷ് ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നി​ല്ല എന്ന​തു് ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. മാർ​ക്സി​ന്റെ പിൽ​ക്കാല കൃ​തി​ക​ളു​ടെ ഔന്ന​ത്യ​ത്തിൽ ഊന്നൽ നൽ​കു​മ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ സാ​മ്പ​ത്തിക സി​ദ്ധാ​ന്തം ഒരു വെറും വി​ശ​ക​ലന രീ​തി​യ​ല്ലെ​ന്നും മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത സാ​മു​ഹ്യ വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മായ വി​മർ​ശ​ന​മാ​ണെ​ന്നും ക്രോ​ഷ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു. ഇന്റർ​നാ​ഷ​ണ​ലി​ലെ വി​ധി​വാ​ദ​പ​ര​വും യാ​ന്ത്രി​ക​വാ​ദ​പ​ര​വു​മായ പ്ര​വ​ണ​ത​കൾ​ക്കെ​തി​രെ ക്രോ​ഷ് നട​ത്തിയ സമ​ര​വും ഒരു സി​ദ്ധാ​ന്ത​മെ​ന്ന നി​ല​യിൽ മാർ​ക്സി​സ​ത്തെ വി​ക​സി​പ്പി​ക്കാ​നു​ള്ള അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളും രീ​തീ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മാ​യി പാ​ശ്ചാ​ത്യ മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് സമീ​പ​ന​ത്തി​ന്റെ പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തിൽ​ത​ന്നെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ക്കു​ന്നു.

1922-ലും 1923-​ലുമായി പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ലൂ​ക്കാ​ച്ചി​ന്റെ​യും ക്രോ​ഷി​ന്റെ​യും കൃ​തി​ക​ളെ ഒര​റ്റ​ത്തും അഡർ​ണോ​യു​ടെ കൃ​തി​ക​ളെ മറ്റെ അറ്റ​ത്തും വെ​ച്ചു​കാ​ണു​മ്പോൾ പാ​ശ്ചാ​ത്യ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ ഒരു വി​ശ​ദ​മായ ചി​ത്രം നമു​ക്കു ലഭി​ക്കും. ലു​ക്കാ​ച്ചി​ന്റെ ആദ്യ​കാല ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളി​ലെ പ്ര​സാ​ദാ​ത്മ​ക​ത​യിൽ നി​ന്നു് അഡർ​ണോ​യു​ടെ ദു​ര​ന്ത​ദർ​ശ​ന​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള പാ​ശ്ചാ​ത്യ​മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ രൂ​പ​പ്പ​കർ​ച്ച തി​ക​ച്ചും സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​മായ ഒരു തല​ത്തിൽ​വ​ച്ചു മാ​ത്രം വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കാ​നാ​വു​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നി​ല്ല. വി​പ്ല​വ​ക​ര​മായ പല ആന്തോ​ള​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ഭൂ​മി​ക​യി​ലാ​ണു ലൂ​ക്കാ​ച്ചി​ന്റെ ലേ​ഖ​ന​ങ്ങൾ എഴു​ത​പ്പെ​ട്ട​തെ​ങ്കിൽ, ‘സോ​വി​യ​റ്റു മാർ​ക്സി​സം’ ഒരധീശ വർ​ഗ​പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​യും, സോ​വി​യ​റ്റു ഭര​ണ​കൂ​ടം ഒരു സോ​ഷ്യൽ ഫാ​സി​സ​മാ​യും അധഃ​പ​തി​ക്കു​ന്ന പ്ര​ക്രി​യ​യു​ടെ പശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തി​ലാ​ണു് അഡർ​ണോ​യു​ടെ​യും, ഹേ​ബർ​മാ​സി​ന്റെ​യും മറ്റും കൃ​തി​കൾ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. മാർ​ക്സി​യൻ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​ന്റെ കാ​ത​ലായ സമ്പ​ദ് വ്യ​വ​സ്ഥ​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള പഠ​ന​ങ്ങൾ പാ​ശ്ചാ​ത്യ​മാർ​ക്സി​സ​ത്തിൽ കാ​ണാ​നി​ല്ല എന്ന വസ്തുത പെരി ആന്റേസ എടു​ത്തു പറ​യു​ന്നു​ണ്ടു്. സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ലും രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ലും മാ​ത്രം ഊന്നു​ന്ന ഒരു സമീ​പ​ന​ത്തി​ന്റെ അപ​ര്യാ​പ്ത​ത​യെ​പ്പ​റ്റി ലു​ക്കാ​ച്ചു് ആദ്യം മു​തൽ​ക്കു​ത​ന്നെ ബോ​ധ​വാ​നാ​യി​രു​ന്നു. ചരി​ത്ര​വും വർ​ഗ​ബോ​ധ​വും എന്ന കൃ​തി​യു​ടെ ആമു​ഖ​ത്തിൽ ലൂ​ക്കാ​ച്ചു് ഇതു രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ട്:

മാർ​ക്സി​ന്റെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് വേർ​പി​രി​ഞ്ഞു പോ​കാ​നോ അവയെ തി​രു​ത്താ​നോ മെ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്താ​നോ ശ്ര​മി​ക്കാ​തെ, അവയിൽ ഉറ​ച്ചു​നിൽ​ക്കു​ക​യാ​ണു് ഞങ്ങൾ. മാർ​ക്സ് തന്നെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കിയ രീ​തി​യിൽ മാർ​ക്സി​ന്റെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ക്ക​യു​മാ​ണു്, ഈ വാ​ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ ലക്ഷ്യം തന്നെ. എന്നാൽ ഈ ‘യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​ത്വം’ (orthodoxy) മാർ​ക്സിൻ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​യു​ടെ—വോണ്‍സ്ട്രോ​വി​ന്റെ ഭാ​ഷ​യിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ സൗ​ന്ദ​ര്യാ​ത്മ​ക​മായ സഞ്ചി​ത​സ്വ​ഭാ​വം’ (aesthetic integrity) നി​ല​നിർ​ത്താൻ​തെ​ല്ലും ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. മറി​ച്ച്, മാർ​ക്സി​ന്റെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ലും രീ​തി​യി​ലും ചരി​ത്ര​ത്തേ​യും സമൂ​ഹ​ത്തേ​യും മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​നു​ള്ള ശരി​യായ രീതി (true method) അവ​സാ​നം കണ്ടെ​ത്ത​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന വി​ശ്വാ​സ​മാ​ണു് ഞങ്ങ​ളു​ടെ അടി​സ്ഥാ​ന​ധാ​രണ തന്നെ (Fundamental premise) ഈ രീതി പൂർ​ണ​മാ​യും ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് അതി​നെ​പ്പ​റ്റി​ത്ത​ന്നെ നി​ര​ന്ത​ര​മാ​യി ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യി വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യാൻ ഈ സമീ​പ​ന​ത്തി​നു് ബാ​ധ്യ​സ്ഥ​ത​യു​ണ്ടു് എന്ന​തു് പ്ര​ക​ട​മാ​ണ്… അതേ​സ​മ​യം തന്നെ അതി​നു് വർ​ത്ത​മാ​ന​കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി കൃ​ത്യ​മായ നി​ല​പാ​ടു​ക​ളും എടു​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രും. കാരണം, ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ട​നു​സ​രി​ച്ചു് മാർ​ക്സി​യൻ രീ​തി​യു​ടെ പ്രാ​ഥ​മി​ക​ല​ക്ഷ്യം​ത​ന്നെ ഇന്നി​നെ​പ്പ​റ്റി ജ്ഞാ​നം​നേ​ടുക എന്ന​താ​ണു്. രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ലു​ള്ള പ്രാ​ഥ​മി​ക​മായ ഊന്നൽ മൂലം ഈ ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളിൽ വർ​ത്ത​മാ​ന​കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ സമൂർ​ത്ത​പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യാൻ ഇടം കി​ട്ടി​യി​ട്ടി​ല്ല. [27]

ഇതോ​ടൊ​പ്പം​ത​ന്നെ ആ വി​പ്ല​വ​കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ പ്ര​യോ​ഗം ഉയർ​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു വന്നി​ട്ടു​ള്ള എല്ലാ പ്രാ​യോ​ഗിക പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളേ​യും വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മക വി​ശ​ക​ല​ന​രീ​തി​കൊ​ണ്ട്, ‘ആ രീതി മാ​ത്രം​കൊ​ണ്ടു് [28] പരി​ഹ​രി​ക്കാ​നാ​വും എന്ന ദൃ​ഢ​മായ വി​ശ്വാ​സ​വും ലു​ക്കാ​ച്ചു് പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്.

എന്നാൽ ആധു​നിക പാ​ശ്ചാ​ത്യ മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് ചി​ന്ത​ക​ന്മാ​രി​ലെ​ത്തു​മ്പോൾ ഈ “രീ​തി​പാ​രത’ പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ മാ​ദ്ധ്യ​മ​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ (mediational activity) അഭാ​വ​ത്തിൽ, ‘ചു​രു​ക്കം ചി​ലർ​ക്കാ​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​സ​മാ​യി’ ചു​രു​ങ്ങു​ന്നി​ല്ലേ എന്നു സം​ശ​യി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. സോ​വി​യ​റ്റ് മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ അപ​ച​യ​വും വാർ​ധ​ക്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു കാ​ലൂ​ന്നി​നിൽ​ക്കു​ന്ന മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ വി​ഭ്രാ​ത്മ​ക​മായ കു​ടി​ല​ത​ന്ത്ര​ങ്ങ​ളും സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന വി​ഭ്രാ​മ​ക​മായ അവ​സ്ഥ​കൾ അശു​ഭ​ദർ​ശ​ന​ങ്ങൾ​ക്കും, നി​സ്സ​ഹാ​യ​താ ബോ​ധ​ത്തി​നും വഴി​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ധി​ഷ​ണ​യു​ടെ ദു​ര​ന്ത​ബോ​ധ​വും, ഇച്ഛ ഗൗ​ര​വ​ബു​ദ്ധി​യു​ള്ള ഏതു വി​പ്ല​വ​സ​മീ​പ​ന​ത്തി​നും ഇണ​ങ്ങും എന്നു തോ​ന്നു​ന്നു.

പാ​ശ്ചാ​ത്യ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​പ​ര​ത​യു​ടെ ഏറ്റ​വും പ്ര​ക​ട​മായ ആവി​ഷ്കാ​ര​മാ​ണു് അൽ​ത്യു​സ്സേ​യു​ടെ ‘സൈ​ദ്ധാ​ന്തിക പ്ര​യോഗ’ (theoretical practice) സങ്ക​ല്പം. സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ മണ്ഡ​ല​ത്തിൽ നട​ത്തു​ന്ന പ്ര​വർ​ത്ത​നം തന്നെ ഒരു പ്ര​ത്യേ​ക​ത​രം ‘പ്ര​യോഗ’ മാ​ണെ​ന്നു് അൽ​ത്യു​സ്സേ വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. മു​സ്സോ​ളി​നി​യു​ടെ തട​വ​റ​യി​ലെ ‘സെൻസർ’മാ​രു​ടെ കണ്ണു​വെ​ട്ടി​ക്കാ​നാ​ണെ​ങ്കിൽ​പോ​ലും മാർ​ക്സി​സ​ത്തെ ‘പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്രം’ (philosophy praxis) എന്നു് വി​ളി​ച്ചി​രു​ന്ന ഗ്രാം​ഷി​യും, [29] വീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ നോ​ക്കു​മ്പോൾ അൽ​ത്യു​സ്സേ​യിൽ​നി​ന്നു് ഏറെ വ്യ​ത്യ​സ്ഥ​നായ അഡർ​ണോ​യും എല്ലാം അൽ​ത്യു​സ്സേ​യു​ടെ ഈ സങ്ക​ല്പ​ത്തെ ഭാ​ഗി​ക​മാ​യെ​ങ്കി​ലും അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. സി​ദ്ധാ​ന്തം പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ ഉപ​ക​ര​ണം മാ​ത്ര​മാ​ണെ​ന്നു വാ​ദി​ച്ചി​രു​ന്ന മാർ​ക്സി​സ്റ്റ്ചി​ന്ത​ക​രെ [30] വി​മർ​ശി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ഗ്രാം​ഷി പറ​യു​ന്നു:

രാ​ഷ്ട്രീ​യ​പ​ര​മാ​യും വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മായ ആത്മ​ബോ​ധം (critical self consciousness) ഫല​ത്തിൽ ഒരു ബു​ദ്ധി​ജീ​വി വൃ​ന്ദ​ത്തെ (elite of intellectuals) [31] സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തി​ലൂ​ടെ മാ​ത്ര​മേ സാ​ധി​ത​പ്രാ​യ​മാ​വു​ക​യു​ള്ളു. വി​ശാ​ല​മായ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ സ്വയം സം​ഘ​ടി​ത​രാ​വാ​തെ ഒരു ജന​സ​ഞ്ച​യ​ത്തി​നും, (മറ്റു വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്ന്) വ്യ​തി​രി​ക്തത പു​ലർ​ത്താ​നോ, സ്വ​ത​ന്ത്ര​രാ​യി നിൽ​ക്കാ​നോ സാ​ദ്ധ്യ​മാ​വു​ക​യി​ല്ല. ബു​ദ്ധി​ജീ​വി​ക​ളി​ല്ലാ​തെ, അതാ​യ​തു്, സം​ഘാ​ട​ക​രും നേ​താ​ക്ക​ളു​മി​ല്ലാ​തെ, ഒരു സം​ഘ​ട​ന​യ്ക്കും നി​ല​നിൽ​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. മറ്റൊ​രു തര​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ ആശ​യ​ങ്ങ​ളെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മാ​യും പരി​കൽ​പ്പ​ന​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യും (conceptually) വി​ക​സി​പ്പി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തിൽ സവി​ശേഷ പരി​ശീ​ല​നം സി​ദ്ധി​ച്ച (specialised) ഒരു​കൂ​ട്ടം ആളു​ക​ളു​ടെ സമൂർ​ത്ത​മായ നി​ല​നിൽ​പ്പി​ലൂ​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​വും പ്ര​യോ​ഗ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള കെ​ട്ടു​പാ​ടു​ക​ളു​ടെ (theory-​praxis nexus) താ​ത്ത്വി​ക​വ​ശം വ്യ​ക്ത​മാ​യും വ്യ​വ​ച്ഛേ​ദി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ ഇതു് (വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മായ ആത്മ​ബോ​ധം) ഉണ്ടാ​വു​ക​യി​ല്ല. [32] സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളോ​ടു് മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ​ക്കി​ട​യിൽ പര​ക്കെ നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന ഉദാ​സീ​ന​ഭാ​വ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള അഡർ​ണോ​യു​ടെ നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങൾ കൂ​ടു​തൽ കർ​ക്ക​ശ​മാ​ണ്:

സി​ദ്ധാ​ന്ത​വും പ്ര​യോ​ഗ​വും പൂർ​ണ​മാ​യും സമ​ന്വ​യി​ക്ക​പ്പെ​ട​ണ​മെ​ന്ന മു​ദ്രാ​വാ​ക്യം അത്ത​രം സമ​ന്വ​യ​ത്തെ സാ​ദ്ധ്യ​മാ​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്ന സ്വ​ഭാ​വ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളെ​ത്ത​ന്നെ തു​ട​ച്ചു​നീ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടും സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ വി​ടു​വേ​ല​ക്കാ​ര​നാ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടും അധഃ​പ​തി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. എല്ലാ ‘സി​ദ്ധാ​ന്ത’ങ്ങ​ളോ​ടും നാം ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന ‘പ്ര​യോഗ’ത്തി​ന്റെ ‘മു​ദ്ര​യ​ടി​ച്ച വിസ’ സെൻ​സർ​മാ​രു​ടെ അം​ഗീ​കാ​ര​വോ​ട്ടാ​യി (placet) [33] ചു​രു​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ (സി​ദ്ധാ​ന്ത പ്ര​യോഗ) മി​ശ്ര​ത​ത്തിൽ, സി​ദ്ധാ​ന്തം കീ​ഴ​ട​ങ്ങി​ക്കൊ​ടു​ത്ത​തോ​ടെ പ്ര​യോ​ഗം… അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി​ക്കു് ഇര​യാ​യി​ത്തീർ​ന്നു വര​ട്ടു​ത​ത്ത്വ​വാ​ദ​വും, ചി​ന്ത​യു​ടെ മേ​ലു​ള്ള നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ങ്ങ​ളും സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ കഥ​ക​ഴി​ച്ച​തു് പ്ര​യോ​ഗം​ത​ന്നെ ദു​ഷി​ക്കാൻ കാ​ര​ണ​മാ​യി. സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം വീ​ണ്ടെ​ടു​ക്കു​ക​യെ​ന്ന​തു് പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ തന്നെ നന്മ​യ്ക്കു് ആവ​ശ്യ​മാ​ണു്. സി​ദ്ധാ​ന്ത​വും പ്ര​യോ​ഗ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള പര​സ്പ​രാ​ശ്രി​ത​ത്വ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ശ്നം എക്കാ​ല​ത്തേ​ക്കു​മാ​യി പരി​ഹ​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ല. ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യി മാ​റു​ന്ന ഒന്നാ​ണു്. ഇന്നു് തകർ​ച്ച ബാ​ധി​ച്ചു് എല്ലാ​റ്റി​നേ​യും ഭരി​ക്കു​ന്ന ചന്ത​ത്തി​ര​ക്കി​നാൽ അപ​ഹ​സി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു കി​ട​ക്കു​ന്ന സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ കർ​മ്മ​ശേ​ഷി​യ​റ്റ നി​ല​നി​ല്പു​ത​ന്നെ​യും ചന്ത​യ്ക്കെ​തി​രായ സാ​ക്ഷി​പ​ത്ര​മാ​ണു് അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണി​ന്നു് സി​ദ്ധാ​ന്തം ആവ​ശ്യ​മാ​യി വന്നി​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് വെ​റു​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തും, സി​ദ്ധാ​ന്ത​മി​ല്ലെ​ങ്കിൽ മാ​റ്റ​ത്തി​നാ​യി നി​ര​ന്ത​രം വി​ല​പി​ക്കു​ന്ന ‘പ്ര​യോഗ’ത്തെ മാ​റ്റി​ത്തീർ​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. [34]

‘പ്ര​യോ​ഗം തന്നെ​യും പ്രാ​ഥ​മി​ക​മാ​യും ഒരു സൈ​ദ്ധാ​ന്തിക പരി​ക​ല്പ​ന​യാ​ണ​ല്ലോ’ എന്ന എന്ന അഡർ​ണോ​യു​ടെ ഗൗരവം കലർ​ന്ന ഹാ​സ്യം, സാം​സ്കാ​രിക പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളിൽ വള​രെ​യേ​റെ ഊന്നൽ നല്കു​ന്ന കി​ഴ​ക്കൻ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലെ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങൾ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ ‘തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര’പരമായ അം​ശ​ങ്ങ​ളെ വി​ട്ടു​ക​ള​യാൻ മടി​കാ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടു് എന്ന നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ പശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തിൽ കാ​ണു​മ്പോൾ നമ്മെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം താൽ​പ്പ​ര്യം ജനി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​താ​ണു്. [35] പക്ഷേ, ‘ലോ​ക​ത്തെ വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ക്കു​ക​യ​ല്ല മാ​റ്റു​ക​യാ​ണാ​വ​ശ്യം’ എന്ന മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​വു​മാ​യി മു​ന്നോ​ട്ടു​വ​ന്ന മാർ​ക്സി​യൻ വീ​ക്ഷ​ണ​വും ഈ സി​ദ്ധാ​ന്ത​പ​ര​ത​യു​മാ​യി എങ്ങ​നെ പൊ​രു​ത്ത​പ്പെ​ടു​ന്നു​വെ​ന്ന ചോ​ദ്യം സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​ണു്.

അഭ്യൂ​ഹാ​ത്മ​ക​മായ (speculative) തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യു​ടെ ആശ​യ​വാ​ദ​ത്തോ​ടും ധ്യാ​നാ​ത്മ​ക​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ ‘അതി​ഭൗ​തീ​കത’ (metaphisical) പ്ര​വ​ണ​ത​ക​ളോ​ടും ഉള്ള ദീർ​ഘ​മായ സൈ​ദ്ധാ​ന്തിക സമ​ര​ത്തി​ന്റെ മൂ​ശ​യി​ലാ​ണു് മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ ‘പ്ര​യോഗ”സങ്ക​ല്പം കരു​പ്പി​ടി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു്. യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തേ​യും ഇന്ദ്രി​യാ​നു​ഭൂ​തി​യേ​യും ഒന്നു​കിൽ ബാ​ഹ്യ​വ​ത്കൃ​ത​മായ വസ്തു​വി​ന്റെ രൂ​പ​ത്തി​ലോ അല്ലെ​ങ്കിൽ മന​ന​വി​ഷ​യ​മാ​യോ മാ​ത്രം കാണാൻ കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്ന ഫോ​യർ​ബാ​ഹി​യൻ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ലെ വി​ഷ​മ​വൃ​ത്ത​ത്തെ മാർ​ക്സ് ഉല്ലം​ഘി​ക്കു​ന്ന​തു് ‘ഇന്ദ്രി​യ​ബ​ദ്ധ​മായ മാ​നു​ഷിക പ്ര​വർ​ത്ത​നം’ [36] എന്ന പരി​ക​ല്പ​ന​യി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു്. സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​മാ​യി ആത്മ​നി​ഷ്ഠ​യും വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​ത​യും തമ്മി​ലു​ള്ള മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​നു് മാർ​ക്സി​ന്റെ വാ​ക്കു​ക​ളിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ ‘ഫോ​യർ​ബാ​ഹി​നു് പരി​ക​ല്പ സൃ​ഷ്ടി​യായ വസ്തു​ക്ക​ളിൽ നി​ന്നു് യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ വ്യ​തി​രി​ക്ത​മാ​യി നിൽ​ക്കു​ന്ന ഇന്ദ്രി​യ​വേ​ദ്യ​മായ വസ്തു​ക്കൾ ആവ​ശ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ, മനു​ഷ്യ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തെ​ത്ത​ന്നെ വസ്തു​നി​ഷ്ഠ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മാ​യി അദ്ദേ​ഹം കാ​ണു​ന്നി​ല്ല.’ [37] അതാ​യ​തു്, മാ​നു​ഷിക കർ​മ​ത്തി​ന്റെ ഭൗ​തി​കത ഫോയർ ബാ​ഹി​നു കാണാൻ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല എന്ന​താ​യി​രു​ന്നു മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​ധാന വി​മർ​ശ​നം. 1943-ൽ റു​ഗി​നെ​ഴു​തിയ ഒരു കത്തിൽ ആദ്യ​കാല യൂ​ട്ടോ​പ്പി​യൻ കമ്യു​ണി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​പ​ര​ത​യേ​യും അമൂർ​ത്ത വൽ​ക്ക​രണ പ്ര​വ​ണ​ത​യേ​യും മാർ​ക്സ് നി​ശി​ത​മാ​യി പരി​ഹ​സി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ‘എല്ലാ സമ​സ്യ​കൾ​ക്കു​മു​ള്ള ഉത്ത​ര​ങ്ങൾ തങ്ങ​ളു​ടെ എഴു​ത്തു​മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്ത് ഉണ്ടെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു മുൻ​കാ​ല​ങ്ങ​ളി​ലെ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​ക​ന്മാ​രു​ടെ വി​ചാ​രം. വങ്ക​ന്മാ​രായ ലൗ​കി​കർ വാ​പൊ​ളി​ച്ചാൽ മാത്രംമതി-​കേവലജ്ഞാനത്തിന്റെ ചുട്ട പ്രാ​വു​കൾ വാ​യി​ലേ​ക്കു പറ​ന്നു​ചെ​ന്നു കൊ​ള്ളു​മെ​ന്നും. എന്നാൽ ഇന്നു് തത്ത്വ​ചി​ന്ത​ത​ന്നെ ഭൗ​മ​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു… [38] സൈ​ദ്ധാ​ന്തിക സമീ​പ​ന​ത്തെ മാ​ത്ര​മേ ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് യഥാർ​ത്ഥ മാ​നു​ഷിക സമീ​പ​ന​മാ​യി കാ​ണു​ന്നു​ള്ളു​വെ​ന്നും അതു് പ്ര​യോ​ഗ​ത്തെ പണ​ക്കൊ​തി​യ​ന്മാ​രായ ജു​ത​ന്മാ​രു​ടെ പ്രാ​യോ​ഗി​ക​ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള സങ്ക​ല്പ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ​മാ​ത്രം കാ​ണു​ക​യും നിർ​വ​ചി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണെ​ന്നും മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്ന​തു് [39] ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടിൽ നി​ന്നാ​ണു്. ഒരു സമ​ത്വ​സു​ന്ദ​ര​മായ ലോ​ക​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ആദർ​ശ​വൽ​കൃ​ത​മായ വാ​ങ്മ​യ​ങ്ങൾ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തിൽ വ്യാ​പൃ​ത​രാ​യി കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്ന സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു ചി​ന്ത​ക​രു​ടെ ‘ധ്യാ​നാ​ത്മ​കത’ക്കെ​തി​രായ സമ​ര​ത്തി​ന്റെ സ്വാ​ഭാ​വിക പരി​ണാ​മ​മാ​ണു് ‘ഫോയർ ബാഫ് തീ​സി​സ്സു’കളി​ലും ‘ഗോഥാ പരി​പാ​ടി​യു​ടെ വിമർശ’നത്തി​ലും മറ്റും പ്ര​ക​ട​മാ​കു​ന്ന ഈ പ്ര​യോ​ഗാ​ധി​ഷ്ഠി​ത​മായ സമീ​പ​നം.

മനു​ഷ്യ​ന്റെ ആന്ത​രി​ക​പ്ര​കൃ​തി​യും ചു​റ്റു​പാ​ടു​ക​ളും തമ്മി​ലും, സ്വ​ഭാവ വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളും വളർ​ത്തു​ന്ന രീ​തി​യും തമ്മി​ലും ഉള്ള ബന്ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ധാ​രാ​ളം ചർ​ച്ച​കൾ ജ്ഞാ​നോ​ദയ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​രം​ഗ​ത്തു് നട​ന്നി​രു​ന്നു. ആന്ത​രിക പ്ര​കൃ​തി​യെ​ത്ത​ന്നെ നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന​തു് ചു​റ്റു​പാ​ടു​ക​ളാ​ണെ​ന്നും, സ്വ​ഭാ​വ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളെ വളർ​ത്തു​ന്ന രീ​തി​യി​ലൂ​ടെ മാ​റ്റി​യെ​ടു​ക്കാം എന്നും വാ​ദി​ച്ചി​രു​ന്ന ബൂർ​ഷ്വാ ബൂർ​ഷ്വാ—ലിബറൽ ചി​ന്ത​കർ, സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യും ചു​റ്റു​പാ​ടു​ക​ളെ മാ​റ്റാ​നു​ള്ള പരി​ഷ്കാര നിർ​ദേ​ശ​ങ്ങൾ ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ലും വളർ​ത്തു​ന്ന രീ​തി​യെ മെ​ച്ച​പ്പെ​ടു​ത്താ​നു​ള്ള വി​ദ്യാ​ഭ്യാസ പദ്ധ​തി​കൾ​ക്കു രൂപം നൽ​കു​ന്ന​തി​ലും ആണു് ശ്ര​ദ്ധ പതി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു്, ഈ പരി​ഷ്ക​ര​ണ​വാ​ദ​ങ്ങൾ​ക്കു് പല​പ്പോ​ഴും അപ്രാ​യോ​ഗി​ക​മായ സദു​ദ്ദേ​ശ്യ പ്ര​ക​ട​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യോ, നീ​തി​സ​ങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളു​ടെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലു​ള്ള ധാർ​മി​ക​രോ​ഷ​ത്തി​ന്റെ​യോ പ്ര​സ​ക്തി​യേ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളു. ബൂർ​ഷ്വാ ലിബറൽ ആശ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ സീ​മ​ക​ളെ മറി​ക​ട​ന്നു് ഒരു യഥാർ​ത്ഥ തൊ​ഴി​ലാ​ളി വർഗ വി​പ്ലവ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കാൻ അതിനു കഴി​യു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. തന്റെ മൂ​ന്നാം ഫോയർ ബാഫ് തീ​സി​സ്സിൽ മാർ​ക്സ് ഈകാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​ന്റെ പരി​മി​തി​ക​ളി​ലേ​ക്കു് വിരൽ ചൂ​ണ്ടു​ന്നു​ണ്ട്:

മനു​ഷ്യർ പരി​സ്ഥി​തി​ക​ളു​ടേ​യും വളർ​ത്തു​ന്ന രീ​തി​ക​ളു​ടെ​യും സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണെ​ന്നും അതു​കൊ​ണ്ടു് മാറിയ മനു​ഷ്യർ മാറിയ പരി​തഃ​സ്ഥി​തി​ക​ളു​ടെ​യും മാറിയ വളർ​ത്തൽ രീ​തി​ക​ളു​ടെ​യും സൃ​ഷ്ടി ആയി​രി​ക്കു​മെ​ന്നും (വാ​ദി​ക്കു​ന്ന) ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​സി​ദ്ധാ​ന്തം മനു​ഷ്യ​രാ​ണു് പരി​തഃ​സ്ഥി​തി​ക​ളെ മാ​റ്റു​ന്ന​തെ​ന്നും, പഠി​പ്പി​ക്കാൻ ഒരു​ങ്ങു​ന്ന​വർ ആദ്യ​മേ പഠി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും മറ​ന്നു​ക​ള​യു​ന്നു. അതു​കാ​ര​ണം ഈ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​നു് സമൂ​ഹ​ത്തെ രണ്ടു തു​ണ്ട​മാ​യി വി​ഭ​ജി​ക്കു​ക​യും അതിൽ ഒരു തു​ണ്ടു് സമൂ​ഹ​ത്തി​നു​ത​ന്നെ ഉപ​രി​യാ​യി നി​ല്ക്കു​ന്ന​താ​ണെ​ന്നു് കല്പി​ക്കു​ക​യും (ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു് റോ​ബർ​ട്ട് ഓവൻ) ചെ​യ്യേ​ണ്ടി​വ​രും. [40]

‘മനു​ഷ്യ​രു​ടെ യഥാർ​ത്ഥ ജീ​വി​ത​വും ഭൗ​തി​ക​പ്ര​പ​ഞ്ച​വും ഭൗതിക പ്ര​പ​ഞ്ച​വും അവ​രു​ടെ യഥാർ​ത്ഥ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളും ആണു് ചി​ന്ത​ക​ളേ​യും പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളേ​യും സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തും നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന​തും നി​യ​ന്ത്രി​ക്കു​ന്ന​തും എന്ന ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​യു​ടെ നി​ല​പാ​ടിൽ’ നി​ന്നു വ്യ​തി​ച​ലി​ച്ചു് [41] ആശ​യ​ങ്ങ​ളും പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളും ഒക്കെ​യാ​ണു് എല്ലാ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങൾ​ക്കും കാരണം എന്നു ധരി​ച്ച​വ​ശാ​യി അവ​യ്ക്കെ​തി​രെ സമരം പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കു​ന്ന നവീന ഹെ​ഗേ​ലി​യ​ന്മാ​രെ വി​മർ​ശി​ച്ചു കൊ​ണ്ടാ​ണു് മാർ​ക്സ് ‘ജർമൻ ഐഡി​യോ​ള​ജി’യുടെ ആമുഖം തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തു തന്നെ. [42] ‘ആളുകൾ മു​ങ്ങി​ച്ചാ​വു​ന്ന​തു് ഗു​രു​ത്വാ​കർ​ഷ​ണ​ശ​ക്തി​യി​ലു​ള്ള വി​ശ്വാ​സം മൂ​ല​മാ​ണെ​ന്നും, ആ അന്ധ​വി​ശ്വാ​സം ദൂ​രീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടാൽ വെ​ള്ള​ത്തിൽ വീ​ണാൽ​ത്ത​ന്നെ​യും അവർ​ക്കു് ഒര​പ​ക​ട​വും പറ്റി​ല്ല എന്നും വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന ഒരു ചി​ന്ത​ക​നെ​പ്പോ​ലെ​യാ​ണു്’ ഈ പുതിയ ‘വി​പ്ല​വ​കാ​രി​കൾ’ എന്നു് മാർ​ക്സ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു. പ്ര​ത്യയ ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചു ചർ​ച്ച​ചെ​യ്യു​ന്ന ഖണ്ഡ​ത്തിൽ പഴയ ഹെ​ഗേ​ലി​യ​ന്മാ​രു​ടെ​യും പുതിയ ഹെ​ഗേ​ലി​യ​ന്മാ​രു​ടെ​യും ചി​ന്താ​ഗ​തി​കൾ തമ്മി​ലു​ള്ള സാ​മ്യ​ത്തെ​യും വൈ​ജാ​ത്യ​ത്തേ​യും മാർ​ക്സ് വി​വ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. പഴയ ഹെ​ഗേ​ലി​യ​ന്മാ​രെ സം​ബ​സ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം എന്തി​നെ​യെ​ങ്കി​ലും മന​സ്സി​ലാ​ക്കാൻ ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ ലോ​ജി​ക്കി​ന്റെ ഗണ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് അതിനെ ചു​രു​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞാൽ മാ​ത്രം മതി. പുതിയ ഹെ​ഗേ​ലി​യ​ന്മാ​രാ​ക​ട്ടെ, എല്ലാ​റ്റി​നെ​യും ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ വിഷയം ആണെ​ന്നു പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് വി​മർ​ശി​ച്ചു തൃ​പ്തി​യ​ട​യു​ന്നു. രണ്ടു കൂ​ട്ട​രും തമ്മിൽ ഒരു കാ​ര്യ​ത്തിൽ നല്ല യോ​ജി​പ്പാ​ണു്. ലോ​ക​ത്തെ മതവും വി​ക​ല്പ​ന​ക​ളും ഒരു സാർ​വ​ലൗ​കിക സി​ദ്ധാ​ന്ത​വും ആണു് ഭരി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്ന വി​ശ്വാ​സ​ത്തിൽ. ഒരു കൂ​ട്ടർ ഈ ഭര​ണ​ത്തെ ഒര​ധി​കാ​ര​ത്ത​ട്ടി​പ്പാ​യി അപ​ല​പി​ക്കു​ന്നു. മറു​പ​ക്ഷ​ക്കാ​രാ​വ​ട്ടെ അതിനെ ‘തി​ക​ച്ചും നീ​തി​യു​ക്തം’ എന്നു വാ​ഴ്ത്തു​ന്നു. അത്ര​മാ​ത്രം. [43] നവീന ഹെ​ഗേ​ലി​യ​ന്മാ​രു​ടെ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടിൽ ചി​ന്ത​കൾ​ക്കും ആശ​യ​ങ്ങൾ​ക്കും, വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ സൃ​ഷ്ടി​കൾ​ക്കും സ്വ​ത​ന്ത്ര​മായ നി​ല​നിൽ​പ്പു​ണ്ടു്. ഇവ​യൊ​ക്കെ​യാ​ണു് മനു​ഷ്യ​രെ ബന്ധി​ക്കു​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ ചങ്ങ​ല​കൾ. അതു​കൊ​ണ്ടു മോ​ച​ന​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള മാർ​ഗ​മാ​യി അവർ കണ്ട​തു് ‘ബോ​ധ​ത്തെ മാ​റ്റ​ണ​മെ​ന്ന ഈ ആവശ്യ പ്ര​ഖ്യാ​പ​നം ഫല​ത്തിൽ മറ്റൊ​രു രീ​തി​യിൽ ലോ​ക​ത്തെ വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ക്ക​ണം എന്ന, അതാ​യ​തു് പു​തി​യൊ​രു വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ത്തി​ന്റെ സഹാ​യ​ത്തോ​ടെ അതിനെ തി​രി​ച്ച​റി​യ​ണ​മെ​ന്ന ആവശ്യ പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​മാ​ണു്.’ [44] മാർ​ക്സി​ന്റെ ഈ നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ നോ​ക്കു​മ്പോൾ പതി​നൊ​ന്നാം ഫോയർ ബാഹ് തീ​സി​സ്സി​ലെ വ്യാ​ഖ്യാന ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ പൂർ​ണ​മായ വി​വ​ക്ഷ​കൾ വെ​ളി​വാ​കും. [45]

മാർ​ക്സി​ന്റെ നി​യ​ത​രൂ​പ​ത്തി​ലു​ള്ള ഈ താ​ത്ത്വിക പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​ങ്ങ​ളെ​ത്ത​ന്നെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ ഗണ​ങ്ങ​ളു​ടെ (philosophical categories) നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​മായ ചട്ട​ക്കൂ​ട്ടി​ന​ക​ത്തു​വെ​ച്ചു് കാ​ണേ​ണ്ട​തു​ണ്ടു്. മാ​ദ്ധ്യ​മി​കത (mediation) യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ ഉൾ​ക്കാ​ഴ്ച​കൾ ആഴ​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ ഈ പ്ര​സ്താ​വ​ങ്ങ​ളെ ശുദ്ധ പ്ര​യോ​ജ​ന​വാ​ദ​മാ​യി തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ക്കു​ക​യാ​വും ഫലം, തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര ചർ​ച്ച​ക​ളിൽ ‘വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മായ പ്ര​യോഗ’ത്തി​ന്റെ മാ​ദ്ധ്യ​മിക സ്വ​ഭാ​വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി മാർ​ക്സ് ഉന്ന​യി​ക്കു​ന്ന വാ​ദ​ഗ​തി​കൾ തന്നെ ജ്ഞാ​ന​സി​ദ്ധാ​ന്ത​പ​ര​മായ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളാ​ണു് എന്നു നാം മന​സ്സി​ലാ​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. പരി​ക​ല്പ​ന​കൾ എന്ന നി​ല​യ്ക്കു് അവ അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ണു്. ഏതെ​ങ്കി​ലും ചില കൃ​തി​ക​ളി​ലോ ജൈ​വ​സ​ന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് അടർ​ത്തി​യെ​ടു​ത്ത ചില ഉദ്ധ​ര​ണി​ക​ളി​ലോ മാ​ത്രം ഊന്നൽ നൽ​കു​ന്ന സമീ​പ​ന​ങ്ങൾ എത്ര​മാ​ത്രം വീ​ക്ഷ​ണ​വൈ​ക​ല്യ​ങ്ങൾ​ക്കു് കാ​ര​ണ​മാ​കു​ന്നു​ണ്ടു് എന്ന​തു് കമ്യു​ണി​സ്റ്റ് ഇന്റർ​നാ​ഷ​ണ​ലി​ലും കൊ​മി​ന്റേ​ണി​ലും ഒക്കെ നട​ന്നി​ട്ടു​ള്ള വാ​ദ​കോ​ലാ​ഹ​ല​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ കണ്ണോ​ടി​ച്ചു​പോ​കു​ന്ന ആർ​ക്കും പ്ര​ക​ട​മാ​യി​രി​ക്കും. കേവല സാ​മ്പ​ത്തി​ക​വാ​ദ​വും പരി​ഷ്ക​ര​ണ​വാ​ദ​വും ഭീ​ക​ര​വാ​ദ​വും എന്തി​നു് സാമ്രാജ്യത്വ-​വികസന മോ​ഹ​വും എല്ലാം മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ ചു​വ​പ്പു മേ​ല​ങ്കി​യ​ണി​ഞ്ഞു് പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന നമ്മു​ടെ തു​റു​ക​ണ്ണൻ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ സമ​ഗ്ര​ത​യി​ലും അതി​ന്റെ വി​പ്ല​വ​പ​ര​മായ ജൈ​വ​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​ലും ഊന്നൽ നൽകുക എന്ന​തു് അത്യ​ന്താ​പേ​ക്ഷി​ത​മാ​ണു്. ‘ചെ​ങ്കൊ​ടി​ക്കെ​തി​രെ ചെ​ങ്കൊ​ടി വീ​ശു​ന്ന​വ​രെ’ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ ആധാ​ര​ശി​ല​ക​ളായ കൃ​തി​കൾ ആഴ​ത്തിൽ നാം ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അല്ലെ​ങ്കിൽ മാർ​ക്സി​ന്റെ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ ഹെ​ഗ​ലി​നു സം​ഭ​വി​ച്ച​തു​ത​ന്നെ മാർ​ക്സി​നും സം​ഭ​വി​ക്കും. മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ പേരിൽ കുറെ പ്ര​സ്ഥാ​വ​ന​ക​ളു​മാ​യി തള്ളി​ക്ക​ള​യു​ന്ന തി​രു​ത്തൽ വാ​ദ​പ്ര​ച​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ വഞ്ച​ന​യ്ക്കു് മാർ​ക്സി​സം തന്നെ ഇര​യാ​യി​ത്തീ​രും. [46]

‘പ്ര​യോ​ഗം’ എന്ന പരി​ക​ല്പ​ന​ക്കു​ള്ളിൽ മാർ​ക്സ് ഒതു​ക്കി​ക്കാ​ണു​ന്ന പ്ര​ക്രി​യ​ക​ളെ​യും നാ​നാർ​ത്ഥ​ങ്ങ​ളെ​യും പറ്റി​യു​ള്ള പഠ​ന​ത്തി​ന്റെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു​വാ​യി ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് തീ​സ്സു​ക​ളെ കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണു്. ആകെ​യു​ള്ള പതി​നൊ​ന്നു തീ​സി​സ്സു​ക​ളിൽ എട്ടെ​ണ്ണ​ത്തി​ലും ‘ പ്ര​യോ​ഗം’ നാ​മ​മാ​യോ വി​ശേ​ഷ​ണ​മാ​യോ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടു് [47] ഈ തീ​സി​സ്സു​ക​ളു​ടെ സാ​ന്ദ്ര​സ്വ​ഭാ​വം തന്നെ ലളി​ത​മായ വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ങ്ങ​ളെ അസാ​ദ്ധ്യ​മാ​ക്കു​ന്നു. മാർ​ക്സി​യൻ വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ മു​ഴു​വൻ പശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തിൽ അവയെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കുക എന്ന​തു് അത്യ​ന്തം പ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണ്; കാരണം, വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠിത ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ കാ​ത​ലായ അം​ശ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കെ​ല്ലാം അവ വിരൽ ചൂ​ണ്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. പക്ഷേ, അത്ത​ര​മൊ​രു വി​ശ​ക​ല​നം ഈ ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ന്റെ പരി​മി​ത​സാ​ദ്ധ്യ​ത​ക​ളിൽ ഒതു​ക്കാ​നാ​വാ​ത്ത​വ​ണ്ണം വി​പു​ല​മാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു് സാ​ന്ദർ​ഭി​ക​മാ​യി പ്ര​സ​ക്ത​മായ ചില അം​ശ​ങ്ങ​ളെ സ്പർ​ശി​ച്ചു​പോ​കാൻ മാ​ത്ര​മേ ഇവിടെ ഉദ്യ​മി​ക്കു​ന്നു​ള്ളു. [48]

ജ്ഞാ​ന​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ വി​ശാ​ല​മായ പരി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​ത്തിൽ​നി​ന്നു സം​സാ​രി​ക്കു​മ്പോൾ പ്ര​യോ​ഗം എന്ന പദം​കൊ​ണ്ടു് ഇന്ദ്രി​യാ​നു​ഭു​തി​യു​ടെ സ്ഥൂ​ല​ശി​ഥി​ല​ത​ല​ത്തിൽ​നി​ന്നു് അനു​ഭ​വ​ത്തി​ന്റെ സമ​ഗ്ര​ത​ല​ത്തി​ലേ​ക്കും, ആശ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ തല​ത്തിൽ​നി​ന്നു് പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളു​ടെ തല​ത്തി​ലേ​ക്കും വി​ക​സി​ച്ചു് മനു​ഷ്യ​കർ​മ​ത്തി​ലൂ​ടെ പൂർ​ത്തീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ചക്ര​ത്തെ മു​ഴു​വൻ മാർ​ക്സ് സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ഇന്ദ്രി​യാ​നു​ഭു​തി​യെ​യും ചി​ന്ത​യെ​യും സി​ദ്ധാ​ന്ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തെ​യും ഫലം ലക്ഷ്യ​മാ​ക്കി​യു​ള്ള കർ​മ​ത്തെ​യും കർ​മ​ഫ​ല​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മായ അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​യും എല്ലാം ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന മനു​ഷ്യ​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ സമ​ഗ്ര​ത​യാ​ണു് ഈ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ പ്ര​യോ​ഗം. [49] കൃ​ത്യ​നി​ഷ്ഠ​മാ​യി (objective) ലോ​ക​ത്തെ നി​രൂ​പി​ക്കാൻ ഫോ​യർ​ബാ​ഹി​നു് കഴി​യു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നും വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മായ, പ്രായോഗിക-​വിമർശനാത്മകമായ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ പ്ര​സ​ക്തി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു് മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​നാ​വു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നും ഉള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങൾ ഈ സമ​ഗ്ര​മായ പ്ര​യോ​ഗ​സ​ങ്ക​ല്പ​ത്തിൽ​നി​ന്നാ​ണു് ഉരു​ത്തി​രി​ഞ്ഞു വരു​ന്ന​തു്. മനു​ഷ്യ​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ കർ​മ്മോ​ന്മു​ഖ​മായ വശം കൂ​ടു​തൽ വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കാ​നി​ട​യാ​യ​തു് പഴയ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ ഈ ന്യൂ​ന​ത​കെ​ാ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്നു മാർ​ക്സ് സി​ദ്ധാ​ന്തി​ക്കു​ന്ന​തു ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. [50] രണ്ടാം തീ​സി​സ്സിൽ ചിന്ത വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​മാ​ണോ അല്ല​യോ എന്ന​തു് പ്രാ​യോ​ഗി​ക​പ്ര​ശ്ന​മാ​ണു്, താ​ത്വി​ക​പ്ര​ശ്ന​മ​ല്ല എന്നു് മാർ​ക്സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്നു ‘മനു​ഷ്യൻ പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ലൂ​ടെ അവ​ന്റെ ചി​ന്ത​യു​ടെ ഉണ്മ, അതാ​യ​തു് അതി​ന്റെ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​വും ശക്തി​യും ഐഹി​ക​ത​യും തെ​ളി​യി​ക്ക​ണം. [51] ഇവിടെ പ്ര​യോ​ഗ​ത്തെ മാർ​ക്സ് ഒരു മാ​ദ്ധ്യ​മി​ക​ഗ​ണ​മാ​യാ​ണു് (meditational category) കാ​ണു​ന്ന​തു്. ചിന്ത യഥാർ​ത്ഥ​മാ​ണോ അയ​ഥാർ​ത്ഥ​മാ​ണോ എന്ന തർ​ക്കം പ്ര​യോ​ഗ​നി​ര​പേ​ക്ഷ​മാ​ണെ​ങ്കിൽ, വെറും വി​ദ്യാ​വൃ​ത്തി (scholastic) പരമായ പ്ര​ശ്നം​മാ​ത്ര​മാ​ണെ​ന്നു് മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്ന​തു് ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. പ്ര​യോ​ഗ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഒന്നാം ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് തീ​സി​സ്സി​ലെ സമ​ഗ്ര​സ​ങ്ക​ല്പ​വും പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ മാ​ദ്ധ്യ​മിക സ്വ​ഭാ​വ​ത്തിൽ ഊന്നു​ന്ന രണ്ടാം തീ​സി​സ്സി​ലെ കു​റേ​ക്കൂ​ടി ഇടു​ങ്ങിയ പരി​ക​ല്പ​ന​യും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​ബ​ന്ധം ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ പ്രാ​ഥ​മി​ക​മായ ഉപ​പാ​ദ്യ (premise) ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കാ​ണു് വി​രൽ​ചൂ​ണ്ടു​ന്ന​തു്. ജർമൻ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തിൽ മാർ​ക്സ് ഇതു് ദീർ​ഘ​മാ​യി വി​വ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്.

ഞങ്ങൾ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു​വാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങൾ (Premises) സ്വേ​ച്ഛാ​പ​ര​മ​ല്ല. (arbitary) എതിർ​വാ​യി​ല്ലാ​ത്ത പ്ര​മാ​ണ​ങ്ങ​ളു​മ​ല്ല (dogma). ഭാ​വ​ന​യി​ലൂ​ടെ മാ​ത്രം അമൂർ​ത്ത​വൽ​ക്ക​രി​ക്കാ​വു​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ വ്യ​ക്തി​ക​ളും അവ​രു​ടെ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​വു​മാ​ണു്. നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന​താ​യി അവർ കണ്ടെ​ത്തു​ന്ന​തും സ്വ​ന്തം പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തു​മായ അവ​രു​ടെ ഭൗ​തീ​ക​ജീ​വി​ത​സാ​ഹ​ച​ര്യ​മാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് ഈ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളെ തി​ക​ച്ചും അനു​ഭ​വൈ​ക​മായ (empirical) രീ​തി​യിൽ തെ​ളി​യി​ക്കാ​വു​ന്ന​തു​മാ​ണു്. [52]

‘വി​ണ്ണിൽ​നി​ന്നു മണ്ണി​ലേ​ക്കി​റ​ങ്ങു​ന്ന’ ജർ​മ്മൻ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​ക​രു​ടെ രീ​തി​യിൽ നി​ന്നു് തങ്ങ​ളു​ടെ സമീ​പ​നം എങ്ങ​നെ വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​കു​ന്നി​ട​ത്തും മാർ​ക്സ് വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മക ഭൗ​തീ​ക​വാ​ദ​ത്തിൽ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യു​ന്നു​ണ്ടു്. മജ്ജ​യും മാം​സ​വു​മു​ള്ള മനു​ഷ്യ​രെ​പ്പ​റ്റി മന​സ്സി​ലാ​ക്കാൻ, ആളുകൾ എന്തു പറ​യു​ന്നു, എന്തു സങ്കൽ​പി​ക്കു​ന്നു, എന്തു ധരി​ക്കു​ന്നു, അല്ലെ​ങ്കിൽ അവർ എങ്ങ​നെ വി​വ​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു, എന്തൊ​ക്കെ തര​ത്തിൽ സങ്ക​ല്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു എന്ന​തിൽ​നി​ന്നൊ​ക്കെ പഠനം ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന​തി​നു പകരം, യഥാർ​ത്ഥ കർ​മ​നി​ര​ത​രായ മനു​ഷ്യ​രിൽ നി​ന്നും തു​ട​ങ്ങി, അവ​രു​ടെ യഥാർ​ത്ഥ ജീ​വി​ത​പ്ര​ക്രി​യ​യു​ടെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ പ്ര​തി​ച​ല​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും (reflexes) ഈ ജീ​വി​ത​പ്ര​കി​യ​യു​ടെ പ്ര​തി​ധ്വ​നി​ക​ളു​ടെ​യും വി​കാ​സ​ത്തെ നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യു​ക​യും ആണു് മണ്ണിൽ​നി​ന്നു് വി​ണ്ണി​ലേ​ക്കു്’ കയ​റി​ച്ചെ​ല്ലു​ന്ന വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ രീതി. [53] മനു​ഷ്യ​മ​സ്തി​ഷ്ക​ത്തിൽ ഉണ്ടാ​യി വരു​ന്ന വേതാള രൂ​പ​ങ്ങൾ​പോ​ലും അവ​ശ്യ​മാ​യും അനു​ഭ​വൈ​ക​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ പരി​ശോ​ധ​ന​യ്ക്കു വി​ധേ​യ​മാ​ക്കാ​വു​ന്ന​തും ഭൗ​തി​ക​ഉ​പ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ബന്ധ​പ്പെ​ട്ടു​കി​ട​ക്കു​ന്ന​തു​മായ അവ​രു​ടെ ഭൗതിക ജീ​വി​ത​പ്ര​ക്രി​യ​യു​ടെ ഉത്പാ​ദി​ദ​ങ്ങൾ (sublimates) മാ​ത്ര​മാ​ണെ​ന്നു് [54] മാർ​ക്സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. ആശ​യ​വാ​ദി​കൾ അവ​ബോ​ധ​ത്തെ ജീ​വി​ക്കു​ന്ന വ്യ​ക്തി​ക​ളാ​യി സങ്ക​ല്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് അവ​രു​ടെ പഠനം ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന​തു്. എന്നാൽ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദി​ക​ളാ​ക​ട്ടെ ജീ​വി​ക്കു​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ വ്യ​ക്തി​ക​ളിൽ​നി​ന്നാ​ണു് ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന​തു്. അവ​ബോ​ധ​ത്തെ അവ​രു​ടെ അവ​ബോ​ധ​മാ​യാ​ണു് പരി​ഗ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഈ സമീ​പ​ന​ത്തി​ന്റെ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​ഖ്യാ​പ​നം പ്ര​ധാ​ന​മാ​ണ്; അവ​ബോ​ധ​ത്തെ അവ​രു​ടെ അവ​ബോ​ധ​മാ​യാ​ണു് പരി​ഗ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഈ സമീ​പ​ന​ത്തി​ന്റെ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​ഖ്യാ​പ​നം പ്ര​ധാ​ന​മാ​ണു്:

ഈ സമീ​പ​ന​രീ​തി​യും ഉപ​പാ​ദ്യ​ര​ഹി​ത​മൊ​ന്നു​മ​ല്ല, അതു് യഥാർ​ത്ഥ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നാ​ണു് ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഒരു നി​മി​ഷ​ത്തേ​ക്കു് പോലും ആ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളെ കൈ​വെ​ടി​യു​ന്നു​മി​ല്ല. അതി​ന്റെ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങൾ മനുഷ്യരാണു്-​ഏതെങ്കിലും മാ​യി​ക​മായ ഏകാ​ന്ത​ത​യി​ലും നി​ശ്ച​ലാ​വ​സ്ഥ​യി​ലു​മു​ള്ള മനു​ഷ്യ​ര​ല്ല; നി​യ​ത​മായ പരി​തോ​വ​സ്ഥ​ക​ളി​ലു​ള്ള അനു​ഭ​വൈ​ക​മാ​യി തി​രി​ച്ച​റി​യാ​വു​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ​വി​കാ​സ​പ്ര​ക്രി​യ​ക​ളി​ലൂ​ടെ കട​ന്നു​പോ​കു​ന്ന മനു​ഷ്യർ. ഈ കർ​മ​നി​ര​ത​മായ ജീവിത പ്ര​ക്രിയ വി​വ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നോ​ടൊ​പ്പം ചരി​ത്രം നിർ​ജീ​വ​മായ വസ്തു​ത​ക​ളു​ടെ സമു​ച്ച​യ​മോ സങ്ക​ല്പ​ത്തി​ലു​ള്ള ആളു​ക​ളു​ടെ സാ​ങ്ക​ല്പി​ക​മായ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മോ അല്ലാ​താ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. [55]

ജ്ഞാ​ന​വും പ്ര​യോ​ഗ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള ചാ​ക്രി​ക​ബ​ന്ധ​ത്തെ മാ​വോ​സേ​തു​ങ്ങ്, ‘എവി​ടെ​നി​ന്നാ​ണു് ശരി​യായ ആശ​യ​ങ്ങൾ ഉത്ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​തു്?’ എന്ന ലേ​ഖ​ന​ത്തിൽ തന്റെ സ്വ​ത​സി​ദ്ധ​മായ ലാ​ളി​ത്യ​ത്തോ​ടെ വി​വ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്:

ആദ്യം ജ്ഞാ​നം അനു​ഭ​വ​പ​ര​മാ​ണു് (perceptual). വേ​ണ്ടി​ട​ത്തോ​ളം അനു​ഭ​പ​ര​മായ ജ്ഞാ​നം സം​ഭ​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു കഴി​യു​മ്പോ​ഴാ​ണു് പരി​ക​ല്പ​നാ​പ​ര​മായ ജ്ഞാ​ന​ത്തി​ലേ​ക്കു്, അതാ​യ​തു് ആശ​യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് ഉള്ള കു​തി​പ്പു് (leap) നട​ക്കു​ന്ന​തു്. ഇതു് അറി​യ​ലി​ലെ (cognition) ഒരു പ്ര​ക്രി​യ​യാ​ണു്. മു​ഴു​വൻ അറിയൽ പ്ര​ക്രി​യ​യു​ടെ​യും ആദ്യ​ഘ​ട്ട​മാ​ണു്. വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​മായ പദാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് കർ​ത്തൃ​നി​ഷ്ഠ​മായ അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ അസ്തി​ത്വ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് ആശ​യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും നയി​ക്കു​ന്ന ഘട്ടം. ഒരാ​ളു​ടെ അവ​ബോ​ധ​മോ ആശ​യ​ങ്ങ​ളോ (സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളും നയ​ങ്ങ​ളും പരി​പാ​ടി​ക​ളും, നട​പ​ടി​ക​ളും അട​ക്കം) ശരി​യാ​യി വസ്തു​നി​ഷ്ഠ ബാ​ഹ്യ​പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ നി​യ​മ​ങ്ങ​ളെ പ്ര​തി​ഫ​ലി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ എന്ന​തു് ഈ ഘട്ട​ത്തിൽ തെ​ളി​യി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ല. കാരണം, ഈ ഘട്ട​ത്തിൽ അവ ശരി​യാ​ണോ അല്ല​യോ എന്നു് തെ​ളി​യി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല; ഇതു​ക​ഴി​ഞ്ഞാൽ അവ​ബോ​ധ​ത്തിൽ നി​ന്നു്. പദാർ​ത്ഥ​പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ലേ​ക്കും, ആശ​യ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് ജീ​വി​ത​ത്തി​ലേ​ക്കും നയി​ക്കു​ന്ന അറി​യ​ലി​ന്റെ രണ്ടാം ഘട്ട​മാ​ണു്. ഈ ഘട്ട​ത്തിൽ ആദ്യം നേടിയ അറി​വു് സാ​മൂ​ഹ്യ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ലൂ​ടെ പരി​ശോ​ധി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളും നയ​ങ്ങ​ളും പരി​പാ​ടി​ക​ളും നട​പ​ടി​ക​ളും ഒക്കെ പ്ര​തീ​ക്ഷി​ച്ച വിജയം കൈ​വ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ എന്ന​തു് പരീ​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. പൊ​തു​വേ പറ​ഞ്ഞാൽ വി​ജ​യി​ക്കു​ന്നവ ശരി​യാ​ണ്, പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നവ തെ​റ്റും. പ്ര​കൃ​തി​യു​മാ​യു​ള്ള മനു​ഷ്യ​ന്റെ സമ​ര​ത്തെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചും. [56]

സാ​മു​ഹ്യ​സ​മ​ര​ങ്ങ​ളിൽ ചി​ല​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ പു​രോ​ഗ​മ​ന​ശ​ക്തി​കൾ അവ​രു​ടെ ആശ​യ​ങ്ങൾ ശരി​യാ​ണെ​ങ്കിൽ​പോ​ലും പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടാ​റു​ണ്ടെ​ന്നു മാവോ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു. ആ പ്ര​ത്യേക ചരി​ത്ര​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ ശാ​ക്തിക സന്തു​ല​ന​ത്തിൽ, അവർ ദുർ​ബ്ബ​ല​രാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു് മാ​ത്ര​മാ​ണി​ങ്ങ​നെ സം​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്നും, ഏതാ​യാ​ലും അവസാന വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തിൽ അവ പ്ര​തി​ലോ​മ​ശ​ക്തി​കൾ​ക്കു മേൽ വിജയം നേടുക തന്നെ ചെ​യ്യും എന്നും മാവോ തറ​പ്പി​ച്ചു പറ​യു​ന്നു. മാവോ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മക ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ ജ്ഞാ​ന​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തിൽ ‘പ്ര​യോഗ’ത്തി​ന്റെ ആത്യ​ന്തി​ക​മായ പ്ര​സ​ക്തി എടു​ത്തു പറ​യു​ന്നു​ണ്ട്: [57]

പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ പരീ​ക്ഷ​യി​ലൂ​ടെ കട​ന്നു​പോ​കു​മ്പോൾ മനു​ഷ്യ​രു​ടെ ജ്ഞാ​നം മറ്റൊ​രു കു​തി​പ്പു​കൂ​ടി നട​ത്തു​ന്നു. ഈ രണ്ടാ​മ​ത്തെ കു​തി​പ്പു് ആദ്യ​ത്തെ കു​തി​പ്പി​നേ​ക്കാൾ പ്ര​ധാ​ന​മാ​ണു്. കാരണം, ഈ കു​തി​പ്പി​ലൂ​ടെ മാ​ത്ര​മേ ആദ്യ​ത്തെ കുതിപ്പു്-​ആശയങ്ങളും സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളും നയ​ങ്ങ​ളും പരി​പാ​ടി​ക​ളും ക്രോ​ഡീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന കു​തി​പ്പു് ശരി​യാ​ണോ തെ​റ്റാ​ണോ എന്ന​തു് തെ​ളി​യി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു​ള്ളൂ. സത്യ​ത്തെ പരീ​ക്ഷി​ച്ച​റി​യാൻ മറ്റൊ​രു മാർ​ഗ്ഗ​വു​മി​ല്ല. [58]

മൂ​ന്നു ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് തീ​സി​സ്സു​ക​ളിൽ (6, 7, 8) മാർ​ക്സ് പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ സാ​മൂ​ഹ്യ​സ്വ​ഭാ​വം വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. മാർ​ക്സി​ന്റെ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടിൽ ‘മനു​ഷ്യ​സ​ത്ത’ ഒരു വ്യ​ക്തി​യിൽ ലീ​ന​മാ​യി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന ഒര​മൂർ​ത്ത​ത​യ​ല്ല. മൂർ​ത്ത​വും യഥാർ​ത്ഥ​വു​മായ രൂ​പ​ത്തിൽ അതു സാ​മു​ഹ്യ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ സമു​ച്ച​യ​മാ​ണു്.’ ഈ ‘യഥാർ​ത്ഥ​സ​ത്ത’യെ ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് കാ​ണാ​തെ പോ​കു​ന്ന​തു് എന്തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് എന്നു് മാർ​ക്സ് വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ഒന്നാ​മ​താ​യി ചരി​ത്ര​നി​ര​പേ​ക്ഷ​മാ​യി ഈ സത്ത​യെ നിർ​വ​ചി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു് ‘ഒറ്റ​പ്പെ​ട്ട വ്യ​ക്തി’ എന്ന അമൂർ​ത്ത​ത​യിൽ നി​ന്നാ​രം​ഭി​ക്കാൻ നിർ​ബ​ന്ധി​ത​നാ​കു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ മാ​നു​ഷിക സത്ത​യെ അതി​ന്റെ നി​യ​ത​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തോ​ടെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു കാണാൻ കഴി​യു​ന്നി​ല്ല. മാ​ത്ര​മ​ല്ല പല വ്യ​ക്തി​ക​ളേ​യും സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മായ രീ​തി​യിൽ​മാ​ത്രം ബന്ധി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഒരാ​ന്ത​രി​ക​മായ പൊ​തു​സ്വ​ഭാ​വ​മാ​യി അതിനെ കാ​ണേ​ണ്ടി​യും വരു​ന്നു. ഏഴും എട്ടും ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് തീ​സി​സ്സു​കൾ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ മറ്റൊ​രു കാ​ത​ലായ അം​ശ​ത്തി​ലേ​ക്കും വി​രൽ​ചൂ​ണ്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. അതി​ന്റെ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ നി​യ​ത​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​ലു​ള്ള ഊന്നൽ സാ​മൂ​ഹ്യ​വും ചരി​ത്ര​പ​ര​വു​മായ സമീ​പ​ന​മാ​ണു് മാർ​ക്സി​സ​ത്തെ യാ​ന്ത്രിക ഭൗ​തി​ക​വാദ സമീ​പ​ന​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​ക്കു​ന്ന ഒരു പ്ര​ധാന ഘടകം. ‘പഴയ ഭൗ​തീ​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ നി​ല​പാ​ടു് പൗര (civil) സമൂ​ഹ​മാ​ണു്. പുതിയ ഭൗ​തീ​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റേ​തു് മാ​നു​ഷിക സമൂ​ഹ​വും ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റേ​തു മാ​നു​ഷിക സമൂ​ഹ​വും… [59] എന്നു മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്ന​തി​ന്റെ പ്ര​സ​ക്തി ഇതാ​ണു്. പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ പരി​നി​ഷ്ഠ​ത​യി​ലു​ള്ള ഊന്നൽ അനി​വാ​ര്യ​മാ​യും നമ്മെ അവ​ബോ​ധ​വും പ്ര​യോ​ഗ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ചി​ന്ത​ക​ളി​ലേ​ക്കാ​ണു് നയി​ക്കു​ന്ന​തു്.

‘അവ​ബോ​ധം എന്ന​തു് ബോ​ധ​മു​ള്ള സ്വ​ത്വം (conscious being) അല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മാ​വുക വയ്യ. ആളു​ക​ളു​ടെ സ്വ​ത്വ​മാ​ക​ട്ടെ, അവ​രു​ടെ യഥാർ​ത്ഥ ജീവിത പ്ര​ക്രി​യ​യാ​ണ്’, [60] മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്നു. മനു​ഷ്യ​രെ മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് വ്യ​തി​രി​ക്ത​രാ​ക്കു​ന്ന ഘടകം അവ​ബോ​ധ​വും ഭാ​ഷ​യും മത​വി​ശ്വാ​സ​വും മറ്റു​മാ​ണെ​ന്ന സാ​മാ​ന്യ​ധാ​ര​ണ​യെ മാർ​ക്സ് എതിർ​ക്കു​ന്നു. ‘അവ​രു​ടെ ഉപ​ജീ​വ​ന​മാർ​ഗം ഉല്പാ​ദി​പ്പി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങു​ന്നു അതോടെ മനു​ഷ്യർ സ്വയം മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് വ്യ​തി​രി​ക്ത​രാ​വു​ന്നു… തങ്ങ​ളു​ടെ ഉപ​ജീ​വ​ന​മാർ​ഗം ഉല്പാ​ദി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തോ​ടെ മനു​ഷ്യർ ഭം​ഗ്യ​ന്ത​രേണ അവ​രു​ടെ ഭൗ​തി​ക​ജീ​വി​ത​ത്തെ തന്നെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. മാർ​ക്സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. ഈ ഉല്പാ​ദന രീ​തി​യു​ടെ സം​സൃ​ഷ്ടി​യെ വ്യ​ക്തി​ക​ളു​ടെ കാ​യി​ക​മായ നി​ല​നി​ല്പി​ന്റെ ലളി​ത​മായ പ്ര​തി​ഫ​ല​ന​മാ​യ​ല്ല മാർ​ക്സ് കാ​ണു​ന്ന​തു്. മറി​ച്ച്, ഈ വ്യ​ക്തി​ക​ളു​ടെ നി​യ​ത​മായ ഒരു പ്ര​വർ​ത്ത​ന​രൂ​പ​വും നി​യ​ത​മായ ഒരു ജീ​വി​താ​വി​ഷ്കാ​ര​വും, നി​യ​ത​മായ ഒരു ജീ​വി​ത​രീ​തി​യു​മാ​യാ​ണു്. തങ്ങ​ളെ​ങ്ങ​നെ ജീ​വി​ക്കു​ന്നു​വോ, അതു​പോ​ലെ​യാ​ണു് അവ​രു​ടെ സ്വ​ത്വ​വും. അതു​കൊ​ണ്ടു് അവ​രെ​ന്താ​ണു് എന്ന​തും അവർ എന്തു് ഉത്പ്പാ​ദി​പ്പി​ക്കു​ന്നു എന്ന​തും, വ്യ​വ​ച്ഛേ​ദി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ലെ​ന്നാ​ണു്. വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠിത ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ നി​ല​പാ​ടു്. അഥവാ, വ്യ​ക്തി​കൾ എന്താ​ണു് എന്ന​തു് അവ​രു​ടെ ഉത്പാ​ദ​ന​ത്തി​ന്റെ ഭൗതിക സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളെ ആശ്ര​യി​ച്ചു നി​ല്ക്കു​ന്നു എന്നു ചു​രു​ക്കം. [61] ‘യഥാർ​ത്ഥ ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ ഭാഷ’ എന്നു മാർ​ക്സ് വി​ളി​ക്കു​ന്ന, ഭൗതിക വർ​ത്ത​മാ​ന​വും മനു​ഷ്യർ തമ്മി​ലു​ള്ള ഭൗ​തി​ക​ബ​ന്ധ​മാ​യും ഇഴു​കി​ച്ചേർ​ന്നു കി​ട​ക്കു​ന്ന അവ​ബോ​ധ​സ​ങ്ക​ല്പം ‘സാ​മൂ​ഹ്യ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ സമു​ച്ച​യം’ എന്ന ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് തീ​സി​സ്സി​ലെ മാർ​ക്സി​ന്റെ പദ​പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ലേ​ക്കു് വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​ന്നു​ണ്ടു്. സാ​മു​ഹ്യ​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​ത്തിൽ നി​ന്നു​കൊ​ണ്ടു് നിർ​വ​ചി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ അവ​ബോ​ധ​സ​ങ്ക​ല്പം എല്ലാ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ​യും ആത്മ​ബോ​ധ​മാ​യി (self-​consciousness) ചു​രു​ക്കി​ക്ക​ണ്ടി​രു​ന്ന നവീന ഹെ​ഗേ​ലി​യ​ന്മാ​രു​ടെ ‘വി​മോ​ചന സി​ദ്ധാ​ന്ത’ത്തിൽ​നി​ന്നു് ഗു​ണ​പ​ര​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​ണു്. മാർ​ക്സി​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം യഥാർ​ത്ഥ ലോ​ക​ത്തിൽ യഥാർ​ത്ഥ മാർ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ മാ​ത്രം നേ​ടാ​വു​ന്ന ഒന്നാ​ണു് വി​മോ​ച​നം. അതൊരു ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ കർ​മ​മാ​ണു്, മാ​ന​സി​ക​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മ​ല്ല. ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​ണെ​ന്ന​തു കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ അതു് നി​യ​ത​മായ ഭൗതിക പരി​ധി​ക​ളു​ള്ള​താ​ണു്. ഈ പരി​ധി​ക​ളാ​വ​ട്ടെ മനു​ഷ്യേ​ച്ഛ​യ്ക്കു് വെ​ളി​യിൽ നി​ല്ക്കു​ന്ന ഭൗതിക സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു്, ആവി​യ​ന്ത്ര​വും യന്ത്ര​വ​ത്കൃ​ത​വു​മായ തറി​യും ഇല്ലാ​തെ അടി​മ​ത്ത സമ്പ്ര​ദാ​യം നിർ​ത്താ​വാ​വി​ല്ല, കാർ​ഷി​ക​പ​രി​ഷ്കാ​രം നട​പ്പിൽ​വ​രു​ത്താൻ കഴി​യാ​ത്തി​ട​ത്തോ​ളം കാലം കു​ടി​യാ​യ്മ സമ്പ്ര​ദാ​യം അവ​സാ​നി​പ്പി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. ഗു​ണ​ത്തി​ലും അള​വി​ലും വേ​ണ്ടി​ട​ത്തോ​ളം ഭക്ഷ​ണ​വും പാർ​പ്പിട സൗ​ക​ര്യ​വും വസ്ത്ര​വും നേടാൻ മനു​ഷ്യർ​ക്കു് ആവാ​ത്തി​ട​ത്തോ​ളം കാലം അവർ​ക്കു് വി​മോ​ച​നം കൈ​വ​രി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല എന്നു് മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്ന​തു് ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു്. [62]

അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഈ ‘പ്ര​തി​ഫ​ലന സ്വ​ഭാ​വ​മാർ​ന്ന ബിംബം’ (specular image) ഏറെ ലളി​ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തി​നും തെ​റ്റി​ദ്ധാ​ര​ണ​കൾ​ക്കും വഴി​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു് എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ അതേ​പ്പ​റ്റി വ്യ​ക്ത​മായ ഒരു കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടു് രൂ​പീ​ക​രി​ക്കുക ആവ​ശ്യ​മാ​ണു്. ‘മനു​ഷ്യ​രു​ടെ അവ​ബോ​ധ​മ​ല്ല അവ​രു​ടെ സ്വ​ത്വ​ത്തെ (being) നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന​തു്; മറി​ച്ച്, അവ​രു​ടെ സ്വ​ത്വ​മാ​ണു് അവ​രു​ടെ അവ​ബോ​ധ​ത്തെ നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന​തു്’ എന്ന സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര​വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​നു് ഒരു സം​ഭാ​വ​ന​യി​ലെ വാ​ക്കു​കൾ ‘കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് പാർ​ട്ടി​ക​ളി​ലെ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ മേ​ധാ​വി​ത്വം അവ​സ​ര​ത്തി​ലും അന​വ​സ​ര​ത്തി​ലും തങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തി​യോ​ഗി​ക​ളെ അടി​ക്കാ​നു​ള്ള വടി​യാ​യി ഉപ​യോ​ഗി​ക്കാ​റു​ണ്ടു് എന്ന​തു് നാം കണ​ക്കി​ലെ​ടു​ക്ക​ണം. കെ. പി. ഡി​യി​ലെ പ്ര​ധാന തത്ത്വ​ചി​ന്ത​ക​രി​ലൊ​രാ​ളാ​യി​രു​ന്ന കാൾ​ക്രോ​ഷി​നോ​ടു് സി​നോ​വീ​വും മറ്റും പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന അസ​ഹി​ഷ്ണുത ഇതി​നൊ​രു​ദാ​ഹ​ര​ണം മാ​ത്ര​മാ​ണു്. കൊ​മി​ന്റോ​ണി​ന്റെ അഞ്ചാം ലോക കേ​ാൺ​ഗ്ര​സ്സിൽ സി​നോ​വീ​വ് നട​ത്തു​ന്ന പ്ര​സം​ഗം ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്:

ഇറ്റ​ലി​യിൽ സഖാ​വു് ഗ്രാ​സി​യാ​ഡി, അയാ​ളൊ​രു സോ​ഷ്യൽ ഡെ​മോ​ക്രാ​റ്റി​ക് തി​രു​ത്തൽ വാ​ദി​യാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ, മാർ​ക്സി​സ​ത്തെ ആക്ര​മി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് എഴു​തിയ ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ പുതിയ പതി​പ്പു​ക​ള​ട​ങ്ങു​ന്ന ഒരു പു​സ്ത​കം പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ താ​ത്ത്വിക തി​രു​ത്തൽ വാ​ദ​ത്തെ അങ്ങ​നെ വെ​റു​തെ വി​ടാ​നാ​വി​ല്ല. ഇതേ​കാ​ര്യം തന്നെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ​യും സാ​മൂ​ഹ്യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ​യും മേ​ഖ​ല​യിൽ നമ്മു​ടെ ഹങ്കേ​റി​യൻ സഖാ​വായ ലൂ​ക്കാ​ച്ചും ചെ​യ്യു​ന്ന​തും നാം പൊ​റു​ക്കി​ല്ല.… ഇത്ത​ര​മൊ​രു പ്ര​വ​ണത ജർമൻ പാർ​ട്ടി​യി​ലു​മു​ണ്ടു്, സഖാവ് ഗ്ര​സി​യാ​ഡി ഒരു പ്രൊ​ഫ​സ​റാ​ണു്, ക്രോ​ഷ്ചും ഒരു പ്രൊ​ഫ​സ്സ​റാ​ണു്, (ശബ്ദാ​യ​മാ​ന​മായ ഇട​പെ​ട​ലു​കൾ; ‘ലു​ക്കാ​ച്ചും ഒരു പ്രൊ​ഫ​സ​റാ​ണു്’) ഇങ്ങ​നെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങൾ പട​ച്ചു​വി​ടു​ന്ന കുറെ പ്രൊ​ഫ​സർ​മാ​രെ​കൂ​ടി കി​ട്ടി​യാൽ നാം തു​ല​ഞ്ഞ​തു​ത​ന്നെ നമ്മു​ടെ കമ്യു​ണി​സ്റ്റ് ഇന്റർ​നാ​ഷ​ണ​ലി ഇത്ത​രം താ​ത്ത്വിക റി​വി​ഷ​നി​സ​ത്തെ നമു​ക്കു വെ​ച്ചു​പൊ​റു​പ്പി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. [63]

സി​നൊ​വീ​വി​ന്റെ ഈ ‘ഇട​തു​പ​ക്ഷ’ വാ​ദ​ങ്ങൾ ഫല​ത്തിൽ കൗ​ട്സ്കി​യു​ടെ പ്ര​ക​ട​മായ വല​തു​പ​ക്ഷ നി​ല​പാ​ടു​ക​ളിൽ നി​ന്നു് വ്യ​ത്യ​സ്ത​മ​ല്ലാ എന്ന​തു് നമ്മെ ഇരു​ത്തി ചി​ന്തി​പ്പി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണു്. ക്രോ​ഷി​ന്റെ മാർ​ക്സി​സ​വും തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​വും എന്ന ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തെ വി​മർ​ശി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് കൗ​ട്സ്കി പറ​യു​ന്ന​തി​താ​ണു്. ‘ക്രോ​ഷി​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം മാർ​ക്സി​സം ഒരു സാ​മൂ​ഹ്യ വി​പ്ല​വ​സി​ദ്ധാ​ന്തം മാ​ത്ര​മാ​ണു്… എന്നാൽ യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ ഏറ്റ​വും ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മായ സ്വ​ഭാ​വ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നു് നി​യ​ത​മായ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ, അതാ​യ​തു്, നി​ശ്ചി​ത​മായ രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളി​ലും കാ​ല​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളി​ലും മാ​ത്ര​മേ സാ​മൂ​ഹ്യ​വി​പ്ല​വം സാ​ദ്ധ്യ​മാ​വൂ എന്ന വി​ശ്വാ​സ​മാ​ണു്. ക്രോ​ഷ് അം​ഗ​മായ കമ്യു​ണി​സ്റ്റു​വി​ഭാ​ഗം ഈ കാ​ര്യം പൂർ​ണ​മാ​യും വി​സ്ത​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. [64]

കാ​ട്സ്കി​യു​ടെ​യും ‘ഒന്നര ഇന്റർ​നാ​ഷ​ന​ലി’ലെ മറ്റു തി​രു​ത്തൽ​വാ​ദി​ക​ളു​ടെ​യും ഉല്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​സി​ദ്ധാ​ന്തം എങ്ങ​നെ സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്വ​ഭ​ര​ണ​കു​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ നിർ​ല​ജ്ജ​മായ ന്യാ​യീ​ക​ര​ണ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു എന്ന​തു് സു​വി​ദി​ത​മാ​ണു്. എന്നാൽ ഫാ​സി​സ​ത്തെ വ്യ​ക്ത​മാ​യി മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​നോ പ്ര​തി​രോ​ധി​ക്കാ​നോ കൊ​മി​ന്റോ​ണി​നു് കഴി​യാ​തെ പോ​യ​തു്, അതി​ന്റെ താ​ത്ത്വിക സങ്കൽ​പ്പ​ങ്ങ​ളി​ലെ ഭീ​മ​മായ വൈ​ക​ല്യ​ങ്ങൾ കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്ന​തു് അത്ര​യേ​റെ ശ്ര​ദ്ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ല. ഹി​റ്റ്ലർ അധി​കാ​ര​ത്തി​ലേ​റിയ ഉടനെ കൊ​മി​ന്റോ​ണി​ന്റെ താ​ത്ത്വി​കാ​ചാ​ര്യ​ന്മാർ നട​ത്തു​ന്ന വി​ശ​ക​ല​നം ഞെ​ട്ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​താ​ണു്: ‘ഹി​റ്റ്ല​റു​ടെ ജർമനി കൂ​ടു​തൽ അനി​വാ​ര്യ​മായ ഒരു സാ​മ്പ​ത്തിക നാ​ശ​ത്തി​ലേ​ക്കു നീ​ങ്ങി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. ഫാ​സി​സ​ത്തി​ന്റെ വി​ജ​യ​ത്തി​നു​ശേ​ഷം വന്നി​ട്ടു​ള്ള നൈ​മി​ഷി​ക​മായ പ്ര​ശാ​ന്തി ഒരു താൽ​ക്കാ​ലിക പ്ര​തി​ഭാ​സം മാ​ത്ര​മാ​ണു്. തട​യാ​നാ​വാ​ത്ത​വ​ണ്ണം ഫാ​സി​സ്റ്റു ഭീ​ക​ര​ത​യെ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു് ജർ​മ​നി​യിൽ വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ തി​ര​മാ​ല​കൾ അടി​ച്ചു​യ​രു​ക​ത​ന്നെ ചെ​യ്യും. [65]

ഇറ്റ​ലി​യിൽ ഫാ​സി​സ​ത്തി​ന്റെ വി​ജ​യ​ത്തെ താൽ​ക്കാ​ലി​ക​മായ ഒരു മന്ത്രി​സ​ഭാ പ്ര​തി​സ​ന്ധി​യാ​യി കണ്ട ഉം​ബർ​ടോ ടെ​റ​സീ​നി​യും ഇറ്റ​ലി​യി​ലെ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ ‘ബൂർ​ഷ്വാ​സി​യു​ടെ ഭര​ണ​സം​ഘ​ത്തിൽ വരു​ന്ന ഒരു മാ​റ്റ​മാ​യി പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് കൊ​മി​ന്റോ​ണി​ന്റെ അഞ്ചാം കോണ്‍ഗ്ര​സ്സിൽ താ​ത്ത്വി​ക​പ്ര​മേ​യം അവ​ത​രി​പ്പി​ച്ച അമേ​ദി​യോ ബ്രോ​ഡി​ഗ​യും എല്ലം ഈ വമ്പി​ച്ച അബ​ദ്ധ​ങ്ങ​ളിൽ ഒരു​പോ​ലെ പങ്കാ​ളി​യാ​യി​രു​ന്നു. ‘ആവ​ശ്യ​കത, അനി​വാ​ര്യത തു​ട​ങ്ങിയ പദ​ങ്ങൾ ഈ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ കൊ​മി​ന്റോ​ണി​ന്റെ വി​ശ​ക​ല​ന​ങ്ങ​ളിൽ ആവർ​ത്തി​ച്ചു പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു് യാ​ദൃ​ച്ഛി​ക​മ​ല്ല. യാ​ന്ത്രിക വാ​ദ​സ​മീ​പ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്വാ​ഭാ​വിക പരി​ണാ​മ​മാ​ണു് ഈ വി​ധി​വാ​ദ​പ​ര​മായ സങ്ക​ല്പ​ങ്ങൾ. കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് ഇന്റർ​നാ​ഷ​ന​ലിൽ ഉയർ​ന്നു വന്ന സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​മായ നി​ല​പാ​ടു​ക​ളു​ടെ എല്ലാ അം​ശ​ങ്ങ​ളെ​യും പറ്റി​യു​ള്ള ചർച്ച ഈ ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ന്റെ സാ​ദ്ധ്യ​ത​കൾ​ക്കു് ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളാ​നാ​വാ​ത്ത വിധം വി​പു​ല​മാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് ഈ ചർ​ച്ച​യെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം സം​ഗ​ത​മായ ചില അം​ശ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി മാ​ത്രം വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യാ​നേ ഇവിടെ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നു​ള്ളു. ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ വി​കാ​സം മാർ​ക്സി​യൻ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തിൽ ഒരി​ട​ത്തും ഒരൊ​റ്റ​പ്പെ​ട്ട പ്ര​കി​യ​യാ​യി അല്ല ചർച്ച ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ വി​കാ​സ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ശ്ന​ത്തെ സാ​മൂ​ഹ്യ​മായ ഉല്പാ​ദ​ന​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​മാ​യു​ള്ള അതി​ന്റെ ജൈ​വ​ബ​ന്ധ​ത്തിൽ​നി​ന്നു വി​ച്ഛേ​ഭി​ച്ചു കാ​ണു​മ്പോൾ അർ​ത്ഥ​ന​ഷ്ടം സം​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു. ഉപ​രി​ഘ​ട​ന​യെ (super structure) ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ പു​റം​തോ​ടു മാ​ത്ര​മാ​യി കാ​ണു​ന്ന യാ​ന്ത്രി​ക​ദർ​ശ​നം ഫല​ത്തിൽ വർ​ഗ​സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ മേ​ഖ​ല​യെ​ത്ത​ന്നെ ചർ​ച്ച​യിൽ​നി​ന്നു് ഒഴി​ച്ചു​നിർ​ത്തു​ന്നു. കാരണം, ഉപ​രി​ഘ​ട​ന​യെ​ന്ന പരി​ക​ല്പന രാ​ഷ്ട്രീ​യ​വും നി​യ​മ​പ​ര​വും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മായ രൂ​പ​ങ്ങ​ളെ​യാ​ണു് പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. ഈ ശക്തി​കൾ ഉത്പാ​ദ​ന​പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ അപ്ര​ധാ​ന​മ​ല്ലാ​ത്ത​തായ ഒരു പങ്കു വഹി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. പൊ​ളാൻ​സ​സ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടും​പോ​ലെ, അടി​ത്ത​റ​യും ഉപ​രി​ഘ​ട​ന​യും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യം എന്ന പരി​ക​ല്പ​ന​യി​ലൂ​ടെ സൂ​ചി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന സാ​മൂ​ഹ്യ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ വ്യ​ത്യ​സ്ത മേ​ഖ​ല​ക​ളി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ വർ​ഗ​സ​മ​ര​ത്തെ ആശ്ര​യി​ച്ചാ​ണു നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു്. [66] പ്ര​ധാ​ന​വും അപ്ര​ധാ​ന​വു​മായ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ തമ്മിൽ പര​സ്പ​രം രൂ​പാ​ന്ത​ര​പ്പെ​ടു​ന്ന (reciprocal transformation) പ്ര​ക്രി​യ​യെ വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തു് മാ​വോ​സേ​തു​ങ്ങ് വൈ​രു​ദ്ധ്യ​വാ​ദി​കൾ​ക്കി​ട​യി​ലു​ള്ള യാ​ന്ത്രിക ധാ​ര​ണ​ക​ളെ ദീർ​ഘ​മാ​യി വി​മർ​ശി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്:

ചി​ല​യാ​ളു​കൾ ഇതു് (വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ തമ്മി​ലു​ള്ള പര​സ്പര രൂ​പ​മാ​റ്റ സി​ദ്ധാ​ന്തം) ചില വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം സത്യ​മ​ല്ല എന്നു കരു​തു​ന്നു​ണ്ടു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു്, ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​ക​ളും ഉത്പാ​ദ​ന​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​മാ​യു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ത്തിൽ ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​ക​ളാ​ണു് മു​ഖ്യ​ഘ​ട​കം എന്നും, സി​ദ്ധാ​ന്ത​വും പ്ര​യോ​ഗ​വു​മാ​യു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ത്തിൽ സി​ദ്ധാ​ന്ത​മാ​ണു് മു​ഖ്യ​ഘ​ട​കം എന്നും, സാ​മ്പ​ത്തിക അടി​ത്ത​റ​യും ഉപ​രി​ഘ​ട​ന​യു​മാ​യി​ട്ടു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ത്തിൽ സാ​മ്പ​ത്തിക അടി​ത്ത​റ​യാ​ണു് മുഖ്യ ഘടകം എന്നും, ഇവ​യു​ടെ നി​ശ്ചിത സ്ഥാ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു് ഒരു മാ​റ്റ​വും വരി​ല്ലെ​ന്നും (ഇവർ കരു​തു​ന്നു). ഇതു് യാ​ന്ത്രിക വൈ​രു​ദ്ധ്യ​വാദ സങ്ക​ല്പ​മാ​ണു്. വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠിത ഭൗ​തി​ക​വാദ സങ്ക​ല്പ​മ​ല്ല. ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​ക​ളും പ്ര​യോ​ഗ​വും സാ​മ്പ​ത്തിക അടി​ത്ത​റ​യു​മാ​ണു് സാ​മാ​ന്യേന പ്രാ​ഥ​മി​ക​വും നിർ​ണാ​യ​ക​വു​മായ പങ്കു​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു് ശരി​യാ​ണു്. ഇതു നി​ഷേ​ധി​ക്കു​ന്ന​വർ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദി​ക​ള​ല്ല. എന്നാൽ, ചില അവ​സ്ഥ​ക​ളിൽ ഉത്പാ​ദന ബന്ധ​ങ്ങൾ (സി​ദ്ധാ​ന്തം, ഉപ​രി​ഘ​ടന തു​ട​ങ്ങി​യവ) പ്രാ​ഥ​മി​ക​വും നിർ​ണാ​യ​ക​വു​മായ പങ്കു​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാ​ണു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന​തും സമ്മ​തി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഉത്പാ​ദ​ന​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളിൽ മാ​റ്റം വരു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ ഉല്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ വി​കാ​സം ചി​ല​പ്പോൾ അസാ​ദ്ധ്യ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. ആ ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ ഉത്പാ​ദ​ന​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളി​ലു​ള്ള മാ​റ്റം പ്ര​ധാ​ന​വും നിർ​ണ്ണാ​യ​ക​വു​മായ പങ്കു​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു് ‘വി​പ്ല​വ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​മി​ല്ലെ​ങ്കിൽ വി​പ്ല​വ​പ്ര​സ്ഥാ​നം സാ​ദ്ധ്യ​മേ​യ​ല്ലേ’ എന്നു് ലെനിൻ പറ​യു​ന്ന​തു് വി​പ്ല​വ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ക​യും വാ​ദി​ച്ചു​റ​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യുക എന്ന​തു് പ്രാ​ഥ​മി​ക​വും നിർ​ണ്ണാ​യ​ക​വു​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന കാ​ല​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യാ​ണു്… ഉപ​രി​ഘ​ടന (രാ​ഷ്ട്രീ​യം, സം​സ്കാ​രം, തു​ട​ങ്ങി​യവ) സാ​മ്പ​ത്തിക അടി​ത്ത​റ​യു​ടെ വളർ​ച്ച​യെ തട​സ്സ​പ്പെ​ടു​ത്തു​മ്പോൾ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​വും സാം​സ്കാ​രി​ക​വു​മായ മാ​റ്റ​ങ്ങൾ പ്രാ​ഥ​മി​ക​വും നിർ​ണ്ണാ​യ​ക​വു​മാ​യി​രു​ന്നു. [67]

പൊ​ളാൻ​സ​സ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ഈ പ്ര​ശ്ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി രണ്ടു നി​ല​പാ​ടു​ക​ളാ​ണു് മൂ​ന്നാം ഇന്റർ നാ​ഷ​ന​ലിൽ നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന​തു്. നാലാം കോണ്‍ഗ്ര​സ്സി​ന്റെ അട​വു​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള പ്ര​മേ​യം ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്:

ലോക സാ​മ്പ​ത്തി​കാ​വ​സ്ഥ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് വി​ല​യി​രു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ട്, മു​ത​ലാ​ളി​ത്തം ഉത്പാ​ദ​ന​ത്തി​ന്റെ വി​കാ​സ​ത്തെ ത്വ​രി​ത​പ്പെ​ടു​ത്തുക എന്ന അതി​ന്റെ ദൗ​ത്യം പൂർ​ത്തീ​ക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന നി​ല​യ്ക്കു് ചരി​ത്ര​വി​കാ​സ​ത്തി​ന്റെ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ഏറ്റ​വും പ്രാ​ഥ​മി​ക​മായ മനു​ഷ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ ആവ​ശ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​പ്പോ​ലും അപ​രി​ഹാ​ര്യ​മായ സം​ഘർ​ഷ​ത്തി​ന്റെ ഘട്ട​ത്തി​ലെ​ത്തി​ച്ചേർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നു് മൂ​ന്നാം കോണ്‍ഗ്ര​സ്സി​നു് സംശയം കൂ​ടാ​തെ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞു… ഇന്നു് മു​ത​ലാ​ളി​ത്തം കട​ന്നു​പോ​കു​ന്ന​തു് അതി​ന്റെ മര​ണ​ഗോ​ഷ്ടി​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു്. മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ തകർ​ച്ച അനി​വാ​ര്യ​മാ​ണു്. [68]

1928-ലെ ആറാം കോണ്‍ഗ്ര​സ്സ് ആവു​മ്പോ​ഴേ​ക്കും ഉല്പാ​ദന ശക്തി​ക​ളും ഉല്പാ​ദന ബന്ധ​ങ്ങ​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു് സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​രു​ടെ ശ്ര​ദ്ധ, അടി​ത്ത​റ​യും ഉപ​രി​ഘ​ട​ന​യും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു് മാ​റി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. ഇതി​നി​ടെ മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത സമ്പ​ദ് വ്യ​വ​സ്ഥ ഒട്ടൊ​ക്കെ സ്ഥി​രത നേ​ടി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു​വെ​ന്നു് പൊ​തു​വെ അം​ഗീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. പക്ഷേ, ആറാം കോണ്‍ഗ്ര​സ്സി​ന്റെ പദാ​വ​ലി​യി​ലു​ണ്ടായ മാ​റ്റം യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ വീ​ക്ഷ​ണ​പ​ര​മായ ഒരു മാ​റ്റ​ത്തി​ന്റെ സു​ച​ന​യാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ‘ഇമ്പീ​രി​യ​ലി​സ​ത്തി​ന്റെ യുഗം മരി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ യു​ഗ​മാ​ണ്… മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ പു​റം​തോ​ടു് മാ​ന​വ​ത​യു​ടെ ഇനി​യ​ങ്ങോ​ട്ടു​ള്ള പു​രോ​ഗ​തി​യെ തട​സ്സ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന അസ​ഹ​നീ​യ​മായ ഒരു വി​ല​ങ്ങാ​യി മാ​റി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത നു​ക​ത്തെ വി​പ്ല​വാ​ക​ത്മ​ക​മാ​യി തകർ​ക്കുക എന്ന​തു് വർ​ത്ത​മാന കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ പ്ര​ധാ​ന​കാ​ര്യ​മാ​യി മാ​റി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. [69] ഇട​ത്തോ​ട്ടും വല​ത്തോ​ട്ടു​മു​ള്ള ഈ വ്യ​തി​യാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ അത്ഭു​താ​വ​ഹ​മായ ഛാ​യാ​സാ​മ്യം ആക​സ്മി​ക​മ​ല്ല, വി​ക​ല​മായ അതി വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു് ഇവ രണ്ടും.

ഈ വി​ശാ​ല​മായ ചരി​ത്ര​പ​ശ്ചാ​ത്ത​ലം മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​മ്പോ​ഴാ​ണു് പാ​ശ്ചാ​ത്യ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​പ​ര​ത​യും സോ​വ്യ​റ്റ് മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ജാ​ഢ്യ​വും അതി​ന്റെ പൂർ​ണ​മായ അർ​ത്ഥ​മാ​ന​ങ്ങ​ളോ​ടെ വെ​ളി​വാ​കു​ന്ന​തു്. മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ വികസന സാ​ദ്ധ്യ​ത​കൾ​ക്ക​റു​തി വന്നി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നും ആ വി​ള്ളൽ​വീണ പ്ര​കാ​ശ​ഗോ​പു​ര​ങ്ങ​ളെ ഇടി​ച്ചു​നി​ര​ത്തു​ക​യേ വേ​ണ്ടു എന്നു​മു​ള്ള ചു​വ​ന്ന മു​പ്പ​തു​ക​ളി​ലെ പ്ര​തീ​ക്ഷാ​നിർ​ഭ​ര​മായ വീ​ക്ഷ​ണം വി​പ്ല​വ​ത്തെ അജ​ണ്ട​യി​ലെ ഏക ഇന​മാ​യി കണ്ട​തിൽ അത്ഭു​ത​പ്പെ​ടാ​ന​വ​കാ​ശ​മി​ല്ല. ചു​വ​ന്ന പു​ല​രി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും രമ്യ​ന​വ്യ​ലോ​ക​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​മു​ള്ള കാ​ല്പ​നിക സ്വ​പ്ന​ങ്ങൾ ഉടനെ സാ​ക്ഷാ​ത്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടാൻ പോ​കു​ന്നു എന്ന ബോധം സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​മായ സം​ശ​യ്പ്ര​ക​ട​ന​ങ്ങ​ളെ ചില പ്രൊ​ഫ​സർ​മാ​രു​ടെ അലോ​സ​ര​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന അഭയ ചി​ന്ത​യാ​യി​ക്ക​ണ്ട​തും സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ, യൂ​റോ​പ്പി​ലെ ധൈ​ഷ​ണിക താ​രു​ണ്യം സ്പെ​യി​നി​ലെ ഫാ​സി​സ്റ്റു പീ​ര​ങ്കി​കൾ​ക്കു മു​ന്നി​ലും ഹി​റ്റ​ല​റു​ടെ തട​ങ്കൽ​പാ​ള​യ​ങ്ങ​ളി​ലും പി​ന്നീ​ടു് പര​സ്പര സം​ശ​യ​ത്തി​ന്റെ ചതി​ക്കു​ഴി​ക​ളി​ലും വീ​ണൊ​ടു​ങ്ങി​യ​തോ​ടെ ഈ പ്ര​സാ​ദാ​ത്മ​ക​മായ ദർ​ശ​ന​ങ്ങൾ മെ​ല്ലെ ഇരു​ളു​ന്ന​തും​സ്വ​പ്നാ​ത്മ​ക​മായ ആശ​യ​വാ​ദ​മ​റ​യും ഹൃ​ദ​യ​ശൂ​ന്യ​മായ പ്ര​യോ​ജ​ന​വാ​ദ​മാ​യും വേർ​പി​രി​യു​ന്ന​തു​മായ ദാ​രു​ണ​ദൃ​ശ്യ​മാ​ണു് യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര യു​റോ​പ്പി​ലെ ഇട​തു​പ​ക്ഷ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി പഠി​ക്കു​മ്പോൾ കാ​ണാ​നു​ള്ള​തു്.

മൂ​ന്നാം ഇന്റർ​നാ​ഷ​ന​ലി​ലും മറ്റും നേ​രി​ട്ടു് അല്ലാ​തെ​യും ആധി​പ​ത്യം ചെ​ലു​ത്തി​യി​രു​ന്ന ശു​ദ്ധ​സാ​മ്പ​ത്തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​നു് അനു​രൂ​പ​മാ​യാ​ണു് അതി​ഭൗ​തി​ക​മായ ശു​ദ്ധ​ച​രി​ത്ര​പ​ര​താ സങ്ക​ല്പ​ങ്ങൾ രൂ​പം​കൊ​ണ്ട​തു്. കാ​ര​ണ​താ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത​വും (theory of casuality) മുൻ​നി​ശ്ചി​ത​മായ ലക്ഷ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള വികാസ (telelogic) സങ്കൽ​പ​ങ്ങ​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധ​ത്തെ പൂർ​ണ​മാ​യി നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യാൻ പ്രാ​ങ് മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​നു കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നി​ല്ല. മുൻ​നി​ശ്ചി​ത​മായ ലക്ഷ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള വികാസ പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ മാ​നു​ഷി​കാ ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ​യും ഇച്ഛ​യു​ടെ​യും സക്രി​യ​മായ പങ്കു് കണ​ക്കി​ലെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ട ചി​ന്ത​കർ പല​പ്പോ​ഴും ആശ​യ​വാ​ദ​പ​ര​മായ അന്ത്യ​വി​ധി​ദർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളാ​യി (eschatological) യു​ക്തി​സ​ഹ​മായ ലക്ഷ്യ​നിർ​ണ​യ​ത്തെ (rational teleological positing) തെ​റ്റി​ദ്ധ​രി​ച്ചു. യു​ക്തി​യും ടീ​ലി​യോ​ള​ജി​യു​മാ​യു​ള്ള ബന്ധ​ത്തെ അമൂർ​ത്ത​മാ​യി മാ​ത്രം പഠി​ച്ച ജ്ഞാ​നോ​ദയ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ ചി​ന്ത​കർ ഒന്നു​കിൽ കേ​വ​ല​യു​ക്തി​വാ​ദ​ത്തി​ലേ​ക്കോ ‘യഥാർ​ത്ഥ​മാ​യ​തു് യു​ക്തി സഹ​മാ​ണ്’ (The Real is Rational) തു​ട​ങ്ങിയ അതി​ഭൗ​തിക വീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കോ, അല്ലെ​ങ്കിൽ ‘യു​ക്തി​യു​ടെ മേ​ഖ​ല​യെ’ (realm of reason) വർ​ത്ത​മാന കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ പാ​പ​പ​ങ്കി​ല​ത​യു​ടെ ന്യാ​യീ​ക​ര​ണ​മാ​യി കണ്ടു് ഭാ​വി​യെ മാ​ത്രം ആശ്ര​യി​ക്കു​ന്ന യു​ക്തി​നി​രാ​സ​പ​ര​മായ സാ​ങ്കൽ​പിക ലോ​ക​ദർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കോ ഒളി​ച്ചോ​ടാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു. [70] ഒന്നു​കിൽ ചരി​ത്ര​ത്തെ പൂർ​ണ​മാ​യും നി​ര​സി​ക്കു​ക​യോ അല്ലെ​ങ്കിൽ അതിനെ ഒരു അതീ​ന്ദ്രി​യ​ശ​ക്തി (transcedental power) ആയി സങ്കൽ​പി​ക്കു​ക​യോ ചെ​യ്യു​ന്ന ദർ​ശ​ന​ങ്ങൾ ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​ന്റെ അനി​വാ​ര്യ​മായ വി​കാ​സ​മാ​യി​രു​ന്നു.

അസ്തി​ത്വ​സ​ത്താ​പ​ര​മായ (ontological) ഗണ​ത്തി​ന്റെ താ​ക്കോ​ലാ​യി അദ്ധ്വാ​ന​ത്തെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കിയ മാർ​ക്സി​യൻ വീ​ക്ഷ​ണ​മാ​ണ്, കാ​ര​ണ​താ നി​യ​മ​വും ചരി​ത്ര​ഗ​തി​യും തമ്മി​ലു​ള്ള, യു​ക്തി​യു​ടെ മേ​ഖ​ല​യും ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ മേ​ഖ​ല​യും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മായ അന​ന്യ​ത​യെ നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്ത​തു്. അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മായ തല​ത്തി​ലേ​ക്കു് നി​ശ്ചി​ത​ല​ക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു​ള്ള വികാര പ്ര​ക്രി​യ​യെ’ ഇറ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന​തോ​ടെ അതി​ന്റെ സ്വ​ഭാ​വ​ത്തെ ഐഹി​ക​മാ​യി മന​സ്സി​ലാ​ക്കുക സാ​ദ്ധ്യ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു. ലക്ഷ്യ​നിർ​ണ​യ​ങ്ങൾ സാ​ക്ഷാ​ത്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു് അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു് എന്ന​തു് സത്യ​ത്തിൽ ദൈ​നം​ദിന ജീ​വി​താ​നു​ഭ​വ​മാ​ണു്. എന്നാൽ ദൈ​നം​ദിന ജീ​വി​താ​നു​ഭ​വ​ത്തി​ന്റെ അനി​ച്ഛാ​പൂർ​വ​ക​മായ പ്ര​തി​ഫ​ല​ന​മാ​യി ഉണ്ടാ​കു​ന്ന സാ​മാ​ന്യ​ധാ​രണ (common sense notions) കളുടെ തല​ത്തിൽ​നി​ന്നും സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ തല​ത്തി​ലേ​ക്കു് ഇതിനെ വി​ക​സി​പ്പി​ച്ച​തു് മാർ​ക്സാ​ണു്.

ജീ​നാ​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളി​ലെ പല പ്ര​സ്താ​വ​ങ്ങ​ളി​ലും ഹെ​ഗ​ലി​ന്റെ പി​ല്ക്കാ​ല​കൃ​തി​ക​ളി​ലെ ‘പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ കൗശലം’ (cunning of reason) എന്ന സങ്ക​ല്പ​ത്തി​ലും ഈ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​ന്റെ ബീ​ജ​രൂ​പ​ങ്ങൾ കാ​ണാ​നു​ണ്ടു് എന്നു ലു​ക്കാ​ച്ച് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. 1805–06 കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ ജീ​ന​യിൽ​വ​ച്ചു നട​ത്തിയ പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളിൽ ഹെഗൽ പറ​യു​ന്നു:

പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ​ത​ന്നെ പ്രവർത്തനങ്ങൾ-​വാച്ചിന്റെ സ്പ്രി​ങ്ങി​ന്റെ വലി​ച്ചു നീ​ട്ടാ​വു​ന്ന (elastic) അവ​സ്ഥ​യും, വെ​ള്ള​ത്തി​ന്റെ (ഒഴു​ക്കും) കാ​റ്റി​ന്റെ (വേ​ഗ​വും) എല്ലാം അവയെ വെ​റു​തെ​വി​ട്ടാൽ സ്വയം ചെ​യ്യാ​ത്ത കർ​മ​ങ്ങൾ​ക്കാ​യി (മനു​ഷ്യർ) ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. അങ്ങ​നെ അവ​യു​ടെ ലക്ഷ്യ ബോ​ധ​മി​ല്ലാ​ത്ത (blind) പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തെ വി​പ​രീ​ത​മാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കാൻ (മനു​ഷ്യ​നു് കഴി​യു​ന്നു). [71]

‘മനു​ഷ്യൻ പ്ര​കൃ​തി​യെ അതി​നു​മേൽ​ത​ന്നെ പ്ര​വർ​ത്തി​പ്പി​ക്കു​ന്നു; വെ​റു​തെ നോ​ക്കി​യി​രു​ന്നു, മൃ​ദു​വായ ഒരു സ്പർ​ശം​കൊ​ണ്ടു് അതിനെ നി​യ​ന്ത്രി​ക്കു​ന്നു, എന്നും ഹെഗൽ തു​ടർ​ന്നു പറ​യു​ന്നു.

മനു​ഷ്യാ​ദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ ബോ​ധ​പൂർ​വ​മായ ഈ ഇട​പെ​ടൽ, പ്ര​കൃ​തി​യെ രൂ​പാ​ന്ത​ര​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു​ണ്ടു്. ഈ രൂ​പ​മാ​റ്റ​ങ്ങ​ളിൽ മനു​ഷ്യ​ന്റെ ബോ​ധ​വും യു​ക്തി​യും ഇച്ഛ​യും വഹി​ക്കു​ന്ന പങ്കാ​ണു് മനു​ഷ്യാ​ധ്വാ​ന​ത്തെ മൃ​ഗ​ചേ​ഷ്ട​ക​ളിൽ​നി​ന്നു് വ്യ​തി​രി​ക്ത​മാ​ക്കു​ന്ന​തു്. എന്നു മാർ​ക്സ് ഉപ​ദർ​ശി​ക്കു​ന്നു:

തി​ക​ച്ചും മാ​നു​ഷിക സ്വ​ഭാ​വ​മാർ​ന്ന ഒരു രൂ​പ​ത്തി​ലു​ള്ള അദ്ധ്വാ​ന​ത്തെ നാം മുൻ​വി​ധി​യാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു. നെ​യ്ത്തു​കാ​ര​ന്റേ​തി​നോ​ടു സാ​മ്യ​മു​ള്ള പ്ര​വ​ത്ത​ന​ങ്ങ​ളാ​ണു് ചി​ല​ന്തി നിർ​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തു്. തന്റെ കൂ​ടി​ന്റെ അറകൾ നിർ​മ്മി​ക്കു​ന്ന​തിൽ തേ​നീ​ച്ച പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന പ്രാ​ഗ​ത്ഭ്യം പല വാ​സ്തു​ശി​ല്പ​ജ്ഞ​രേ​യും നാ​ണി​പ്പി​ക്കാൻ പോ​ന്ന​താ​ണു്. എന്നാൽ, ഏറ്റ​വും മോ​ശ​ക്കാ​ര​നായ വാ​സ്തു​ശി​ല്പ വി​ദ​ഗ്ധ​നെ​പ്പോ​ലും ഏറ്റ​വും കഴി​വു​ള്ള തേ​നീ​ച്ച​യിൽ​നി​ന്നു വേർ​തി​രി​ക്കു​ന്ന ഘട​ക​മി​താ​ണു്: ഒരു അറ​പ​ണി​യും മു​മ്പു​ത​ന്നെ വാ​സ്തു​ശി​ല്പി ആ അറയെ തന്റെ മന​സ്സിൽ നിർ​മ്മി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും. എല്ലാ അദ്ധ്വാന പ്ര​കി​യ​യു​ടെ അന്ത്യ​ത്തി​ലും തൊ​ഴി​ലാ​ളി പണി തു​ട​ങ്ങു​മ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ മന​സ്സിൽ നി​രൂ​പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള അതാ​യ​തു് ആദർ​ശ​വ​ത്കൃത രൂ​പ​ത്തിൽ നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന ഫലം ഉരു​ത്തി​രി​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്നു. പ്ര​കൃ​തി​യിൽ​നി​നു് ലഭി​ക്കു​ന്ന വസ്തു​ക്ക​ളു​ടെ രൂപം മാ​റ്റുക മാ​ത്ര​മ​ല്ല മനു​ഷ്യൻ ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. അയാൾ അവ​യി​ലൂ​ടെ തന്റെ ലക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളെ സാ​ക്ഷാ​ത്ക​രി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. ഈ ലക്ഷ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി അയാൾ ബോ​ധ​വാ​നാ​ണു്. അതു് അയാ​ളു​ടെ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​രീ​തി​യെ ഒരു നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ കാർ​ക്ക​ശ്യ​ത്തോ​ടെ നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ഇതി​നു് മു​ന്നിൽ അയാൾ തന്റെ ഇച്ഛ​യെ കീ​ഴ്പ്പെ​ടു​ത്താ​തെ തര​മി​ല്ല. [72]

അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ ഐഹി​ക​മായ മാ​ദ്ധ്യ​മി​ക​സ്വ​ഭാ​വ​മാ​ണു് അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും ആശ​യ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​മു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​നു നി​ദാ​ന​മാ​യി വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തു്. ബോ​ധ​ത്തെ ഉത്പാ​ദന പ്ര​കി​യ​യും ഭൗതിക പരി​സ്ഥി​തി​ക​ളു​മാ​ണു് അവസാന വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തിൽ നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്ന മാർ​ക്സി​യൻ നി​ല​പാ​ടി​ന്റെ​യും യു​ക്തി ഇതാ​ണു്. ഭൗതിക സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി അവി​ഭാ​ജ്യ​രാ​യി ബന്ധ​പ്പെ​ട്ടാ​ണു് ബോധം നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു് എന്ന​തു​ത​ന്നെ​യാ​ണു് ബോധം ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​ണു് എന്ന നി​ല​പാ​ടി​ന്റെ​യും പി​ന്നി​ലു​ള്ള​തു്.

ഓരോ ചരി​ത്ര​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലും നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന മനു​ഷ്യാ​വ​ബോ​ധ​ത്തെ സൗ​ക​ര്യ​ത്തി​നു്, പ്ര​പ​ഞ്ച​ദർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ (weltenshaungen) സമ​ഗ്ര​രൂ​പ​ത്തി​ലും വർ​ഗ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ നി​യ​ത​രൂ​പ​ത്തി​ലു​മാ​യി വേർ​തി​രി​ച്ചു കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണു്. അവ​ത​മ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധ​മാ​ണു് പ്രാ​ഥ​മി​ക​മാ​യും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം, അപ​ബോ​ധം (false consciousness) തു​ട​ങ്ങിയ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളി​ലൂ​ടെ മാർ​ക്സ് വി​ശ​ക​ല​നം​ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. (അവ​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ദീർ​ഘ​മായ വി​ശ​ക​ല​നം വി​വ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ ഒഴു​ക്കു​മു​റി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ന്റെ മറ്റൊ​രു ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കു് നീ​ക്കി​വെ​ക്കു​ക​യാ​ണു് എന്നു​മാ​ത്രം ഇവിടെ പറ​ഞ്ഞു​വെ​ക്ക​ട്ടെ.) പ്ര​പ​ഞ്ച​ദർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​പ​രി​നി​ഷ്ഠ​മായ സ്വ​ഭാ​വം വി​വി​ധ​വി​ജ്ഞാ​ന​ശാ​ഖ​ക​ളി​ലു​ള്ള കണ്ടു​പി​ടി​ത്ത​ങ്ങ​ളു​ടെ വെ​ളി​ച്ച​ത്തിൽ ഇന്നു് ഏറെ വ്യ​ക്ത​മാ​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​ന്, ന്യൂ​ട്ടോ​ണി​യൻ പദാർ​ത്ഥ​വി​ജ്ഞാ​നീയ (physics) സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളും, വി​ക​സ്വര മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത വീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധം ഏറെ ചർ​ച്ച​ക​ളി​ലൂ​ടെ വി​ശ​ദ​മാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. [73] അദ്ധ്വാ​ന​പ്ര​ക്രി​യ​യി​ലൂ​ടെ പ്ര​ത്യേ​ക​ച​രി​ത്ര​സ​ന്ധി​ക​ളിൽ സമാ​ഹൃ​ത​മായ ജ്ഞാ​നം എങ്ങ​നെ ജ്യാ​മി​തീയ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങൾ പോ​ലു​ള്ള ‘ശു​ദ്ധ​ശാ​സ്ത്ര​ശാഖ’കളുടെ പോലും അടി​സ്ഥാ​ന​മാ​യി​ട്ടു​ണ്ടു് എന്ന​തും ഇന്നു സാ​മാ​ന്യ​ജ്ഞാ​ന​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നി​ട്ടു​ണ്ടു്. നര​വം​ശ​ശാ​സ്ത്രം, പു​രാ​വ​സ്തു​ഗ​വേ​ഷ​ണം തു​ട​ങ്ങിയ വി​ജ്ഞാ​ന​ശാ​ഖ​ക​ളി​ലു​ള്ള ഗവേ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളും ഇതി​നു​പോൽ​ബ​ല​ക​മായ ഫല​ങ്ങ​ളാ​ണു് പ്ര​ദാ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. ക്ലോ​ഡ് ലെവൈ സ്ട്രോ​സി​ന്റെ പ്ര​കൃ​തി/സം​സ്കാ​രം എന്നിവ തമ്മി​ലു​ള്ള പര​സ്പ​രാ​ശ്രി​ത​ത്വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങൾ ടോ​ട്ട​മി​സം തു​ട​ങ്ങിയ സങ്കീർണ നരവംശ ശാ​സ്ത്ര​പ്ര​തി​ഭാ​സ​ങ്ങൾ മുതൽ, തെ​രു​വി​ലെ ഗതാ​ഗ​തം നി​യ​ന്ത്രി​ക്കു​ന്ന വി​ള​ക്കു​ക​ളു​ടെ നി​റ​ങ്ങൾ, ഭക്ഷ​ണം പാകം ചെ​യ്യു​ന്ന രീതി തു​ട​ങ്ങിയ സാ​ധാ​ര​ണം എന്നു തോ​ന്നാ​വു​ന്ന ദൈ​നം​ദിന ജീവിത പ്ര​തി​ഭാ​സ​ങ്ങൾ​വ​രെ എങ്ങ​നെ നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട പ്ര​കൃ​തി പരി​കൽ​പ്പ​ന​ക​ളു​മാ​യി ബന്ധ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നു വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യു​ന്നു​ണ്ടു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു് തെ​രു​വി​ലെ സി​ഗ്നൽ​വി​ള​ക്കു​കൾ ചു​വ​പ്പ്—ഓറ​ഞ്ച് (അല്ലെ​ങ്കിൽ മഞ്ഞ)—പച്ച എന്നി​ങ്ങ​നെ സാർ​വ​ലൗ​കീ​ക​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്നു എന്ന​തു് വർ​ണ​രാ​ജി​യി​ലെ (spectrum) നി​റ​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ബന്ധ​പ്പെ​ട്ടാ​ണു് കി​ട​ക്കു​ന്ന​തു് എന്നു് സ്ട്രോ​സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. പ്ര​കൃ​തി—സം​സ്കൃ​തി അച്ചു​ത​ണ്ടാ​ണു് ടോ​ട്ട​ത്തേ​യും (ദി​വ്യത കല്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള പക്ഷി​മൃ​ഗാ​ദി​കൾ) ‘ടാബു’വി​നെ​യും (മത​പ​ര​മാ​യി നി​രോ​ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള കർ​മ​ങ്ങൾ) നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്നും ഈ ദി​വ്യ​ത്വം ആരോ​പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന പക്ഷി​മൃ​ഗാ​ദി​കൾ സത്യ​ത്തിൽ മനു​ഷ്യൻ സ്വയം കണ്ടെ​ത്താ​നും, തങ്ങ​ളെ മറ്റു​ള്ള​വ​രിൽ​നി​ന്നു് വ്യ​തി​രി​ക്ത​രാ​യി​കാ​ണാ​നും ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്ന സം​ജ്ഞ​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു എന്നു​മു​ള്ള സ്ട്രോ​സി​ന്റെ വാ​ദ​വും (ഇനി​യും പൂർ​ണ്ണ​മാ​യും തെ​ളി​യി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും) ചി​ന്തോ​ദ്ദീ​പ​ക​മാ​ണു്. [74]

നവീ​ന​ശി​ലാ​യുഗ (neolithic) വി​പ്ല​വ​കാ​ല​ഘ​ത്തി​ലെ പാ​ത്ര​നിർ​മി​തി​യെ​പ്പ​റ്റി ദീർ​ഘ​മാ​യി ഗവേ​ഷ​ണം ചെ​യ്തി​ട്ടു​ള്ള ഗോർഡൻ ചൈൽ​ഡി​ന്റെ ചില നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങൾ താ​ല​പ​ര്യ​ജ​ന​ക​മാ​ണു്. എങ്ങ​നെ ‘പു​തു​ത്’ പഴ​യ​തിൽ​നി​ന്നും വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മാ​യി ഉരു​ത്തി​രി​ഞ്ഞു വരു​ന്നു എന്ന​തി​ന്റെ വ്യ​ക്ത​മായ നി​ദർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളാ​ണു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കണ്ടുപിടിത്തങ്ങൾ-​വികാസത്തിന്റെ ഒരു ഘട്ടം പൂർ​ത്തി​യാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞാൽ പു​തു​തു് എങ്ങ​നെ സ്വ​ത​ന്ത്ര​മായ പുതിയ നി​യ​മ​ങ്ങ​ള​നു​സ​രി​ച്ചു വള​രു​ന്നു എന്ന​തി​ന്റെ​യും: അങ്ങ​നെ ഏറ്റ​വും ആഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ മണ്‍പാ​ത്ര​ങ്ങൾ ചു​ര​യ്ക്ക​ത്തൊ​ണ്ടു് മൂ​ത്രാ​ശ​യം തു​ട​ങ്ങിയ സഞ്ചി​കൾ, തൊലി കു​ട്ട​കൾ ചു​രൽ​കൊ​ണ്ടു​ള്ള നിർ​മി​തി​കൾ (wickerwork), മനു​ഷ്യ​ന്റെ തല​യോ​ടു​കൾ തു​ട​ങ്ങിയ വസ്തു​ക്ക​ളു​ടെ പ്ര​ക​ട​മായ അനു​ക​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ, കുറേ കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ മനു​ഷ്യൻ പുതിയ പുതിയ രൂ​പ​ങ്ങൾ ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കാൻ കെ​ല്പു​നേ​ടി​യെ​ന്നും, മെ​ല്ലെ മെ​ല്ലെ പ്ര​കൃ​തി​നി​ശ്ചി​ത​മായ അതിർ​വ​ര​മ്പു​ക​ളെ (natural bounderies) പി​ന്ത​ള്ളി​ക്കൊ​ണ്ടു് സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ മേഖല (realm of freedom)) വി​ക​സി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി​യെ​ന്നും ചൈൽഡ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു. [75] പ്രാ​ചീന ചൈ​നീ​സ് ജ്യോ​തി​ശ്ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള നി​ഥാ​മി​ന്റെ പഠ​ന​ങ്ങ​ളെ അവ​ലം​ബി​ച്ചു് ബർനാൾ ഒരു രസ​ക​ര​മായ വസ്തുത ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ട്: ധ്രു​വ​ത്തി​നു ചു​റ്റു​മു​ള്ള നി​ശ​യി​ലെ ആകാ​ശ​ത്തി​ലെ ചാ​ക്രിക ചല​ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള കൃ​ത്യ​മായ സങ്ക​ല്പം ചക്രം​ക​ണ്ടു​പി​ടി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തോ​ടെ​യാ​ണു് സാ​ദ്ധ്യ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്ന​തു് എന്നു ബർനാൾ പറ​യു​ന്നു. വർ​ത്തു​ച​ല​ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ആശയം ചൈ​നീ​സ് ജ്യോ​തി​ശ്ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു​വാ​യി​രു​ന്നു. ചക്രം കണ്ടെ​ത്തും​വ​രെ, ആകാ​ശ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ധാരണ, ഭൂ​മി​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ധാ​ര​ണ​യു​ടെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു ജ്യോ​തി​ശ്ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞർ രൂ​പീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു്. [76]

പ്ര​പ​ഞ്ച​വീ​ക്ഷ​ണം എന്ന സമ​ഗ്ര​മായ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ അവ​ബോ​ധം മനു​ഷ്യ​നും പ്ര​കൃ​തി​യു​മാ​യു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മക ബന്ധ​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ മേ​ഖ​ല​ക​ളേ​യും ഉൾ​ക്കൊ​ള​ളു​ന്ന​താ​ണു്. ഉത്പാ​ദ​ന​ത്തി​നാ​യു​ള്ള സമ​ര​വും വം​ശ​വൃ​ദ്ധി​ക്കാ​യു​ള്ള സമ​ര​വും ആണു് ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ മേ​ഖ​ല​ക​ളി​ലു​മു​ള്ള സമ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ബന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ആശ​യ​വി​ശ്വാ​സ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ആധാ​ര​ശില. ‘ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​കൾ എപ്പോ​ഴും വി​ക​സി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു’ എന്നും, ‘ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​കൾ എപ്പോ​ഴും പു​രോ​ഗ​മ​ന​പ​ര​മാ​ണു്’ എന്നും മറ്റു​മു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​സി​ദ്ധ​മായ വാ​ക്കു​കൾ ജീ​വി​ത​ത്തെ നി​ല​നിർ​ത്താ​നാ​വ​ശ്യ​മായ ഭൗ​തി​കോ​പാ​ധി​ക​ളു​ടെ പ്രാ​ഥ​മി​ക​ത്വ​ത്തെ​യാ​ണു് സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു്. വർ​ഗ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തിൽ ഉല്പാ​ദന ശക്തി​ക​ളു​ടെ വി​കാ​സം വർ​ഗ​സ​മ​ര​ത്തേ​യും, ശാ​സ്ത്ര​പു​രോ​ഗ​തി​യേ​യും ആശ്ര​യി​ച്ചാ​ണു് നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു്. മൂ​ല​ധ​ന​ത്തിൽ ‘വൈ​ദ്യു​തി’ യുടെ കണ്ടു​പി​ടി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ വി​പ്ല​വ​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും മറ്റും മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്ന​തി​നെ ശു​ദ്ധ​സാ​ങ്കേ​തി​ക​വി​ദ്യാ​വാ​ദ​മാ​യി വള​ച്ചൊ​ടി​ക്കു​ന്നു എന്ന​താ​ണു് ‘ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​സി​ദ്ധാ​ന്ത’ത്തി​ന്റെ വക്താ​ക്ക​ളു​ടെ തെ​റ്റ്. ഉത്പാ​ദ​ന​രീ​തി​യും ഉത്പാ​ദ​ന​ബ​ന്ധ​വും, ശാ​സ്ത്ര​പു​രോ​ഗ​തി​യു​മെ​ല്ലാം ചരി​ത്ര​പ​രി​നി​ഷ്ഠ​മായ ഒരു ജൈ​വ​രൂ​പ​ത്തി​ന്റെ ഘട​ക​ങ്ങ​ളാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ അവ​യു​ടെ പു​രോ​ഗ​തി അവസാന വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തിൽ പര​സ്പ​രം ബന്ധ​പ്പെ​ട്ടു കി​ട​ക്കു​ന്നു. അസ​ന്തു​ലി​ത​വി​കാ​സം (uneven development) ഒരു ഹ്ര​സ്വ​കാല പ്ര​ക്രി​യ​മാ​ത്ര​മാ​ണു് എന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​മ്പോൾ തന്നെ ഈ ഹ്ര​സ്വ​കാല പ്ര​കി​യ​യു​ടെ പ്ര​സ​ക്തി നാം തി​രി​ച്ച​റി​യേ​ണ്ട​തു​മാ​ണു്.

മന​ന​വും കർ​മ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​ബ​ന്ധം നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യു​ന്ന​തിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ട പ്രാ​ങ്ങ് മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് തത്ത്വ​ചി​ന്ത അതി​ഭൗ​തിക ദർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണു് അഭയം തേ​ടി​യ​തു്. മാ​നു​ഷിക പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ കർ​മോ​ന്മു​ഖ​മായ (active) വശ​ത്തെ ഏക​പ​ക്ഷീ​യ​മാ​യി വി​ക​സി​പ്പി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ച്ച ആശ​യ​വാ​ദി​ക​ളും. മാ​നു​ഷിക പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ കർ​ത്തൃ​നി​ഷ്ഠ​വ​ശ​ത്തെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ട യാ​ന്ത്രിക, ഭൗ​തി​ക​വാ​ദി​ക​ളും ഒര​തീ​ന്ദ്രി​യ​മായ കർ​തൃ​സ​ങ്ക​ല്പ (transcendental) ഹെഗൽ ചരി​ത്ര പ്ര​കി​യ​യെ​ത്ത​ന്നെ ഒരു കേ​വ​ലാ​ശ​യ​ത്തി​ന്റെ വി​കാ​സ​ത്തി​ലെ ഘട്ട​ങ്ങ​ളാ​യി (moments) ആണു് കണ്ട​തു്. ഹെ​ഗേ​ലിയ സമീ​പ​ന​ത്തി​ന്റെ അപ​ര്യാ​പ്ത​ത​യെ​പ്പ​റ്റി മാർ​ക്സ് ആദ്യം മു​തൽ​ക്കു​ത​ന്നെ ബോ​ധ​വാ​നാ​യി​രു​ന്നു. സാ​മ്പ​ത്തിക ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വും തത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മായ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തു​ക​ളിൽ മാർ​ക്സ് ഇതെ​പ്പ​റ്റി വി​വ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്:

ഹെ​ഗ​ലി​ന്റെ രീ​തി​യിൽ ഒരു ഇര​ട്ട​ത്തെ​റ്റു​ണ്ടു്. ആദ്യ​ത്തേ​തു് ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഈറ്റി​ല്ല​മായ പ്ര​തി​ഭാസ വി​ജ്ഞാ​നീ​യ​ത്തിൽ​ത​ന്നെ വ്യ​ക്ത​മാ​യി പു​റ​ത്തു​വ​രു​ന്നു​ണ്ട്… ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു് ധനം, രാ​ഷ്ട്രീ​യാ​ധി​കാ​രം തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​യെ മനു​ഷ്യ​ന്റെ സ്വ​ത്വ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് അന്യ​വ​ത്കൃ​ത​മായ രൂ​പ​ങ്ങ​ളെ​യാ​ണു് (entity) ഹെഗൽ കാ​ണു​ന്ന​തു്. അവ മന​ന​സ്വ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളാ​ണു് (thought entities); അതു​കൊ​ണ്ടു് ശു​ദ്ധ​മായ, അതാ​യ​തു് അമൂർ​ത്ത, തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ചി​ന്ത​യു​ടെ അന്യ​വ​ത്ക്ക​ര​ണ​ങ്ങൾ മാ​ത്ര​മാ​ണു്. ഈ മു​ഴു​വൻ പ്ര​ക്രി​യ​യും തന്മൂ​ലം കേ​വ​ല​ജ്ഞാ​ന​ത്തിൽ ചെ​ന്ന​വ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു. അമൂർ​ത്ത​ചി​ന്ത​യിൽ നി​ന്നാ​ണു് ഈ വസ്തു​ക്കൾ അന്യ​വ​ത്കൃ​ത​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്ന​ത്; അമൂർ​ത്ത ചി​ന്ത​യെ​യാ​ണു് യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​മാ​ണെ​ന്ന നാ​ട്യ​ത്തോ​ടെ അവ നേ​രി​ടു​ന്ന​തു്. അന്യ​വ​ത്കൃ​ത​നായ മനു​ഷ്യ​ന്റെ മൂർ​ത്ത​രൂ​പം മാ​ത്ര​മായ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​കൻ അമൂർ​ത്ത​വ​ത്കൃ​ത​മായ ലോ​ക​ത്തെ (അറി​യാ​നു​ള്ള) മാ​ന​ദ​ണ്ഡ​മാ​യി സ്വയം കണ​ക്കാ​ക്കു​ന്നു. അന്യ​വ​ത്ക്ക​ര​ണ​ത്തി​നു അറു​തി​വ​രു​ത്തു​ന്ന മു​ഴു​വൻ പ്ര​ക്രി​യ​യും അമൂർ​ത്ത (അതാ​യ​തു് കേവല) ചി​ന്ത​യു​ടെ യു​ക്തി​പ​ര​മായ (logical) അഭ്യൂ​ഹാ​ത്മ​ക​മായ (speculative) നിർ​മ്മാ​ണ​പ്ര​ക്രി​യ​യു​ടെ ചരി​ത്രം മാ​ത്ര​മാ​ണു്… രണ്ടാ​മ​താ​യി വസ്തു​നി​ഷ്ഠ പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ നി​ല​നി​ല്പി​നെ മനു​ഷ്യർ​ക്കു​വേ​ണ്ടി സാ​ധൂ​ക​രി​ക്കാ​നു​ള്ള ശ്രമം… ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യിൽ ഇന്ദ്രി​യ​ങ്ങ​ളും മതവും രാ​ഷ്ട്രീ​യാ​ധി​കാ​ര​വു​മെ​ല്ലാം ആത്മീ​യ​സ്വ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളാ​ണു് എന്ന രീ​തി​യി​ലാ​ണു പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. കാരണം, മന​സ്സു മാ​ത്ര​മാ​ണു് മനു​ഷ്യ​ന്റെ യഥാർ​ത്ഥ​സ​ത്ത. മന​സ്സി​ന്റെ യഥാർ​ത്ഥ​രൂ​പ​മാ​ക​ട്ടെ ചി​ന്തി​ക്കു​ന്ന, യു​ക്തി​വി​ചാ​രം നട​ത്തു​ന്ന, അഭ്യൂ​ഹാ​ത്മ​ക​മായ മന​സ്സാ​ണു്… പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ മാ​നു​ഷി​ക​സ്വ​ഭാ​വ​വും ചരി​ത്രം സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന പ്ര​കൃ​തി​യും… അമൂർ​ത്ത​മായ മന​സ്സി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​ക​ളെ​ന്ന​രൂ​പ​ത്തിൽ അതാ​യ​തു് മന​സ്സി​ന്റെ വി​കാ​സ​ത്തി​ന്റെ ഘട്ട​ങ്ങൾ എന്ന രൂ​പ​ത്തിൽ, ചി​ന്താ​സ്വ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളു​ടെ രൂ​പ​ത്തി​ലാ​ണു് പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു് അതു​കൊ​ണ്ടു് പ്ര​തി​ഭാ​സ​വി​ജ്ഞാ​നീ​യം ഒളി​ഞ്ഞു​കി​ട​ക്കു​ന്ന​തും മറ​ച്ചു​പി​ടി​ക്കു​ന്ന​തും അനി​ശ്ചി​ത​ത്വ​മാർ​ന്ന​തു​മായ വി​മർ​ശ​ന​മാ​ണു്. എന്നാൽ, മനു​ഷ്യൻ അതിൽ മന​സ്സാ​യി മാ​ത്ര​മാ​ണു് പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു് എന്നി​രി​ക്കി​ലും മനു​ഷ്യ​ന്റെ അന്യ​വ​ത്ക്ക​ര​ണ​ത്തെ ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് അതിൽ വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ ഘട​ക​ങ്ങ​ളും ഒളി​ഞ്ഞു​കി​ട​പ്പു​ണ്ടു്.’ [77]

ഒരർ​ത്ഥ​ത്തിൽ, ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ ചി​ന്ത​യി​ലെ ഈ ആന്ത​രിക വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളെ​ത്ത​ന്നെ ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യി മന​സ്സി​ലാ​ക്കുക എന്ന​തു് പ്ര​ധാ​ന​മാ​ണു്. ലു​ക്കാ​ച്ച് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, ജഞാ​നോ​ദ​യ​കാ​ല​ത്തെ ബൂർ​ഷ്വാ​ചി​ന്ത​യു​ടെ സാ​ക്ഷാ​ത്ക്കാ​രം ഫ്രഞ്ചുവിപ്ലവമായിരുന്നു-​നെപ്പോളിയന്റെ യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ വാൾ​മി​യി​ലെ ചോ​ര​പ്പു​ഴ​ക​ളി​ലും വാ​ട്ടർ​ലൂ​വി​ലെ ചെ​ളി​മൂ​ടിയ പട​ക്ക​ള​ത്തി​ലും ഒടു​ങ്ങി​പ്പോയ ഫ്ര​ഞ്ചു​വി​പ്പ​വം. ഹെഗൽ ജ്ഞാ​നോ​ദയ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യെ ഫ്ര​ഞ്ചു വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ പരി​ണ​ത​ഫ​ല​മാ​യാ​ണു മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യ​തു്. എന്നാൽ, യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ അതു് ഫ്ര​ഞ്ചു വി​പ്ല​വ​ത്തി​നു​ള്ള തയ്യാ​റെ​ടു​പ്പി​ന്റെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു’. [78] ഫ്ര​ഞ്ചു​വി​പ്ല​വം ഒരു പുതിയ സാ​മൂ​ഹ്യ​വ്യ​വ​സ്ഥി​തി​ക്കു് ജന്മം നൽകി. അതി​ന്റെ നൈ​സർ​ഗി​ക​മായ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളോ​ടെ ആവിർ​ഭ​വി​ച്ച ബൂർ​ഷ്വാ വ്യ​വ​സ്ഥി​തി ഉയർ​ത്തിയ വെ​ല്ലു​വി​ളി​യെ നേ​രി​ടാൻ ജ്ഞാ​നോ​ദയ ചി​ന്ത​ക്കു് കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. കാരണം, ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ അതി​ന്റെ പങ്കു് ബൂർ​ഷ്വാ വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ സം​സൃ​ഷ്ടി​യോ​ടെ​ത​ന്നെ പൂർ​ത്തീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. [79] ഈ ധർമ സങ്ക​ട​മാ​ണു് ഹെ​ഗ​ലി​ന്റെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ പ്ര​ക​ട​മാ​യും പ്ര​തി​ലോ​മ​പ​ര​മായ പല നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളി​ലും കൊ​ണ്ടെ​ത്തി​ച്ച​തു്. ആദ്യം നെ​പ്പോ​ളി​യ​നെ​യും പി​ന്നീ​ടു് ഫ്രെ​ഡ​റി​ക് വി​ല്യം രണ്ടാ​മ​നെ​യും പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ ആത്മാ​വാ​യി (world soul) കാണാൻ ഹെ​ഗ​ലി​നെ പ്രേ​രി​പ്പി​ച്ച​തു് ഇതാ​ണു്. ബൂർ​ഷ്വാ​ത​ത്ത്വ​ചി​ന്ത​യ്ക്ക്, ബൂർ​ഷ്വാ വ്യ​വ​സ്ഥി​തി​യു​ടെ സം​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തി​നു് ഉപ​രി​യാ​യി മറ്റൊ​രു ലക്ഷ്യ​ത്തെ കാ​ണാ​നാ​വു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ വർ​ത്ത​മാ​ന​കാ​ല​ത്തെ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മക പു​രോ​ഗ​തി​യു​ടെ അവ​സാ​ന​ഘ​ട്ട​മാ​യി കാണാൻ ഹെഗൽ നിർ​ബ​ന്ധി​ത​നാ​യി. ‘കേ​വ​ലാ​ശ​യം=വർ​ത്ത​മാ​ന​കാ​ലം’ എന്ന സൂ​ത്ര​വാ​ക്യം ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​യു​ടെ മര​ണ​മ​ണി മു​ഴ​ക്കി. വ്യ​ക്തി​പ​ര​മാ​യി കൂ​ടു​തൽ കൂ​ടു​തൽ യാ​ഥാ​സ്ഥി​തിക സമീ​പ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് ഹെഗൽ നയി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു എന്ന​തു മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല ഈ താ​ത്ത്വിക പരി​ക​ല്പ​ന​യു​ടെ ഫലം എന്നു ലൂ​ക്കാ​ച്ചു് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​സി​ദ്ധാ​ന്ത​വും യഥാർ​ത്ഥ ചരി​ത്ര​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വിടവ് വർ​ധി​ച്ചു​വ​രാൻ തു​ട​ങ്ങി. ജൂലൈ വി​പ്ല​വ​കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ, ‘കാ​ര്യ​ങ്ങൾ മറ്റൊ​രു​ത​ര​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ തി​ക​ച്ചും ശരി​യാ​കു​മാ​യി​രു​ന്ന എല്ലാ നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളെ​യും സം​ശ​യാ​സ്പ​ദ​മാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന തര​ത്തിൽ ഒരു പ്ര​തി​സ​ന്ധി ഉള​വാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു’ എന്നു് ഹെഗൽ എഴു​തു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. [80] എന്നാൽ, കാ​ല്പ​നിക ചി​ന്ത​ക​ന്മാ​രിൽ നി​ന്നും യു​ട്ടോ​പ്പി​യ​ന്മാ​രിൽ നി​ന്നും ഹെ​ഗ​ലി​നെ വ്യ​ത്യ​സ്ഥ ഘടകം അദ്ദേ​ഹം ഈ പ്ര​തി​സ​ന്ധി​യെ നേ​രി​ട്ട രീ​തി​യാ​ണു്. ജ്ഞാ​നോ​ദയ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ കാ​ത​ലാ​യ​വി​ശ്വാ​സം—യു​ക്തി​യു​ടെ മേ​ഖ​ല​യി​ലു​ള്ള വിശ്വാസം-​ഹെഗൽ വി​ട്ടു​ക​ള​യു​ന്നി​ല്ല. ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യി​ലെ ആന്ത​രിക വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ ബൂർ​ഷ്വാ​ചി​ന്ത അഭി​മു​ഖീ​ക​രി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തി​ഫ​ല​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. റി​ക്കാർ​ഡോ​യു​ടെ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളെ​പ്പോ​ലെ! ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​യേ​യും ‘വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ വള’മായി (manure of contradictions) കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണെ​ന്നു ലൂ​ക്കാ​ച്ചു് സി​ദ്ധാ​ന്തി​ക്കു​ന്ന​തു് ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. വൈ​രു​ദ്ധ്യ​സ്വ​ഭാ​വ​മാർ​ന്ന പ്ര​തി​ഭാ​സ​ങ്ങ​ളു​ടെ വള​ക്കൂ​റു​ള്ള മണ്ണിൽ​നി​ന്നു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ചി​ന്ത​യി​ലെ പു​രോ​ഗ​മ​നോ​ന്മു​ഖ​മായ ആശ​യ​ഗ​തി​കൾ വി​ക​സി​ക്കു​ന്നു. ലു​ക്കാ​ച്ചു് പറ​യും​പോ​ലെ, ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ ചി​ന്ത​യിൽ‘വർ​ത്ത​മാ​ന​ത്തി​ന്റെ’ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മക സ്വ​ഭാ​വം ചി​ന്ത​യു​ടെ പ്ര​ശ്നം മാ​ത്ര​മാ​യ​ല്ല, യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ തന്നെ പ്ര​ശ്ന​മാ​യാ​ണു് പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. [81] അമൂർ​ത്ത​വും ആശ​യ​വാ​ദ​പ​ര​വു​മായ രീ​തി​യി​ലാ​ണെ​ങ്കി​ലും പഴ​യ​തും പു​തി​യ​തു​മാ​യു​ള്ള ഈ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​ബ​ന്ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഹെഗൽ ബോ​ധ​വാ​നാ​യി​രു​ന്നു. 1806-ലെ പ്ര​ഭാ​ഷണ പര​മ്പ​ര​കൾ അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് ഹെഗൽ പറ​യു​ന്നു:

ഒരു പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട ദശാ​സ​ന്ധി​യി​ലാ​ണു് നാ​മി​ന്നു നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു്. ആന്തോ​ള​ന​ങ്ങ​ളു​ടേ​തായ കാലം. പെ​ട്ടെ​ന്നു പി​ടി​ച്ചു​കു​ലു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട പ്ര​പ​ഞ്ചാ​ത്മാ​വ് (spirit) അതി​ന്റെ പഴയ രൂ​പ​മു​പേ​ക്ഷി​ച്ചു് സ്വീ​ക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. പഴയ ആശ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ, പരി​കൽ​പ്പ​ന​ക​ളു​ടെ മു​ഴു​വൻ സഞ്ച​യ​വും ലോ​ക​ത്തെ ബന്ധി​പ്പി​ക്കു​ന്ന കണ്ണി​കൾ തന്നെ​യും അലി​ഞ്ഞു​പൊ​യ്ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. സ്വ​പ്ന​ത്തി​ലെ രൂ​പ​ങ്ങൾ​പോ​ലെ അവ പൊ​ടി​ഞ്ഞു​പൊ​യ്ക്കൊ​ണ്ടേ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. പ്ര​പ​ഞ്ചാ​ത്മാ​വ് മു​ന്നോ​ട്ടു​ള്ള ഒരു കാൽ​വെ​യ്പി​നു് തയ്യാ​റെ​ടു​ത്തു​ക​ഴി​ഞ്ഞു. [82]

‘പൊ​തു​വായ രൂ​പ​രേ​ഖ​യിൽ മാ​ത്രം’, ഒരു അമൂർ​ത്ത​ത​ത​യ്ക്കു​ള്ളിൽ ഒളി​ഞ്ഞും മറ​ഞ്ഞും കി​ട​ക്കു​ന്ന പൂർ​ണ​താ​സ്വ​രൂ​പ​മാ​യി മാ​ത്ര​മാ​ണു് ‘പുതിയ ലോകം ആദ്യ​മാ​യി പ്ര​ത്യ​ക്ഷീ​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​തു്’ എന്നു ഹെഗൽ പറ​യു​ന്ന​തു് ഈ ഘട്ട​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു്. [83] ഏതാ​യാ​ലും ബൂർ​ഷ്വാ​ചി​ന്ത​യു​ടെ പരി​നി​ശ്ചിത സീ​മ​ക​ളെ ഉല്ലം​ഘി​ക്കു​ന്ന​തിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ആശ​യ​വാ​ദം, നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന വ്യ​വ​സ്ഥി​തി​യു​ടെ ന്യാ​യീ​ക​ര​ണ​മാ​യോ അതി​ന്റെ മാ​റ്റ​മി​ല്ലാ​യ്മ സ്ഥാ​പി​ക്കാ​നു​ള്ള ഒരു വാ​ദ​മാ​യോ മാ​റു​ന്നു. സ്വ​ന്തം വാൽ വി​ഴു​ങ്ങാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന പാ​മ്പി​നെ പ്പോ​ലെ ആശ​യ​വാ​ദ​പ​ര​മായ ചരി​ത്ര​വി​ക്ഷ​ണ​വും അതി​ന്റെ ലക്ഷ്യ​വും ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വൃ​ത്യാ​സം മറ​ക്കു​ന്നു. ‘ഇതു​വ​രെ ചരി​ത്ര​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; പക്ഷേ, ഇപ്പോ​ഴ​തു കാ​ണാ​നി​ല്ല’ എന്നു് ബൂർ​ഷ്വാ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്ന​തു് ബൂർ​ഷ്വാ ചരി​ത്ര​വീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങൾ​ക്കും ഇണ​ങ്ങു​ന്ന​താ​ണു്. [84]

ബൂർ​ഷ്വാ ആശ​യ​വാ​ദ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ​ത​ന്നെ ജ്ഞാ​നോ​ദ​യ​കാ​ല​ത്തെ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദം ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​കത മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. ചരി​ത്ര​ത്തെ ഒര​തീ​ന്ദ്രിയ കർ​ത്തൃ (transcendental) സ്ഥാ​ന​ത്തു് പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ക്കുക വഴി അവരും അതി​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ വി​ഷ​മ​വൃ​ത്ത​ത്തിൽ ചു​റ്റി​ക്ക​റ​ങ്ങു​ക​യാ​ണു​ണ്ടാ​യ​തു്. മനു​ഷ്യ​കർ​മ​ത്തി​ന്റെ മാ​ദ്ധ്യ​മി​ക​ത​യെ കണ​ക്കി​ലെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തിൽ സം​ഭ​വി​ച്ച പരാ​ജ​യ​മാ​യി​രു​ന്നു അവ​രു​ടെ അതി​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ അടി​ത്തറ. മാർ​ക്സി​ന്റെ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠി​ത​വും ചരി​ത്ര​പ​ര​വു​മായ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദം ഈ അതി​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ദർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളെ മറി​ക​ട​ക്കാ​നു​ള്ള ശ്ര​മ​മാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ, പല ഘട്ട​ങ്ങ​ളി​ലും കമ്യു​ണി​സ്റ്റു​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ യാ​ന്ത്രി​ക​വാ​ദ​ച​രി​ത്ര സങ്ക​ല്പ​ങ്ങൾ​ക്കു് മേൽ​ക്കോ​യ്മ സി​ദ്ധി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി എന്ന​തു് വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠി​ത​മായ ചരി​ത്ര​സ​ങ്ക​ല്പ​വും യാ​ന്ത്രി​ക​മായ ചരി​ത്ര​സ​ങ്ക​ല്പ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​ജാ​ത്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ചി​ന്തി​ക്കാൻ നമ്മെ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്നു. വാൾ​ട്ടർ ബെ​ഞ്ച​മിൻ ഒരു അന്യാ​പ​ദേശ കഥ​യി​ലൂ​ടെ അതി​ഭൗ​തി​ക​വാദ ചരി​ത്ര​സ​ങ്ക​ല്പ​ത്തെ വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്:

പ്ര​തി​യോ​ഗി​യു​ടെ ഓരോ നീ​ക്ക​ത്തി​നും ശരി​യായ മറു​പ​ടി നൽകി എല്ലാ​യ്പോ​ഴും ജയി​ക്കു​ന്ന ഒരു ചെ​സ്സു​ക​ളി​ക്കാ​ര​നായ യന്ത്ര​മ​നു​ഷ്യ​നെ​പ്പ​റ്റി ഒരു കഥ​യു​ണ്ടു്. ഒരു വലിയ മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തു വെ​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ചതു​രം​ഗ​പ്പ​ല​ക​യ്ക്കു മു​ന്നിൽ ഒരു തുർ​ക്കി​യു​ടെ വേഷം ധരി​ച്ചു് വാ​യി​ലൊ​രു ഹു​ക്ക​യും കടി​ച്ചു​പി​ടി​ച്ചു് ആ പാവ ഇരി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്ന​ത്രേ. ചതു​രം​ഗ​മേശ തി​ക​ച്ചും സു​താ​ര്യ​മാ​ണെ​ന്ന പ്ര​തീ​തി ജനി​പ്പി​ക്കും​മ​ട്ടിൽ അതിനു ചു​റ്റും ചില കണ്ണാ​ടി​കൾ ഘടി​പ്പി​ച്ചു​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ ചെ​സ്സു​ക​ളി​യിൽ വി​ദ​ഗ്ധ​നായ ഒരു കൊ​ച്ചു​കൂ​നൻ അക​ത്തൊ​ളി​ച്ചി​രു​ന്നു് പാ​വ​യു​ടെ കൈകളെ ചരടു വലി​ച്ചു് നി​യ​ന്ത്രി​ക്കു കയാ​യി​രു​ന്നു. ഈ തന്ത്ര​ത്തി​ന്റെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ സമാ​ന​രൂ​പം നമു​ക്കു് ഊഹി​ക്കാ​വു​ന്നു​ള്ളൂ. ‘ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദം’ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന പാവ എപ്പോ​ഴും ജയി​ക്ക​ണം. ഇന്നു് നമു​ക്ക​റി​യാ​വു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, ഉണ​ങ്ങി ശോ​ഷി​ച്ച ആളു​ക​ളു​ടെ കണ്‍വെ​ട്ട​ത്തു വരാതെ ഒളി​ച്ചി​രി​ക്കേ​ണ്ട അവ​സ്ഥ​യി​ലെ​ത്തി​യി​ട്ടു​ള്ള ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ സഹായം തേ​ടു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ ഈ പാ​വ​യ്ക്ക്. എളു​പ്പ​ത്തിൽ ആരെ​യും തോ​ല്പി​ക്കാം. [85]

മാർ​ക്സി​സ​ത്തെ ഒരു ശു​ദ്ധ​സാ​മ്പ​ത്തിക സി​ദ്ധാ​ന്തം മാ​ത്ര​മാ​യി ചു​രു​ക്കി​ക്ക​ണ്ടി​രു​ന്ന തി​രു​ത്തൽ​വാ​ദി​കൾ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത്തിൽ ചരി​ത്ര​യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ങ്ങ​ളെ ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്നു എന്ന പ്ര​തീ​തി​യു​ള​വാ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു് വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ സാ​മ്പ​ത്തിക ചരി​ത്ര പ്ര​വ​ണ​ത​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളെ മാ​റ്റ​മി​ല്ലാ​ത്ത നി​യ​മ​ങ്ങ​ളാ​യി പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ക്കാ​നാ​ണു ശ്ര​മി​ച്ച​തു്. 1917-ലെ ബോൾ​ഷെ​വി​ക്ക് വി​പ്ല​വ​ത്തെ ‘കാൾ​മാർ​ക്സി​ന്റെ മൂ​ല​ധ​ന​ത്തി​നെ​തി​രായ വി​പ്ല​വം” എന്നു വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കാൻ ഗ്രാം​ഷി​യെ പ്രേ​രി​പ്പി​ച്ച​തു് തി​രു​ത്തൽ​വാ​ദി​ക​ളു​ടെ വികല വീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നു:

റഷ്യ​യിൽ മാർ​ക്സി​ന്റെ മൂ​ല​ധ​നം തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ്ഗ​ത്തി​ന്റേ​തി​ലു​മേ​റെ ബൂർ​ഷ്വാ​സി​യു​ടെ പു​സ്ത​ക​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു മുൻ​നി​ശ്ചി​ത​മായ പാ​ത​യി​ലൂ​ടെ എങ്ങ​നെ സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ നീ​ങ്ങും എന്ന​തി​ന്റെ ഒരു വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മായ വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണ​മാ​യാ​ണു് അത​വി​ടെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ട​തു്: എങ്ങ​നെ റഷ്യ​യിൽ ഒരു ബുർ​ഷ്വാ​സി വി​ക​സി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും, തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​നു് അതി​ന്റെ പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും അതി​ന്റെ വർ​ഗ​പ​ര​മായ അവ​കാ​ശ​ങ്ങൾ ഉന്ന​യി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​പ്പ​റ്റി​യും അതി​ന്റെ വി​പ്ല​വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും ആലോ​ചി​ക്കാൻ പോലും കഴി​യു​ന്ന​തി​നു​മു​മ്പ് എങ്ങ​നെ പാ​ശ്ചാ​ത്യ​ശൈ​ലി​യി​ലു​ള്ള ഒരു സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ന്റെ സം​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തോ​ടെ മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത കാ​ല​ഘ​ട്ടം ആരാം​ഭി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​മെ​ന്നും (ഉള്ള വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം). പക്ഷേ, സം​ഭ​വ​ഗ​തി​കൾ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളെ കീ​ഴ​ട​ക്കി​ക്ക​ള​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ ചട്ട​ങ്ങ​ള​നു​സ​രി​ച്ചു് എങ്ങ​നെ റഷ്യൻ ചരി​ത്രം വി​ക​സി​ച്ചു​വ​രു​മെ​ന്നു നിർ​ണ​യി​ച്ചി​രു​ന്ന വി​മർ​ശന വ്യ​വ​സ്ഥ​യെ മു​ഴു​വൻ സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ തകർ​ത്തെ​റി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. ബോൾ​ഷെ​വി​ക്കു​കൾ മൂ​ല​ധ​ന​ത്തി​ലെ ചില പ്ര​സ്താ​വ​ങ്ങ​ളെ തള്ളി​ക്ക​ള​യു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും അവ​ര​തി​ലെ ഓജ​സ്സു​പ​ക​രു​ന്ന, ലീ​ന​മാ​യി കി​ട​ക്കു​ന്ന ചി​ന്ത​യെ തള​ളി​ക്ക​ള​യു​ന്നി​ല്ല. ഇക്കു​ട്ടർ ഗു​രു​വി​ന്റെ കൃ​തി​ക​ളെ ഒരി​ക്ക​ലും ചോ​ദ്യം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടാൻ പാ​ടി​ല്ലാ​ത്ത കുറെ വര​ട്ടു​ത​ത്ത്വ​വാ​ദ​പ​ര​മായ പ്ര​സ്താ​വ​ങ്ങ​ളു​ട​ങ്ങിയ അയ​വി​ല്ലാ​ത്ത സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കാൻ ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. അത്ര​മാ​ത്രം. അവർ മാർ​ക്സി​യൻ ചി​ന്ത​യെ ജീ​വി​ത​ത്തി​ലൂ​ടെ സാ​ക്ഷാ​ത്ക​രി​ക്കു​ന്നു. [86]

സമ്പ​ദ്വ്യ​വ​സ്ഥ​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള കുറെ വസ്തു​താ​വി​വ​ര​ണ​ങ്ങൾ​ക്കു പകരം സമൂ​ഹ​ത്തി​ലു​ള്ള മനു​ഷ്യ​രെ—പര​സ്പ​രം ബന്ധ​പ്പെ​ടു​ക​യും പര​സ്പ​രം ധാ​ര​ണ​ക​ളി​ലെ​ത്തു​ക​യും ഈ ബന്ധ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ ഒരു കൂ​ട്ടായ സാ​മു​ഹ്യേ​ച്ഛ വളർ​ത്തി​യെ​ടു​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന മനു​ഷ്യ​രെ—ചരി​ത്ര​ത്തി​ലെ മു​ഖ്യ​ശ​ക്തി​യാ​യാ​ണു ബോൾ​ഷെ​വി​ക്കു​കൾ കണ്ടി​രു​ന്ന​തു് എന്നും ഗ്രാം​ഷി ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. കൂ​ട്ടായ സാ​മു​ഹ്യേ​ച്ഛ എങ്ങ​നെ ചരി​ത്ര​ത്തി​ലെ ചാ​ല​ക​ശ​ക്തി​യാ​കു​ന്നു എന്ന​തി​നെ പറ്റി​യു​ള്ള ഗ്രാം​ഷി​യു​ടെ വി​വ​ര​ണം ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണ്:

സാ​മ്പ​ത്തിക വസ്തു​ത​ക​ളെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തോ​ടെ മനു​ഷ്യർ അവയെ പറ്റി വി​ല​യി​രു​ത്തു​ക​യും, ഈ വസ്തു​ത​ക​ളെ സമ്പ​ദ്വ്യ​വ​സ്ഥ​യി​ലെ ചാ​ല​ക​ശ​ക്തി​യാ​ക്കു​ക​യും വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ കരു​പ്പി​ടി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യാ​വു​ന്ന മട്ടിൽ തങ്ങ​ളു​ടെ ഇച്ഛ​ക്ക​നു​സ​രി​ച്ച് മെ​രു​ക്കി​യെ​ടു​ക്കാൻ നോ​ക്കു​ന്നു. അതോടെ ചലി​ക്കു​ക​യും ജീ​വി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​പ്ര​പ​ഞ്ചം മനു​ഷ്യ​രു​ടെ ഇച്ഛ നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന ചാ​ലു​ക​ളി​ലൂ​ടെ ചലി​പ്പി​ക്കാ​നാ​വു​ന്ന ഒരു തി​ള​യ്ക്കു​ന്ന ലാ​വാ​പ്ര​വാ​ഹം പോ​ലെ​യാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. [87]

ഫ്ര​ഞ്ചു മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് ചി​ന്ത​ക​നായ ഹെൻറി ലെ​ഫെ​ബെ​റെ രണ്ടും മൂ​ന്നും ഇന്റർ​നാ​ഷ​ന​ലു​ക​ളിൽ വളർ​ന്നു​വ​ന്ന വി​ധി​വാ​ദ​പ​ര​മായ ചരി​ത്ര സങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ശുദ്ധ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ​യും ഭൗ​തി​ക​ചേ​ത​ന​ക​ളി​ലേ​ക്കു് വിരൽ ചൂ​ണ്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. ലെ​ഫെ​ബെ​റെ​യെ​പ്പോ​ലു​ള്ള പാ​ശ്ചാ​ത്യ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ മാർ​ക്സി​ന്റെ ആദ്യ​കാല കൃ​തി​ക​ളി​ലെ അന്യ​വ​ത്ക്ക​ര​ണം (alienation) തു​ട​ങ്ങി​യയ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളു​ടെ ദു​ര​വ്യാ​പ​ക​മായ രാ​ഷ്ട്രീയ പ്ര​സ​ക്തി മന​സ്സി​ലാ​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി​യി​രു​ന്ന മു​പ്പ​തു​കൾ​ത​ന്നെ, കമ്യു​ണി​സ്റ്റ് പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ന​ക​ത്തെ ശു​ദ്ധ​സാ​മ്പ​ത്തിക വാ​ദ​ത്തി​നു് ആക്കം​കൂ​ട്ടു​ന്ന തര​ത്തി​ലു​ള്ള വമ്പി​ച്ച സാ​മ്പ​ത്തിക മാ​റ്റ​ങ്ങൾ​ക്കും സാ​ക്ഷ്യം വഹി​ച്ചു. മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആധാ​ര​ശി​ല​ക​ളെ​ത്ത​ന്നെ പ്ര​ക​മ്പ​നം​കൊ​ള്ളി​ച്ച സാ​മ്പ​ത്തിക പ്ര​തി​സ​ന്ധി (the great depression) സോ​വി​യ​റ്റു റഷ്യ​യിൽ ആരം​ഭി​ച്ച സാ​മ്പ​ത്തിക ആസൂ​ത്ര​ണ​ന​യ​ങ്ങൾ ഇവ​യെ​ല്ലാം ഈ സം​ഭ​വ​പ്പ​കർ​ച്ച​ക​ളിൽ പ്ര​ധാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. പാർ​ട്ടി​ക്കു​ള്ളി​ലെ വര​ട്ടു​ത​ത്വ​വാ​ദി​കൾ, മാർ​ക്സി​ന്റെ ആദ്യ​കാ​ല​കൃ​തി​ക​ളി​ലെ ‘പ്ര​യോ​ഗം’ (praxis) ‘അന്യ​വ​ത്ക​ര​ണം’, പൂർ​ണ​മ​നു​ഷ്യൻ (Total man) തു​ട​ങ്ങിയ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളു​ടെ ദ്വ​ന്ദ്വാ​ത്മക സ്വ​ഭാ​വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ബോ​ധ​വാ​ന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു. പാ​ശ്ചാ​ത്യ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ ഈ പരി​കൽ​പ്പ​ന​ക​ളെ ബൂർ​ഷ്വാ സമൂ​ഹ​ത്തി​ന​ക​ത്തെ എണ്ണ​മ​റ്റ അന്യ​വ​ത്ക​രണ പ്ര​ക്രി​യ​ക​ളെ നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യാ​നു​ള്ള ആയു​ധ​മാ​യി കയ്യാ​ളാൻ ശ്ര​മി​ച്ച​പ്പോൾ ‘വ്യ​വ​സ്ഥാ​പിത മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ’ വക്താ​ക്കൾ ‘സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു സമൂ​ഹ​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ളിൽ​ത​ന്നെ​യു​ള്ള രാ​ഷ്ട്രീ​യ​വും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മായ അന്യ​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തെ ഈ സങ്കൽ​പ​ങ്ങൾ വെ​ളി​ച്ച​ത്തു കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നേ ക്കു​മെ​ന്നു് ഭയ​ന്നു് അവയെ പൂർ​ണ​മാ​യും തള​ളി​ക്ക​ള​യാ​നാ​യ് യത്നി​ച്ചു എന്നു ലെ​ഫെ​ബെ​റെ വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. [88]

ശു​ദ്ധ​സാ​മ്പ​ത്തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ​യും ശുദ്ധ ചരി​ത്ര​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ​യും വക്താ​ക്കൾ ‘വി​പ്ല​വ​കാ​രി (radical) ആവു​ക​യെ​ന്നാൽ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ വേ​രു​കൾ കണ്ടെ​ത്തുക എന്നാ​ണർ​ത്ഥം; എന്നാൽ മനു​ഷ്യ​ന്റെ കാ​ര്യ​ത്തിൽ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ വേ​രു​കൾ മനു​ഷ്യ​ത​ന്നെ​യാ​ണ്, ’ എന്ന മാർ​ക്സി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​പ​ര​മായ വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തെ വി​ക​ല​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. തട​വ​റ​യിൽ​വ​ച്ചെ​ഴു​തിയ ‘മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങൾ’ [89] എന്ന കൃ​തി​യിൽ ഗ്രാം​ഷി യാന്ത്രിക-​വിധിവാദ വീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളെ ദീർ​ഘ​മാ​യി വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യു​ന്നു​ണ്ടു്. 1924-ൽ ലു​ക്കാ​ച്ചു് എഴു​തിയ ലെ​നി​നെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള പഠ​ന​ത്തിൽ​പ്പോ​ലും ആ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ പാർ​ട്ടി​ക്കു​ള്ളിൽ നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന ‘യാ​ന്ത്രി​ക​വി​ധി​വാദ’ത്തെ പരോ​ക്ഷ​മാ​യി വി​മർ​ശി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. [90] പാ​ശ്ചാ​ത്യ സഹാ​യ​ത്താൽ ഒരു കാ​ര്യം ഇന്നു വ്യ​ക്ത​മാ​കു​ന്നു​ണ്ട്: പാർ​ട്ടി​ക്ക​ക​ത്തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന വ്യ​തി​യാ​ന​ങ്ങൾ പ്രാ​ഥ​മി​ക​മാ​യും മാർ​ക്സി​യൻ ലോ​ക​വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ സമ​ഗ്രത ചോർ​ത്തി​ക്ക​ള​യു​ന്ന ലഘൂ​ക​ര​ണ​വാ​ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ (reductionalism) രൂ​പ​ത്തി​ലാ​ണു് പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ട​തു്. ഈ ലഘൂ​ക​ര​ണ്ണ​ണ​ര​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ വ്യാ​പ്തി​യെ​പ്പ​റ്റി ലെ​ഫ​ബെ​റെ നൽ​കു​ന്ന വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം ഇന്നും ഏറെ സം​ഗ​ത​മാ​ണ്:

ചു​രു​ക്കുക എന്നാൽ ലളി​ത​വ​ത്ക​രി​ക്കു​ക​യെ​ന്നോ, ചി​ട്ട​പ്പെ​ടു​ത്തുക (schimatize) എന്നോ, മു​ര​ടി​പ്പി​ക്കുക എന്നോ, അടു​ക്കി​പ്പെ​റു​ക്കി വെ​ക്കുക (classify) എന്നോ മാ​ത്ര​മ​ല്ല അർ​ത്ഥം. വളർ​ച്ച​യെ തടയുക, പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ക്കുക (fix), പൂർ​ണ​ത​യാ​ണെ​ന്നു് വച്ചു​മാ​റ്റ​ത്തി​ലൂ​ടെ അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ട്, ഭാ​ഗി​ക​മാ​യ​തി​നെ പൂർ​ണ​മാ​യ​താ​യി അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കുക, പൂർ​ണ​ത​യെ ഒര​ട​ഞ്ഞ വൃ​ത്ത​മാ​യി രൂ​പാ​ത്ത​ര​പ്പെ​ടു​ത്തുക—ഇതെ​ല്ലാം ഈ പ്ര​ക്രി​യ​യു​ടെ ഭാ​ഗ​മാ​ണു്. സം​ഘർ​ഷ​ങ്ങ​ളേ​യും വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ബോ​ധ​ത്തേ​യും പരി​ഹ​രി​ക്കാ​തെ​ത​ന്നെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ യു​ക്തി​വി​ചാ​ര​ത്തി​ലൂ​ടെ (logic) ഇല്ലാ​യ്മ ചെ​യ്യു​ക​യാ​ണു് ലഘു​ക​ര​ണ​വാ​ദം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. [91]

ലഘു​ക​ര​ണ​വാ​ദി​കൾ​ക്കും വി​ധി​വാ​ദി​കൾ​ക്കും എതി​രായ എല്ലാ സമ​ര​ങ്ങ​ളും നമ്മെ അനി​വാ​ര്യ​മാ​യും അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും ചരി​ത്ര​ഗ​തി​യിൽ മനു​ഷ്യേ​ഛ​ക്കു​ള്ള പങ്കി​നെ​പ്പ​റ്റി​യു​മു​ള്ള ചി​ന്ത​ക​ളി​ലേ​ക്കാ​ണു് നയി​ക്കുക.

‘ഒരു വീ​ക്ഷണ’ത്തി​നും, അതി​ന്റെ ഉള്ള​ട​ക്കം അമൂർ​ത്ത​മാ​ണെ​ങ്കിൽ മൂർ​ത്ത​ത​കൈ​വ​രി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല’, [92] രാ​ഷ്ട്ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ശി​ഥി​ല​വും അമൂർ​ത്ത​വു​മായ ധാ​ര​ണ​ക​ളെ മറി​ക​ട​ക്കാ​നു​ള്ള ഹെ​ഗ​ലി​ന്റെ വി​ഫ​ല​ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളെ വി​വ​രി​ച്ചു കൊ​ണ്ടു് മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്നു​ണ്ടു്. ധൈ​ഷ​ണി​ക​വും കാ​യി​ക​വു​മായ മാ​നു​ഷി​ക​വ്യാ​പാ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ സമ​ഗ്ര​ത​യിൽ​നി​ന്നു് വി​ച്ഛി​ന്ന​മാ​യി നി​ല്ക്കു​ന്ന അവ​ബോ​ധ​ത്തെ പറ്റി​യു​ള്ള ചർ​ച്ച​കൾ​ക്കും ഈ വി​ധി​യിൽ നി​ന്നു രക്ഷ​പ്പെ​ടാ​നാ​വി​ല്ല. ഭക്ഷ​ണം പാർ​പ്പി​ടം, വസ്ത്രം തു​ട​ങ്ങിയ പ്രാ​ഥ​മി​കാ​വ​ശ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഉല്പാ​ദ​നം ഈ ഉല്പാ​ദന പ്ര​കി​യ​യിൽ​നി​ന്നു് വളർ​ന്നു​വ​രു​ന്ന പുതിയ ആവ​ശ്യ​ങ്ങൾ, വം​ശ​വൃ​ദ്ധി​ക്കാ​യു​ള്ള സാ​മു​ഹ്യ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ ആവിർ​ഭാ​വം തു​ട​ങ്ങിയ ഘട്ട (movements) ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി വി​ശ​ദ​മാ​യി പ്ര​തി​പാ​ദി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷ​മാ​ണു് ജർ​മ്മൻ പ്ര​തി​പാ​ദി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷ​മാ​ണു് ജർ​മ്മൻ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​ത്ര​ത്തിൽ മാർ​ക്സ് അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ചർച്ച ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന​ത്:

ഇപ്പോൾ മാ​ത്ര​മേ, അതാ​യ​തു് ഈ നാ​ലു​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി (moment), പ്രാ​ഥ​മി​ക​മായ ചരി​ത്ര​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ നാല് വശ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി, പഠി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​തി​നു ശേഷം മാ​ത്ര​മേ നാം മനു​ഷ്യർ​ക്കു് ‘അവ​ബോ​ധം’ കൂ​ടി​യു​ണ്ടെ​ന്നു് കണ്ടെ​ത്തു​ന്നു​ള്ളു. അപ്പോ​ഴും ഇതു് തു​ട​ക്കം മു​തൽ​ക്കു തന്നെ ‘ശു​ദ്ധ​മായ’ അവ​ബോ​ധ​മ​ല്ല—തു​ട​ക്കം മു​തൽ​ക്കു തന്നെ ‘മന​സ്സ് പദാർ​ത്ഥ​ത്തി​ന്റെ (matter) ഭാരം പേറാൻ ശപി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇവിടെ പദാർ​ത്ഥം പ്ര​ക​മ്പ​നം കൊ​ള്ളു​ന്ന വാ​യു​ത​ല​ങ്ങ​ളാ​യി, ശബ്ദ​ങ്ങ​ളാ​യി—ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞാൽ ഭാ​ഷ​യാ​യി—ആണു പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. ഭാ​ഷ​യ്ക്കു് അവ​ബോ​ധ​ത്തോ​ളം തന്നെ പഴ​ക്ക​മു​ണ്ടു്. ഭാഷ പ്രാ​യോ​ഗി​ക​മാ​ണു്. അതു മറ്റു​ള്ള​വർ​ക്കാ​യി കൂടി നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ അവ​ബോ​ധ​മാ​ണു്. അവ​ബോ​ധം പോ​ലെ​ത​ന്നെ ഭാ​ഷ​യും, മറ്റു​മ​നു​ഷ്യ​രു​മാ​യി ഇട​പ​ഴ​കു​ക​യെ​ന്ന ആവ​ശ്യ​ത്തിൽ​നി​ന്ന്, ആവ​ശ്യ​ക​ത​യിൽ നി​ന്നാ​ണു് ആവിർ​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​ത്… അതു​കൊ​ണ്ടു് അവ​ബോ​ധം ആദ്യം മു​തൽ​ക്കു തന്നെ ഒരു സാ​മു​മൂ​ഹിക ഉല്പ​ന്ന​മാ​ണു്. [93]

സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വും, തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മായ കയ്യെ​ഴു​ത്തു പ്ര​തി​ക​ളിൽ അന്യ​വ​ത്കൃ​ത​മായ അദ്ധ്വാ​ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി (estranged labour) ചർച്ച ചെ​യ്യു​ന്നി​ട​ത്തു് മാർ​ക്സ് അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ പ്രാ​പ​ഞ്ചി​ക​വും സാ​മു​ഹ്യ​വു​മായ ഐഹി​ക​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​നു് ഊന്നൽ നല്കു​ന്നു​ണ്ടു്. അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ അന്യ​വ​ത്ക്ക​രണ പ്ര​ക്രി​യ​യെ മൂ​ന്നു ഘട്ട​ങ്ങ​ളാ​യാ​ണു മാർ​ക്സ് കാ​ണു​ന്ന​തു്. ഒന്നാ​മ​താ​യി, തൊ​ഴി​ലാ​ളി​യും ഉല്പ​ന്ന​വും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധം വി​ച്ഛേ​ദി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഉല്പ​ന്ന​ങ്ങൾ അവ​ന്റെ കൈ​ക​ളിൽ​നി​ന്ന​ക​ന്നു പോ​കു​ന്നു; അവ​ന്റെ​മേൽ അധി​കാ​ര​മു​റ​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഒരു ബാ​ഹ്യ​വ​സ്തു​വാ​യി പരി​ണ​മി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. രണ്ടാ​മ​താ​യി, അദ്ധ്വാ​ന​പ്ര​ക്രി​യ​യ്ക്ക​ക​ത്തു​ത​ന്നെ അദ്ധ്വാ​ന​വും ഉല്പാ​ദ​ന​കർ​മ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധം ശ്ല​ഥ​മാ​വു​ന്നു. അവ​ന്റെ അദ്ധ്വാ​നം​ത​ന്നെ അവ​ന്റേ​ത​ല്ലാ​ത്ത ഒരു14 ബാ​ഹ്യ​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മാ​യി തൊ​ഴി​ലാ​ളി​യെ നേ​രി​ടു​ന്നു. ‘ജോലി ദു​രി​ത​മാ​വു​ന്നു, ശക്തി ദൗർ​ബ​ല്യ​മാ​കു​ന്നു സൃ​ഷ്ടി ഷണ്ഠ​ത്വ​മാ​വു​ന്നു’… തൊ​ഴി​ലാ​ളി​യു​ടെ ശാ​രീ​രി​ക​വും മാ​ന​സി​ക​വു​മായ ഊർ​ജ്ജം അവ​ന്റെ വ്യ​ക്തി​ജീ​വി​തം​ത​ന്നെ​യും അവ​നിൽ​നി​ന്നു വേ​റി​ട്ടു​നി​ല്ക്കു​ന്ന, അവ​നെ​തി​രാ​യി പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഒന്നാ​യി മാ​റു​ന്നു. ആദ്യം തൊ​ഴി​ലാ​ളി വസ്തു (thing) ക്ക​ളിൽ​നി​ന്നു് അന്യ​വ​ത്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​വെ​ങ്കിൽ ഇപ്പോ​ഴ​വൻ തന്നിൽ​നി​ന്നു തന്നെ അന്യ​വ​ത്കൃ​ത​നാ​വു​ന്നു. [94] ഈ അന്യ​വ​ത്ക​ര​ണ​വും അവ​ബോ​ധ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധ​ത്തെ ജനു​സ്സി​ന്റെ സ്വ​ത്വം (species-​being [95] എന്ന പരി​ക​ല്പ​ന​യി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു് മാർ​ക്സ് നിർ​ദ്ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. മനു​ഷ്യ​രി​ലാ​യാ​ലും മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലാ​യാ​ലും ഒരു ജനു​സ്സി​ന്റെ ജീ​വി​തം ഭൗ​തി​ക​മാ​യി അജീവ (inorganic) പ്ര​കൃ​തി​യെ ഉപ​ജീ​വി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന വസ്തു​ത​യി​ലാ​ണു കു​ടി​കൊ​ള്ളു​ന്ന​തു്. മനു​ഷ്യ​ന്റെ (അല്ലെ​ങ്കിൽ മൃ​ഗ​ത്തി​ന്റെ) ജീ​വി​തം എത്ര​ത്തോ​ളം സാർ​വ​ലൗ​കി​ക​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു​വോ അത്ര​ത്തോ​ളം അവൻ ഉപ​ജീ​വി​ക്കു​ന്ന അജീ​വ​പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ മേ​ഖ​ല​യും വി​ക​സി​ക്കു​ന്നു. ‘സസ്യ​ങ്ങ​ളും മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളും ശി​ല​ക​ളും കാ​റ്റും വെ​ളി​ച്ച​വും എല്ലാം താ​ത്ത്വി​ക​മാ​യി കാ​ണു​മ്പോൾ ഭാ​ഗി​ക​മാ​യി പ്ര​കൃ​തി​വി​ജ്ഞാ​നീ​യ​ത്തി​ന്റെ വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളാ​യും ഭാ​ഗി​ക​മാ​യി കല​യു​ടെ വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളാ​യും മനു​ഷ്യാ​വ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ തന്നെ ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളാ​ണ്… അതു​പോ​ലെ തന്നെ പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​ന്റെ തല​ത്തി​ലും അവ മനു​ഷ്യ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ​യും മനു​ഷ്യ​കർ​മ​ത്തി​ന്റെ​യും ഭാ​ഗ​മാ​ണു്. [96] ഭക്ഷ​ണ​പ​ദാർ​ത്ഥ​ങ്ങ​ളു​ടെ രൂ​പ​ത്തി​ലോ, ശൈ​ത്യ​ത്തെ​യ​ക​റ്റു​ന്ന ഊഷ്മാ​വി​ന്റെ രൂ​പ​ത്തി​ലോ, വസ്ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ രൂ​പ​ത്തി​ലോ, പാർ​പ്പി​ട​ത്തി​ന്റെ രൂ​പ​ത്തി​ലോ ഒക്കെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ സൃ​ഷ്ടി​ക​ളെ മാ​ത്രം ആശ്ര​യി​ച്ചാ​ണു് കാ​യി​ക​മായ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ മനു​ഷ്യൻ ജീവൻ നില നിർ​ത്തു​ന്ന​തു് എന്നു് മാർ​ക്സ് കു​ട്ടി​ച്ചേർ​ക്കു​ന്നു. ‘പ്ര​കൃ​തി മനു​ഷ്യ​ന്റെ അജീവ ശരീ​ര​മാ​ണു് (inorganic body). [97] എന്നു മാർ​ക്സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു് ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടിൽ നി​ന്നു​കൊ​ണ്ടാ​ണ്; ഒന്നാ​മ​താ​യി പ്ര​കൃ​തി മനു​ഷ്യ​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം അവ​ന്റെ ജീ​വ​സ​ന്ധാ​ര​ണ​ത്തി​നു​ള്ള മാർ​ഗ​മാ​ണു്. രണ്ടാ​മ​താ​യി അവ​ന്റെ ജീ​വി​ത​കർ​മ​ത്തി​ന്റെ വി​ഷ​യ​വും പദാർ​ത്ഥ​വും ഉപ​ക​ര​ണ​വു​മാ​ണു്. മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു വ്യ​തി​രി​ക്ത​മാ​യി മനു​ഷ്യർ​ക്കു് ജീ​വി​താ​നു​ഷ്ഠാ​ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള അവ​ബോ​ധ​മു​ണ്ടു്. മറ്റു വാ​ക്കു​ക​ളിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ “അവൻ ജനു​സ്സി​ന്റെ സ്വ​ത്വ​മാ​ക​യാ​ലാ​ണു് അവൻ അവ​ബോ​ധ​മു​ള്ള സ്വ​ത്വ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന​തു്. അതാ​യ​തു് അവ​ന്റെ ജീ​വി​തം തന്നെ അവൻ മന​ന​വി​ഷ​യ​മാ​ണു്. [98] അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ അന്യ​വ​ത്ക​ര​ണം ഈ ബന്ധ​ത്തെ കീ​ഴ്മേൽ മറി​ക്കു​ന്നു. അതു് മനു​ഷ്യൻ അവ​ബോ​ധ​മു​ള്ള ഒരു സ്വ​ത്വ​മാ​ക​യാൽ അവൻ ജീ​വി​താ​നു​ഷ്ഠാ​ന​ത്തിൽ ഏർ​പ്പെ​ടു​ന്നു​വെ​ന്നു വരു​ത്തി​ത്തീർ​ക്കു​ന്നു. ഇതി​ന്റെ ഫല​മാ​യി മനു​ഷ്യ​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​പ​ര​മായ സ്വ​ത്വം (essential being) അവ​ന്റെ നി​ല​നി​ല്പി​നാ​യു​ള്ള ഒരു​പാ​ധി മാ​ത്ര​മാ​യി ചു​രു​ങ്ങു​ന്നു. മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളും ഉല്പാ​ദ​ന​പ്ര​കി​യ​യിൽ ഏർ​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടു് എന്ന​തു ശരി​യാ​ണു്. പക്ഷേ, അടി​യ​ന്തി​ര​മായ ആവ​ശ്യ​ങ്ങൾ​ക്കാ​യി മാ​ത്രം ഏക​പ​ക്ഷീ​യ​മാ​യി ഉല്പാ​ദന പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ ഏർ​പ്പെ​ടു​ന്ന മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് മനു​ഷ്യ​ന്റെ ഉല്പാ​ദ​ന​പ്ര​കിയ വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​ണു്. അടി​യ​ന്തി​ര​മായ ആവ​ശ്യ​ങ്ങ​ളാൽ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​ത്ത​പ്പോ​ഴും മനു​ഷ്യൻ ഉല്പാ​ദ​ന​കർ​മ​ങ്ങ​ളിൽ ഏർ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് മാ​നു​ഷി​ക​മായ ഉല്പാ​ദ​നം സാർ​വ​ലൗ​കി​ക​വും സ്വ​ത​ന്ത്ര​വു​മാ​ണെ​ന്നു് മാർ​ക്സ് ഉപ​ദർ​ശി​ക്കു​ന്ന​തു്. എന്നാൽ വർ​ഗ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ അനി​വാ​ര്യ​മായ സൃ​ഷ്ടി​യായ അന്യ​വ​ത്ക്ക​ര​ണം മനു​ഷ്യ​പ്ര​യ​ത്ന​ത്തെ അമാ​ന​വീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു. അദ്ധ്വാ​നി​ക്കു​ന്ന തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തെ മൃ​ഗ​സ​മാ​ന​മായ അവ​സ്ഥ​യി​ലേ​ക്കു തള്ളി​വി​ടു​ന്നു. സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വും തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മായ കയ്യെ​ഴു​ത്തു പ്ര​തി​ക​ളി​ലെ പ്ര​ശ്ന​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യം (problematique) ഇതാ​ണു്. [99]

അതേ കൃ​തി​യിൽ​ത്ത​ന്നെ, മന​സ്സി​ന്റെ പ്ര​തി​ഭാസ വി​ജ്ഞാ​നീ​യ​ത്തെ വി​മർ​ശി​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തും മാർ​ക്സ് ജനു​സ്സി​ന്റെ സ്വ​ത്വം എന്ന പരി​ക​ല്പന ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ചർച്ച ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. ‘വസ്തു​നി​ഷ്ഠ സ്വ​ത്വം (objectic being) വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​മാ​യാ​ണു പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നും, വസ്തു​നി​ഷ്ഠത അയാ​ളു​ടെ സ്വ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ​ത​ന്നെ പ്ര​കൃ​തി​യിൽ കു​ടി​കൊ​ള്ളു​ന്നി​ല്ല എങ്കിൽ അയാൾ​ക്കു വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​മാ​യി പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ലെ​ന്നും, വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​ത​യി​ല്ലാ​ത്ത സ്വ​ത്വം ഒരു നി​ല​നിൽ​ക്കാ​ത്ത സ്വ​ത്വ’ (non being) മാ​ണെ​ന്നും വാ​ദി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് മാർ​ക്സ് തന്റെ ലോ​ക​വീ​ക്ഷ​ണം എങ്ങ​നെ ആശ​യ​വാ​ദ​ത്തിൽ​നി​ന്നും (ധ്യാ​നാ​ത​മ​കത—യാ​ന്ത്രിക) ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തിൽ​നി​ന്നും വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നു വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. [100] ഈ കൃ​തി​ക​ളിൽ പല​പ്പോ​ഴും ക്ലി​ഷ്ട​മായ പദാ​വ​ലി​കൾ​ക്കു​ള്ളി​ലൂ​ടെ​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​പ​രി​നി​ഷ്ഠ​ത​യി​ലും സാ​മു​ഹ്യ​സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​ലും വസ്തു​നി​ഷ്ഠ പ്ര​കൃ​തി​യി​ലു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ ഊന്നൽ പ്ര​ക​ട​മാ​വു​ന്നു​ണ്ടു്. റു​ഗി​നു് 1843-ൽ എഴു​തിയ കത്തിൽ മാർ​ക്സ് പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കു​ന്ന ‘നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന എല്ലാ​റ്റി​നെ​യും നി​ഷ്ക​രു​ണ​മാ​യി വി​മർ​ശി​ക്കുക! [101] എന്ന ലക്ഷ്യ​മാ​ണു് ഈ കൃ​തി​ക​ളി​ലെ സമീ​പ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും മു​ഖ​മു​ദ്ര. “ഡോ​യി​ഷ് ഫ്രാ​ങ്കോ​യി​സ് ജാ​ഹർ​ബ്യു​ഷർ’ എന്ന ആനു​കാ​ലിക പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ നയ​പ​രി​പാ​ടി​കൾ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് മാർ​ക്സ് ഇതു വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്:.

രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്തെ​യും രാ​ഷ്ട്രീ​ത്തി​ലു​ള്ള പങ്കാ​ളി​ത്ത​ത്തെ​യും അങ്ങ​നെ യഥാർ​ത്ഥ സമ​ര​ങ്ങ​ളെ​യും വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു​വാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നും ഒരു തട​സ്സ​വു​മി​ല്ല. അങ്ങ​നെ​യാ​വു​മ്പോൾ നാം ഒരു പുതിയ സി​ദ്ധാ​ത്ത​വു​മാ​യി ‘ഇതാ സത്യം, ഇതിനു മു​മ്പിൽ മു​ട്ടു​കു​ത്തുക’ എന്ന പാ​ണ്ഡി​ത്യ​പ​ര​മായ കടും​പി​ടി​ത്ത​ത്തോ​ടെ​യാ​വി​ല്ല ലോ​ക​ത്തെ സമീ​പി​ക്കു​ന്ന​തു്. നാം ലോക നി​യ​മ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു​ത​ന്നെ ലോ​ക​ത്തി​നാ​യു​ള്ള പുതിയ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങൾ വി​ക​സി​പ്പി​ച്ചെ​ടു​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കും. ‘നി​ങ്ങ​ളു​ടെ സമ​ര​ങ്ങൾ നിർ​ത്തു, അവ വി​ഡ്ഡി​ത്ത​മാ​ണ്; ശരി​യായ സമ​ര​മു​ദ്രാ​വാ​ക്യം ഞങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞു​ത​രാം’ എന്നും നാം ലോ​ക​ത്തോ​ടു പറ​യു​ന്നി​ല്ല. നാം ലോ​ക​ത്തെ അതു യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ എന്തി​നു​നു വേ​ണ്ടി​യാ​ണു സമരം ചെ​യ്യു​ന്ന​തെ​ന്നു കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കുക മാ​ത്ര​മാ​വും ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. അവ​ബോ​ധ​മെ​ന്ന​തു് ലോ​ക​ത്തി​നു നേ​ടാ​തെ തര​മി​ല്ല തന്നെ-​അതിനതു വേ​ണ​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ പോലും. [102]

‘അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ പരി​ഷ്ക​ര​ണം’ മാർ​ക്സി​ന്റെ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടിൽ ലോ​ക​ത്തി​നു് അതി​ന്റെ അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​ത്ത​ന്നെ അറി​വു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന പ്ര​ക്രി​യ​യാ​ണു്. ‘തന്നെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള സ്വ​പ്ന​ത്തിൽ​നി​ന്നു് അതിനെ ഉണർ​ത്തു​ക​യും അതി​ന്റെ കർ​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ തന്നെ അർ​ത്ഥം വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ക​യും… ‘വര​ട്ടു​വാ​ദ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യ​ല്ല, മറി​ച്ചു് മാ​യി​ക​ത​യാൽ വലയം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ടു കി​ട​ക്കു​ന്ന അവ​ബോ​ധ​ത്തെ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു് ബോ​ധ​വ​ത്ക​ര​ണം സാ​ധി​ക്കേ​ണ്ട​തു് എന്ന മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​മി​താ​ണു്. ‘ബോധം നേ​ടു​ന്ന​തോ​ടെ യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ കയ്യാ​ളാ​വു​ന്ന ഒന്നി​നെ​പ്പ​റ്റി ലോകം ഏറെ​ക്കാ​ല​മാ​യി സ്വ​പ്നം കണ്ടി​രു​ന്നു എന്ന​തു് അന്നു് വ്യ​ക്ത​മാ​വും’. [103] ഈ സ്വ​പ്ന​ത്തി​ന്റെ സ്വ​ഭാ​വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വും തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മായ കയ്യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ മാർ​ക്സ് വി​വ​രി​ക്കു​ന്ന​തു ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണ്:

മനു​ഷ്യ​നെ മനു​ഷ്യ​നാ​യും, ലോ​ക​വു​മാ​യു​ള്ള അവ​ന്റെ ബന്ധ​ത്തെ മാ​നു​ഷി​ക​മാ​യും നി​രൂ​പി​ക്കുക: അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ സ്നേ​ഹ​ത്തി​നു സ്നേ​ഹം പകരം നൽകും. വി​ശ്വാ​സ​ത്തി​നു വി​ശ്വാ​സം പകരം നൽകും. കലയെ ആസ്വ​ദി​ക്ക​മെ​ങ്കിൽ നി​ങ്ങൾ കലാ​സ്വാ​ദ​ന​ക്ഷ​മത വളർ​ത്തി​യി​ട്ടു​ള്ള ഒരു മനു​ഷ്യ​നാ​ക​ണം. മറ്റു​ള്ള​വ​രെ സ്വാ​ധീ​നി​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കിൽ ആളു​ക​ളെ ഉത്തേ​ജി​പ്പി​ക്കാ​നും ആവേശം കൊ​ള​ളി​ക്കാ​നും കഴി​വു​ള്ള ഒരാ​ളാ​യി​രി​ക്ക​ണം. മനു​ഷ്യ​നും പ്ര​കൃ​തി​യു​മാ​ള്ള നി​ങ്ങ​ളു​ടെ എല്ലാ ബന്ധ​ങ്ങ​ളും നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഐഛി​ക​മായ സങ്കൽ​പ​ല​ക്ഷ്യ​ങ്ങൾ​ക്കും നി​ങ്ങ​ളു​ടെ യഥാർ​ത്ഥ വ്യ​ക്തി​ജീ​വി​ത​ത്തി​നും അനു​പൂ​ര​ക​മാ​യി നിൽ​ക്കു​ന്ന പരി​നി​ഷ്ഠ​മായ ആത്മാ​വി​ഷ്കാ​ര​ങ്ങ​ളാ​യി​രി​ക്ക​ണം… [104]

ഈ സ്വ​പ്നം കാ​ണാ​നു​ള്ള വി​പ്ല​വ​ക​ര​മായ കഴിവ് മൂ​ല​ധ​നം പോ​ലു​ള്ള പി​ല്കാ​ല​ര​ച​ന​ക​ളി​ലെ നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​വും കർ​ക്ക​ശ​വു​മായ വി​ശ​ക​ല​ന​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ളി​ലും ഒര​ന്തർ​ധാ​ര​യാ​യി ഒളി​വെ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. പക്ഷേ, 18-ആം ബ്രൂ​മി​യർ, ഗോഥാ പാ​രി​പാ​ടി​യു​ടെ വി​മർ​ശ​നം, തത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ പാ​പ്പ​ര​ത്തം തു​ട​ങ്ങിയ കൃ​തി​ക​ളി​ലെ​ത്തു​മ്പോ​ഴേ​ക്കു​മാ​ണു് അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ വി​പ്ല​വ​ക​ര​മായ ഉന്മു​ഖ​ത്വ​വും വർ​ഗ​പ​ര​മായ പക്ഷ​പാ​തി​ത്വ​വും പൂർ​ണ​മാ​യും ക്രോ​ഡീ​കൃ​ത​മാ​വു​ന്ന​തു്. [105]

‘ലി​ഡ്വി​ഗ് ഹോ​യർ​ബാ​ഹും ക്ലാ​സ്സി​ക്കൽ ജർമൻ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യു​ടെ അന്ത്യ​വും’ എന്ന കൃ​തി​യിൽ ഏം​ഗൽ​സ് അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ധി​ഷ്ഠിത ഭൗ​തി​ക​വാദ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടു് സു​ദീർ​ഘ​മാ​യി പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. സമൂ​ഹ​വി​കാ​സ​ത്തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​വും പ്ര​കൃ​തി​ശ​ക്തി​ക​ളു​ടെ വികാസ ചരി​ത്ര​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​ജാ​ത്യം വി​വ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹം പറ​യു​ന്നു:

പ്ര​കൃ​തി​യിൽ—അതി​നു​മേ​ലു​ള്ള മനു​ഷ്യ​രു​ടെ പ്ര​തി​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തെ നാം അവ​ഗ​ണി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ—അന്ധ​മാ​യും, അബോ​ധ​പൂർ​വ​വും പര​സ്പ​രം പ്ര​തി​പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ശക്തി​ക​ളും (agencies) അവ​യു​ടെ പര​സ്പ​ര​മു​ള്ള പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തിൽ നി​ന്നു് ഉരു​ത്തി​രി​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന പൊ​തു​നി​യ​മ​ങ്ങ​ളു​മാ​ണു് ഉള്ള​തു് (എന്നു പറയാം). സം​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന ഒന്നും തന്നെ—ഉപ​രി​ത​ല​ത്തിൽ നമു​ക്കു കാ​ണാ​വു​ന്ന എണ്ണ​മ​റ്റ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത്തിൽ യാ​ദ്യ​ച്ഛിക (മെ​ന്നു​തോ​ന്നാ​വു​ന്ന) കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​വ​ട്ടെ അല്ലെ​ങ്കിൽ ഈ യാ​ദ്യ​ച്ഛി​ക​ത​ക​ളിൽ ലീ​ന​മാ​യി കി​ട​ക്കു​ന്ന നി​യ​ത​വ്യ​വ​സ്ഥ (rugularity) തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന അന്തി​മ​ഫ​ല​ങ്ങ​ളാ​വ​ട്ടെ—ബോ​ധ​പൂർ​വ​മു​ള്ള, ആഗ്ര​ഹി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ലക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഫല​മാ​യി ഉണ്ടാ​വു​ന്ന​ത​ല്ല. മറി​ച്ചു് സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​ത്തി​ലാ​ണെ​ങ്കിൽ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തിൽ പങ്കാ​ളി​ക​ളാ​വു​ന്ന എല്ലാ​വർ​ക്കും (the actors) അവ​ബോ​ധ​ധ​മു​ണ്ടു്. അവർ ആലോ​ചി​ച്ചു​റ​പ്പി​ച്ചോ, വി​കാ​ര​ത​ള്ളി​ച്ച​യാൽ ഉത്തേ​ജി​ത​രാ​യോ വ്യ​ക്ത​മായ ലക്ഷ്യ​മി​ല്ലാ​തെ, നി​ശ്ചി​ത​മായ ഒരു​ദ്ദേ​ശ്യ​മി​ല്ലാ​തെ ഒന്നും സം​ഭ​വി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. [106]

ഒറ്റ​നോ​ട്ട​ത്തിൽ മനു​ഷ്യർ​ക്കു് ‘തോ​ന്നും​പ​ടി’ ചരി​ത്ര​ത്തെ മാ​റ്റി​മ​റി​ക്കാ​നാ​വും എന്നാ​ണു് ഏം​ഗൽ​സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്നു തോ​ന്നാം. എന്നാൽ ഈ ഉഛൃം​ഘ​ല​മായ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ സങ്കൽ​പ്പ​വും ഉപ​രി​പ്ലവ വി​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു് എന്നാ​ണു് ഏം​ഗൽ​സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു്. കാരണം, ഈ ഉദ്ദേ​ശ്യ​ല​ക്ഷ്യ​ങ്ങൾ​ക്കു് ‘ചരി​ത്ര​ഗ​തി​യെ ഭരി​ക്കു​ന്ന​തു് പൊ​തു​വായ ആന്ത​രി​ക​നി​യ​മ​ങ്ങ​ളാ​ണു് എന്ന വസ്തു​ത​യെ മാ​റ്റി​മ​റി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല.’ വല്ല​പ്പോ​ഴും ആളു​ക​ളു​ടെ വ്യ​ക്തി​പ​ര​മായ ലക്ഷ്യ​ബോ​ധ​ത്തെ തകി​ടം​മ​റി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് യാ​ദൃ​ച്ഛി​കത മേൽ​ക്കോ​യ്മ നേ​ടു​ന്നു. അല്ലെ​ങ്കിൽ എണ്ണ​മ​റ്റ വ്യ​ക്തി​പ​ര​മായ ലക്ഷ്യ​ങ്ങൾ പര​സ്പ​ര​വി​രു​ദ്ധ​മാ​യി പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്നു. അതു​മ​ല്ലെ​ങ്കിൽ ഈ ലക്ഷ്യ​ങ്ങൾ തന്നെ​യും അടി​സ്ഥാ​ന​പ​ര​മാ​യി പൂ​ര​ണ​സാ​ദ്ധ്യ​മ​ല്ലാ​താ​യി ഭവി​ക്കു​ന്നു. ഇതൊ​ന്നു​മ​ല്ലെ​ങ്കിൽ ഈ ലക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളെ സാ​ധി​പ്പി​ക്കാ​നു​ള്ള ‘വക’ പോ​രാ​തെ വരു​ന്നു. ഫല​ത്തിൽ ‘ഇച്ഛി​ച്ച​തു് വി​ര​ള​മ​മാ​യി മാ​ത്ര​മേ സാ​ധി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു​ള്ളു.’ ഈ ഇച്ഛ​കൾ ബാ​ഹ്യ​മാ​വാം, ഉദാ​ത്ത​മായ ആദർ​ശ​ങ്ങ​ളാ​വാം. ‘സത്യ​ത്തി​നും നീ​തി​ക്കു​മാ​യു​ള്ള’, അല്ലെ​ങ്കിൽ തി​ക​ച്ചും വ്യ​ക്തി​പ​ര​മായ ആഗ്ര​ഹ​ചി​ന്ത​ക​ളാ​വാം. എന്താ​യാ​ലും കർ​മ​ത്തി​ന്റെ തല​ത്തി​ലേ​ക്കു വരു​മ്പോൾ, ഉണ്ടാ​വു​ന്ന ഫല​ങ്ങൾ പല​പ്പോ​ഴും ഉദ്ദേ​ശ്യ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് തി​ക​ച്ചും വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​വു​ന്നു. പല​പ്പോ​ഴും ലക്ഷ്യ​ങ്ങൾ​ക്കു് കട​ക​വി​രു​ദ്ധ​മാ​യി​പ്പോ​ലും തീ​രു​ന്നു എന്നു് എം​ഗൽ​സ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു. ഇതി​ന്റെ അർ​ത്ഥം ചരി​ത്ര​ഗ​തി​യെ നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന​തു് യാ​ദൃ​ച്ഛി​ക​ത​യാ​ണെ​ന്നാ​ണോ എന്ന ചോ​ദ്യം സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​ണു്. എം​ഗൽ​സ് ഇതിനു നൽ​കു​ന്ന മറു​പ​ടി സങ്കീർ​ണ​മാ​ണു്. ഈ പ്ര​ശ്ന​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​ത്തെ​ത്ത​ന്നെ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ സമ​ഗ്ര​ത​യു​ടെ (historical totality) പശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തിൽ കാ​ണേ​ണ്ട ആവ​ശ്യ​ക​ത​യി​ലേ​ക്കാ​ണു് എം​ഗൽ​സ് ശ്ര​ദ്ധ​ക്ഷ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു്. എം​ഗൽ​സ് ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു; ഈ താൽ​പ്പ​ര്യ​ങ്ങൾ​ക്കു പി​ന്നിൽ വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ചാ​ല​ക​ശ​ക്തി​കൾ ഏതൊ​ക്കെ​യാ​ണു്? പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തിൽ പങ്കാ​ളി​ക​ളാ​വു​ന്ന​വ​രു​ടെ (actors) മസ്തി​ഷ്ക​ത്തിൽ ഇങ്ങ​നെ താ​ത്പ​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​യി രൂപം മാറി പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ കാ​ര​ണ​ങ്ങൾ എന്തൊ​ക്കെ​യാ​ണു്? [107] സ്വ​ത​ന്ത്ര​മായ ഇച്ഛ​യും (free will) അവ​ശ്യ​ക​ത​യും (necessity) തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധ​ത്തെ ഈ രീ​തി​യിൽ സമീ​പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ (methodological) വി​വ​ക്ഷ​കൾ അതീ​വ​സം​ഗ​ത​മാ​ണു്. യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​വും ബാ​ഹ്യ​രൂ​പ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വ്യ​തി​രേ​ക​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ബോധം മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ കാ​ത​ലായ ഒരം​ശ​മാ​ണു്.

ഈ വ്യ​തി​രി​ക്തത മൂ​ല​ധ​ന​ത്തിൽ പല​വു​രു ആവർ​ത്തി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ഒരു പ്ര​മേ​യ​മാ​ണു്. തി​ക​ഞ്ഞ അനു​ഭ​വൈ​ക​വാ​ദി​ക​ളായ ബൂർ​ഷ്വാ സാ​മ്പ​ത്തിക ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​ന്മാ​രെ വി​മർ​ശി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് മാർ​ക്സ് ഇതു് വി​ശ​ദ​മാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്:

പ്രാ​കൃത (vulgar) സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്രം വര​ട്ടു​ത​ത്ത്വ​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ രീ​തി​യിൽ, ബൂർ​ഷ്വാ ഉല​പാ​ദ​ന​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളിൽ കു​ടു​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന ബൂർ​ഷ്വാ ഉല്പാ​ദ​ന​ത്തി​ന്റെ കാ​ര്യ​ക്കാ​ര​ന്മാ​രു​ടെ (agents) സങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളെ വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ക്കു​ക​യും ക്രോ​ഡീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും പരി​ര​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും മാ​ത്ര​മാ​ണു് ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. ഒറ്റ നോ​ട്ട​ത്തിൽ തന്നെ (prima facie) അസം​ബ​ന്ധ ജടി​ല​വും സു​വ്യ​ക്ത​വും ആയ ഈ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ ഏറ്റ​വും പ്ര​ക​ട​മാ​വു​ന്ന ഈ അന്യ​വൽ​കൃ​ത​മായ സാ​മ്പ​ത്തിക ബന്ധ​ങ്ങൾ​ക്കി​ട​യി​ലും പ്രാ​കൃ​ത​സാ​മ്പ​ത്തിക ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​നു് അനാ​യാ​സ​മാ​യി വർ​ത്തി​ക്കാൻ കഴി​യു​ന്നു എന്ന​തിൽ അത്ഭു​ത​പ്പെ​ടേ​ണ്ട​തി​ല്ല. സാ​മാ​ന്യ​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു് എളു​പ്പം മന​സ്സി​ലാ​വു​മെ​ങ്കി​ലും ഈ ബന്ധ​ങ്ങൾ എത്ര​ത്തോ​ളം (ബാ​ഹ്യ​മാ​യി) സ്വയം പ്ര​ക​ട​മാ​ണെ​ന്ന പ്ര​തീ​തി ഉള​വാ​ക്കു​ന്നു​വോ അത്ര​ത്തോ​ളം അവ​യു​ടെ ആന്ത​രി​ക​ബ​ന്ധ​ങ്ങൾ നി​ഗു​ഹി​ത​മാ​വു​ന്നു. എന്നാൽ വസ്തു​ക്ക​ളു​ടെ ബാ​ഹ്യ​രൂ​പ​വും അവ​യു​ടെ ആന്ത​ര​സ​ത്ത​യും തി​ക​ച്ചും അനു​രൂ​പ​മാ​യി​രു​ന്ന​വെ​ങ്കിൽ ശാ​സ്ത്രം തന്നെ തി​ക​ച്ചും ഉപ​രി​പ്ല​വ​വും (അനാ​വ​ശ്യ​വും) ആയേനേ. [108]

സാ​മു​ഹ്യ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ സമ​ഗ്ര​ത​യിൽ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മാ​യി സന്നി​വേ​ശി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ വസ്തു​ത​കൾ ‘വെറും വി​വ​ര​ങ്ങ​ളാ​യി’ അധഃ​പ​തി​പ്പി​ക്കു​മെ​ന്നു​മാ​ത്ര​മ​ല്ല, വി​വ​ര​ക്കേ​ടു​ക​ളു​ടെ ചേ​രു​വ​യാ​യി​ത്തീ​രു​ക​യും ചെ​യ്യും. ഈ ‘വെറും വിവര’ങ്ങൾ നൽ​കു​ന്ന സത്യാ​ത്മ​ക​ത​യു​ടെ സഹാ​യ​ത്തോ​ടെ​യാ​ണു് നമ്മു​ടെ ഭര​ണ​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ വൃ​ത്താ​ന്ത​മ​ലി​നീ​ക​രണ മാ​ദ്ധ്യ​മ​ങ്ങൾ പ്ര​തി​ലോമ ആശ​യ​ങ്ങ​ളെ സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ബോ​ധ​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തി​ലേ​ക്കു് കട​ത്തി​വി​ടു​ന്ന​തു് എന്നു​കൂ​ടി മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​മ്പോ​ഴാ​ണു് രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ ഈ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളു​ടെ സജീവ പ്ര​സ​ക്തി നമു​ക്കു ബോ​ധ്യ​മാ​വുക. അഡർണോ മി​നി​മാ​മെ​ൊ​റാ​ലി​യ​യിൽ ഒരി​ട​ത്തു ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്ന​തു​പോ​ലെ നിർ​ദ്ദോ​ഷ​മാ​യി ഇന്നു യാ​തൊ​ന്നും അവ​ശേ​ഷി​ക്കു​ന്നി​ല്ല എന്ന ബോധം ഏതൊ​രി​ട​തു​പ​ക്ഷ അനു​ഭാ​വി​ക്കും അത്യ​ന്താ​പേ​ക്ഷി​ത​മാ​ണു്. [109] ‘ഒരു ജൈ​വ​പൂർ​ണ്ണത (organic union) യുടെ ഭാ​ഗ​മാ​യി തോ​ന്നി​യ​പോ​ലെ, മാ​ദ്ധ്യ​മ​വ്യാ​പാ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ അഭാ​വ​ത്തിൽ (unmediated) പ്ര​വ​ണത’ പരി​ക​ല്പ​നാ​പ​ര​മായ പാ​പ്പ​ര​ത്ത​ത്തി​ന്റെ​യും പക്വ​ത​യി​ല്ലാ​യ്മ​യു​ടേ​യും സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു് എന്ന മാർ​ക്സി​ന്റെ നി​രീ​ക്ഷ​ണം നമ്മു​ടെ ആനു​കാ​ലിക ശാ​പ​മാ​യി തീർ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള ‘അന്വേ​ഷ​ണ​പ​ത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​നാ’ഭാ​സ​ങ്ങ​ളെ പൊ​ളി​ച്ചു​കാ​ണി​ക്കാൻ ഏറെ സഹാ​യ​ക​മായ ഒരാ​യു​ധ​മാ​ണു്.

ഈ സമ​ഗ്ര​ത​യു​ടെ (totality) ആധാ​ര​ശി​ല​യാ​യി ഏം​ഗൽ​സ് കാ​ണു​ന്ന​തു് അദ്ധ്വാ​ന​ത്തേ​യും അധാ​നി​ക്കു​ന്ന വർ​ഗ​ത്തേ​യു​മാ​ണു്. ‘ജർമൻ ക്ലാ​സി​ക്കൽ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യു​ടെ ശരി​യായ അന​ന്ത​ര​വ​കാ​ശി ജർ​മ​നി​യി​ലെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി വർ​ഗ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​മാ​ണ്’ [110] എന്നു് അദ്ദേ​ഹം വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു് ഈ അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലാ​ണു്. പല​പ്പോ​ഴും കർ​മ​ങ്ങൾ​ക്കു പി​ന്നിൽ ഒര​ജ്ഞാത പ്രേ​ര​ണ​യാ​യും, പല​പ്പോ​ഴും വൈ​രു​ദ്ധ്യ​സ്വ​ഭാ​വ​മാർ​ന്നും നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന അവ​ബോ​ധ​ത്തെ മനു​ഷ്യ​വം​ശം കി​നാ​വിൽ മാ​ത്രം കണ്ടി​രു​ന്ന നവ്യ​ലോ​ക​ത്തെ സാ​ക്ഷാ​ത്ക​രി​ക്കാൻ കെ​ല്പു​ള്ള ഒരു വി​പ്ല​വ​ശ​ക്തി​യാ​ക്കി മാ​റ്റാൻ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​നു​മാ​ത്ര​മേ കഴിയു എന്നു് ഏം​ഗൽ​സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. വൻകിട വ്യ​വ​സാ​യ​സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ആവിർ​ഭാ​വ​ത്തോ​ടെ ചരി​ത്ര​ത്തെ ബോ​ധ​പൂർ​വ​വും (മി​ക്ക​പ്പോ​ഴും അബോ​ധ​പൂർ​വ്വ​വും) നയി​ക്കു​ന്ന ശക്തി​ക​ളെ, ആളു​ക​ളു​ടെ താൽ​പ​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പി​ന്നിൽ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ചോ​ദ​ന​ക​ളെ, നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യു​ന്ന കർമം എളു​പ്പ​മാ​യി തീർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നും. കാരണം, ഈ ശക്തി​ക​ളും, വ്യ​ക്തി​താ​ല്പ​ര്യ​ങ്ങ​ളും, ചരി​ത്ര​സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള കെ​ട്ടു​പാ​ടു​കൾ പ്രാ​ങ്ങ് മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത വ്യ​വ​സ്ഥ​ക​ളിൽ, മത​പ​ര​വും, നീ​തി​സ​ങ്ക​ല്പ​പ​ര​വും ഒക്കെ​യായ പു​ക​മ​റ​കൾ​ക്കു​ള്ളിൽ ആഛാ​ദി​ത​മാ​യി​രു​ന്നു.

എന്നാൽ എല്ലാ​റ്റി​നേ​യും ചന്ത​യു​ടെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളാ​ക്കി മാ​റ്റി​യി​ട്ടു​ള്ള മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത വ്യ​വ​സ്ഥ ഈ ബന്ധ​ങ്ങ​ളെ ലളി​ത​വ​ത്ക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ചന്ത​ത്തി​ര​ക്കിൽ മധ്യ​കാ​ല​യു​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലെ ദൈ​വ​ങ്ങൾ​ക്കും വീ​ര​നാ​യ​ക​ന്മാർ​ക്കും കവി​കൾ​ക്കു​പോ​ലും അവ​രു​ടെ അലാ​കിക പരി​വേ​ഷം കൈ​മോ​ശം വന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. [111] ഫ്ര​ഞ്ചു സി​മ്പ​ലി​സ്റ്റു കവി​യായ ബോ​ദ്ല​യ​റു​ടെ ഒരു കൊ​ച്ചു കഥ​യു​ണ്ട്:—‘നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട പരി​വേ​ഷം’. മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത യു​ഗ​പ്പി​റ​വി എങ്ങ​നെ കാ​ല്പ​നിക പരി​വേ​ഷ​ത്തെ തകർ​ത്തു​ക​ള​യു​ന്നു എന്ന​തു് സു​ന്ദ​ര​മാ​യി അതിൽ പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടു്.

ഒരു​നാൾ അതീവ ആദ​ര​ണീ​യ​നായ ഒരു ഭാ​വ​ഗാ​യ​ക​നെ ഒരാ​രാ​ധ​കൻ മാ​ന്യ​ന്മാർ​ക്കു പോകാൻ കൊ​ള്ളാ​ത്ത ഒരി​ട​ത്തു​വെ​ച്ചു കണ്ടു​മു​ട്ടു​ന്നു. മാ​ത്ര​മോ, കവി​യു​ടെ തല​യ്ക്കു​ചു​റ്റും പ്ര​സ​രി​ച്ചി​രു​ന്ന പ്ര​ഭാ​പ​രി​വേ​ഷം കാ​ണാ​നു​മി​ല്ല. ഏറെ വി​ഹ്വ​ല​നായ ആരാ​ധ​കൻ ചോ​ദ്യ​ങ്ങൾ​കൊ​ണ്ടു വീർ​പ്പു​മു​ട്ടി​ച്ച​പ്പോൾ കവി തന്റെ പരി​വേ​ഷം നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട​തെ​ങ്ങ​നെ എന്ന​യാൾ​ക്കി പ്ര​കാ​രം വി​വ​രി​ച്ചു കൊടുത്തു-​അദ്ദേഹം തി​ര​ക്കേ​റിയ ഒരു വഴി മു​റി​ച്ചു​ക​ട​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. വഴി​യു​ടെ നടു​വി​ലെ​ത്തി​യ​പ്പോ​ഴാ​ണു് തലയിൽ നി​ന്നു് പ്ര​ഭാ​വ​ല​യം ഈർ​ന്നു​വീ​ഴു​ന്ന​തു്. അതു കനി​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​ണം എന്ന​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു് മോ​ഹ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ, ഇരു​വ​ശ​ത്തു​നി​ന്നു ചീ​റി​പ്പാ​ഞ്ഞു​വ​രു​ന്ന വാ​ഹ​ന​ങ്ങൾ കണ്ട​പ്പോൾ ധൈ​ര്യം വന്നി​ല്ല. ധൃ​തി​യിൽ പരി​വേ​ഷ​വും ഇട്ടും​വെ​ച്ച അയാൾ നട​കൊ​ണ്ടു.

കൂ​ടു​തൽ അമ്പ​ര​ന്ന ആരാ​ധ​കൻ ‘എന്തു​കൊ​ണ്ടു് അധി​കാ​രി​ക​ളെ അറി​യി​ച്ചി​ല്ല എന്തു​കൊ​ണ്ടു് നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട സാ​ധ​ന​ങ്ങൾ കണ്ടെ​ടു​ത്തു സൂ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന വകു​പ്പു മേ​ധാ​വി​യെ കണ്ടി​ല്ലേ?’ എന്നി​ങ്ങ​നെ പലതും ചോ​ദി​ച്ചു. കവി ഇത്ര​മാ​ത്ര​മേ പറ​ഞ്ഞു​ള്ളു: ‘പരി​വേ​ഷ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ എനി​ക്കി​ന്നി​ങ്ങ​നെ ഇവിടെ വരാ​നാ​വു​മാ​യി​രു​ന്നോ’. മാ​ത്ര​വു​മ​ല്ല, ഇനി ഏതെ​ങ്കി​ലും രണ്ടാം​കിട കവി​ക്കു് അതു കി​ട്ടി​യെ​ന്നി​രി​ക്ക​ട്ടെ. അയാ​ള​തു​മ​ണി​ഞ്ഞ് നട​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി​യെ​ന്നു​മി​രി​ക്ക​ട്ടെ. എന്തു രസ​മാ​യി​രി​ക്കും അതു കാണാൻ. [112]

‘അടഞ്ഞ മു​റി​ക​ളി​ലെ കവി’യുടെ [113] പ്ര​ധാന ശി​ഷ്യ​നായ ബോ​ദ്ല​യ​റു​ടെ ഈ കഥ​യി​ലെ ആത്മ​നി​ന്ദ കലർ​ന്ന ഹാ​സ്യം രണ്ടു തല​യ്ക്ക​ലും മൂർ​ച്ച​യു​ള്ള​താ​ണു്. എങ്കി​ലും വി​ക​സിത മു​ത​ലാ​ളി​ത്തം എങ്ങ​നെ ഏറ്റ​വും ‘ദി​വ്യ​വും’ ‘സ്വ​കാ​ര്യ​വും’ ആയി കരു​ത​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ന്റെ മേ​ഖ​ല​ക​ളെ​പ്പോ​ലും കോ​ള​നി​ക​ളാ​ക്കി മാ​റ്റി​യി​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന വസ്തു​ത​യി​ലേ​ക്കു് അതു് വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​ന്നു​ണ്ടു്. നമ്മു​ടെ ‘ശുദ്ധ’ കലാ​വാ​ദി​കൾ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ​ക്കെ​തി​രെ​യു​ള്ള ജല്പ​ന​ങ്ങ​ളിൽ പല​പ്പോ​ഴും പറ​ഞ്ഞു കേൾ​ക്കാ​റു​ള്ള വലിയ പേ​രു​ക​ളി​ലൊ​ന്നു് ബോ​ദ്ല​യ​റു​ടേ​താ​ണു് എന്നു​കൂ​ടി ഓർ​ക്കു​മ്പോൾ ബോ​ദ്ല​യ​റു​ടെ ചി​രി​യിൽ നമു​ക്കു് സന്തോ​ഷ​മാ​യി​ട്ടു് പങ്കു​ചേ​രാ​മെ​ന്നു് തോ​ന്നു​ന്നു.

ഇനി, അവ​ബോ​ധ​ത്തെ മനു​ഷ്യ​മ​ന​സ്സു​ക​ളെ തീ​പി​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഭൗ​തി​ക​ശ​ക്തി​യാ​യി മാ​റ്റു​ന്ന മാ​ദ്ധ്യ​മി​ക​മായ പങ്കു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​നേ നിർ​വ​ഹി​ക്കാൻ കഴിയു എന്നു് മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് എന്നു നോ​ക്കാം.

ചൂ​ഷ​ണ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യെ മാ​റ്റി​മ​റി​ക്കു​ന്ന​തിൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ നേ​തൃ​ത്വ​പ​ര​മായ പങ്കി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ പൂർ​ണ​സ്വ​രൂ​പം 1845-ൽ പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട തി​രു​ക്കു​ടും​ബ​ത്തി​ലാ​ണു് (Holy family) ആദ്യ​മാ​യി ക്രോ​ഡീ​കൃ​ത​മാ​വു​ന്ന​തു്. [114] തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ ‘ദൈവ’തു​ല്യ​രാ​ണെ​ന്ന ധാരണ കൊ​ണ്ടൊ​ന്നു​മ​ല്ല സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു​കൾ ഇത്ത​ര​മൊ​രു ലോക ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ (world historical) പങ്കു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി വർ​ഗ​ത്തി​നു​ണ്ടെ​ന്നു വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു്, [115] അവർ ‘ഭൂ​മി​യി​ലെ പീ​ഡി​തർ’ ആണെ​ന്ന​തു കൊ​ണ്ടു​മ​ല്ല. ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ വർ​ഗ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ വിവിധ ഘട്ട​ങ്ങ​ളി​ലെ നി​ന്ദി​ത​രു​ടേ​യും പീ​ഡി​ത​രു​ടേ​യും ദീർ​ഘ​പ​ര​മ്പ​ര​യിൽ താ​ര​ത​മ്യേന നവാ​ഗ​ത​രാ​യി​രു​ന്നു മാർ​ക്സും എം​ഗൽ​സും കണ്ട തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗം. 1844-ലും 1845-​ലുമായി എം​ഗൽ​സ് എഴു​തിയ ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ അവസ്ഥ എന്ന കൃ​തി​യിൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ ദാരുണ ജീ​വി​തം അമ്ല​ത്തു​ിൽ വരഞ്ഞ രേ​ഖാ​ചി​ത്ര​ങ്ങൾ​പോ​ലെ വാർ​ന്നു വീണു കി​ട​പ്പു​ണ്ടെ​ന്ന​തു നേ​രാ​ണു്. പക്ഷേ, മി​ഴി​വാർ​ന്ന ഈ ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളി​ലോ അതു​ണർ​ത്തു​ന്ന ധാർ​മി​ക​രോ​ഷ​ത്തി​ലോ അല്ല എം​ഗൽ​സി​ന്റെ കൃ​തി​യു​ടെ നിത്യ പ്ര​സ​ക്തി കു​ടി​കൊ​ള്ളു​ന്ന​തു്, കാരണം, എം​ഗൽ​സി​നു മു​മ്പു​ത​ന്നെ പല​മ​നു​ഷ്യ സ്നേ​ഹി​ക​ളായ ചി​ന്ത​ക​രും ഇത്ത​രം വി​വ​ര​ണ​ങ്ങൾ നൽ​കി​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. അവരിൽ നി​ന്നു് എം​ഗൽ​സി​നെ വ്യ​ത്യ​സ്ത​നാ​ക്കു​ന്ന ഘടകം ‘തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗം ഒരു പീ​ഡി​ത​വി​ഭാ​ഗം മാ​ത്ര​മ​ല്ലെ​ന്നും… ദു​സ്സ​ഹ​മായ സാ​മ്പ​ത്തി​കാ​വ​സ്ഥ​കൾ അതിനെ അന്തി​മ​വി​മോ​ച​ന​ത്തി​നാ​യി പൊ​രു​താൻ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്കു​മെ​ന്നും സമരം ചെ​യ്യു​ന്ന തൊ​ഴി​ലാ​ളി വർ​ഗ​ത്തി​നു സ്വ​ന്തം കാ​ര്യം നോ​ക്കാ​നാ​വു​മെ​ന്നും’ (we help itself) ആദ്യ​മാ​യി പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു എന്ന വസ്തു​ത​യാ​ണു്. [116] മാർ​ക്സി​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ നേ​തൃ​സ്ഥാ​ന​വും ചരി​ത്ര സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു്. ‘ഒരു വർ​ഗ​മെ​ന്ന നി​ല​യിൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ​ക്കു് തങ്ങ​ളെ​ത്ത​ന്നെ വി​മോ​ചി​പ്പി​ക്കാ​നാ​വും, ആവണം, മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്നു. [117] ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​നു് മാർ​ക്സ് നൽ​കു​ന്ന വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം സൂ​ക്ഷ്മ​മായ വി​ശ​ക​ല​നം അർ​ഹി​ക്കു​ന്നു. മാർ​ക്സി​ന്റെ വാ​ദ​ഗ​തി​ക​ളെ ഇപ്ര​കാ​രം സം​ഗ്ര​ഹി​ക്കാം:

പൂർ​ണ​വ​ളർ​ച്ച​യെ​ത്തിയ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ ജീ​വി​താ​വ​സ്ഥ​യിൽ മനു​ഷ്യ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ—മനു​ഷ്യ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ മങ്ങിയ പ്ര​തി​ഛാ​യ​യു​ടെ​ത​ന്നെ—അമൂർ​ത്ത​വൽ​ക്ക​ര​ണം ഫല​ത്തിൽ പൂർ​ത്തി​കൃ​ത​മാ​വു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ദാ​രു​ണ​മായ ജീ​വി​തം മനു​ഷ്യ​ത്വ​ര​ഹി​ത​മായ ബൂർ​ഷ്വാ സമൂ​ഹ​ത്തി​ലെ ജീ​വി​ത​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പര​കോ​ടി​യെ പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു. ‘തൊ​ഴി​ലാ​ളി’യിൽ മനു​ഷ്യ​നു് അവ​നെ​ത്ത​ന്നെ നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. അതേ​സ​മ​യം ഈ നഷ്ട​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള താ​ത്ത്വി​ക​മായ അവ​ബോ​ധം അവനു ലഭി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തി​ട്ടു​ണ്ടു്. മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ഇനി ഒളി​ച്ചു​വെ​ക്കാ​നോ മാ​റ്റി​വെ​ക്കാ​നോ ആവാ​ത്ത​വ​ണ്ണം അടി​യ​ന്തര സ്വ​ഭാ​വം കൈ​വ​രി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ആവ​ശ്യ​ക​ത​യു​ടെ പ്രാ​യോ​ഗിക രൂ​പ​മായ ആവ​ശ്യ​ങ്ങ​ളാൽ മനു​ഷ്യ​ത്വ​ഹീ​ന​മായ വ്യ​വ​സ്ഥ​യ്ക്കെ​തി​രെ കലാപം പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കാൻ അവർ നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ത​നാ​യി​ത്തീർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. [118]

തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ വി​മോ​ച​നം സമൂ​ഹ​ത്തി​ലെ എല്ലാ പീ​ഡി​ത​വർ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും വി​മോ​ച​ന​ത്തി​ന്റെ മു​ന്നു​പാ​ധി​യാ​ണു്. കാരണം, തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ ജീ​വി​താ​വ​സ്ഥ​യിൽ സമൂ​ഹ​ത്തി​ലെ എല്ലാ മനു​ഷ്യ​ത്വ​ര​ഹി​ത​മായ അവ​സ്ഥ​ക​ളും സഞ്ചിത രൂ​പ​ത്തിൽ പ്ര​തി​ഫ​ലി​ക്കു​ന്നു. തങ്ങ​ളു​ടെ ദാ​രു​ണ​മായ ജീ​വി​താ​വ​സ്ഥ​യ്ക്കു് അറുതി വരു​ത്തു​ന്ന തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ വി​മോ​ചന പോ​രാ​ട്ട​ങ്ങൾ അതു​കൊ​ണ്ടു് ഫല​ത്തിൽ എല്ലാ പീ​ഡി​ത​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും വി​മോ​ച​ന​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. ഫ്രാൻ​സി​ലേ​യും ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലേ​യും തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​ലെ ഒരു വലി​യ​വി​ഭാ​ഗം ഈ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്ത​ത്തെ കു​റി​ച്ചു​ള്ള അവ​ബോ​ധം നേ​ടി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നും, ഈ അവ​ബോ​ധ​ത്തെ കൂ​ടു​തൽ കൂ​ടു​തൽ വ്യ​ക്ത​മാ​യി വി​ക​സി​പ്പി​ക്കാൻ അവർ നി​ര​ന്ത​രം പരി​ശ്ര​മി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്നു് ഒരു വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം​പോ​ലും ആവ​ശ്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത​ത​ര​ത്തിൽ പ്ര​ക​ട​മാ​ണെ​ന്നും കൂടി മാർ​ക്സ് തി​രു​ക്കു​ടും​ബ​ത്തിൽ പ്ര​സ്താ​വി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്.

വി​ക​സിത മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ​യും ഉപ​ഭോ​ക്തൃ സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​യും ബഹു​രാ​ഷ്ട്ര​കു​ത്ത​ക​ളു​ടേ​യും സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​യും ബഹു​രാ​ഷ്ട്ര​കു​ത്ത​ക​ക​ളു​ടേ​യും നവീന കൊ​ളോ​ണി​യ​ലി​സ​ത്തി​ന്റെ​യും സങ്കീർ​ണ​മായ വർ​ത്ത​മാന ഭൂ​മി​ക​യിൽ നി​ന്നു നോ​ക്കു​മ്പോൾ മാർ​ക്സി​ന്റെ ഈ നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങൾ അയ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​വും ബാ​ലി​ശ​വു​മായ മോ​ഹ​ചി​ന്ത​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു എന്ന തോ​ന്നൽ സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​ണു്. ഈ സാ​മാ​ന്യ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ‘സ്വാ​ഭാ​വിക’യു​ക്തി​യെ ആശ്ര​യി​ച്ചാ​ണു് ബൂർ​ഷ്വാ പണ്ഡി​തർ മാർ​ക്സി​സം കാ​ല​ഹ​ര​ണ​പ്പെ​ട്ടു എന്ന വാദം പുതിയ പുതിയ രൂ​പ​ങ്ങ​ളിൽ അവ​ത​രി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. വി​ക​സിത മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തിൽ ഉല്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​കൾ​ക്കു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള വമ്പി​ച്ച വി​കാ​സം മാർ​ക്സി​ന്റെ ഭാ​വ​നാ​ശ​ക്തി​ക്കു് തി​ക​ച്ചും അതീ​ത​മാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നും, ഈ വി​കാ​സം മാർ​ക്സ് ഉദ്ദേ​ശി​ക്കു​ന്ന അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലു​ള്ള ഭൗ​തി​കാ​വ​ശ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​ശ്നം വലി​യൊ​ര​ള​വു​വ​രെ പരി​ഹ​രി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നും, അതു​കൊ​ണ്ടു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​നു് ലോക വി​മോ​ച​നം ഒരാ​വ​ശ്യ​കത അല്ലാ​താ​യി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നും മറ്റു​ള്ള​വാ​ദ​ങ്ങൾ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര​പാ​ഠ​പു​സ്ത​ക​ങ്ങ​ളിൽ തെ​ളി​വു​പോ​ലും ആവ​ശ്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത സത്യ​ങ്ങ​ളാ​യാ​ണു് അവ​ത​രി​പ്പി​ച്ചു​കാ​ണാ​റ്. ബൂർ​ഷ്വാ​പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഈ വാ​ദ​ഗ​തി​കൾ ‘കപ​ട​മായ ആവ​ശ്യം’ (false want) ‘മർ​ദ്ദ​ന​പ​ര​മ​ല്ലാ​ത്ത ആവ​ശ്യം’ ‘വ്യ​ക്തി​ത്വ​ത്തി​ന്റെ വളർ​ച്ച​യ്ക്കാ​വ​ശ്യ​മായ വെ​ളി​മ്പ​റ​മ്പു​കൾ സൃ​ഷ്ടി​ക്കാ​നു​ള്ള സമരം’ തു​ട​ങ്ങി മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​വാ​ദ​പ​ര​വും (psychologistic) ശു​ദ്ധ​സാ​മു​ഹ്യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മൊ​ക്കെ​യായ പല പരി​ഷ്ക്ക​ര​ണ​വാദ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളി​ലേ​ക്കും പു​ത്തൻ ഇട​തു​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ വക്താ​ക്ക​ളെ നയി​ച്ചി​ട്ടു​മു​ണ്ടു്. [119] സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ​യും ചരി​ത്ര​ഗ​തി​യു​ടേ​യും അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലാ​ണു് ഈ വാ​ദ​ഗ​തി​കൾ പ്രാ​ഥ​മി​ക​മാ​യും വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടേ​ണ്ട​തു്. പക്ഷേ, അത്ത​ര​മൊ​രു വി​ശ​ക​ല​നം ഈ ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ന്റെ പരി​മി​തി​കൾ​ക്കു് ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളാ​നാ​വാ​ത്ത​വ​ണ്ണം വി​പു​ല​മാ​ണു് എന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് നമ്മു​ടെ ചർ​ച്ച​യെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം സം​ഗ​ത​മായ ചില സൂ​ച​ന​കൾ നൽകാൻ മാ​ത്ര​മേ ഇവിടെ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നു​ള്ളു.

ഒന്നാ​മ​താ​യി, മാർ​ക്സി​യൻ സാ​മ്പ​ത്തിക സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളു​ടെ മര​ണ​മ​ണി​യാ​യി ബൂർ​ഷ്വാ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​വി​ശാ​ര​ദർ കൊ​ണ്ടാ​ടു​ന്ന കെ​യ്നീ​ഷ്യൻ വി​പ്ല​വ​വും കെ​യ്ൻ​സി​നു ശേ​ഷ​മു​ള്ള (post-​Keynesian) സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളും മർ​സ്കു് മൂ​ല​ധ​ന​ത്തി​ന്റെ അന്ത്യ​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ ചർ​ച്ച​ചെ​യ്യു​ന്ന ‘ഉത്പാ​ദന—പ്ര​ത്യുൽ​പ്പാ​ദന വ്യ​വ​സ്ഥ’കളിൽ നി​ന്നും ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തിൽ ഒര​ടി​പോ​ലും മു​ന്നോ​ട്ടു​പോ​കു​ന്നി​ല്ല. [120] രണ്ടാ​മ​താ​യി, സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്വ​കൊ​ള്ള​യി​ലൂ​ടെ മു​ത​ലാ​ളി​ത്തം കൈ​വ​രി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള താ​ത്ക്കാ​ലി​ക​വും ഭാ​ഗി​ക​വു​മായ ‘ഐശ്വ​ര്യം’ ഒരു പരിധി വരെ മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ നെ​ടും​കോ​ട്ട​ക​ളി​ലെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ വർ​ഗ​ബോ​ധ​ത്തെ മലി​നീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്ന​തു ശരി​യാ​ണു്. ‘തൊ​ഴി​ലാ​ളി പ്ര​ഭു​ത്വം’ തു​ട​ങ്ങിയ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളി​ലൂ​ടെ എം​ഗൽ​സ് തന്നെ ഈ പ്ര​ക്രി​യ​യെ​പ്പ​റ്റി തന്റെ അന്ത്യ​കാ​ല​ത്തു് സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. എന്നാൽ, ഇതോ​ടൊ​പ്പം തന്നെ വി​ക​സി​ച്ചു​വ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള മൂ​ന്നാം​ലോ​ക​രാ​ഷ്ട്ര​ങ്ങ​ളി​ലെ വി​മോ​ച​ന​പ്പോ​രാ​ട്ട​ങ്ങൾ തു​ടർ​ച്ച​യാ​യി ബൂർ​ഷ്വാ​പ​ണ്ഡി​ത​ന്മാ​രു​ടെ സാ​ന്ത്വ​ന​വ​ച​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ പൊ​ള്ള​ത്ത​രം തു​റ​ന്നു​കാ​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. മാർ​ക്സ് വി​ഭാ​വ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന തര​ത്തി​ലു​ള്ള തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗം ഇന്നു നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു് ഏഷ്യ​നാ​ഫ്രി​ക്ക—ലാ​റ്റി​ന​മേ​രി​ക്കൻ നാ​ടു​ക​ളി​ലാ​ണെ​ന്നും, ഭാവി അവ​രു​ടേ​താ​ണെ​ന്നു​മു​ള്ള പോൾ എം. സ്വീ​സി​യു​ടെ ദർശനം ഇവിടെ സം​ഗ​ത​മാ​ണു്. [121] മൂ​ന്നാ​മ​താ​യി, മാർ​ക്സി​യൻ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്ര​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങൾ ആഴ​ത്തിൽ പഠി​ക്കു​ന്ന ഒരാൾ​ക്കു് അതു് മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ ‘അനി​വാ​ര്യ​മായ തകർ​ച്ച​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഒരു പ്ര​വ​ച​ന​മ​ല്ലെ​ന്നും, മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത വ്യ​വ​സ്ഥ​യ്ക്കു​ള്ളിൽ ലീ​ന​മാ​യി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​ന്ന ഒരു ശാ​സ്ത്രീയ പഠ​ന​മാ​ണെ​ന്നും വ്യ​ക്ത​മാ​വും. ഈ പ്ര​തി​സ​ന്ധി​ക​ളെ വി​പ്ല​വ​സ​മ​ര​ങ്ങ​ളാ​യി എങ്ങ​നെ വി​ക​സി​പ്പി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​മെ​ന്ന​താ​ണു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ മു​ന്നി​ലു​ള്ള പ്ര​ശ്നം. ഈ പ്ര​ശ്ന​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​ത്തെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ​ക്കു​ത​ന്നെ സം​ഭ​വി​ച്ച പാ​ളി​ച്ച​ക​ളാ​ണു് വി​ധി​വാ​ദ​പ​ര​മായ ‘ദു​ര​ന്ത​സി​ദ്ധാ​ന്ത’ത്തി​ലേ​ക്കും (catostrophic theory), തി​രു​ത്തൽ വാ​ദ​പ​ര​മായ ഉത്പാ​ദ​ന​ശ​ക്തി​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ലേ​ക്കു​മൊ​ക്കെ കമ്യു​ണി​സ്റ്റു​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തെ നയി​ച്ച​തു്. എങ്ങ​നെ ഈ വ്യ​തി​യാ​ന​വാ​ദ​ങ്ങ​ളെ അതി​ജീ​വി​ച്ച്, വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ മൂർ​ത്ത​മായ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തോ​ടൊ​പ്പം​ത​ന്നെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ വർ​ഗ​ബോ​ധ​ത്തി​ലും, ചൂഷണ വ്യ​വ​സ്ഥ​യ്ക്ക​റു​തി വരു​ത്താ​നു​ള്ള അവ​രു​ടെ ഇച്ഛാ​ശ​ക്തി​യി​ലും ഊന്നൽ നൽ​കു​ന്ന ഒരു വി​പ്ല​വ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ അക്ഷ​ര​മാല സ്വ​രു​പി​പ്പി​ച്ചെ​ടു​ക്കാ​നാ​വും എന്ന​താ​ണു് ഇന്നു് മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ​ക്കു മു​ന്നിൽ ഉയർ​ന്നു​വ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള പ്ര​ധാ​ന​മായ വെ​ല്ലു​വി​ളി. നാ​ലാ​മ​താ​യി, ഈ താ​ത്വിക പ്ര​തി​സ​ന്ധി ഉയർ​ത്തി​വി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള അസ്തി​ത്വ​വാ​ദ​പ​ര​വും അതി​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​പ​ര​വു​മായ ഒട്ടേ​റെ ‘ഇട​തു​പ​ക്ഷ’ സമീ​പ​ന​ങ്ങൾ ഇന്നു നമ്മു​ടെ മു​ന്നി​ലു​ണ്ടു്. വി​ക​സിത മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത വ്യ​വ​സ്ഥ​യ്ക്കു​ള്ളി​ലെ പ്ര​തി​ഭാ​സ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും, നി​ല​വി​ലു​ള്ള തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർഗ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ സമ​ര​രീ​തി​ക​ളു​ടെ അപ​ര്യാ​പ്ത​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും ഭാ​ഗി​ക​മെ​ങ്കി​ലും പ്ര​സ​ക്ത​മായ പല ഉൾ​ക്കാ​ഴ്ച​ക​ളും അവ പ്ര​ദാ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു​മു​ണ്ടു്. പക്ഷേ, ‘പു​ത്തൻ ഇട​തു​പ​ക്ഷ’ ത്തി​ന്റെ ആഗ്ര​ഹ​ചി​ന്ത​ക​ളിൽ അധി​ഷ്ഠി​ത​മായ സമ​ര​ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളേ​യും വി​ശ​ക​ലന രീ​തി​ക​ളേ​യും എത്ര വേ​ഗ​ത്തിൽ വ്യ​വ​സ്ഥാ​പിത ഭര​ണ​കു​ട​ങ്ങൾ​ക്കു നിർ​വീ​ര്യ​മാ​ക്കാ​നും സ്വാം​ശീ​ക​രി​ക്കാ​നും കഴി​യു​മെ​ന്ന​തു പ്ര​ക​ട​മാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള എണ്‍പ​തു​ക​ളിൽ ജീ​വി​ക്കു​ന്ന നമു​ക്ക്, വർ​ത്ത​മാന യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യാൻ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ ആധാ​ര​ശി​ല​ക​ളായ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ തി​രി​ച്ചു​പോ​കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഏറെ ആകർ​ഷ​ക​മായ പ്ര​ച്ഛ​ന്ന​രൂ​പ​ങ്ങ​ളിൽ ഉപ​രി​വർ​ഗ​പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന ഇന്ന​ത്തെ സന്ദി​ഗ്ദ്ധ സന്ധി​യിൽ വി​പ്ല​വ​കാ​രി​ക​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം, ഇത്ത​ര​മൊ​രു ‘യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​ത്വം’ (orthodoxy) അതീവ പ്ര​ധാ​ന​മാ​ണു്.

തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​നു് എങ്ങ​നെ ‘സ്വ​ന്തം കാ​ര്യം നോ​ക്കാൻ’ തങ്ങൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന ഒരു വർ​ഗ​മാ​കാൻ (a class for self) [122] കഴി​യും എന്ന പ്ര​ശ്നം അടി​സ്ഥാ​ന​പ​ര​മാ​യി സ്വ​ത്വ​വും അവ​ബോ​ധ​വും കർ​മ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​ബ​സ്ധ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ശ്ന​മാ​ണു്. വി​മോ​ച​ന​പ്പോ​രാ​ട്ട​ങ്ങ​ളിൽ വർ​ഗ​ബോ​ധം വഹി​ക്കു​ന്ന പങ്കി​ന്റെ—കർ​ത്യ​നി​ഷ്ഠ​ഘ​ട​ക​ത്തി​ന്റെ—പ്ര​സ​ക്തി​യു​ടെ പ്ര​ശ്ന​മാ​ണു്. വർ​ഗ​ബോ​ധ​ത്തെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ ആത്മ​ബോ​ധം (self consciousness) ആയല്ല മാർ​ക്സ് കണ്ടി​രു​ന്ന​തു് എന്നു് ഇവിടെ ഊന്നി​പ്പ​റ​യേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. തി​രു​ക്കു​ടും​ബ​ത്തിൽ ഇതെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​സ്താ​വം ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണ്: അതു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ നേ​തൃ​ത്വ​പ​ര​മായ പങ്കു്, ഈ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​യോ ആ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​യോ, അല്ലെ​ങ്കിൽ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ്ഗം മു​ഴു​വൻ തന്നെ​യു​മോ തൽ​ക്കാ​ലം സ്വ​ത്വം (പ്ര​കൃ​തി) അനു​സ​രി​ച്ചു് ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യി അതെ​ന്തു ചെ​യ്യാൻ നിർ​ബ​ന്ധി​ത​നാ​കും എന്ന​തി​ന്റേ​യും പ്ര​ശ്ന​മാ​ണു്. [123]

മാർ​ക്സി​ന്റെ മറ്റ് പല ആദ്യ​കാല കൃ​തി​ക​ളേ​യും പോലെ തി​രു​കു​ടും​ബ​വും അതി​ഭൗ​തി​ക​ത​യു​ടെ നി​റം​പു​ര​ണ്ട ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ പദാ​വ​ലി​യിൽ​നി​ന്നു് തി​ക​ച്ചും മു​ക്ത​മാ​യി​ട്ടി​ല്ല എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് ഈ വാ​ക്കു​ക​ളും എളു​പ്പ​ത്തിൽ വി​ധി​വാ​ദ​പ​ര​മായ വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണ​ങ്ങൾ​ക്കു് വശ​ഗ​മാ​യേ​ക്കും. ഇതു് മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​സ്താ​വ​ന​യു​ടെ താ​ത്ത്വിക വി​വ​ക്ഷ​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി ചു​ഴി​ഞ്ഞു ചി​ന്തി​ക്കാൻ നമ്മെ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്നു. ഒന്നാ​മ​താ​യി മാർ​ക്സി​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം വർ​ഗ​ബോ​ധം മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​സ​ങ്ക​ല്പ​നോ​പാ​ധി​കൾ (psychological conceptualization) നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യാ​വു​ന്ന ഒന്ന​ല്ല. ലൂ​ക്കാ​ച്ചേ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ഓരോരോ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ, മനു​ഷ്യർ ഇങ്ങ​നെ​യൊ​ക്കെ ചി​ന്തി​ച്ചി​രു​ന്നു, അല്ലെ​ങ്കിൽ ഇന്ന​തൊ​ക്കെ ആഗ്ര​ഹി​ച്ചി​രു​ന്നു എന്ന​തി​ന്റെ വി​വ​ര​ണം, അത്തെ​ത്ര​ത​ന്നെ ബൃ​ഹ​ത്താ​യാ​ലും, വർ​ഗ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള പൂർ​ണ​മായ ധാരണ നൽ​കു​ന്ന​തിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഇത്ത​രം വി​വ​ര​ണ​ങ്ങൾ അപ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണെ​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട​ല്ല, അവ യഥാർ​ത്ഥ​മായ ചരി​ത്ര​പ​ഠ​ന​ത്തി​ന്റെ ആദ്യ​പ​ടി മാ​ത്ര​മേ ആകു​ന്നു​ള്ളു എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു്. [124] ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ മേൽ പ്ര​തി​പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന എണ്ണ​മ​റ്റ വ്യ​ക്തി​ഗ​ത​മായ ഇച്ഛ​കൾ പല​പ്പോ​ഴും അവ​രു​ടെ ലക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു തി​ക​ച്ചും ഭി​ന്ന​മായ ഫല​ങ്ങ​ളാ​ണു് ഉണ്ടാ​ക്കാ​റ്, [125] എന്നു് എം​ഗൽ​സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു് ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. സാ​മു​ഹ്യ​സ​മ​ഗ്ര​ത​യു​മാ​യി ഈ ഇച്ഛ​ക​ളേ​യും, മോ​ഹ​ങ്ങ​ളേ​യും, ചി​ന്ത​ക​ളേ​യും ബന്ധ​പ്പെ​ടു​ത്തി​കാ​ണു​മ്പോൾ മാ​ത്ര​മേ അവയെ മൂർ​ത്ത​മാ​യി (concreate) വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യാൻ കഴി​യു​ക​യു​ള്ളു. [126] രണ്ടാ​മ​താ​യി ഇത്ത​രം മൂർ​ത്ത​മായ വി​ശ​ക​ല​നം അനി​വാ​ര്യ​മാ​യും ചരി​ത്ര​പ​ര​വും സമ്പ​ദ്ഘ​ട​ന​യാൽ പരി​നി​ശ്ചി​ത​മായ ‘സവി​ശേഷ’ (typical) അവ​സ്ഥ​ക​ളു​ടെ പഠ​ന​മാ​യി​രി​ക്കും. വർ​ഗ​ബോ​ധ​മെ​ന്ന​തു്, ഉത്പാ​ദന പ്ര​ക്രി​യ​യ്ക്ക​ക​ത്തു സവി​ശേഷ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ല്ക്കു​ന്നു എന്ന വസ്തു​ത​യാൽ പരി​നി​ഷ്ഠ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന യു​ക്തി​സ​ഹ​മായ പ്ര​തി​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ണു് എന്നു ലൂ​ക്കാ​ച്ചു് പറ​യു​ന്ന​തു് ഈ അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലാ​ണു്. ആ നി​ല​യ്ക്കു് അതു് അധ്യാ​രോ​പി​ത​മായ ഒന്നാ​ണു് എന്നു കാണാം. [127] ഈ സമീ​പ​നം സമൂ​ഹ​ത്തെ ഒരു മൂർ​ത്ത​മാ​യ​സ​മ​ഗ്രത (concreat totality) ആയി കാ​ണു​ന്ന​തി​ന്റെ ആവ​ശ്യ​ക​ത​യിൽ ഊന്നു​ന്നു. കാരണം, ഇത്ത​രം ഒരു വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ അഭാ​വ​ത്തിൽ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​നു് അനു​ഭ​വൈ​ക​മായ (emperical) ശിഥില വസ്തു​ത​കൾ​ക്ക​പ്പു​റ​ത്തേ​ക്കു് വി​ക​സി​ക്കാൻ കഴി​യു​ക​യി​ല്ല. ഉല്പാ​ദ​ന​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ വി​വ​ര​ണം ഇവിടെ പ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണ്; ഈ ബന്ധ​ങ്ങൾ ഒരു വ്യ​ക്തി​യും മറ്റൊ​രു വ്യ​ക്തി​യും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധ​ങ്ങ​ഉ​ല്ല. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​യും മു​ത​ലാ​ളി​യും തമ്മി​ലും കു​ടി​യാ​നും അടി​യാ​നും തമ്മി​ലും ഒക്കെ​യു​ള്ള ബന്ധ​ങ്ങ​ളാ​ണു്. ഈ ബന്ധ​ങ്ങ​ളെ (ചർ​ച്ച​യിൽ​നി​ന്ന്) ഒഴി​വാ​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ നി​ങ്ങൾ സമൂ​ഹ​ത്തെ​ത്ത​ന്നെ ഒഴി​വാ​ക്കു​ക​യാ​യി​രി​ക്കും. നി​ങ്ങൾ [സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന] പ്രൊ​മി​ത്തി​യൂ​സ് കൈയും കാലും എല്ലാം നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ഒരു പ്രേ​താ​ത്മാ​വ് (spectre) മാ​ത്ര​മാ​യി​രി​ക്കും. [128]

ഭാ​ഗി​ക​മാ​യ​തും സമ​ഗ്ര​മാ​യ​തും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മക ബന്ധ​ത്തെ​പ​റ്റി മാർ​ക്സ് നി​ര​വ​ധി തവണ ആവർ​ത്തി​ച്ചു പ്ര​സ്താ​വി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഭാ​ഗി​ക​മാ​യി​നെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള അറിവ് പൂർ​ണ​മാ​കു​ന്ന​തു്, അതിനെ സാ​മു​ഹ്യ​വും ചരി​ത്ര​പ​ര​വും ആയ സമഗ്ര സന്ദർ​ഭ​ത്തി​ന്റെ ചട്ട​ക്കു​ട്ടി​ന​ക​ത്തു​വ​ച്ചു് കാ​ണു​മ്പോ​ഴാ​ണു്. മാർ​ക്സ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്ന​തു​പോ​ലെ:

ഒരു കാ​പ്പി​രി ഒരു കാ​പ്പി​രി​യാ​ണു്. പക്ഷേ, ചില സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ മാ​ത്ര​മേ അവൻ ഒര​ടി​മ​യാ​വു​ന്നു​ള്ളു. പഞ്ഞി നൂൽ​ക്കാ​നു​ള്ള തറി (spinning jenney) പഞ്ഞി​നൂൽ​ക്കാ​നു​ള്ള ഒരു യന്ത്ര​മാ​ണു്. ചില സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ മാ​ത്ര​മേ അതു മൂ​ല​ധ​ന​മാ​വു​ന്നു​ള്ളു. ഈ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് അടർ​ത്തി​യെ​ടു​ത്താൽ, സ്വർ​ണം പണ​മാ​വാ​ത്ത​തു​പോ​ലെ​യും പഞ്ച​സാര പഞ്ച​സാ​ര​യു​ടെ വി​ല​യാ​വാ​ത്ത​തു​പോ​ലെ​യും അതു് മൂ​ല​ധ​ന​മാ​വു​ന്നി​ല്ല​ത​ന്നെ. [129]

സമ്ര​ഗ്ര​ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഈ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മക സമീ​പ​ന​മാ​ണു് യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ ഒരു സാ​മു​ഹ്യ​പ്ര​ക്രി​യ​യാ​യി കാണാൻ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ളെ സഹാ​യി​ക്കു​ന്ന​തു്. മൂ​ന്നാ​മ​താ​യി, ‘മനു​ഷ്യ​രാ​ണു് അവ​രു​ടെ ചരി​ത്രം നിർ​മ്മി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും അവർ​ക്കു തോ​ന്നിയ മട്ടിൽ, അവർ തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്കു​ന്ന സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ അതു നിർ​മ്മി​ക്കാൻ പറ്റു​ക​യി​ല്ല’? [130] എന്ന മാർ​ക്സി​യൻ സമീ​പ​നം ചരി​ത്ര​പു​രോ​ഗ​തി​യിൽ വസ്തു​നി​ഷ്ഠ​ഘ​ട​ക​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള പ്രാ​ഥ​മി​ക​ത​യി​ലേ​ക്കു വിരൽ ചൂ​ണ്ടു​മ്പോൾ തന്നെ, കർ​ത്തൃ​നി​ഷ്ഠ​ഘ​ട​ക​ങ്ങ​ളെ അവ​ഗ​ണി​ക്കു​ന്ന ഒന്ന​ല്ല എന്ന​തു് പ്ര​ത്യേ​കം ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അവ​ബോ​ധം സ്വാർ​ത്മ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മായ (spontaneous) ആഗ്ര​ഹ​ചി​ന്ത​ക​ളു​ടെ അവി​ക​സിത തല​ത്തിൽ നി​ല്ക്കു​ന്നി​ട​ത്തോ​ളം കാലം അതി​നു് വി​പ്പ​വ​പ​ര​മായ വർ​ഗ​ബോ​ധ​മാ​യി (പ്രായോഗിക-​വിമർശനാത്മക പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മാ​യി) വി​ക​സി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ ട്രേ​ഡ് യൂ​ണി​യൻ ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ അപ​ര്യാ​പ്ത​ത​യെ​പ്പ​റ്റി ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തു ലെ​നി​നും [131] വി​പ്ല​വം അനി​വാ​ര്യ​മാ​ണു് എന്ന ബോധം എങ്ങ​നെ ചില ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ ദുർ​ബ​ല​മായ ഒര​വ​സ്ഥ​യിൽ​പ്പെ​ട്ടു​പോ​കു​ന്ന ഇച്ഛ​യു​ടെ വി​ധി​വാ​ദ​പ​ര​മായ ആഗ്ര​ഹ​ചി​ന്ത​യാ​യി അധഃ​പ​തി​ക്കു​ന്നു എന്നു വി​വ​രി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തു് അന്റോ​ണി​യോ ഗ്രാം​ഷി​യും [132] ഇതേ​പ്പ​റ്റി വി​ശ​ദ​മാ​യി പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​നു​ണ്ടു്. ലോ​ക​വി​പ്ല​വം ആസ​ന്ന​മാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു എന്ന പ്ര​തീ​തി​യു​ള​വാ​ക്കിയ മു​പ്പ​തു​ക​ളി​ലെ (അറു​പ​തു​ക​ളി​ലെ​യും) ആന്തോ​ള​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​ട് അപചയം വി​പ്ല​വ​വ​ത്തി​ലെ കർ​ത്തൃ​നി​ഷ്ഠ​ഘ​ട​ക​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള അഗാ​ധ​മായ പു​ന​ശ്ചി​ന്ത​ന​ത്തെ അനി​വാ​ര്യ​മാ​ക്കി​ത്തീർ​ത്തി​ട്ടു​ണ്ടു്. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർ​ഗ​ത്തി​നു് എങ്ങ​നെ മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​ത്തി​നെ​തി​രായ ഒരു ശക്തി എന്ന നി​ല​വി​ട്ടു് തങ്ങൾ​ക്കാ​യി നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന​വർ​ഗ​മാ​യി (class for itself) വി​ക​സി​ക്കാൻ കഴി​യു​മെ​ന്നും, എങ്ങ​നെ അതി​നു് ഭൂ​മി​യി​ലെ പീ​ഡി​ത​രു​ടെ വി​മോ​ചന സമ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ നടു​നാ​യ​ക​ത്വം (hegemony) കൈ​യാ​ളാ​നാ​വു​മെ​ന്നു​മു​ള്ള പ്ര​ശ്ന​ങ്ങൾ ഇന്നു് ഏതൊരു വി​പ്ല​വ​കാ​രി​യെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ള​വും ജീ​വ​ന്മ​രണ പ്ര​സ​ക്തി​യാർ​ജ്ജി​ച്ചി​ട​ടു​ണ്ടു്. അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ പ്രാ​ഥ​മി​ക​മായ സങ്ക​ല്പ​നോ​പാ​ധി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ചർ​ച്ച​യി​ലേ​ക്കാ​ണു് ഇതു് നമ്മെ നയി​ക്കുക.

വർ​ഗ​ബോ​ധം, പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം, അപ​ബോ​ധം (false consciousness) എന്നീ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളാ​ണു് മു​ഖ്യ​മാ​യും നാം വി​ചി​ന്തന വി​ഷ​യ​മാ​ക്കേ​ണ്ട​തു്. സാം​സ്കാ​രിക വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ശ്ന​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​വും ഈ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളു​മാ​യി അവി​ഭാ​ജ്യ​മാ​യ​ത​ര​ത്തിൽ ബന്ധ​പ്പെ​ട്ടു കി​ട​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് അവ​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​ശ​ക​ല​നം​കൂ​ടി സാം​സ്കാ​രിക വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ താ​ത്ത്വിക ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളെ (primise) പറ്റി​യു​ള്ള ഈ പഠ​ന​ത്തിൽ അവ​ശ്യ​മാ​യി വരു​ന്നു. ഈ പ്ര​ധാന പരി​ക​ല്പ​ക​ളോ​ടൊ​പ്പം തന്നെ സാ​മാ​ന്യ​ബോ​ധം, ജടി​ലോ​ക്തി (jargon), ദൈ​നം​ദി​ന​ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ വി​മർ​ശം തു​ട​ങ്ങിയ ചില സു​പ്ര​ധാന വി​ഷ​യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു​കൂ​ടി ചർ​ച്ച​ചെ​യ്താ​ലേ ഈ ആമു​ഖ​സം​രം​ഭം പൂർ​ണ്ണ​മാ​വൂ.

വർ​ഗ​ബോ​ധം, തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ അധ്യാ​രോ​പി​ത​മായ (imputed) ബോ​ധ​മാ​ണെ​ന്നു് നാം കാ​ണു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ഈ അധ്യാ​രോ​പം അധി​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​മ​ല്ലേ എന്ന ചോ​ദ്യം സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​ണു്. പോ​പ്പ​റെ പോ​ലെ​യു​ള്ള നിയോ പോ​സി​റ്റി​വി​സ്റ്റു​കൾ മാർ​ക്സി​നെ​തി​രാ​യി ഉന്ന​യി​ക്കു​ന്ന ഒരു​പ്ര​ധാന വി​മർ​ശ​നം ഇതാ​ണു് എന്ന​തു ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. [133] മനു​ഷ്യ​പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തെ കേ​വ​ല​മ​ന​ന​മാ​യോ, കേ​വ​ല​കർ​മ​മാ​യോ മാ​ത്രം കാണാൻ കഴി​യു​ന്ന അനു​ഭ​വൈ​കിക പ്ര​മാ​ണ​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ​യും ആധ്യാ​ത്മി​ക​ത​യു​ടേ​യും സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു് ഈ സംശയം. പക്ഷേ, മനു​ഷ്യ​ന്റെ ഇഛ​കൾ​ക്കും കർ​മ​ങ്ങൾ​ക്കും, പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ങ്ങൾ​ക്കും ഫല​ത്തി​നും ഇടയിൽ അതാ​ര്യ​മായ ചു​വ​രു​കൾ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന വർ​ഗ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ലെ അമാ​ന​വി​കൃ​ത​മായ ജീവിത യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ താ​ത്ത്വിക പ്ര​തി​ഫ​ല​ന​മാ​ണു് ആധ്യാ​ത്മി​ക​ത​യും അനു​ഭ​വൈ​ക്ര​പ്ര​മാ​ണ​വാ​ദ​വും എന്നു​കൂ​ടി മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​മ്പോൾ ഇതേ​പ്പ​റ്റി കൂ​ടു​തൽ നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​മാ​യി പഠി​ക്കാൻ നാം ബാ​ധ്യ​സ്ഥ​രാ​കു​ന്നു.

വർ​ഗ​ബോ​ധം എന്ന​തു് മനു​ഷ്യ ഉല്പാ​ദ​ന​പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ (human nature) യുടെ സഹ​ജ​ഭാ​വ​മോ, ഉല്പാ​ദന പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ പങ്കെ​ടു​ക്കു​ന്ന വ്യ​ക്തി​ക​ളു​ടെ നൈ​സർ​ഗിക ഗുണമോ മാ​ത്ര​മ​ല്ല എന്ന​താ​ണു് മാർ​ക്സി​യൻ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​ന്റെ കാതൽ. സ്വാ​ത്മ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മായ ആഗ്ര​ഹാ​ഭി​ലാ​ഷ​ങ്ങ​ളും സാ​മു​ഹ്യ​സാ​മ്പ​ത്തിക യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ങ്ങ​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധം വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മാ​ണു്. ഇവ തമ്മി​ലു​ള്ള സം​ഘർ​ഷ​ത്തി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യായ അവ​ബോ​ധം അതു​കൊ​ണ്ടു് ഒരി​ക്ക​ലും ‘കേ​വ​ല​മോ ശു​ദ്ധ​മോ’ ആവുക വയ്യ. സാ​മു​ഹ്യ—സാം​സ്കാ​രിക വ്യ​വ​സ്ഥ​ക​ളു​ടെ മാ​ദ്ധ്യ​മിക തല​ങ്ങ​ളി​ലു​ടെ വള​ഞ്ഞും ചെ​രി​ഞ്ഞും കട​ന്നു് മസ്തി​ഷ്ക​ത്തിൽ പ്ര​തി​ഫ​ലി​ക്കു​ന്ന ഈ ജീ​വി​ത​ചി​ത്ര​ങ്ങൾ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ വി​ക​ല​പ്ര​തി​ഫ​ല​ന​മാ​കു​ന്ന​തു് സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​ണു്. ഒരു സൂ​ചി​ത്തു​മ്പിൽ ഒരു സമ​യ​ത്തു് എത്ര മാ​ലാ​ഖ​മാർ​ക്കു് നൃ​ത്തം വെ​ക്കാ​നാ​വും എന്ന​തി​നെ​പ്പ​റ്റി തല​പു​ണ്ണാ​ക്കി​യി​രു​ന്ന മധ്യ​കാല യു​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലെ ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര പണ്ഡി​തർ വി​ഡ്ഡി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല അവ​രു​ടെ പ്ര​വൃ​ത്തി വി​ഡ്ഡി​ത്ത​മാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​കൂ​ടി. [134] കാരണം, ഈ ചോ​ദ്യ​ങ്ങൾ​ക്കും വി​വാ​ദ​ങ്ങൾ​ക്കു​മി​ട​നൽ​കി​യി​രു​ന്നു. ഇത്ത​ര​ത്തിൽ വി​ക​ല​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​യാ​ണു് മാർ​ക്സ് അപ​ബോ​ധം (false consciousness) എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു്. ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ സത്യാ​ത്മ​ക​ത​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് അതു് ഉയിർ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന ജീ​വി​ത​സാ​ഹ​ച​ര്യ​വു​മാ​യും, അതു സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന സാ​മൂ​ഹ്യ​ഫ​ല​ങ്ങ​ളു​മാ​യും ബന്ധ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​ല്ലാ​തെ വി​ല​യി​രു​ത്താ​നാ​വി​ല്ല. ഈ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് സ്വ​രൂ​പി​ക്കു​ന്ന അവ​ബോ​ധ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ധാ​ര​ണ​യാ​ണു് അധ്യാ​രോ​പിത ബോ​ധ​സ​ങ്കൽ​പ്പ​മാ​യി മാർ​ക്സി​സ​ത്തിൽ പ്ര​തൃ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. ഇത്ത​ര​മൊ​രു സങ്ക​ല്പ​ന​ത്തി​ന്റെ അഭാ​വ​ത്തിൽ അവ​ബോ​ധ​സ​ങ്കൽ​പം തി​ക​ഞ്ഞ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​ത്ര​വാദ (psychologism) മായി അധഃ​പ്പ​തി​ക്കും. മാ​ദ്ധ്യ​മിക ഗണ​ങ്ങ​ളി​ല്ലാ​ത്ത ഇത്ത​രം സങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി യു​ക്ത​സ​ഹ​മായ നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളി​ലെ​ത്താൻ സാ​ദ്ധ്യ​മ​ല്ല. ഒരർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ഫ്രോ​യി​ഡി​യൻ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​വും ഈ സത്യം അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. എറി​കു് ഫ്രോ​മി​നെ​യും ലകാ​നെ​യും പോ​ലു​ള്ള മന​ശ്ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​ന്മാ​രു​ടെ അപ​ബോ​ധ​സ​ങ്ക​ല്പ​ങ്ങൾ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു ചി​ന്ത​ക​രേ​യും പരി​ക​ല്പ​നാ​പ​ര​മാ​യി സഹാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. എന്നാൽ, ഫ്രോ​യി​ഡിൻ മന​ശ്ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ബൂർ​ഷ്വാ പരി​ണാ​മ​വാദ പ്ര​ശ്ന​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യം (bourgeois evolution) ഇവ​രു​ടെ രീതി ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ അടി​സ്ഥാ​ന​പ​ര​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ വി​ക​ല​മാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്ന​തും നാം കണ​ക്കി​ലെ​ടു​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. മത​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഒരു മി​ഥ്യ​യു​ടെ ഭാവി എന്ന കൃ​തി​യിൽ ഫ്രോ​യി​ഡ് എത്തു​ന്ന നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് മാർ​ക്സി​ന്റെ നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളെ വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന​തു് ഇതാ​ണു്.

ദ ഇന്റർ​പ്രെ​റ്റേ​ഷൻ ഓഫ് ഡ്രീം​സ് (1900), ദ സൈ​ക്കോ​പാ​ത്തോ​ള​ജി ഓഫ് എവ​രി​ഡേ ലൈഫ് (1901) തു​ട​ങ്ങിയ ആദ്യ​കാല കൃ​തി​ക​ളി​ലെ വ്യ​ക്തി മന​സ്സു് (individual psyche) കളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള പഠ​ന​ങ്ങ​ളിൽ എന്ന​പോ​ലെ സി​വി​ലി​സേ​ഷൻ ആന്റ് ഇറ്റ്സ് ഡി​സ്ക​ണ്ട​ന്റ്”സ് (1930), മോസസ് ആന്റ് മോ​ണോ​തീ​സം (1934–38) തു​ട​ങ്ങിയ സാ​മു​ഹ്യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ പിൽ​ക്കാല കൃ​തി​ക​ളി​ലും അവ​ബോ​ധ​വും യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള വ്യ​തി​രേ​ക​ത്തെ പ്രാ​ഥ​മി​ക​മാ​യും, അഹി​ത​മാ​യ​തി​നെ ബോ​ധ​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തിൽ​നി​ന്നു് നിർ​മ്മാർ​ജ​നം ചെ​യ്യാ​നു​ള്ള തന്ത്ര​ങ്ങ​ളാ​യാ​ണു് (repressive strategies) ഫ്രോ​യ്ഡ് കാ​ണു​ന്ന​തു്. കൈ​ത്തെ​റ്റു​ക​ളു​ടേ​യും സ്വ​പ്ന​ദർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും ഉന്മാ​ദ​ത്തി​ന്റെ​യു​മൊ​ക്കെ രൂ​പ​ത്തിൽ ബോ​ധ​ത​ല​ത്തി​ലേ​ക്കു് പത​ഞ്ഞു​യ​രു​ന്ന ഈ വി​ക​ല​ജ്ഞാ​ന​ത്തെ വി​മ​ലീ​ക​രി​ക്കാ​നും നിർ​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്യാ​നു​മു​ള്ള ശ്രമം അതു​കൊ​ണ്ടു് പ്ര​തീ​കാ​ത്മക സം​വേ​ദ​ന​ത്തി​ന്റെ (symbolic communication) പ്ര​ശ്ന​മാ​യാ​ണു് ഫ്രോ​യ്ഡി​യൻ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര വി​ജ്ഞാ​നീ​യ​ത്തിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടിൽ വ്യ​ക്തി​വി​കാ​സ​ത്തി​ന്റെ (ചരി​ത്ര​വി​കാ​സ​ത്തി​ന്റെ​യും) ചാ​ല​ക​ശ​ക്തി​യാ​യി വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തു് ആന​ന്ദ​ത​ത്വ​വും (pleasure priciple) യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത​ത്വ​വും (reality priciple) തമ്മി​ലു​ള്ള സം​ഘർ​ഷ​മാ​ണു്. സം​പൂർ​ത്തി​ക്കാ​യി മു​റ​വി​ളി കൂ​ട്ടു​ന്ന അന്ധ​മായ ആസ​ക്തി​ക​ളെ​യാ​ണു് ഫ്രോ​യ്ഡ് അന​ന്ദ​ത​ത്ത്വം എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു്. ‘യഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ പരി​ശോ​ധി​ക്കാ​നും നന്മ തിൻ​മ​കൾ തമ്മി​ലും ശരി തെ​റ്റു​കൾ തമ്മി​ലും14 തി​രി​ച്ച​റി​യാ​നും’ [135] മനു​ഷ്യ​രെ പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്ന വി​വേ​ക​മാ​ണു് യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത​ത്ത്വം. വ്യ​ക്തി​മ​ന​സ്സി​ന്റെ വി​കാ​സ​ത്തി​ന്റെ തല​ത്തി​ലും (phylogenetical) മനു​ഷ്യൻ കടി​ഞ്ഞാ​ണി​ല്ലാ​ത്തെ തൃ​ഷ്ണ​ക​ളെ പരി​ത്യ​ജി​ക്കാ​നും ആവ​ന്ദ​ത​ത്വ​ത്തി​ന്മേൽ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത​ത്ത്വ​ത്തെ പ്ര​തി​ഷ്ടി​ക്കാ​നും നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ത​നാ​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​മാ​ണു് ഫ്രോ​യ്ഡ് മാ​ന​വ​സം​സ്കൃ​തി​യു​ടെ. പു​രോ​ഗ​തി​യെ കാ​ണു​ന്ന​തു്, ഹെർ​ബർ​ടു് മാർ​ക്യു​സ് ഈ പ്ര​ക്രി​യ​യെ ‘പെ​ട്ടെ​ന്നു​ള്ള ആഗ്ര​ഹ​സം​പൂർ​ത്തി​യിൽ നി​ന്നു് വൈ​കി​യു​ള്ള ആഗ്ര​ഹ​സം​പൂർ​ത്തി​യി​ലേ​ക്കും, ആന​ന്ദ​ത്തിൽ നി​ന്നു് ആന​ന്ദ​ത്തി​നു​മേ​ലു​ള്ള നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ലേ​യ്ക്കും, ക്രീ​ഡ​ക​ളിൽ നി​ന്നു് അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ലേ​ക്കും, സ്വീ​കാ​ര​ക്ഷ​മ​ത​യിൽ നി​ന്നു് (receptiveness) ഉല്പാ​ദ​ന​ക്ഷ​മ​ത​യി​ലേ​ക്കും (productiveness), അടി​ച്ച​മർ​ത്ത​ലു​ക​ളി​ല്ലാ​ത്ത അവ​സ്ഥ​യിൽ നി​ന്നു് സു​ര​ക്ഷി​ത​ത്വ​ത്തി​ലേ​ക്കും ഉള്ള മാറ്റ’മാ​യാ​ണു് വി​വ​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. [136] ചോ​ദ​ന​ക​ളെ (urges) നിർ​വ​ചി​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തു് ജീ​വ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​ത്ര​വും (biologistic), യഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ നിർ​വ​ചി​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തു് അനു​ഭ​വൈക പ്ര​മാ​ണ​വാ​ദ​പ​ര​വു​മായ ഫ്രോ​യ്ഡി​യൻ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ സങ്ക​ല്പ​നോ​പാ​ദി​കൾ മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത ലോ​ക​വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ദൂ​ഷി​ത​വ​ല​യ​ത്തെ ഉല്ലം​ഘി​ക്കു​ന്ന​തിൽ വി​ജ​യി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. [137]

തൽ​ഫ​ല​മാ​യി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അപ​ബോ​ധ​സ​ങ്ക​ല്പം ആശ​യ​വാ​ദ​ത്തി​നും യാ​ന്ത്രി​ക​വാ​ദ​ത്തി​നു​മി​ട​യ്ക്കു് ചാ​ഞ്ചാ​ടി​നിൽ​ക്കു​ന്നു. ഒരു മി​ഥ്യ​യു​ടെ ഭാ​വി​യിൽ അപ​ബോ​ധ​ത്തെ ഉദാ​ഹ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ഫ്രോ​യ്ഡി​യൻ നൽ​കു​ന്ന പ്ര​സി​ദ്ധ​മായ വി​വ​ര​ണം തന്നെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ അപ​ര്യാ​പ്ത​ത​ക​ളി​ലേ​ക്കു് വിരൽ ചൂ​ണ്ടു​ന്നു​ണ്ടു്. അനു​ജ​ന്മാ​രോ അനു​ത്തി​മാ​രോ ജനി​ക്കു​മ്പോൾ, കൊ​ച്ചു​കു​ട്ടി​കൾ ഉന്ന​യി​ക്കു​ന്ന ‘വി​ഷ​മി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ചോ​ദ്യ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ അച്ഛ​ന​മ്മ​മാർ സാ​ധാ​രണ പറ​യാ​റു​ള്ള ഒരു കള്ളമുണ്ട്-​അവനെ/അവളെ ഒരു കൊ​റ്റി (stork) കൊ​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു വന്ന​താ​ണു്. ഈ പ്ര​ക​ട​മായ നു​ണ​യ്ക്കു പി​ന്നിൽ അബോ​ധ​പൂർ​വ​മായ ഒരു സത്യ​മു​ണ്ട്, ഫ്രോ​യ്ഡ് വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. കൊ​റ്റി​യു​ടെ രൂ​പ​വും ഗർ​ഭ​പാ​ത്ര​വും തമ്മി​ലു​ള്ള സാ​ദൃ​ശ്യ​മാ​ണു് ഈ പ്ര​തീ​കം സ്വീ​ക​രി​ക്കാൻ കാ​ര​ണ​മാ​വു​ന്ന​ത​ത്രേ. കൊ​റ്റി എന്ന പ്ര​തീ​കം അത്ര​യൊ​ന്നും സാർ​വ​ജ​നീ​ന​മ​ല്ലെ​ന്നു് പാ​ശ്ചാ​ത്യ​ലോ​ക​ത്തി​ലെ മു​ത്ത​ശ്ശി​ക്ക​ഥ​കൾ ഏറെ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത നമു​ക്കു് പ്ര​ക​ട​മാ​ണു്. പ്രാ​ചീന യവന മി​ത്തു​ക​ളെ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യു​മ്പോ​ഴും ടോ​ട്ടം, ടാബു തു​ട​ങ്ങിയ നര​വം​ശ​ശാ​സ്ത്ര സമ​സ്യ​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി പഠി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​മ്പോ​ഴും ലൈം​ഗി​ക​ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ബൂർ​ഷ്വാ സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മുൻ ധാ​ര​ണ​ക​ളിൽ​നി​ന്നു് ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന ഫ്രോ​യ്ഡി​ന്റെ സമീ​പ​ന​രീ​തി വി​ചി​ത്ര​വും പല​പ്പോ​ഴും അസം​ബ​ന്ധ​ജ​ടി​ല​വു​മായ നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കൊ​ണ്ടെ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തു്. [138] ബൂർ​ഷ്വാ​ത​ത്ത്വ​ചി​ന്ത​യു​ടെ ‘കപ​ട​മായ സാർ​വ​ലൗ​കി​കത’ (false university) ഫല​ത്തിൽ ബൂർ​ഷ്വാ സാ​മു​ഹ്യ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യ്ക്കു​ള്ളിൽ ആവിർ​ഭ​വി​ച്ച അണു​കു​ടും​ബം (nucleare family) തു​ട​ങ്ങിയ സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ളെ (institutions) പറ്റി​യു​ള്ള ധാ​ര​ണ​കൾ ചരി​ത്ര നി​ര​പേ​ക്ഷ​മാ​യി എക്കാ​ല​ത്തേ​ക്കും ബാ​ധ​ക​മാ​ണെ​ന്ന പ്ര​തീ​തി ജനി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഈ ‘സാർ​വ​ലാ​കി​കത’യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത മി​ഥ്യ​യെ ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യി ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളാൻ ഫ്രോ​യ്ഡി​നു് കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നി​ല്ല. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സാ​മു​ഹ്യ ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ കൃ​തി​ക​ളി​ലെ ദു​ര​ന്ത ദർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളും ചരി​ത്ര പു​രോ​ഗ​തി തന്നെ ഒരു മി​ഥ്യ​യാ​ണെ​ന്നു വാ​ദി​ക്കു​ന്ന ഓസ്വാൾ​ഡ് സ്പെ​ങ്ങ്ഗ​ളർ, നീ​റ്റ്ചേ തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​രു​ടെ വീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള ഛാ​യാ​സാ​മ്യ​ത്തി​നു് നി​ദാ​ന​മാ​യി വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തു് ഈ സമാ​ന​മായ പ്ര​ശ്ന​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​മാ​ണു്. ബി​യോ​ണ്ടു് ദ് പ്ലഷർ പ്രിൻ​സി​പ്പി​ളിൽ (1920) ഫ്രോ​യ്ഡ് അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന മര​ണ​ത്വര (death Instinct), ചരി​ത്ര​പ​ഠ​ന​ങ്ങ​ളിൽ സ്പെ​ങ്ങ്ഗ്ള​റും ടോ​യിൻ​ബി​യും സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന ചാ​ക്രി​ക​മായ അധഃ​പ​ത​ന​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ തന്നെ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ ഒരു പതി​പ്പാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന​തും ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. ബൂർ​ഷ്വാ​സ​ദാ​ചാ​ര​സം​ഹി​ത​യു​ടെ കപ​ട​നാ​ട്യ​ങ്ങ​ളെ ധീ​ര​മാ​യി വെ​ല്ലു​വി​ളി​ക്കു​ന്ന ഒരു വിപ്ലവസിദ്ധാന്തമായി-​ആവിർഭവിച്ച ഫ്രോ​യി​ഡി​യൻ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ സ്ഥി​തി സം​ര​ക്ഷ​ണ​പ​ര​മായ (status quoist) യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​ത്വ​മാ​യി ബൂർ​ഷ്വാ വ്യ​വ​വ​സ്ഥി​തി​ക്കു് സ്ഥി​തി​ക്കു് സ്വാം​ശീ​ക​രി​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞ​തും ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. മനു​ഷ്യ​ന്റെ മൗ​ലി​ക​മായ ചോ​ദ​ന​ക​ളെ അടി​ച്ച​മർ​ത്തു​ന്ന ആചാ​ര​സം​ഹി​ത​കൾ​ക്കെ​തി​രെ​യു​ള്ള വി​മർ​ശ​ന​മാ​യി ആരം​ഭി​ച്ച ഫ്രോ​യി​ഡി​യൻ സങ്ക​ല്പ​ങ്ങൾ ‘ജീ​വി​തം തന്നെ ഒരു നീണ്ട രോ​ഗ​മാ​ണെ​ന്നും’ ‘ചരി​ത്രം ഒരു ദീർ​ഘ​മായ പേടി സ്വ​പ്ന​മാ​ണെ​ന്നും’ മറ്റു​മു​ള്ള നി​സ്സ​ഹാ​യ​ത​യി​ലാ​ണു് ചെ​ന്നെ​ത്തു​ന്ന​തു്. സി​വി​ലി​സേ​ഷൻ ആന്റ് ഇറ്റ്സ് ഡി​സ്ക്ക​ണ്ട​ന്റി​സിൽ ഫ്രോ​യ്ഡ് കണ്ടെ​ത്തു​ന്ന ജ്ഞാ​നം ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തിൽ ‘ഈഡി​പ്പ​സ് അറ്റ് കൊ​ളോ​ണ​സ്സിൽ’ മനു​ഷ്യ​നു കാ​മ്യ​മാ​യ​തെ​ന്താ​ണു്?’ എന്ന മി​ഡാ​സ് ചക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ സം​ശ​യ​ത്തി​നു് സെ​ലി​നാ​സ് എന്ന‘ഭു​ത​ദൈ​വം’ (demigod) നൽ​കു​ന്ന ഉത്ത​ര​ത്തിൽ നി​ന്നു് വള​രെ​യൊ​ന്നും വ്യ​ത്യ​സ്ത​മ​ല്ല.

യാ​ദൃ​ശ്ചി​ക​ത​യ്ക്കും വി​ധി​ക്കും ഇര​യാ​വാ​നാ​യ് ജനി​ച്ചു് ഹേ വി​ഡ്ഢി​യായ മർ​ത്ത്യാ, നീ ഒരി​ക്ക​ലും അറി​ഞ്ഞി​ല്ലെ​ങ്കിൽ എന്നു് ആഗ്ര​ഹി​ക്കേ​ണ്ട കാ​ര്യം നി​ന​ക്ക​റി​യ​ണം, അല്ലേ? എന്താ​ണു് മനു​ഷ്യ​നു് കാ​മ്യ​മാ​യി​ട്ടു​ള്ള​തു്. ഒരി​ക്ക​ലും ജനി​ക്കാ​തി​രി​ക്കുക. അതെ​ന്താ​യാ​ലും സാ​ദ്ധ്യ​മ​ല്ലാ​ത്ത നി​ല​യ്ക്കു് പി​ന്നെ ഭേദം ഇതാണു്-​കഴിയുന്നത്രവേഗം മരി​ക്കുക [139]

ഫാ​സി​സ​ത്തി​ന്റെ ആവിർ​ഭാ​വ​വും ഏകാ​ധി​പ​ത്യ​പ്ര​വ​ണ​ത​ക​ളു​ടെ അഭൂ​ത​പൂർ​വ​മായ വി​കാ​സ​വും ലോ​ക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ കൊടും ക്രൂ​ര​ത​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വടു​കെ​ട്ടി​നിൽ​ക്കു​ന്ന സ്മ​ര​ണ​ക​ളും ഉയർ​ത്തി​വി​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള പുതിയ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ നേ​രി​ടു​ന്ന​തി​നു് ഏകാ​ധി​പ​ത്യ​വ്യ​ക്തി​ത്വം (authoritarian). [140] ആദർ​ശ​വ​ത്ക​ര​ണം, ആത്മ​ര​തി, [141] കപ​ട​നാ​ട്യം (phoniness) [142] തു​ട​ങ്ങിയ ഫ്രോ​യ്ഡി​യൻ സങ്ക​ല്പ​നോ​പാ​ധി​കൾ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ​ക്കു സഹാ​യ​ക​മാ​വു​മെ​ന്നു് അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​മ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ, ഈ സങ്ക​ല​പ​നോ​പാ​ധി​ക​ളു​ടെ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളായ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​വി​ശ​കല സമ്പ്ര​ദാ​യ​ത്തി​ലെ (psychoanalytic system) അപ​രി​ഹാ​ര്യ​മായ ആന്ത​രിക വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​മായ ധാ​ര​ണ​യും നമു​ക്കു് അത്യ​ന്താ​പേ​ക്ഷി​ത​മാ​ണു് എന്നു് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. കാരണം, ഈ ആന്ത​രിക വൈ​ദ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു് ഫ്രോ​യ്ഡി​ന്റെ അന്ത്യ​നാ​ളു​ക​ളി​ലാ​രം​ഭി​ച്ചു് ഇന്നു് ഏതാ​ണ്ടു പൂർ​ത്തി​യാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞ ‘സൈ​ക്കോ അന​ലി​റ്റി​കു് പ്ര​സ്ഥാന’ത്തി​ന്റെ തകർ​ച്ച​യ്ക്കു് വഴി​വ​ച്ച​തു്. [143] മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ഈ പല പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളും ഇട​തു​പ​ക്ഷ ചി​ന്ത​ക​രു​ടെ കൈയിൽ ബൂർഷാ വ്യ​വ​സ്ഥി​തി​യി​ലെ ദു​സ്സ​ഹ​മായ ദൈ​നം​ദിന ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​നു​ള്ള ആയു​ധ​മാ​യി​ട്ടു​ള്ള​തു​പോ​ലെ തന്നെ ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​രു​ടെ പ്ര​ച്ഛ​ന്ന രൂ​പ​ത്തി​ലു​ള്ള ആശ​യ​വാദ പ്ര​ച​ര​ണ​ങ്ങൾ​ക്കും കരു​വാ​കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്നു് നമു​ക്കു് വി​സ്മ​രി​ക്കാ​നാ​വു​ന്നി​ല്ല. ഫ്രോ​യ്ഡി​യൻ മന​ശ്ശാ​സ്ത്ര​ത്തിൽ​നി​ന്നു് ഊർ​ജ്ജം വലി​ച്ചെ​ടു​ത്തു് വി​ക​സി​ച്ച യു​ങി​ന്റെ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി ഫി​റ്റ്ല​റെ​പോ​ലും ആദർ​ശ​വ​ത്ക​രി​ക്കാ​നും ജർമൻ സാ​മു​ഹ്യ–അബോ​ധ​ത്തിൽ collective social unconscious) ഥവാ​ധ​ടുൽ നി​ന്നു് മൂർ​ത്ത​രൂ​പ​മാർ​ന്നു് യു​ദ്ധ​ദേ​വ​ന്റെ (Wotan) പ്ര​തീ​ക​മാ​യി കാ​ണാ​നും തയ്യാ​റാ​യി എന്ന​തു് ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. [144] ‘പൗ​രോ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ പട്ടം കെ​ട്ടിയ പാ​ദ​സേ​വ​കർ’ [145] എന്നു് ലെനിൻ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കു​ന്ന വേ​ദാ​ന്തി​കൾ തൊ​ട്ടു് പാ​തി​രി​മാർ വരെ​യു​ള്ള പലതരം ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞർ തങ്ങ​ളു​ടെ കാ​ല​ഹ​ര​ണ​പ്പെ​ട്ട അതി​ഭൗ​തി​കാ​ശ​യ​ങ്ങൾ​ക്കു് ‘ശാ​സ്ത്രീ​യത’യുടെ പരി​വേ​ഷം നൽകാൻ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​സ​ങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളു​ടെ വ്യാ​പ​ക​മാ​യി ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചു വരു​ന്നു​ണ്ടു്. ഇത്ത​രം മത പു​ന​രു​ദ്ധാ​രണ ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ അതീവ പരി​ഷ്കൃ​ത​മായ ഒരു മാ​തൃ​ക​യാ​ണു് നോർമൻ ഒ ബ്രൗ​ണി​ന്റെ ലൈഫ് എഗൻ​സ്റ്റ് ഡെ​ത്ത് (1952). [146] അതീവ ഗോ​പ്യ​മായ ചര​ടു​വ​ലി​ക​ളി​ലൂ​ടെ ആളു​ക​ളെ നി​യ​ന്ത്രി​ക്കാ​നു​ള്ള ഒരാ​യു​ധ​മാ​യും ബൂർ​ഷ്വാ വ്യ​വ​സ്ഥി​തി മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​സ​ങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളെ സ്വാം​ശീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ആധു​നിക ‘ബി​സി​ന​സ്സ് മാ​നേ​ജ്മെ​ന്റി​ന്റെ അവി​ഭാ​ജ്യ​ഘ​ട​ക​മാ​യി തീർ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള പര​സ്പ​ര​ബ​ന്ധ​വി​ശ​ക​ല​ന​ങ്ങ​ളും (transctional analyses) പര​സ്യ​ത​ന്ത്ര​ങ്ങ​ളും (advertisement techniques) ചു​ഷ​ക​ഭ​ര​ണ​കു​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ മാ​ദ്ധ്യ​മ​മ​ലി​നീ​ക​രണ ശൈ​ലി​ക​ളും, എന്തി​ന്, രഹ​സ്യ​പ്പോ​ലീ​സു​കാ​രു​ടെ പരി​ഷ്കൃ​ത​മായ പീ​ഡ​നോ​പാ​ധി​ക​ളു​മെ​ല്ലാം മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഉൾ​ക്കാ​ഴ്ച​ക​ളെ വ്യ​വ​സ്ഥി​തി എങ്ങ​നെ ദു​രു​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു എന്ന​തി​ന്റെ പ്ര​ക​ട​മായ ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ണു്. [147]

ജർമൽ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം, ഹെ​ഗ​ലി​ന്റെ നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ ‘അവ​താ​രിക’ തി​രു​ക്കു​ടും​ബം എന്നീ കൃ​തി​ക​ളി​ലാ​ണ്, പ്ര​ധാ​ന​മാ​യും മാർ​ക്സി​ന്റെ അപ​ബോ​ധ​സ​ങ്ക​ല്പം ക്രോ​ഡീ​കൃ​ത​മാ​വു​ന്ന​തു്. അധി​ഭൗ​തീ​ക​വാ​ദ​പ​ര​വും, ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​വു​മായ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​ക​ളു​ടെ വി​മർ​ശ​മാ​യി​രു​ന്നു ഈ ആദ്യ​കാല കൃ​തി​ക​ളു​ടെ പരി​സ​രം. ജഞാ​നോ​ദയ ചി​ന്ത​യി​ലും ജർമൻ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തി​ലും വേ​രു​കൾ പടർ​ത്തി​നിൽ​ക്കു​ന്ന ഈ താ​ത്വിക പരി​സ​രം, ‘വി​മർ​ശം’ എന്ന പദ​ത്തി​നു് നൂ​ത​ന​മായ പല അർ​ത്ഥ​മാ​ന​ങ്ങ​ളും നൽ​കി​യി​രു​ന്നു. വി​മർ​ശം (critique) എന്ന വി​ശേ​ഷ​ണം മാർ​ക്സ് തന്നെ പല​വു​രു ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്നു. (ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു് A contribution to the Critique of Political Economy) എന്ന​തു് ഈ നാ​നാർ​ത്ഥ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള പഠനം ആവ​ശ്യ​മാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്നു. [148] ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ ‘വി​മർ​ശം’ എന്ന പദ​ത്തി​നു് ‘ജഞാ​നോ​ദ​യ​ചി​ന്ത’യെ​ക്കാൾ പഴ​ക്ക​മു​ണ്ടു്. പ്രാ​ചീ​ന​കൃ​തി​ക​ളേ​യും, ബൈ​ബി​ളി​ലെ വാ​ക്യ​ങ്ങ​ളേ​യും ശാ​സ്ത്രീ​യ​മാ​യി വ്യാ​ഖ്യാ​നി​ക്കു​ന്ന കല എന്ന അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലാ​ണു് ഹ്യൂ​മ​നി​സ്റ്റു​ക​ളും മധ്യ​യു​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലെ പരി​ഷ്കാ​ര​ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ വക്താ​ക്ക​ളും ഈ പദം ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു്. ഏറെ​ക്കാ​ല​തേ​ക്കു് ഈ വി​മർ​ശ​ന​പ​ര​മായ പ്ര​വർ​ത്ത​നം പര​സ്പ​രം മല്ല​ടി​ച്ചി​രു​ന്ന മത​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​ധാന ആയു​ധ​ങ്ങ​ളിൽ ഒന്നാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ, പള്ളി​യു​ടേ​യും ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​രു​ടേ​യും, സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ വി​ക​സി​ച്ച ‘വി​മർ​ശ​ന​കല ഏറെ​ക്ക​ഴി​യും മു​മ്പു​ത​ന്നെ ‘സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം’ അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ടാൻ തു​ട​ങ്ങി. ഇതിൽ അതു് ഒര​ള​വു​വ​രെ വിജയം കൈ​വ​രി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു.

മു​ഖ്യ​മാ​യും രണ്ടു കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു് ഈ വി​ജ​യ​ത്തി​നു് നി​ദാ​ന​മാ​യി​ത്തീർ​ന്ന​തു്. ഒന്നാ​മ​താ​യി, മത​പ​രി​ഷ്ക്ക​രണ പ്ര​സ്ഥാ​നം (reformation) ഉണർ​ത്തി​വി​ട്ട​രൂ​ക്ഷ​വും പല​പ്പോ​ഴും രക്ത​രൂ​ക്ഷി​ത​വു​മായ സം​ഘ​ട്ട​ന​ങ്ങ​ളിൽ ‘വെ​ളി​പാ​ടി’ൽ അധി​ഷ്ഠി​ത​മായ മത​ത്തി​ന്റെ (religion based on revelation) അവ​കാ​ശ​വാ​ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ ‘അപ്ര​മാ​ദി​ത്വ’പരി​വേ​ഷം ഉരു​കി​പ്പോ​യി. ഇരു​ചേ​രി​ക​ളും കൂ​ടു​തൽ കൂ​ടു​തൽ ‘വിമർശ’നത്തെ ആശ്ര​യി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി​യ​തോ​ടെ സ്ഫു​ട​വും യു​ക്തി​ഭ​ദ്ര​വും വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​വു​മായ ചി​ന്ത​യ്ക്കു് അഭൂ​ത​പൂർ​വ​മായ പ്ര​സ​ക്തി കൈ​വ​ന്നു ‘വെ​ളി​പാ​ടും’ ‘യു​ക്തി​ചി​ന്ത​യും’ തമ്മി​ലു​ള്ള അതിർ​വ​ര​മ്പു കൂ​ടു​തൽ കൂ​ടു​തൽ വ്യ​ക്ത​മാ​യി വന്ന​തോ​ടെ, യു​ക്തി​ചി​ന്ത, മത​പ്ര​മാ​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ത്തി​ന്റെ സീ​മി​ത​മേ​ഖ​ല​യിൽ നി​ന്നു് വി​ട്ടു് മനു​ഷ്യ​ന്റെ സമ​സ്ത​ച​ര്യ​ക​ളും വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മാ​യി പഠി​ക്കാ​നു​ള്ള രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​മാ​യി വി​ക​സി​ച്ചു. സത്യം കണ്ടെ​ത്താ​നു​ള്ള മാർഗം യു​ക്തി​ചി​ന്ത​യാ​ണെ​ന്നു് വന്ന​തോ​ടെ ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ അടി​ത്ത​റ​ത​ന്നെ ഇള​കി​യാ​ടാൻ തു​ട​ങ്ങി. രണ്ടാ​മ​താ​യി, മത​പ​ര​മായ ചേ​രി​പ്പോ​രു​കൾ കൂ​ടു​തൽ കൂ​ടു​തൽ ശത്രു​താ​പ​ര​വും, അപ​രി​ഹാ​ര്യ​വു​മാ​യി തീർ​ന്ന​തോ​ടെ വി​മർ​ശം അനി​വാ​ര്യ​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ ദാ​ക്ഷി​ണ്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത​തും കർ​ക്ക​ശ​വും ഖണ്ഡ​നാ​ത്മ​ക​വു​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു. ഈ ഖണ്ഡ​നാ​ത്മക (polemical) സ്വ​ഭാ​വം മത​യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്മ​ര​ണ​പോ​ലും മാ​ഞ്ഞു​ക​ഴി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള ഇന്നും വി​മർ​ശ​സ​ങ്ക​ല്പ​ത്തെ ചു​ഴ്‌​ന്നു​നിൽ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. യു​ക്തി​ക്കു് കൈ​യെ​ത്തി​പ്പി​ടി​ക്കാ​വു​ന്ന എല്ലാ മേ​ഖ​ല​ക​ളി​ലേ​ക്കും അതി​വേ​ഗം വ്യാ​പി​ച്ച യു​ക്തി​ചി​ന്ത വളരെ മെ​ല്ലെ മാ​ത്ര​മേ ‘രാ​ഷ്ട്രീയ’ത്തി​ന്റെ മേ​ഖ​ല​യി​ലേ​ക്കു് പ്ര​വേ​ശി​ച്ചു​ള്ളു. പക്ഷേ, മത​പ​ര​മായ കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ ഈ നി​രോ​ധ​ത്തി​നു് ഏറെ​ക്കാ​ലം നി​ല​നിൽ​ക്കാ​നാ​യി​ല്ല. ആദ്യം പരോ​ക്ഷ​മാ​യും പി​ന്നെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യും യു​ക്തി​ചി​ന്ത രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്തി​ന്റെ മേ​ഖ​ല​യി​ലേ​ക്കും കട​ന്നു​വ​ന്നു. ഹേ​ബർ​മാ​സ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ക്ല​ബു​ക​ളി​ലും കാ​പ്പി​ക്ക​ട​ക​ളി​ലും മദ്യ​ശാ​ല​ക​ളി​ലും ശ്ര​ദ്ധി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​തെ വളർ​ന്നു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന ഒരു പുതിയ ധാർ​മി​ക​ശ​ക്തി—സാധാരണജനങ്ങൾ-​വിമർശത്തെ അതി​ന്റെ ആയു​ധ​മാ​യി കൈ​യാ​ളു​ക​യും, ജനാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​നാ​യു​ള്ള അതി​ന്റെ സമ​ര​ത്തി​ലെ ആദ്യ​കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നാ​ക്കു​ക​യും​ചെ​യ്തു. [149] വി​മർ​ശ​മെ​ന്ന​തു് ജന​ശ​ക്തി​യു​ടെ പ്ര​ധാന താ​ത്ത്വിക മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​മാ​യി, ‘വി​മർ​ശം’ ‘വി​മർ​ശ​നം’ എന്നീ വി​ശേ​ഷ​ണ​ങ്ങൾ ശീർ​ഷ​ക​മാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും ലേ​ഖ​ന​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും ഒരു വലിയ തി​ര​ച്ചാ​ട്ട​ത്തി​നു​ത​ന്നെ പതി​നെ​ട്ടാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടു് സാ​ക്ഷ്യം വഹി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ക്രി​ട്ടീ​കു് ഓഫ് റീസണ്‍-​നു് 1781-ൽ എഴു​തിയ ആമു​ഖ​ക്കു​റി​പ്പിൽ ഇമാ​ന്വൽ കാ​ന്തു് തന്റെ യുഗം വി​മർ​ശ​ത്തി​ന്റെ ‘യഥാർ​ത്ഥ’യു​ഗ​മാ​ണെ​ന്നും, മത​ത്തി​നോ നി​യ​മ​നിർ​മ്മാ​ണ​സ​ഭ​കൾ​ക്കോ അതി​ന്റെ അഗ്നി​പ​രീ​ക്ഷ​യിൽ നി​ന്നു് വി​ടു​തൽ ലഭി​ക്കു​ക​യി​ല്ലെ​ന്നും പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച​തു വെ​റു​തെ​യ​ല്ല. ഇത്ത​ര​ത്തിൽ ജനകീയ വി​പ്ല​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ ആയു​ധ​മാ​യി മാ​റി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്ന വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ മു​ഖ്യ​പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ മൂ​ശ​യി​ലാ​ണു് മാർ​ക്സി​ന്റെ​യും എം​ഗൽ​സി​ന്റെ​യും താ​ത്ത്വിക പരി​ക​ല്പ​ന​കൾ രൂ​പം​കൊ​ണ്ട​തു്. ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ പു​ക​മ​റ​ക​ളേ​യും അധീ​ശ​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ കപ​ട​നാ​ട്യ​ങ്ങ​ളേ​യും തു​റ​ന്നു​കാ​ട്ടു​ന്ന. നി​ഷേ​ധ​ചി​ന്ത (oppositional thinking) എന്ന അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലു​ള്ള വി​മർ​ശ​ന​പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തോ​ടു് അവർ​ക്കു​ള്ള കട​പ്പാ​ടു് ‘നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന എല്ലാ​റ്റി​ന്റെ​യും, നിർ​ദാ​ക്ഷി​ണ്യ​മായ വി​മർ​ശ​നം’എന്നു് മാർ​ക്സി​ന്റെ ആദ്യ​കാല മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ത്തിൽ​ത​ന്നെ പ്ര​സ്ഫു​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്.

ഖണ്ഡ​ന​വി​മർ​ശ​നം എന്ന പ്രാ​ഥ​മി​ക​മായ അർ​ത്ഥ​ത്തി​നു​പു​റ​മെ മറ്റു രണ്ടു് പ്ര​ധാന വി​വ​ക്ഷ​കൾ​ക്കൂ​ടി വി​മർ​ശ​പ​ദ​ത്തി​നു് ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഈ രണ്ടു വി​വ​ക്ഷ​ക​ളു​ടേ​യും അടി​വേ​രു​കൾ ജർമൻ ആശ​യ​വാദ ചി​ന്ത​യി​ലാ​ണു് ഒളി​ഞ്ഞു​കി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്നു് പോൾ കൊ​ണർ​ടൻ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു. അപ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ സങ്ക​ല്പ​ത്തി​ന്റെ പൂർ​ണ​രൂ​പം മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഈ അർ​ത്ഥ​ങ്ങ​ളും സഹാ​യ​ക​മാ​വും. കാരണം, അഡർ​ണോ​യെ​യും ഹോർ​ക്ഹൈ​മ​റെ​യും ഹേ​ബർ​മാ​സി​നെ​യും പോ​ലു​ള്ള വി​മർ​ശന സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​രും (critical theorists) വാൾ​ട്ടർ ബെ​ഞ്ച​മിൻ, ഏണ​സ്റ്റ് ബ്ലോ​ഹ് തു​ട​ങ്ങിയ മാർ​ക്സി​യൻ വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ വക്താ​ക്ക​ളും ഈ അർ​ത്ഥ​മാ​ന​ങ്ങ​ളെ ആശ്ര​യി​ച്ചു് നട​ത്തി​യി​ട്ടു​ള്ള പഠ​ന​ങ്ങൾ മാർ​ക്സി​യൻ അപ​ബോ​ധ​സ​ങ്ക​ല്പ​ത്തി​ന്റെ വ്യാ​പ്തി​യും പ്ര​സ​ക്തി​യും വർ​ധി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നു് ഏറെ സഹാ​യ​ക​ര​മാ​യി​ട്ടു​ണ്ടു്. [150]

ഇതിൽ ആദ്യ​ത്തെ അർ​ത്ഥം കാ​ന്തി​ന്റെ ചി​ന്ത​യോ​ടു് കട​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലു​ള്ള ‘വി​മർ​ശം’അറി​വി​ന്റെ സാ​ദ്ധ്യ​ത​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​ചി​ന്ത​ന​മാ​ണു്. ക്രി​ട്ടി​കു് ഓഫ് പ്യൂർ റി​സ​ണിൽ കാ​ന്തു് ‘എന്താ​ണു് നമ്മു​ടെ അറി​വി​ന്റെ മുൻ​വ്യ​വ​സ്ഥ​കൾ?’, ‘ഏതാ​ണു് ഈ അറി​വി​ന്റെ പരിധി’? പ്ര​കൃ​തി​ശാ​സ്ത്ര സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളു​ടെ സീമകൾ നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന അനി​വാ​ര്യ​മായ ആത്മ​നി​ഷ്ട​ഘ​ട​ക​ങ്ങൾ ഏതൊ​ക്കെ​യാ​ണു്? തു​ട​ങ്ങിയ ചോ​ദ്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു് ചർ​ച്ചാ വി​ഷ​യ​മാ​ക്കു​ന്ന​തു്. ജ്ഞാ​ന​സി​ദ്ധാ​ന്ത​പ​ര​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ കാ​ന്തി​ന്റെ ഈ ‘നൂതന അജ്ഞേ​യ​വാ​ദം’ (neo-​agnosticism) വി​റ്റ്ഗിൻ​സ്റ്റെ​നി ചോം​സ്കി​യു​ടേ​യും ട്രോ​സി​ന്റെ​യു​മൊ​ക്കെ ആശ​യ​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ നി​റം​പൂ​ണ്ട രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ​ക്കാ​ണു് വഴി​യൊ​രു​ക്കി​യി​ട്ടു​ള്ള​തു്. ഈ രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​ല്യ​നിർ​ണ​യം ഈ ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ന്റെ സാ​ദ്ധ്യ​ത​കൾ​ക്കു് വളരെ പു​റ​ത്താ​ണു്. എങ്കി​ലും അവർ എത്തി​യി​ട്ടു​ള്ള നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങൾ ഒരാ​ധു​നിക മാർ​ക്സി​സ്റ്റി​നു് ലാ​ഘ​വ​ബു​ദ്ധി​യോ​ടെ തള്ളി​ക്ക​ള​യാ​നാ​വി​ല്ലെ​ന്നു് മാ​ത്രം ഇവിടെ പറ​ഞ്ഞു​വെ​ക്കു​ട്ടെ. [151]

വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ രണ്ടാ​മ​ത്തെ അർ​ത്ഥം അറി​വി​ന്റെ മനു​ഷ്യ​നിർ​മി​ത​മായ പരി​മി​തി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​ചി​ന്ത​ന​ത്തെ കേ​ന്ദ്രീ​ക​രി​ച്ചാ​ണു് നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു്. വ്യ​ക്തി​ക​ളും വ്യ​ത്യ​സ്ത ഗ്രു​പ്പു​ക​ളും, അല്ലെ​ങ്കിൽ, മനു​ഷ്യ​രാ​ശി മു​ഴു​വ​നാ​യി​ത്ത​ന്നെ​യും എന്തു​കൊ​ണ്ടു് ചില ചരി​ത്ര​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളിൽ തെ​റ്റായ വി​ശ്വാ​സ​ങ്ങൾ​ക്കു് അടി​പ്പെ​ട്ടു​പോ​വു​ന്നു? അവ​രു​ടെ അവ​ബോ​ധ​ത്തെ ഇത്ത​ര​ത്തിൽ വി​ക​ല​മാ​ക്കു​ന്ന സമ്മർ​ദ്ദ​ങ്ങൾ എന്തൊ​ക്കെ​യാ​ണു്? തു​ട​ങ്ങിയ ചോ​ദ്യ​ങ്ങൾ ഈ പ്ര​ശ്ന പരി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​ത്തിൽ നി​ന്നു് ഉയർ​ന്നു​വ​രു​ന്ന​താ​ണു്. ഈ ചോ​ദ്യ​ങ്ങൾ ഒരു​പ​ക്ഷേ, ആദ്യ​മാ​യി ഉന്ന​യി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു് ഹെ​ഗ​ലി​ന്റെ പ്ര​തി​ഭാ​മ്പ​വി​ജ്ഞാ​നീ​യ​ത്തി​ലാ​ണു്. അടി​മ​യും ഉട​മ​യു​മാ​യു​ള്ള ബന്ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ചർ​ച്ച​ചെ​യു​ന്നി​ട​ത്തു് [152] ഹെഗൽ ഇതേ​പ്പ​റ്റി ദീർ​ഘ​മാ​യി പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. മാനവത വേ​ല​യി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു് അതി​ന്റെ അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ വി​കാ​സം സാ​ധി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്ന ആശ​യ​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ മാ​ന്ത്രി​ക​ച്ചെ​പ്പി​നു​ള്ളിൽ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മാ​യി ഉൾ​ക്കൊ​ണ്ടു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് മാർ​ക്സ് തന്റെ അവ​ബോ​ധ​സ​ങ്കൽ​പ​ത്തി​നു് രൂപം നൽ​കു​ന്ന​തു്. മന​സ്സി​ന്റെ പ്ര​തി​ഭാ​സ​വി​ജ്ഞാ​നീ​യ​ത്തി​ലെ മുൻ​ചൊ​ന്ന ഖണ്ഡ​ത്തിൽ ചർച്ച ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന വേ​ല​യും ഭയ​വും​സർ​ഗാ​ത്മ​ക​ത​യും അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ വി​കാ​സ​വു​മൊ​ക്കെ തമ്മി​ലു​ള്ള സങ്കീർ​ണ​മായ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​ബ​ന്ധ​ങ്ങൾ അതിലെ ‘അധി​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​പ​ര​മാ​യ​പ​ദാ​വ​ലി​യു​ടെ ഉമി’ പാ​റ്റി​ക്ക​ള​ഞ്ഞാൽ അപ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും ‘പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​മി​ഥ്യ’യെ​പ്പ​റ്റി​യും അഗാ​ധ​മായ ഉൾ​ക്കാ​ഴ്ച പക​രു​ന്ന പല പരി​കൽ​പ​ന​ക​ളു​ടേ​യും വി​ള​നി​ല​മാ​വും. [153] ജർ​മ​നി​യി​ലെ കാർ​ഷി​ക​യു​ദ്ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള എം​ഗൽ​സി​ന്റെ പഠ​ന​ത്തിൽ, പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചും “ഒരു ചരി​ത്ര​ഘ​ട്ടം (epoch) അതി​നെ​പ്പ​റ്റി പു​ലർ​ത്തി​പ്പോ​രു​ന്ന മി​ഥ്യ​ക​ളെ വി​മർ​ശ​ന​വി​ധേ​യ​മാ​ക്കു​ന്നി​ട​ത്ത്” ഹെ​ഗേ​ലി​യൻ പരി​കൽ​പ​ന​ക​ളു​ടെ സ്വാ​ധീ​നം പ്ര​ക​ട​മാ​വു​ന്നു​ണ്ടു്. [154]

ഏതാ​യാ​ലും ഈ വി​ഭി​ന്ന വി​വ​ക്ഷ​ക​ളു​ള്ള വിമർശ സങ്കൽ​പ​ത്തെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ വർ​ഗ​ബോ​ധ​ത്തെ വി​ല​ങ്ങി​ട്ടു നിർ​ത്തു​ന്ന ധാ​ര​ണ​ക​ളേ​യും സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ളെ​യും പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നു​ള്ള ആയു​ധ​മാ​ക്കി എന്ന​തി​ലാ​ണ് ശാ​സ്ത്രീ​യ​സോ​ഷ്യ​ലി​സ​ത്തി​ന്റെ താ​ത്ത്വി​കാ​ചാ​ര്യ​ന്മാ​രു​ടെ പ്ര​സ​ക്തി കു​ടി​കൊ​ള്ളു​ന്ന​തു്, ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​ലൂ​ടെ നോ​ക്കു​മ്പോ​ഴാ​ണു് അപ​ബോ​ധ​ക​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ സങ്കൽ​പ​ത്തി​ന്റെ വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മായ ഉന്മു​ഖ​ത്വം വ്യ​ക്ത​മാ​വു​ന്ന​തു്. മി​ഥ്യാ​ധാ​ര​ണ​കൾ​ക്കെ​തി​രായ സമരം മാർ​ക്സി​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം യു​ക്തി​യു​ടെ ആധി​പ​ത്യം സ്ഥാ​പി​ച്ചെ​ടു​ക്കാ​നു​ള്ള നിഷ്കാമ-​മാനസിക പ്ര​വർ​ത്ത​ന​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. മി​ഥ്യ​ക​ളെ അവ​ശ്യ​മാ​ക്കു​ന്ന ദു​സ്സ​ഹ​ജീ​വിത യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ങ്ങ​ളെ—ചൂഷണവ്യവസ്ഥയെ-​കുറിച്ചുള്ള വി​മർ​ശ​ത്തി​ന്റെ ആദ്യ​പ​ടി മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു. ആ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ മാ​റ്റാൻ, രമ്യ​ന​വ്യ​ലോ​ക​പ്പി​റ​വി​ക്ക് വഴി​യൊ​രു​ക്കാ​നു​ള്ള വി​പ്ല​വ​സം​ഗ്രാ​മ​ത്തി​ന്റെ ജൈ​ത്ര​പ​ട​ഹ​മാ​യി​രു​ന്നു. [155]

അപ​ബോ​ധ​ത്തേ​യും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തേ​യും പറ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ പരി​കൽ​പ​ന​ക​ളു​ടെ സ്രോ​ത​സ്സു​ക​ളെ കണ്ടെ​ത്താ​നു​ള്ള ഏതൊരു ശ്ര​മ​വും ഈ പരി​ക​ല്പ​ന​കൾ രൂ​പം​കൊ​ണ്ട ജൈ​വ​സ​ന്ദർ​ഭ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള അന്വേ​ഷ​ണ​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ണു് നയി​ക്കുക. ‘ഡോ​യി​ഷ് ഫ്രാ​ങ്കോ​യി​സ് ജഹർ ബ്യൂ​ഷർ’-ലെ കത്തു​ക​ളിൽ നി​ന്നു തന്നെ മാർ​ക്സ് ഈ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ കേവല താ​ത്ത്വി​ക​സ​മ​സ്യ​ക​ളാ​യ​ല്ല, മറി​ച്ചു് പ്രാ​യോ​ഗിക രാ​ഷ്ട്രീയ പരി​പാ​ടി​യു​ടെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളാ​യാ​ണു് കണ്ടി​രു​ന്ന​തു് എന്നു് വ്യ​ക്ത​മാ​വു​ന്നു​ണ്ടു്. ഒരു വശ​ത്തു് ജീ​വി​ത​യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​വ​ശ​വു​മാ​യി ബന്ധ​പ്പെ​ട്ടു കി​ട​ക്കു​ന്ന സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റ് സി​ദ്ധാ​ത്ത​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി ശു​ഷ്ക​വാ​ദ​പ​ര​മായ മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ങ്ങൾ ഉന്ന​യി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​പ​ക​രം, ശു​ഷ്ക​വാ​ദി​കൾ​ക്കു​പോ​ലും അവ​രു​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി വ്യ​ക്ത​ത​നേ​ടാൻ സഹാ​യ​ക​മാ​യേ​ക്കാ​വു​ന്ന വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​പ​ഠ​ന​ങ്ങൾ നട​ത്തുക, യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ മറു​ഭാ​ഗ​മായ ‘മനു​ഷ്യ​രു​ടെ താ​ത്ത്വി​ക​മായ നി​ല​നി​ല്പി​ന്റെ പ്ര​ശ്ന​ത്തിൽ താ​ല്പ​ര്യ​മെ​ടു​ക്കുക (അതാ​യ​തു് മതം, ശാ​സ്ത്രം തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​യെ വി​മർ​ശ​ന​വി​ഷ​യ​മാ​ക്കുക), ഇതി​നെ​ല്ലാം പുറമെ സമ​കാ​ലീ​ന​രായ ജന സഹ​സ്ര​ങ്ങ​ളെ പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചു് ജർ​മൻ​കാ​രെ സ്വാ​ധീ​നി​ക്കുക, ഇവ​യൊ​ക്കെ​യാ​യി​രു​ന്നു മാർ​ക്സി​ന്റെ രാ​ഷ്ട്രീയ പരി​പാ​ടി​യു​ടെ ഉള്ള​ട​ക്കം. [156]

‘ഇതൊ​ക്കെ എങ്ങ​നെ ചെ​യ്തു​തു​ട​ങ്ങ​ണം?’ മാർ​ക്സ് ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു:

എന്താ​യാ​ലും രണ്ടു കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ആർ​ക്കും നി​ഷേ​ധി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. ഒന്നാ​മ​താ​യി​മ​ത​വും, പി​ന്നെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​വും ആണു് ജർ​മ്മ​നി​യി​ലെ (ജന​ങ്ങൾ​ക്ക്) താ​ല്ച​ര്യ​മു​ള്ള വി​ഷ​യ​ങ്ങൾ. അതു​കൊ​ണ്ടു് ഈ വി​ഷ​യ​ങ്ങൾ—അവ നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു് എന്തു രൂ​പ​ത്തി​ലു​മാ​യി​ക്കൊ​ള്ള​ട്ടെ—നമ്മു​ടെ (വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ) ആരാം​ഭ​ബി​ന്ദു​വാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അല്ലാ​തെ (എറ്റി​യൻ കാ​ഥ​ബേ​യു​ടെ എ. ഡി.) വോ​യേ​ജ് എൽ ഇക്കാ​റേ പോ​ലു​ള്ള ഏതെ​ങ്കി​ലും മുൻ​കൂ​ട്ടി തയ്യാ​റാ​ക്കി പദ്ധ​തി​യു​മാ​യി അവയെ നേ​രി​ടു​ക​യ​ല്ല വേ​ണ്ട​തു്. യു​ക്തി​ബോ​ധം എന്നു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ എല്ലാ​യ്പ്പോ​ഴും അതു് നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന​തു് യു​ക്തി​സ​ഹ​മായ രൂ​പ​ത്തി​ലാ​വ​ണ​മെ​നി​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടു് വി​മർ​ശ​ക​നു് ഏതു രൂ​പ​ത്തി​ലു​ള്ള താ​ത്ത്വി​ക​ബോ​ധ​ത്തിൽ നി​ന്നും പ്രാ​യോ​ഗി​ക​ബോ​ധ​ത്തിൽ നി​ന്നും ആരം​ഭി​ക്കാ​വു​ന്ന​തേ​യു​ള്ളൂ. പന്നെ നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ സവി​ശേ​ഷ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് അതി​ന്റെ ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്ത​വും അന്തി​മ​ല​ക്ഷ്യ​വും എന്ന നി​ല​യ്ക്കു് ശരി​യായ (true) യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ വി​ക​സി​പ്പി​ക്കാ​നു​മാ​വും. [157]

ആഗ്ര​ഹ​ചി​ന്ത​ക​ളി​ലും ആദർ​ശ​വ​ത്ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ലും മയ​ങ്ങാ​തെ, മു​ന്നി​ലു​ള്ള യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ സത്യ​സ​ന്ധ​മാ​യി അം​ഗീ​ക​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് തു​ട​ങ്ങുക—‘മൂർ​ത്ത​മായ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ മൂർ​ത്ത​മായ വി​ശ​ക​ല​നം’—എന്ന മാർ​ക്സി​യൻ സമീ​പ​ന​ത്തി​ന്റെ ഉള്ള​ട​ക്ക​മി​താ​ണു്. എന്നാൽ ഈ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യം തന്നെ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മാ​ണു്. ബാ​ഹ്യ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളും ആന്ത​രി​ക​ന​ത്ത​യും തമ്മി​ലു​ള്ള വൈ​രു​ദ്ധ്യം നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​മായ ഒരു രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ അനി​വാ​ര്യ​മാ​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ‘ഒരു പ്രാ​യോ​ഗിക ഭൗ​തി​ക​വാ​ദി​യെ, അതാ​യ​തു് കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാ​ര​നെ, സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ഇതു് നി​ല​നി​ല്ക്കു​ന്ന ലോ​ക​ത്തെ വി​പ്ല​വ​വ​ത്ക​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ, നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാ​ണു​ന്ന വസ്തു​ത​ക​ളു​മാ​യി മല്ലി​ടു​ന്ന​തി​ന്റെ​യും മാ​റ്റു​ന്ന​തി​ന്റെ​യും പ്ര​ശ്ന​മാ​ണു് [158] മന​ന​പ​ര​മായ ഒരു പ്ര​ശ്ന​മ​ല്ല. വ്യ​വ​സായ വാ​ണി​ജ്യ​വ്യ​വ​സ്ഥി​തി​ക​ളു​ടെ നിർ​ണാ​യക പ്രാ​ധാ​ന്യം മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ട, ധ്യാ​നാ​ത്മക ഭൗ​തി​ക​വാ​ദ​ത്തി​നു് വെറും വസ്തു​ത​ക​ളു​ടെ ബാ​ഹ്യ​രൂ​പ​ദർ​ശ​ന​ത്തി​നു​മ​പ്പു​റം കട​ക്കാ​നാ​വു​ന്നി​ല്ലെ​ന്ന മാർ​ക്സി​യൻ വി​മർ​ശ​നം പ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണ്:

ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു് മാ​ഞ്ച​സ്റ്റ്റിൽ, ഒരു നൂറു കൊ​ല്ലം മു​മ്പു് നൂൽ നൂൽ​ക്കു​ന്ന ചക്ര​ങ്ങ​ളും (തുണി) നെ​യ്യു​ന്ന തറി​ക​ളും മാ​ത്രം ദൃ​ശ്യ​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തു് ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് ഫാ​ക്ട​റി കെ​ട്ടി​ട​ങ്ങ​ളും യന്ത്ര​ങ്ങ​ളു​മാ​ണു് കാ​ണു​ന്ന​തു്. അല്ലെ​ങ്കിൽ അഗ​സ്റ്റ​സ് ചക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ കാ​ല​ത്തു് റോമ മു​ത​ലാ​ളി​മാ​രു​ടെ മണി​മ​ന്ദി​ര​ങ്ങ​ളും മു​ന്തി​രി​ത്തോ​ട്ട​ങ്ങ​ളും നി​ന്നി​രു​ന്ന കം​പാ​ഗ​നാ ദി റോ​മ​യിൽ മേ​ച്ചിൽ​പ്പു​റ​ങ്ങ​ളും ചതു​പ്പു​നി​ല​ങ്ങ​ളും മാ​ത്ര​മേ കാ​ണു​ന്നു​ള്ളു. പ്ര​കൃ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഉൾ​ക്കാ​ഴ്ച​യെ​പ്പ​റ്റി ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് എടു​ത്തു പറ​യു​ന്നു​ണ്ടു്. ഊർ​ജ്ജ​ത​ന്ത്ര​ജ്ഞ​രു​ടേ​യും രസ​ത​ന്ത്ര വി​ശാ​ര​ദ​രു​ടേ​യും കണ്ണു​കൾ​ക്കു് മാ​ത്രം വി​ഷ​യീ​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന രഹ​സ്യ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യും അദ്ദേ​ഹം ബോ​ധ​വാ​നാ​ണു്. പക്ഷേ, വ്യ​വ​സാ​യ​വും വാ​ണി​ജ്യ​വു​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഗതി എന്താ​വു​മാ​യി​രു​ന്നു (എന്ന​ദ്ദേ​ഹം ചി​ന്തി​ക്കു​ന്നി​ല്ല). [159]

ഉത്പാ​ദ​ന​ത്തി​ന്റെ​യും അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ​യും രം​ഗ​ത്തു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള അഭൂ​ത​പൂർ​വ​മായ വി​കാ​സം വി​വ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്നു… ‘ഇന്ന​ത്തെ ഇന്ദ്രി​യ​വേ​ദ്യ​മായ ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ മു​ഴു​വൻ അടി​ത്ത​റ​യാ​യി വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഈ ഇള​വി​ല്ലാ​ത്ത വേല, ഈ ഉത്പാ​ദ​ന​പ്ര​ക്രിയ, ഒരു വർ​ഷം​പോ​ലും തട​സ്സ​പ്പെ​ടാൻ ഇട​വ​രി​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ, ഈ ഇന്ദ്രി​യ​വേ​ദ്യ​മായ പ്ര​കൃ​തി മു​ഴു​വൻ വമ്പി​ച്ച മാ​റ്റ​ങ്ങൾ​ക്കു വി​ധേ​യ​മാ​കു​ന്ന​തു് ഫോ​യർ​ബാ​ഹി​നു് കാ​ണേ​ണ്ടി​വ​രും. മാ​ത്ര​മ​ല്ല, വളരെ വേ​ഗം​ത​ന്നെ മാ​നു​ഷിക പ്ര​പ​ഞ്ച​വും തന്റെ തന്നെ ദർ​ശ​ന​ശ​ക്തി​യും എന്തി​നു് തന്റെ അസ്തി​ത്വം​ത​ന്നെ​യും അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​കു​ന്ന​തി​നു് സാ​ക്ഷ്യം വഹി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രും’ ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് ചരി​ത്ര​വി​ഷ​യ​ങ്ങൾ കൈ​കാ​ര്യം ചെ​യ്യാ​തി​രി​ക്കു​ന്നേ​ട​ത്തോ​ളം മാ​ത്ര​മേ ഭൗ​തി​ക​വാ​ദി​യാ​വു​ള്ളു എന്ന മാർ​ക്സി​ന്റെ ഹാ​സ്യ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​മി​താ​ണു്. [160]

ഈ ഉപ​പാ​ദ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ (premises) അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലാ​ണു് ഭൂ​സ്വ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന നി​യ​മ​നിർ​മ്മാണ വ്യ​വ​സ്ഥ​യാ​ണോ, പ്രാ​തി​നി​ധ്യ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലു​ളള സമ്പ്ര​ദാ​യ​മാ​ണോ കൂ​ടു​തൽ മെ​ച്ചം എന്നും മറ്റു​മു​ള്ള ദൈ​നം​ദിന രാ​ഷ്ട്രീയ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ പരി​ഗ​ണന അർ​ഹി​ക്കാ​ത്ത​വ​ണ്ണം ‘താണ’ നി​ല​വാ​രം പു​ലർ​ത്തു​ന്ന കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​യി കണ്ടി​രു​ന്ന തന്റെ സമ​കാ​ലീന സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു തീ​വ്ര​വാ​ദി​ക​ളെ മാർ​ക്സ് വി​മർ​ശി​ക്കു​ന്ന​തു്. ബൂർ​ഷ്വാ രാ​ഷ്ട്രീയ ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​നു​ള്ളി​ലു​ള്ള അപ​രി​ഹാ​ര്യ​മായ ആന്ത​രി​ക​വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ​ത്ത​ന്നെ ‘സാ​മു​ഹ്യ​സ​ത്യ’ ത്തിൽ (social truth) എത്തി​ച്ചേ​രാം. എന്നു മാർ​ക്സ് സമർ​ത്ഥി​ക്കു​ന്നു. ‘എങ്ങ​നെ മതം മാ​ന​വ​ത​യു​ടെ സൈ​ദ്ധാ​ന്തിക സമ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ റി​ക്കാർ​ഡ്പു​സ്തക (register) മാ​കു​ന്നു​വോ അതു​പോ​ലെ​ത​ന്നെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം, മാ​ന​വ​ത​യു​ടെ പ്രാ​യോ​ഗിക സമ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ റി​ക്കാർ​ഡു് പു​സ്ത​ക​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. ‘അതി​ന്റെ രൂപം മൂ​ല​മു​ള്ള പരി​മി​തി​ക​ളോ​ടെ​യാ​ണെ​ങ്കിൽ​പോ​ലും അതു് എല്ലാ സാ​മു​ഹ്യ​സ​മ​ര​ങ്ങ​ളേ​യും ആവ​ശ്യ​ങ്ങ​ളേ​യും സത്യ​ങ്ങ​ളേ​യും പ്ര​തി​ഫ​ലി​പ്പി​ക്കു​ന്നു എന്നും മാർ​ക്സ് കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ക്കു​ന്നു. [161] പ്രാ​തി​നി​ധ്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​വാ​ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ വി​മർ​ശം എങ്ങ​നെ താ​ത്ത്വി​ക​മാ​യും പ്രാ​യോ​ഗി​ക​മാ​യും പ്രാ​തി​നി​ധ്യ ഭര​ണ​ത്തെ യു​ക്തി​യു​ടെ സാ​ക്ഷാ​ത്കാ​ര​മാ​യി അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കാ​നു​ള്ള ബൂർ​ഷ്വാ​സി​യു​ടെ ശ്ര​മ​ത്തെ അധ​ക​രി​ച്ചു മു​ന്നേ​റാൻ സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു​ക​ളെ സഹാ​യി​ക്കു​മെ​ന്നും മാർ​ക്സ് വി​ശ​ദ​മാ​യി പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. മാർ​ക്സി​ന്റെ വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ രത്ന​ച്ചു​രു​ക്ക​മി​താ​ണ്: സ്വ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലു​ള്ള പ്രാ​തി​നി​ധ്യ​മാ​ണോ ജന​പി​ന്തു​ണ​യു​ടെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലു​ള്ള പ്രാ​തി​നി​ധ്യ​മാ​ണോ കൂ​ടു​തൽ നല്ല​തു് എന്ന തർ​ക്കം സ്വ​കാ​ര്യ​സ്വ​ത്തി​ന്റെ ഭര​ണ​മാ​ണോ, മനു​ഷ്യ​രു​ടെ ഭര​ണ​മാ​ണോ നല്ല​തു് എന്ന ചോ​ദ്യ​ത്തി​ന്റെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​രൂ​പ​മാ​ണു്. പ്രാ​തി​നി​ത്യാ​ടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലു​ള്ള ഭര​ണ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ മേ​ന്മ​യെ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു​വ​ഴി വി​മർ​ശ​കൻ, ‘ഒരു വലിയ കക്ഷി​യിൽ (party)’ പ്രാ​യോ​ഗി​ക​മായ രീ​തി​യിൽ താ​ല്പ​ര്യം ജനി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. പ്രാ​തി​നി​ധ്യ​സ​മ്പ്ര​ദാ​യ​ത്തെ അതി​ന്റെ രാ​ഷ്ട്രീയ രൂ​പ​ത്തിൽ നി​ന്നു് അതി​ന്റെ സാർ​വ​ലൗ​കിക രൂ​പ​ത്തി​ലേ​ക്കു​യർ​ത്തു​ക​യും, അതിൽ ലീ​ന​മാ​യി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ പ്ര​സ​ക്തി പു​റ​ത്തു​കൊ​ണ്ടു​വ​രി​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന​തു​വ​ഴി ആ വലിയ കക്ഷി​യെ (party) അതി​ന്റെ സീ​മി​ത​ല​ക്ഷ്യ​ങ്ങൾ​ക്ക​പ്പു​റം പോകാൻ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്കു​ക​യും ആവും ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. അപ്പോൾ ‘അതി​ന്റെ (ആ കക്ഷി​യു​ടെ) വിജയം അതി​ന്റെ പരാ​ജ​യ​മാ​യി ഭവി​ക്കും’. [162]

രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത​ന്ത്ര​ത്തി​ന്റെ തല​ത്തിൽ മാർ​ക്സ് നിർ​ദേ​ശി​ക്കു​ന്ന ഈ രീ​തി​ശാ​സ്ത്രം തന്നെ​യാ​ണു്. ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തിൽ, നി​ഗൂ​ഹ​താ​വ​ബോധ (mystical conciousness) വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ താ​ത്ത്വി​ക​ത​ല​ത്തിൽ മാർ​ക്സ് സാ​ധി​ച്ചെ​ടു​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന മി​ഥ്യ​ക​ളു​ടെ നിർ​മ്മാർ​ജ്ജ​ന​പ​രി​പാ​ടി​യു​ടെ​യും ആധാ​ര​ശില. [163] രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത​ന്ത്ര​ത്തി​ന്റെ​യും സം​ഘ​ട​നാ​പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും മേ​ഖ​ല​താ​ത്ത്വി​ക​ന്മാർ തീ​ണ്ടാ​പ്പാ​ട​ക​ലെ നിർ​ത്തേ​ണ്ട ‘വെറും രാ​ഷ്ടീയ’മാ​ണെ​ന്ന (real politics) സാ​മാ​ന്യ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ അതീ​വ​പ​രി​ഷ്കൃ​ത​മായ ഒരു രൂ​പ​മാ​ണു് സി​ദ്ധാ​ന്ത​വും പ്ര​യോ​ഗ​വും വ്യ​തി​രി​ക്ത​മാ​ണെ​ന്ന നി​ല​യ്ക്കു​ള്ള വി​ശ​ക​ല​ന​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും മാർ​ക്സി​സ​ത്തെ​ത്ത​ന്നെ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്രം, സാ​മൂ​ഹ്യ​ശാ​സ്ത്രം, ചരി​ത്ര​സി​ദ്ധാ​ന്തം, രീ​തി​ശാ​സ്ത്രം എന്നി​ങ്ങ​നെ പലപല അറ​ക​ളാ​യി വി​ഭ​ജി​ച്ചു കാ​ണാ​നു​ള്ള പ്ര​വ​ണ​ത​യു​ടേ​യും പി​ന്നി​ലു​ള്ള​തു്. [164] ആദ്യ​കാല മാർ​ക്സി​നേ​യും പി​ല്ക്കാല മാർ​ക്സി​നേ​യും ഛേ​ദി​ച്ചു​കാ​ണാ​നു​ള്ള പ്ര​വ​ണ​ത​യി​ലും ഈ വി​ക​ല​ധാ​ര​ണ​യു​ടെ പ്ര​തി​ഫ​ല​നം കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണു്. ഈ വി​ഭ​ജ​ന​ങ്ങ​ളിൽ ബൂർ​ഷ്വാ പാ​ഠ്യ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ (academics) രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ സ്വാ​ധീ​നം പ്ര​ക​ട​മാ​യി കാ​ണു​ന്നു​ണ്ടു് എന്ന​തു് അലോ​സ​ര​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന ഒരു​സ​ത്യ​മാ​ണു്. വി​പ്ല​വ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ വേ​ലി​യി​റ​ക്ക​ത്തി​ന്റെ ഒരു സൂ​ച​ന​യാ​യി ഈ ഉപ​രി​വർഗ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ സ്വാ​ധീ​ന​ത്തെ കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണു്. മാർ​ക്സി​സം ഒരു കർ​മ​പ​ദ്ധ​തി​യാ​ണോ ഒരു വി​ശ​ക​ലന രീ​തി​യാ​ണോ എന്ന തർ​ക്കം​പോ​ലും ബൂർ​ഷ്വാ അക്കാ​ഡ​മി​ക്സി​ന്റെ സ്വാം​ശീ​ക​രണ തന്ത്ര​ങ്ങൾ ഇര​യാ​യി​ട്ടു​ണ്ടു് എന്ന​തു് നമ്മെ ഇരു​ത്തി​ച്ചി​ന്തി​പ്പി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണു്.

ബൂർ​ഷ്വാ രാ​ഷ്ട്രീയ ഭര​ണ​കു​ട​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള തർ​ക്ക​ങ്ങ​ളെ വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു​വാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്കാം എന്ന മാർ​ക്സി​ന്റെ നി​ല​പാ​ടു മത​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​മർ​ശ​മാ​ണു് താ​ത്വി​ക​വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ തു​ട​ക്കം എന്ന നി​ല​പാ​ടും ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തിൽ ജർ​മ​നി​യി​ലെ മൂർ​ത്ത സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു് എന്നും നാം കാ​ണു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. എന്നാൽ എന്താ​ണീ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങൾ എന്ന ചോ​ദ്യം സം​ഗ​ത​മാ​ണു്. ജർ​മ​നി​യു​ടെ പി​ന്നാ​ക്കാ​വ​സ്ഥ​യെ​പ്പ​റ്റി​യും ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ അടി​മ​ത്ത മനോ​ഭാ​വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും ജെ​ന്നി​ക്കും റു​ഗി​നും എഴു​തിയ കത്തു​ക​ളിൽ ജ്ഞാ​ന​സി​ദ്ധാ​ന്ത​പ​ര​മാ​യി നോ​ക്കു​മ്പോൾ വ്യ​ക്ത​മായ ഒരു‘വിടവു’ണ്ടെ​ന്ന അൽ​ത്യു​സ്സെ​യു​ടെ വാദം ഈ ചരി​ത്ര​പ​ശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തെ ഏറെ ആശ്രി​യി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. [165] മാർ​ക്സി​ന്റെ വ്യ​ക്തി​ത്വ​ത്തി​ന്റെ മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​ഘ​ട​ന​യേ​യും (psychological structure) അതി​ന്റെ സ്രോ​ത​സ്സു​ക​ളേ​യും ചരി​ത്ര​ത്തേ​യും പറ്റി പഠി​ക്കു​ന്ന​തി​ലൂ​ടെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​പ​രി​പാ​ടി (basic project) നെ​പ്പ​റ്റി കണ്ടെ​ത്താ​നാ​ണു് അൽ​ത്യു​സ്ലെ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന​തു്. ‘അത്ത​രം ഒരു പഠനം നട​ത്തു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ അതേ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ വളർ​ന്ന അതേ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര പ്ര​മേ​യ​ങ്ങ​ളെ അഭി​മു​ഖീ​ക​രി​ച്ച തന്റെ സമ​കാ​ലീ​ന​രു​ടെ വി​ധി​യിൽ നി​ന്നു് മാർ​ക്സി​നെ രക്ഷി​ച്ച​തു് എന്താ​ണെ​ന്നു് നാം മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​തെ പോ​കാ​നി​ട​യു​ണ്ട്’, അൽ​ത്യു​സ്സെ വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. [166] ‘മാർ​ക്സി​ന്റെ വഴി’യെ​ത്ത​ന്നെ ചരി​ത്ര​വ​ത്ക​രി​ച്ചു​കാ​ണാ​നു​ള്ള ഈ ശ്ര​മ​ത്തി​ലൂ​ടെ അൽ​ത്യു​സ്സെ എത്തു​ന്ന നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങൾ എന്താ​ണെ​ന്നു പരി​ശോ​ധി​ക്കാം.

അതെ നമു​ക്കെ​ല്ലാ​വർ​ക്കും എന്നെ​ങ്കി​ലും എവി​ടെ​യെ​ങ്കി​ലും ജനി​ക്കാ​തെ വയ്യ. മുൻ​നി​ശ്ചി​ത​മായ (given) ഒരു ലോ​ക​ത്തി​ലി​രു​ന്നു് ചി​ന്തി​ക്കാ​നും എഴു​താ​നും തു​ട​ങ്ങാ​തെ​വ​യ്യ. ഒരു ചി​ന്ത​ക​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ഈ ലോകം അയാ​ളു​ടെ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ ജൈ​വ​മായ ചി​ന്ത​ക​ളു​ടെ ലോ​ക​മാ​ണു്. അയാ​ളിൽ ചിന്ത പി​റ​വി​യെ​ടു​ക്കു​ന്ന പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ലോ​കം. മാർ​ക്സി​നെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ജർ​മ്മൻ ആശ​യ​വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളാ​ലും ഹെ​ഗ​ലി​ന്റെ തകർ​ച്ച എന്ന അമൂർ​ത്ത​മായ പേ​രി​ട്ടു് നം വി​ളി​ക്കു​ന്ന 1830 കളി​ലേ​യും 40 കളി​ലേ​യും ജർമൻ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ലോ​ക​മാ​യി​രു​ന്നു. ഇതു് ഏതെ​ങ്കി​ലും ഒരു ലോ​ക​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ന്ന​തു ശരി​ത​ന്നെ. പക്ഷേ, ഈ സാ​മാ​ന്യ​ത​ത്വം (പഠ​ന​ത്തി​നു്) അപ​ര്യാ​പ്ത​മാ​ണു്. കാരണം, അന്നു് ജർമനി പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ലോകം മറ്റൊ​രു ലോ​ക​വു​മാ​യി താ​ര​ത​മ്യ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​വാ​ത്ത​വ​ണ്ണം അതി​ന്റെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​നി​ട​യിൽ ഞെ​രി​ഞ്ഞ​മർ​ന്നു കി​ട​ന്നി​രു​ന്ന ഒരു ലോ​ക​മാ​യി​രു​ന്നു. അതാ​യ​തു്, പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടേ​തായ യൂ​റോ​പ്പിൽ പോലും ചരി​ത്ര​യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് ഏറ്റ​വും അകലെ നി​ന്നി​രു​ന്ന ഏറ്റ​വും നി​ഗൂ​ഹി​ത​മാ​യി​രു​ന്ന (mystified) ഏറ്റ​വും അന്യ​വ​ത്കൃ​ത​മാ​യി​രു​ന്ന ലോകം. ഈ ലോ​ക​ത്തി​ലേ​ക്കാ​ണു്. മാർ​ക്സ് പി​റ​ന്നു വീ​ണ​തു്; (ഈ ലോ​ക​ത്തിൽ വച്ചാ​ണു്) മാർ​ക്സ് ചി​ന്ത​ക​നാ​യ​തു്. ഈ ഭീ​മാ​കാ​ര​മായ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ അട​രി​ന​ടി​യിൽ, അദ്ദേ​ഹം വി​ജ​യ​ക​ര​മാ​യി പൊ​ട്ടി​ച്ചു പു​റ​ത്തു വന്ന ഈ… അട​രി​ന്ന​ടി​യിൽ പി​റ​ക്കാ​നി​ട​യാ​യി എന്ന​താ​ണു് മാർ​ക്സി​ന്റെ തു​ട​ക്ക​ത്തിൽ യാ​ദൃ​ശ്ചി​കത (contingency). [167]

ജർമൻ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഈ ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രാ​ലിം​ഗ​ന​ത്തിൽ​നി​ന്നു് മാർ​ക്സി​നു കു​ത​റി​ച്ചാ​ടാ​നാ​യി എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് എളു​പ്പ​ത്തിൽ കൈ​വ​രി​ക്കാ​നാ​വു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു ഈ മോചനം എന്നു കരു​താ​നാ​വി​ല്ല പിൻ​തി​രി​ഞ്ഞു നോ​ക്കാ​നു​ള്ള നമ്മു​ടെ സൗ​ക​ര്യം അത്ത​ര​മൊ​രു ധാരണ സൃ​ഷ്ടി​ച്ചേ​ക്കു​മെ​ങ്കി​ലും. എന്തു​കൊ​ണ്ടു് ഫ്രാൻ​സി​ലോ ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലോ ഇല്ലാ​തി​രു​ന്ന ഈ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ജഡ​ഭാ​രം ജർ​മ​നി​യിൽ പ്ര​തൃ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു എന്നു് മാർ​ക്സ് കണ്ടെ​ത്തി. ഈ കണ്ടെ​ത്ത​ലാ​ണു് പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഛാ​യാ​ലോ​ക​ത്തിൽ​നി​ന്നു് രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ മാർ​ക്സി​നെ സഹാ​യി​ച്ച​തെ​ന്നു് അൽ​ത്യു​സ്തെ വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. 1845-ൽ ജർ​മൻ​പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​വും ഫോ​യർ​ബാ​ഹ് തീ​സ്സീ​സു​ക​ളും എഴു​തു​ന്ന​തോ​ടെ​യാ​ണു് മാർ​ക്സ് പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ പ്ര​ശ്ന​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​ത്തിൽ നി​ന്നു (problematic) [168] ശാ​സ്ത്രീ​യ​മായ പ്ര​ശ്ന​പ​രി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു് വള​രു​ന്ന​തു് എന്നു് അൽ​ത്യു​സ്സെർ വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. ഈ വാ​ദ​ത്തി​ന്റെ സാധുത അം​ഗീ​ക​രി​ക്കാൻ വി​ഷ​മ​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും ജർ​മ​നി​യി​ലെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ അതി​പ്ര​സ​ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​ന്റെ കാ​ത​ലായ അം​ശ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് അൽ​ത്യു​സ്സെ​റു​ടെ പഠനം വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​ന്നു​ണ്ടു്. ജർ​മ​നി​യു​ടെ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​രാ​ഷ്ട്രീയ രം​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലു​ള്ള ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ പി​ന്നോ​ക്കാ​വ​സ്ഥ​യും ഇതി​ന​നു​പൂ​ര​ക​മാ​യി ഉണ്ടായ സാ​മു​ഹ്യ​വർ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ അധഃ​സ്ഥി​ത​ത്വ​വു​മാ​ണു് ഇതിനു കാ​ര​ണ​മാ​യി മാർ​ക്സ് കണ്ട​തു്. ഫ്ര​ഞ്ചു​വി​പ്പ​വ​ത്തി​ലും നെ​പ്പോ​ളി​യ​നു​മാ​യു​ള്ള യു​ദ്ധ​ങ്ങ​ളി​ലും ജർ​മ​നി​ക്കു് ഏറ്റ പരു​ക്കു​കൾ പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ന്റെ മധ്യ​ത്തിൽ​പോ​ലും പൂർ​ണ​മാ​യും ഉണ​ങ്ങി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നി​ല്ല. ദേ​ശീ​യോ​ദ്ഗ്ര​ന്ഥ​ന​മോ ബൂർ​ഷ്വാ വി​പ്പ​വ​മോ വി​ജ​യ​ക​ര​മായ പരി​സ​മാ​പ്തി​യി​ലേ​ക്കു് എത്തി​ക്കാ​നാ​വാ​തെ ഉഴ​ലു​ന്ന ജർ​മ​നി​യു​ടെ ദാ​രു​ണ​ചി​ത്രം മാർ​ക്സി​ന്റെ മന​സ്സിൽ സമ്മി​ശ്ര​വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളാ​ണു് ഉണർ​ത്തി​വി​ട്ട​തു്. തന്റെ ജന്മ​നാ​ടി​ന്റെ ദുർ​ഗ​തി​യെ​പ്പ​റ്റി കോ​പ​വും അവ​ജ്ഞ​യും പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന അനേകം പ്ര​സ്താ​വ​ന​കൾ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആദ്യ​കാ​ല​ത്തെ കത്തു​ക​ളിൽ കാ​ണാ​നു​ണ്ടു്. ജർ​മ​നി​യി​ലെ സ്ഥി​തി​ഗ​തി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള റൂ​ഗി​ന്റെ അതി​ഭാ​വു​ക​ത്വം കലർ​ന്ന പ്ര​ല​പ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു് 1843-ൽ കൊ​ളോ​ണിൽ നി​ന്നു് മാർ​ക്സ് എഴു​തു​ന്ന മറു​പ​ടി ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്:

പ്രിയ സു​ഹ്യ​ത്തെ, താ​ങ്ക​ളു​ടെ കത്തു് ഒന്നാ​ന്ത​ര​മൊ​രു വി​ലാ​പ​കാ​വ്യ​മാ​ണു്. ശ്വാ​സം​പി​ടി​ച്ചു് കേ​ട്ടി​രി​ക്കാൽ പ്രേ​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ചര​മ​ഗീ​ത​മാ​ണു്. പക്ഷേ, രാ​ഷ്ട്രീ​യ​മാ​യി അതിൽ ഒന്നും​ത​ന്നെ​യി​ല്ല. ഒരു ജന​ത​യും പൂർ​ണ​മാ​യും നി​രാ​ശ​യിൽ ആണ്ടു പോ​വാ​റി​ല്ല. ദീർ​ഘ​കാ​ലം അതൊ​രു​പ​ക്ഷേ; വി​ഡ്ഢി​ത്തം കൊ​ണ്ടു് വെ​റു​തെ പ്ര​തീ​ക്ഷ​കൾ വച്ചു പു​ലർ​ത്തി​യേ​ക്കാം. എന്നാൽ ഒരു​നാൾ, വർ​ഷ​ങ്ങൾ​ക്കു​ശേ​ഷം അതിനു ജ്ഞാ​ന​മു​ദി​ക്കും. അതി​ന്റെ ഭക്തി​നിർ​ഭ​ര​മായ പ്ര​തീ​ക്ഷ​കൾ സഫ​ലീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യും. [169]

ജർ​മ​നി​യി​ലെ ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ അമാ​ന​വീ​കൃ​ത​വും മൃ​ഗ​തു​ല്യ​വു​മായ മനോ​ഭാ​വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി പറ​യു​മ്പോൾ മാർ​ക്സി​ന്റെ വാ​ക്കു​കൾ നി​ന്ദാ​ഗർ​ഭ​വും കർ​ക്ക​ശ​വു​മാ​വു​ന്നു​ണ്ടു്. ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ വി​ധേ​യ​ത്വം എങ്ങ​നെ ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളിൽ ഏകാ​ധി​പ​ത്യ​മ​നോ​ഭാ​വ​ത്തെ ഊട്ടി​യു​റ​പ്പ​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നു് വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്നു:

അവരും [ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളു​മ​ല്ല] യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ ബോ​ധ​മു​ള്ള​വ​രാ​ണു്. എന്തെ​ങ്കി​ലും തരം ചി​ന്ത​യിൽ നി​ന്നോ, മനു​ഷ്യ മഹ​ത്വ​ത്തിൽ നി​ന്നോ വളരെ അക​ലെ​യാ​ണു് അവരും. അവർ വെറും സാ​ധാ​രണ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാ​രും ഗ്രാ​മാ​ധി​പ​രു​മാ​ണു്. എങ്കി​ലും, അവർ​ക്കു തെ​റ്റൊ​ന്നും പറ്റി​യി​ട്ടി​ല്ല… [ഈ സാ​ധാ​ര​ണ​ത്വം മാ​ത്രം കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ] അവർ​ക്കു ഈ മൃ​ഗ​സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തെ ഉച​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നും അട​ക്കി ഭരി​ക്കാ​നു​മാ​വും. കാരണം, എവി​ടെ​യു​മെ​ന്ന​പോ​ലെ ഇവി​ടെ​യും ഭരി​ക്കു​ക​യും ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ക​യും ഒരു സങ്ക​ല്പ​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളാ​ണു്. അവർ സമ്മാ​നി​ത​രാ​കു​മ്പോൾ തി​ക്കി​ത്തി​ര​ക്കു​ന്ന, തല​ച്ചോ​റി​ല്ലാ​ത്ത ഈ ജീ​വി​സ​ഞ്ച​യ​ത്തെ കാ​ണു​മ്പോൾ ബെ​റി​സീ​ന​യിൽ വെ​ച്ചു് നെ​പ്പോ​ളി​യ​നു തോ​ന്നി​യ​തു തന്നെ​യാ​വും അവർ​ക്കും സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യും തോ​ന്നുക —താഴെ തോ​ന്നി​യ​തു തന്നെ​യാ​വും സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യി തോ​ന്നുക—താഴെ മു​ങ്ങി​ച്ച​ത്തു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​നു​നേ​രെ വിരൽ ചൂ​ണ്ടി നെ​പ്പോ​ളി​യൻ തന്റെ സഹ​ച​ര​നോ​ടു് പറ​ഞ്ഞു​വ​ത്രേ, ‘ദാ ആ പോ​ക്കാൻ തവ​ള​ക​ളെ നോ​ക്കൂ’, ഇതൊ​രു​പ​ക്ഷേ, ഒരു കെ​ട്ടു​ക​ഥ​യാ​വാം പക്ഷേ, (അതിൽ പ്ര​തി​ഫ​ലി​ക്കു​ന്ന) മനോ​ഭാ​വം സത്യ​സ​ന്ധ​മാ​ണു്. ഏകാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​ന്റെ ഏക ആശ്ര​യം മനു​ഷ്യ​രോ​ടു​ള്ള—അമാ​ന​വീ​കൃ​ത​മായ മനു​ഷ്യ​രോ​ടു​ള്ള—അവ​ജ്ഞ​യാ​ണു്. എന്നാൽ ഈ ആശ​യ​ത്തി​നു് മറ്റു പല ആശ​യ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും മേൽ ഒരു മേന്മ അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ടാ​നാ​വും. എന്തെ​ന്നാൽ അതു് സത്യ​മാ​ണു്. ഏകാ​ധി​പ​തി എപ്പോ​ഴും അധഃ​പ​തി​ച്ച മനു​ഷ്യ​രെ​യാ​ണു് കാ​ണു​ന്ന​തു്. അവർ അയാൾ​ക്കു വേ​ണ്ടി, അയാ​ളു​ടെ കൺ​മു​മ്പിൽ​വെ​ച്ചു് സാ​ധാ​രണ ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ ചെ​ളി​ക്കു​ണ്ടിൽ മു​ങ്ങി​ത്താ​ഴു​ന്നു. പി​ന്നെ തവ​ള​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ അതിൽ നി​ന്നും തല​പൊ​ക്കു​ന്നു. വം​ശാ​ധി​കാ​രം സ്ഥാ​പി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന ഭ്രാ​ന്തു് പി​ടി​ക്കും മു​മ്പ് വലിയ ലക്ഷ്യ​ങ്ങൾ വച്ചു​പു​ലർ​ത്തി​യി​രു​ന്ന നെ​പ്പോ​ളി​യ​നെ​പ്പോ​ല​ത്തെ ഒരാൾ​ക്കു​പോ​ലും ജന​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി ഇങ്ങ​നെ തോ​ന്നി​യെ​ങ്കിൽ എങ്ങ​നെ തി​ക​ച്ചും സാ​ധാ​ര​ണ​നായ ഒരു രാ​ജാ​വി​നു് ആദർ​ശ​ശാ​ലി​യാ​വാൻ കഴി​യും. [170]

അപ​ബോ​ധ​ത്തെ​യും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​യും പറ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ സങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളു​ടെ ചരി​ത്ര​പ​ര​വും സാ​മൂ​ഹി​ക​വു​മായ പരി​സ​ര​മി​താ​ണു്. ഈ പരി​സ​ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള നി​ര​ന്ത​ര​മായ ഓർ​മ്മ​പു​തു​ക്ക​ലു​കൾ ഈ പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളെ വി​ശ​ക​ല​ന​ങ്ങൾ​ക്കാ​യി ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​മ്പോൾ അത്യാ​വ​ശ്യ​മാ​ണു്. കാരണം, ഈ ജൈ​വ​സ​ന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ നി​ന്നു് അടർ​ത്തി​യെ​ടു​ത്തു​പ​യോ​ഗി​ക്കു​മ്പോൾ ഈ സങ്കൽ​പ​നോ​പാ​ധി​കൾ നിർ​ജീ​വ​മായ, ശത്രു​ക്കൾ​ക്കും മി​ത്ര​ങ്ങൾ​ക്കും ഒരു​പോ​ലെ എടു​ത്തു​പ​യോ​ഗി​ക്കാ​വു​ന്നു് ആയു​ധ​ങ്ങ​ളാ​യി അധഃ​പ​തി​ക്കാൻ സാ​ദ്ധ്യ​ത​യു​ണ്ടു്. പല ബൂർ​ഷ്വാ പണ്ഡിത(മൂഢ)രും മാർ​ക്സി​സ​ത്തോ​ടോ വി​പ്ല​വ​ത്തോ​ടോ എന്തി​നു് ജന​ങ്ങ​ളോ​ടു് പോ​ലു​മോ യാ​തൊ​രു കുറും പു​ലർ​ത്താ​തെ​ത​ന്നെ മാർ​ക്സി​യൻ ഉപ​ക​ര​ണ​ങ്ങൾ (Marxian tool) ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​താ​യി അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ടു​ന്ന കാഴ്ച ബൂർ​ഷ്വാ അക്കാ​ഡെ​മി​ക്സ് അത്ര​യൊ​ന്നും വി​ക​സി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത നമ്മു​ടെ നാ​ട്ടി​ലും അപൂർ​വ​മ​ല്ല​ല്ലോ.

മത​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​സി​ദ്ധ​മായ പ്ര​സ്താ​വ​ങ്ങ​ളേ​യും ഈ വി​പ്ല​വ​പ​ര​മായ ഉന്മു​ഖ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ പശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലാ​ക്കേ​ണ്ട​തു​ണ്ടു്. അവ പ്ര​ധാ​ന​മാ​യും പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഹെ​ഗ​ലി​ന്റെ നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ ‘ആമുഖ’ത്തി​ലെ വാ​ദ​ഗ​തി​ക​ളു​ടെ സമ​ഗ്ര​ത​യിൽ നി​ന്നു് അടർ​ത്തി​ക്കാ​ണു​മ്പോൾ അവ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ ലളി​ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ങ്ങൾ​ക്കു് എളു​പ്പ​ത്തിൽ വശ​ഗ​മാ​യേ​ക്കും. ‘അതു് [മതം] ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ മയ​ക്കു​ന്ന കറു​പ്പാ​ണ്’ എന്ന വാചകം സൃ​ഷ്ടി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ആശ​യ​ക്കു​ഴ​പ്പ​ങ്ങ​ളും വി​ക​ല​വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ങ്ങ​ളും ഇതി​നു​ദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​ണു്. എന്താ​ണീ സമ​ഗ്ര​ത​യു​ടെ ആധാ​ര​ശി​ല​കൾ. ഒന്നാ​മ​താ​യി, മത​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​മു​ള്ള ചരി​ത്ര​നി​ര​പേ​ക്ഷ​മായ സാ​മാ​ങ്ങൾ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കാ​ന​ല്ല മാർ​ക്സ് ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന​തു്. ജർ​മ​നി​യിൽ തന്റെ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന നി​യ​ത​രൂ​പ​ത്തി​ലു​ള്ള മത​ത്തേ​യും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തേ​യും തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യേ​യു​മാ​ണു് മാർ​ക്സ് വി​മർ​ശ​ന​വി​ധേ​യ​മാ​ക്കു​ന്ന​തു്. ഈ വി​മർ​ശ​ന​മാ​ക​ട്ടെ നി​യ​ത​മായ ലക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളോ​ടെ ഉന്ന​യി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു​മാ​ണു്. എന്നാൽ ഈ ചരി​ത്ര​പ​രി​നി​ഷ്ഠത മാർ​ക്സി​ന്റെ നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ സാർ​വ​ലൗ​കി​ക​മായ സാ​മു​ഹ്യ സാം​ഗ​ത്യ​ത്തെ ഇല്ലാ​താ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. കാരണം, ചരി​ത്ര​നി​ര​പേ​ക്ഷ​മായ സാ​മാ​ന്യ​ത​ത്വ​ങ്ങൾ തന്നെ​യാ​ണു് മാർ​ക്സി​യൻ രീ​തി​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ കാതൽ.

‘ജർ​മ​നി​യെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം മത​ത്തി​ന്റെ വി​മർ​ശ​നം ഏതാ​ണ്ടു് പൂർ​ത്തി​യാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നും മത​ത്തി​ന്റെ വി​മർ​ശ​നം എല്ലാം വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റേ​യും ഉപ​പാ​ദ്യ​മാ​ണെ​ന്നും [171] പ്ര​സ്താ​വി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് മാർ​ക്സ് തന്റെ വി​ശ​ക​ല​നം ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന​തു​ത​ന്നെ. ‘മത​ത്തെ തള്ളി​പ്പ​റ​യു​ന്ന​തു് (irreligious) വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​മി​താ​ണു്’. മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്നു:

മനു​ഷ്യൻ മത​ത്തെ സ്യ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്നു, മതം മനു​ഷ്യ​നെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ക​യ​ല്ല. തന്നെ​ത്ത​ന്നെ ഇനി​യും കണ്ടെ​ത്തി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത, അല്ലെ​ങ്കിൽ തന്നെ​ത്ത​ന്നെ നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു കഴി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ള്ള മനു​ഷ്യ​ന്റെ ആത്മാ​വ​മ​ബോ​ധ​വും ആത്മാ​ഭി​മാ​ന​വു​മാ​ണു് മതം. എന്നാൽ മനു​ഷ്യൻ ലോ​ക​ത്തി​നു പു​റ​ത്തു് തമ്പ​ടി​ച്ചു കഴി​യു​ന്ന ഒര​മൂർ​ത്ത​സ്വ​ത്വ​മ​ല്ല—മനു​ഷ്യൻ മനു​ഷ്യ​ന്റെ ലോ​ക​മാ​ണു്. ഭര​ണ​കൂ​ട​വും സമൂ​ഹ​വു​മാ​ണു്. ഈ ഭര​ണ​കൂ​ടം, ഈ സമൂഹം (അതാണ്) മത​ത്തെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തു്. അതു് [മതം] തല​കീ​ഴാ​യി നിൽ​ക്കു​ന്ന ഒരു ലോ​കാ​വ​ബോ​ധം (world consiousness) ആണു് കാരണം, (അതിനെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന ഭര​ണ​കൂ​ട​വും സമൂ​ഹ​വും) തല​കീ​ഴാ​യാ​ണു് നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു്. ആ (തല​കീ​ഴാ​യി നിൽ​ക്കു​ന്ന) ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ സ്വ​രൂപ (form) ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള സാ​മാ​ന്യ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​മാ​ണു് മതം—അതി​ന്റെ ബ്ര​ഹ​ത് ഗ്ര​ന്ഥാ​വ​ലി—അതി​ന്റെ ജന​സ​മ്മ​ത​മായ യു​ക്തി (logic) അതി​ന്റെ ആത്മീ​യ​മായ അഭി​മാന പ്രശ്നം-​അതിന്റെ ആവേശം—അതി​ന്റെ ധാർ​മി​ക​മായ സാ​ധൂ​ക​ര​ണം… അതി​ന്റെ സാ​ന്ത​ന​വ​ച​സ്സു​ക​ളു​ടേ​യും ന്യാ​യീ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റേ​യും നി​ത്യ​മായ ഉറ​വി​ടം. മനു​ഷ്യ​സ​ത്ത​യ്ക്കു് യാ​ഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ഒര​ടി​സ്ഥാ​ന​വും ഇല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു് അതു് മനു​ഷ്യ​സ​ത്ത​യു​ടെ മാ​യി​ക​മായ സാ​ക്ഷാൽ​ക്കാ​ര​മാ​യി ഭവി​ക്കു​ന്നു. അതി​നാൽ മത​ത്തി​ന്നെ​തി​രായ സമരം, ഏതൊരു ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ ആത്മീയ സു​ഗ​ന്ധ​മാ​യി മതം പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്നു​വോ ആ ലോ​ക​ത്തി​നെ​തി​രായ പരോ​ക്ഷ​മായ സമ​ര​മാ​യി തീ​രു​ന്നു.

മത​പ​ര​മായ വ്യഥ ഒരേ​സ​മ​യം യഥാർ​ത്ഥ വ്യ​ഥ​യു​ടെ ആവി​ഷ്കാ​ര​വും അതി​നെ​തി​രായ പ്ര​തി​ഷേ​ധ​വു​മാ​ണു്. പീ​ഡി​ത​രു​ടെ നെ​ടു​വീർ​പ്പാ​ണു് മതം; ഹ്യ​ദ​യ​യ​മി​ല്ലാ​ത്ത ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ ഹൃദയം… ആവേ​ശ​മി​ല്ലാ​ത്ത (spiritless) അവ​സ്ഥ​യു​ടെ ആവേശം-​അതു് ആളു​ക​ളു​ടെ കറു​പ്പാ​ണു്. [172]

കാ​വ്യാ​ത്മ​കത കലർ​ന്ന ഈ വി​വ​ര​ണ​ത്തിൽ ജർ​മ​നി​യി​ലെ ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ ശ്ലഥ ദാ​രു​ണത മു​ഴു​വൻ തു​ടി​ച്ചു​നി​ല്പു​ണ്ടു്. ട്രോ​ട്സ്കി​യു​ടെ ഒരു പ്ര​യോ​ഗം കട​മെ​ടു​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ ‘നവ​ത​യു​ടെ ഒരു ഘട്ടം’ (moment of humanity) ആണു് അതിൽ ആവി​ഷ്കൃ​ത​മാ​കു​ന്ന​തു്. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് ഈ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​നു് സാർ​വ​ജ​നീ​ന​മായ പ്ര​സ​ക്തി ലഭി​ക്കു​ന്ന​തു്. ജർ​മ​നി​യിൽ മത​ത്തി​ന്റെ രൂ​പ​ത്തിൽ കാ​ണ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന പ്ര​തി​ഭാ​സ​ത്തി​ന്റെ വി​വ​ര​ണം അപ​ബോ​ധ​ശ​ത്തി​ന്റെ തന്നെ വി​വ​ര​ണ​മാ​ണു്. ചില ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ വാ​ച്യാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ​ത​ന്നെ മയ​ക്കു​മ​രു​ന്നു​ക​ളി​ലേ​ക്കോ, കാ​ല്പ​നി​ക​ത​യി​ലേ​ക്കോ, ഉന്മാ​ദ​ത്തി​ലേ​ക്കോ ഒക്കെ രക്ഷ​പ്പെ​ടാൻ പീ​ഡി​ത​രെ നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്ന വർ​ഗ​സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ലെ ക്രൂ​ര​മായ ജീ​വി​ത​യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ​യും, നി​സ്സ​ഹാ​യാ​വ​സ്ഥ​യിൽ ഇത്ത​രം മി​ഥ്യ​യായ പ്ര​വ​ണ​ത​യു​ടേ​യും പരി​ഹാ​ര​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് നീ​ങ്ങി​പ്പോ​വാ​നു​ള്ള മനു​ഷ്യ​രു​ടെ വി​വ​ര​ണം.

മത​ത്തെ ഇല്ലാ​യ്മ​ചെ​യ്യു​ണ​മെ​ന്ന മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ത്തി​ന്റെ സാ​മൂ​ഹ്യ സം​ഗ​ത്യ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​ത്തെ​പ്പ​റ്റി 1843–44-ൽ തന്നെ മാർ​ക്സ് ബോ​ധ​വാ​നാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം പറ​യു​ന്നു:

മനു​ഷ്യ​രു​ടെ മി​ഥ്യ​യായ ആന​ന്ദം എന്ന നി​ല​യ്ക്കു​ള്ള മത​ത്തെ ഇല്ലാ​യ്മ​ചെ​യ്യുക എന്നാൽ അവർ​ക്കു് യഥാർ​ത്ഥ ആന​ന്ദം ലഭി​ക്ക​ണ​മ്മ​ന്നു് ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ക​യെ​ന്നാ​ണർ​ത്ഥം. നി​ല​വി​ലു​ള്ള പരി​തഃ​സ്ഥി​തി​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മി​ഥ്യാ​ധാ​ര​ണ​കൾ ഉപേ​ക്ഷി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന ആവ​ശ്യം (ഫല​ത്തിൽ) മി​ഥ്യ​ക​ളെ ആവ​ശ്യ​മാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന പരി​തഃ​സ്ഥി​തി​ക​ളെ മാ​റ്റ​ണ​മെ​ന്ന ആവ​ശ്യ​പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​മാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് മത​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള വി​മർ​ശ​നം അതു് പരി​വേ​ഷം പക​രു​ന്ന കണ്ണീ​രി​ന്റെ താ​ഴ്‌​വാ​ര​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ ബീ​ജ​രൂ​പ​മാ​ണു്. വി​മർ​ശ​നം [മനു​ഷ്യ​രെ ബന്ധി​ക്കു​ന്ന] ചങ്ങ​ല​ക​ളിൽ നി​ന്നു് ആകാ​ശ​സു​മ​ങ്ങ​ളെ പഠി​ച്ചെ​റി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ഇതു് മനു​ഷ്യർ നഗ്ന​മായ, പകി​ട്ടു​ന​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ചങ്ങ​ല​കൾ അണി​ഞ്ഞു​കൊ​ള്ള​ട്ടെ എന്നു കരു​ത്തി​യ​ല്ല മറി​ച്ച്, മനു​ഷ്യ​നു് ഈ ചങ്ങ​ല​ക​ളെ പൊ​ട്ടി​ച്ചെ​റി​യാ​നും യഥാർ​ത്ഥ പു​ഷ്പ​ങ്ങ​ളെ കയ്യാ​ളാ​നും കഴി​യ​ണം എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. [173]

മത​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള മി​ഥ്യ​യിൽ​നി​ന്നു് മു​ക്ത​നാ​വു​ന്ന മനു​ഷ്യൻ സ്വയം ചി​ന്തി​ക്കാ​നും പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കാ​നും തന്റെ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ മാ​റ്റി​മ​റി​ക്കാ​നും കെ​ല്പു​നേ​ടു​ന്നു. ആകാ​ശ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള വി​മർ​ശ​നം ഭൂ​മി​യു​ടെ വി​മർ​ശ​ന​മാ​വു​മെ​ന്നും, മത​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള വി​മർ​ശ​നം നി​യ​മ​സം​ഹി​ത​യു​ടെ വി​മർ​ശ​ന​മാ​വു​മെ​ന്നും, ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള വി​മർ​ശ​നം രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്തി​ന്റെ വി​മർ​ശ​ന​മാ​വു​മെ​ന്നും മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്ന​തു് ഈ അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലാ​ണു്. [174] എന്നാൽ ഈ നി​ദർ​ശ​ന​ങ്ങ​ളിൽ വി​വ​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന മതവും ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​വും ജർ​മ​നി​യിൽ ആ പ്ര​ത്യേക ചരി​ത്ര​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന മതവും ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​വു​മാ​ണു് എന്നു് നാം വി​സ്മ​രി​ച്ചു​കൂ​ടാ. അതാ​യ​തു് മാർ​ക്സി​ന്റെ കാ​ല​ത്തെ ജർ​മ​നി​യി​ലെ മതവും ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​വും അപ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ആ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ രൂ​പ​മാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു് ഈ നി​ദർ​ശ​നം മത​ത്തേ​യോ ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തേ​യോ വി​മർ​ശി​ക്കാൻ കാ​ല​ദേ​ശ​നി​ര​പേ​ക്ഷ​മാ​യി ഉപ​യോ​ഗി​ക്കാ​വു​ന്ന താ​ത്വി​കാ​യു​ധ​ങ്ങ​ള​ല്ല. എന്നാൽ അതിൽ ലീ​ന​മാ​യി​കി​ട​ക്കു​ന്ന അപ​ബോ​ധ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും, അതി​ന്റെ വി​മർ​ശ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​സ​ക്തി​യെ​പ്പ​റ്റി​യും ഉള്ള മാർ​ക്സി​യൻ സി​ദ്ധാ​ന്തം സാർ​വ​ലൗ​കിക പ്ര​സ​ക്തി (universal significance) ഉള്ള​താ​ണു്. സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ പ്ര​സ​സ​ക്തി​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ പ്ര​സി​ദ്ധ​മായ പ്ര​സ്താ​വ​ത്തി​ന്റെ പശ്ചാ​ത്ത​ലം ഇതാ​ണു്.

ഈ ഉള്ള​ട​ക്ക​ത്തെ [ജർ​മ​നി​യി​ലെ ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്താ​ലും മത​ത്താ​ലും നി​ഗൂ​ഹി​ത​മാ​യി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന ജന​ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ ദാ​രു​ണ​ത​യെ]പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​മർ​ശ​നം, നേർ​ക്കു​നേ​രെ​നി​ന്ന് മല്ല​ടി​ക്കുന വി​മർ​ശ​ന​മാ​ണു് (criticism in hand to hand combat). അത്ത​രം ഒരു സമ​ര​ത്തിൽ ശത്രു ‘തനി​ക്കൊ​ത്തൊ​പ്പം ആഭി​ജാ​ത്യ​മു​ള്ള​വ​നാ​ണോ’ (noble) സമ​നാ​ണോ ‘താ​ത്പ​ര്യം തോ​ന്നി​പ്പി​ക്കാൻ പോ​ന്ന​വ​നാ​ണോ (interesting) എന്നൊ​ന്നും പ്ര​ശ്ന​മാ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. അവനെ അടി​ക്കുക (strike) എന്ന​താ​ണു് പ്ര​ധാ​നം… [175]

വി​മർ​ശ​നം എന്ന ആശ​യ​ത്തി​നു് ഒരി​ക്ക​ലും ആയുധം കൊ​ണ്ടു​ള്ള വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ സ്ഥാ​നം ഏറ്റെ​ടു​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. ഭൗ​തീ​ക​ശ​ക്തി​യെ ഭൗ​തി​ക​ശ​ക്തി​കൊ​ണ്ടു മാ​ത്ര​മേ കീ​ഴ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​വൂ. എന്നാൽ ജന​സ​ഞ്ച​യ​ത്തി​നു​മേൽ സ്വാ​ധീ​നം നേ​ടു​ന്ന​തോ​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്തം ഒരു ഭൗ​തീ​ക​ശ​ക്തി​യാ​യി തീ​രു​ന്നു. വി​പ്ല​വ​ക​ര​മാ​കു​ന്ന​തോ​ടെ​യാ​ണു്… സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന് (ജന​ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ളെ സ്വാ​ധാ​നി​ക്കാ​നു​ള്ള) കെ​ല്പു ലഭി​ക്കു​ന്ന​തു്. വി​പ്ല​വ​ക​ര​മാ​വുക എന്നാൽ കാ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ വേ​രു​ക​ളി​ലേ​ക്കി​റ​ങ്ങി​ച്ചെ​ല്ലുക എന്നാ​ണർ​ത്ഥം. എന്നാൽ മനു​ഷ്യ​രെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ‘കാ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ വേര്’ മനു​ഷ്യൻ തന്നെ​യാ​ണു്. [176]

ജർ​മ​നി​യി​ലെ കാർ​ഷി​ക​യു​ദ്ധ​ത്തിൽ പീ​ഡി​ത​രു​ടെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​യി ‘മി​സ്റ്റി​സി​സം’ എങ്ങ​നെ പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചി​രു​ന്നു എന്ന എം​ഗൽ​സി​ന്റെ വി​വ​ര​ണ​വും അപ​ബോ​ധ​സ​ങ്ക​ല്പ​ത്തി​ലേ​ക്കു് വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​ന്ന​താ​ണു്. 16-ം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ, മത​യു​ദ്ധ​ങ്ങൾ എന്നു വി​ളി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു​പോ​രു​ന്ന സമ​ര​ങ്ങ​ളി​ലും സ്പ​ഷ്ട​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ വർ​ഗ​താ​ത്പ​ര്യ​ങ്ങൾ പ്ര​തി​ഫ​ലി​ച്ചു​കാ​ണു​ന്നു​ണ്ടു് എന്നു എം​ഗൽ​സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. ‘അവയും വർ​ഗ​സ​മ​ര​ങ്ങൾ തന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു… ഈ വർ​ഗ​താ​ത്പ​ര്യ​ങ്ങൾ മത​മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ങ്ങൾ പ്ര​തി​ഫ​ലി​ച്ചു​കാ​ണു​ന്നു​ണ്ടു് എന്നു് എം​ഗൽ​സ് വാ​ദി​ക്കു​ന്നു. ‘അവയും വർ​ഗ​സ​മ​ര​ങ്ങൾ തന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു… ഈ വർ​ഗ​താ​ത്പ​ര്യ​ങ്ങൾ മത​മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ (shibboleths) വേ​ഷം​കെ​ട്ടി​യാ​ണു് വന്നി​രു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും.’ നി​യ​മ​വും രാ​ഷ്ട്ര​മീ​മാം​സ​യു​മെ​ല്ലാം ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഉപ​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളാ​യി നി​ല​നി​ന്നി​രു​ന്ന ആ കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ പള്ളി​പ്ര​മാ​ണ​ങ്ങൾ​ക്കു രാ​ഷ്ട്രീയ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്ഥാ​ന​മാ​ണു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തെ​ന്നും ബൈബിൾ വാ​ക്യ​ങ്ങൾ​ക്കു കോ​ട​തി​യിൽ നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ വകു​പ്പു​ക​ളു​ടെ പ്ര​ധാ​ന്യം ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നും എം​ഗൽ​സ് ചൂ​ണ്ടി​കാ​ട്ടു​ന്നു. മധ്യ​കാ​ല​യു​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലെ ജന്മി​ത്ത​വ്യ​വ​സ്ഥ​യോ​ടു​ള്ള വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മായ പ്ര​തി​ഷേ​ധം സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങൾ​ക്ക​നു​സൃ​ത​മാ​യി ‘മി​സ്റ്റി​സിസ’ത്തി​ന്റെ​യോ പ്ര​ക​ട​മായ മത​നി​ഷേ​ധ​ത്തി​ന്റേ​യോ (open heresy) സാ​യു​ധ​സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ​ത​ന്നെ​യോ രൂപം കൈ​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു എന്നു് മധ്യ​കാ​ല​യു​ഗ​ത്തി​ലെ സമ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ചരി​ത്രം വി​വ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് എം​ഗൽ​സ് സി​ദ്ധാ​ന്തി​ക്കു​ന്ന​തു് ഈ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തിൽ പ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണു്. [177]

ഭര​ണ​ഘ​ട​നാ​മാ​റ്റ​ങ്ങൾ​ക്കാ​യി മു​റ​വി​ളി​കൂ​ട്ടി​യി​രു​ന്ന ‘ലിബറൽ’ സം​ഘ​ട​ന​ക​ളെ വി​മർ​ശി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്നു:

ജർ​മ​നി​യി​ലെ പ്രാ​യോ​ഗി​ക​ബു​ദ്ധി​യു​ള്ള (practical) രാ​ഷ്ട്രീ​യ​പാർ​ട്ടി തത്വ​ചി​ന്ത​യു​ടെ നി​ഷേ​ധ​ത്തി​നാ​യി വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു വെ​റു​തെ​യ​ല്ല ഉന്ന​യി​ക്കു​ന്നു എന്ന​ത​ല്ല അവ​രു​ടെ തെ​റ്റ്. ഈ ആവ​ശ്യം ഉന്ന​യി​ക്കു​ന്ന​തിൽ വച്ചു് നി​രി​ത്തി​ക്ക​ള​യു​ന്നു എന്ന​താ​ണ്… തത്വ​ചി​ന്ത​യ്ക്കു​നെ​രെ പു​റം​തി​രി​ഞ്ഞു നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും, മുഖം തി​രി​ച്ചു​നി​ന്നു് കുറെ പൊ​ള്ള​യായ കോ​പ​വ​ച​സു​കൾ പി​റു​പി​റു​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ നി​ഷേ​ധി​ക്കാ​നാ​വും. എന്ന​വർ കരു​തു​ന്നു. യഥാർ​ത്ഥ​മായ. ജീ​വ​നു​ളള ബീ​ജ​ങ്ങ​ളെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു ആക്ക​ണം എന്നു വാ​ദി​ക്കു​മ്പോൾ അവർ ജർ​മ​നി​യെ സം​ബ​ധി​ച്ചി​ട​ത്തൊ​ളം ഈ യഥാർ​ത്ഥ ജീ​വ​നു​ള്ള ബീജം തല​യ്ക്കു​ക​ത്തു മാ​ത്ര​മേ വളർ​ന്നി​ട്ടു​ള്ളൂ എന്നു മറ​ക്കു​ന്നു. ഒറ്റ​വാ​ക്കിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ തത്വ​ചി​ന്ത​യെ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​മാ​ക്കാ​തെ നമു​ക്ക​തി​നെ മറി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. [178]

അപ​ബോ​ധ​ത്തെ​യും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തേ​യും കു​റി​ച്ചു​ള്ള മാർ​ക്സി​ന്റെ സങ്ക​ല്പ​ത്തെ മന​സി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തി​നു് ഈ പ്ര​സ്താ​വം ഏറെ സഹാ​യ​ക​മാ​ണു്. ഒന്നാ​മ​താ​യി, അതു് കേ​വ​ല​യു​ക്തി ചി​ന്ത​കൊ​ണ്ടു് മതം, അന്ധ​വി​ശ്വാ​സം, ഉട്ടോ​പ്പി​യൻ ആശ​യ​വാ​ദം എന്നി​ങ്ങ​നെ പല രൂ​പ​ങ്ങ​ളിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന അപ​ബോ​ധ​ത്തെ മറി​ക​ട​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല എന്ന വസ്തു​ത​യി​ലേ​ക്കു വിരൽ ചൂ​ണ്ടു​ന്നു. രണ്ടാ​മ​താ​യി, ഇത്ത​രം പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​മി​ഥ്യ​ക​ളു​ടെ ഉച്ചാ​ട​നം, ഈ മി​ഥ്യ​കൾ​ക്കു​യിർ​നൽ​കു​ന്ന സാ​മു​ഹി​കാ​വ​സ്ഥ​കൾ പൂർ​ണ​മാ​യി ഇല്ലാ​യ്മ ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​ലൂ​ടെ മാ​ത്ര​മേ സാ​ദ്ധ്യ​മാ​കു എന്നു വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കു​ന്നു. താ​ത്ത്വി​ക​രം​ഗ​ത്തും പ്രാ​യോ​ഗിക പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ രം​ഗ​ത്തും ഈ സി​ദ്ധാ​ന്തം നമു​ക്കേ​റെ സഹാ​യ​ക​മാ​ണു്. പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം ‘വെറും മി​ഥ്യ​യാ​ണെ​ന്ന മു​പ്പ​തു​ക​ളി​ലെ മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ ധാരണ, ഹ്ര​സ്വ​കാല വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു എന്നും, ബൂർ​ഷ്വാ​ചൂ​ഷ​ണ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ തു​ടർ​ന്നു​ള്ള നി​ല​നിൽ​പ് ഇന്നും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര മി​ഥ്യ​കൾ​ക്കു് ജന്മം​നൽ​കു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്നും, അതു​കൊ​ണ്ടു് ഇവ​യ്ക്കെ​തി​രായ വി​മർ​ശ​നം മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം, അടി​യ​ന്തിര പ്രാ​ധാ​ന്യ​മു​ള്ള കർ​ത്ത​വ്യ​മാ​ണെ​ന്നു​മു​ള്ള ബോധം ഇന്നു് അനു​പേ​ക്ഷ​ണീ​യ​മാ​ണു്.

ഈ ഘട്ട​ത്തിൽ അപ​ബോ​ധ​വും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​വും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധം എന്താ​ണെ​ന്ന ചോ​ദ്യം സം​ഗ​ത​മാ​ണു്. ഏറെ സങ്കീർ​ണ​മാ​ണു് ഈ പ്ര​ശ്നം. ഒന്നാ​മ​താ​യി, പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം എന്ന പദം പല​പ്പോ​ഴും നി​യ​ത​മായ താ​ത്ത്വിക അർ​ത്ഥ​ത്തി​ല​ല്ല മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​കൾ ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചു പോ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള​തു്. പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​സ​മ​രം (ideological struggle), തൊ​ഴി​ലാ​ളി​വർഗ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം തു​ട​ങ്ങിയ പ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങൾ ലെ​നി​ന്റെ കൃ​തി​ക​ളിൽ​ത്ത​ന്നെ ധാ​രാ​ള​മാ​യി കാ​ണാ​നു​ണ്ടു്. രണ്ടാ​മ​താ​യി, പ്ര​ത്യ​യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​വും അപ​ബോ​ധ​ധ​വും തമ്മിൽ പല​പ്പോ​ഴും കൂ​ട്ടി​ക്കു​ഴ​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ചർ​ച്ച​ക​ളാ​ണു് നട​ന്നി​ട്ടു​ള്ള​തു്. ഇതി​ന്റെ കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു കട​ക്കാൻ ഏതാ​യാ​ലും ഈ ലേ​ഖ​ന​ത്തിൽ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. നമ്മു​ടെ ചർ​ച്ച​യെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം സഹാ​യ​ക​മാ​കാ​വു​ന്ന ചില പരി​കൽ​പ​നാ​പ​ര​മായ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങൾ മാ​ത്ര​മേ ഇവിടെ ചർ​ച്ച​ചെ​യ്യു​ന്നു​ള്ളു.

‘പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം’ എന്ന പദം, ലെ​ഫെ​ബ്വെ​റെ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു പോലെ, അനു​ഭ​വൈ​കര പ്ര​മാ​ണ​വാ​ദി​ക​ളു​ടേ​യും കോണ്‍ഡി​ല്ല​ക്കി​നെ​പ്പോ​ലെ​യു​ള്ള യാ​ന്ത്രി​ക​ഭൗ​തി​ക​വാ​ദി​ക​ളു​ടേ​യും സൃ​ഷ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു. ഇവർ, ഇന്ദ്രി​യാ​നു​ഭൂ​തി​ക​ളിൽ നി​ന്നു് എങ്ങ​നെ അമൂർ​ത്ത സങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് എത്തി​ച്ചേ​രാം എന്നു് പഠി​ക്കാ​നാ​ണു് ശ്ര​മി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു്. ഈ സ്കൂ​ളിൽ​പെ​ട്ട ചി​ന്ത​ക​ന്മാ​രെ ഐഡി​യൊ​ളോ​ഗ്സ് (ideologues) എന്നും, ഈ ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ ഐഡി​യോ​ള​ജി എന്നു​മാ​ണു് അന്നു വി​ളി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു്. എന്നാൽ, ഐഡി​യോ​ള​ജി​സ്റ്റ് സ്കൂ​ളി​ന്റെ പത​ന​ത്തോ​ടെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം എന്ന പദ​ത്തി​നും അർ​ത്ഥ​മാ​റ്റം സം​ഭ​വി​ച്ചു. ഈ അർ​ത്ഥ​മാ​റ്റ​ത്തെ മാർ​ക്സും. എം​ഗൽ​സും അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. എന്താ​യി​രു​ന്നു ഈ അർ​ത്ഥ​മാ​റ്റം? ഒന്നാ​മ​താ​യി, ഈ പദം ഒരു സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​ന്റെ പേ​രെ​ന്ന നി​ല​വി​ട്ടു് സി​ദ്ധാ​ന്തം വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന ഒരു പ്ര​തെ​ഫെ​ബ്വെ​റെ​ി​ഭാ​സ​ത്തി​ന്റെ വി​വ​ര​ണ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു. രണ്ടാ​മ​താ​യി, ഫ്ര​ഞ്ച് ഐഡി​യൊ​ളോ​ഗു​ക​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ചില ആവി​ഷ്കാ​ര​ങ്ങ​ളെ കാ​ര​ണ​താ മന​ശ്ലാ​സ്ത്രം​കൊ​ണ്ടു് വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കാ​നു​ള്ള ഒരാ​യു​ധ​മാ​യി​രു​ന്നു പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം. ജർമൻ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം പോ​ലു​ള്ള കൃ​തി​ക​ളിൽ മാർ​ക്സും എം​ഗൽ​സും ഈ പരി​ക​ല്പ​ന​യു​ടെ വ്യാ​പ്തി വി​ക​സി​പ്പി​ച്ചു. അതോടെ ‘ഒരു പ്ര​ത്യേക കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലെ പ്ര​ത്യേക സമൂ​ഹ​ത്തി​ലെ സാ​മു​ഹ്യാ​വി​ഷ്കാ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ പഠനം’ എന്ന അർ​ത്ഥം പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​നു കൈ​വ​ന്നു. മൂ​ന്നാ​മ​താ​യി, സു​താ​ര്യത/അതാ​ര്യത, ബാ​ഹ്യ​രൂ​പം/ സത്ത തു​ട​ങ്ങിയ വ്യ​തി​രേ​ക​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന സാ​മു​ഹ്യ​യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കാൻ സഹാ​യി​ക്കു​ന്ന ഒരു പരി​ക​ല്പ​ന​യാ​യി ‘പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം’ [179] പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​പ​റ്റി​യു​ള്ള മാർ​ക്സി​യൻ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ ലെ​ഫെ​ബ്വെ​റെ സം​ഗ്ര​ഹി​ച്ചു വി​വ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്.

1. പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​മാ​ണു്. പക്ഷേ, ഈ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യം ശി​ഥി​ല​വും ഭാ​ഗീ​ക​വു​മാ​ണു്. യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തി​ന്റെ സമ​ഗ്ര​ത​യെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ അവ​ബോ​ധ​ത്തി​നു് ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളാ​നാ​വി​ല്ല. കാരണം, ഈ അവ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ഉപാ​മ​ധി​കൾ​ത​ന്നെ സീ​മാ​ബ​ദ്ധ​മാ​ണു്.
2. പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത​ങ്ങൾ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ പ്ര​തി​ഫ​ലി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നു പകരം വി​ഭ്രം​ശി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു് (refract) ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം മേൽ​ക്കോ​യ്മ നേ​ടി​യി​ട്ടു​ള്ള വർ​ഗ​ങ്ങൾ​ക്കു സ്വീ​കാ​ര്യ​മായ പഴയ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളും പഴയ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടു​ക​ളും പഴയ പദാ​വ​ലി​ക​ളും ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്നു എന്ന​താ​ണു് ഈ അപ​ഭ്രം​ശ​ത്തി​നു് കാ​ര​ണ​മാ​കു​ന്ന​തു്.
3. അവ കൂടി പങ്കു​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന ചരി​ത്ര പ്ര​കി​യ​യു​ടെ ഉൽ​പ​ന്ന​മായ ഈ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര ആവി​ഷ്ക്കാ​ര​ങ്ങൾ സ്വയം സമ്പൂർ​ണത അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ടു​ന്നു. സ്വയം സമ്പൂർ​ണ്ണ​മാ​ണെ​ന്ന പ്ര​തീ​തി ജനി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. എന്നാൽ ശിഥില യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ സമ​ഗ്ര​ത​യെ​പ്പ​റ്റി അമൂർ​ത്ത​വും അയ​ഥാർ​ത്ഥ​വും മി​ഥ്യാ​പൂർ​ണ​വു​മായ ഒരു സി​ദ്ധാ​ന്തം പട​ച്ചു​വി​ടു​ന്ന​തി​ലു​ടെ​യാ​ണു് സാർ​വ്വ​ലൗ​കീ​ക​മാ​ണെ​ന്ന അതി​ന്റെ നാ​ട്യ​ത്തെ ന്യാ​യീ​ക​രി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന​തു്. പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ അപ്ര​ഭം​ശി​പ്പി​ച്ചു് മാ​ത്രം അവ​ത​രി​ച്ചി​ക്കു​ന്ന ഒന്നാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന​തും ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്.
4. ഇങ്ങ​നെ നോ​ക്കു​മ്പോൾ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ​ക്കു് രണ്ടു വശ​മു​ണ്ടെ​ന്നു കാണാം. ഒരു വശ​ത്തു്, അവ സാ​മാ​ന്യ​വും ഊഹാ​പോ​ഹ​പ​ര​വും അമൂർ​ത്ത​വു​മാ​യി​രി​ക്കും. മറു​വ​ശ​ത്തു് പരി​നി​ശ്ചി​ത​വും ഇടു​ങ്ങി​യ​തു​മായ താ​ല്പ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ​യാ​വും അവ പ്ര​തി​നി​ധീ​ക​രി​ക്കുക. പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം അതി​ന്റെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളു​ടെ തന്നെ വ്യാ​പ്തി​യെ​പ്പ​റ്റി​യോ അതി​ന്റെ ഉത്പ​ന്ന​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യോ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടു് അതു് സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന ഫല​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യോ എന്തി​ന്റെ ഫല​മാ​ണു് അതു് എന്ന​തി​നെ​പ്പ​റ്റി​യോ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​നു് അറി​യാ​നാ​വി​ല്ല. യഥാർ​ത്ഥ​മായ എന്തു്, എങ്ങ​നെ എന്ന ചോ​ദ്യ​ങ്ങൾ അതി​ന്റെ കണ്ണിൽ പെ​ടു​ന്നേ​യി​ല്ല. ഈ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രാ​വി​ഷ്കാ​ര​ങ്ങൾ അനി​വാ​ര്യ​മാ​യും വർ​ഗ​ങ്ങൾ തമ്മി​ലും രാ​ജ്യ​ങ്ങൾ തമ്മി​ലു​മൊ​ക്കെ​യു​ള്ള സമ​ര​ങ്ങ​ളിൽ ആയു​ധ​മാ​കാ​റു​ണ്ടു്. പക്ഷേ, ഈ സമ​ര​ങ്ങ​ളിൽ ഭാ​ഗ​ഭാ​ക്കു​ക​ളാ​വു​ന്ന വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങൾ​ക്കു് യഥാർ​ത്ഥ താൽ​പ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ മറ​ച്ചു​പി​ടി​ക്കാ​നാ​വും അതു പല​പ്പോ​ഴും സഹാ​യി​ക്കുക.
5. യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​മാ​ണു് പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് അതൊ​രി​ക്ക​ലും പൂർ​ണ​മാ​യും നു​ണ​യാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നി​ല്ല. മി​ഥ്യ​യെ​യും നു​ണ​ക​ളെ​യും മി​ത്തു​ക​ളെ​യും ഉട്ടോ​പ്പി​യ​ക​ളെ​യു​മൊ​ക്കെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ രൂ​പ​ങ്ങ​ളാ​യി കാ​ണാ​മെ​ങ്കി​ലും അവ​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​ല​യി​രു​ത്ത​ലു​കൾ അവ സമൂ​ഹ​ത്തിൽ വഹി​ക്കു​ന്ന പങ്കി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലാ​വ​ണം. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​ന്, ചില ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ അതു് യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ വി​ക​ല​പ്പെ​ടു​ത്താ​നോ ജന​ങ്ങ​ളെ അടി​ച്ച​മർ​ത്താ​നോ സഹാ​യ​ക​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​ത​ന്നെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ ചി​ന്ത​യു​ടെ മൂ​ല്യ​നിർ​ണ്ണ​യം പശ്ചാ​ദ്ദർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ സാ​ഹാ​യ​ത്തോ​ടെ മാ​ത്രം വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മായ വി​മർ​ശ​നോ​പാ​ധി​ക​ളു​ടെ സഹാ​യ​ത്തോ​ടെ മാ​ത്രം ചെ​യ്യാ​വു​ന്ന ഒന്നാ​ണു്.

പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്മി​നും (പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​നും – praxis) അവ​ബോ​ധ​ത്തി​നും ഇടയിൽ മാ​ദ്ധ്യ​മി​ക​മായ ഒരു പങ്കാ​ണു് വഹി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഈ മാ​ദ്ധ്യ​മി​കത ചി​ല​പ്പോൾ ഒരു മറ​യാ​യോ അവ​ബോ​ധ​ത്തി​നു മേ​ലു​ള്ള ഒരു ചങ്ങ​ല​യാ​യോ തീ​രു​ന്നു. ഭാ​ഷ​യ്ക്കു് പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ ഒരു മാനം കൈ​വ​രു​ന്ന​തു് ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. [180]

പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഈ സ്വ​ഭാ​വ​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഉൾ​ക്കാ​ഴ്ച​കൾ ഓരോ​ന്നും സാം​സ്കാ​രിക പ്ര​തി​ഭാ​സ​ങ്ങ​ളു​ടെ വി​മർ​ശ​ന​ത്തെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം പ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണു് എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് അവ​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഒരു വി​ശ​ക​ല​നം ഇവിടെ ആവ​ശ്യ​മാ​യി വരു​ന്നു. (ലെ​ഫെ​ബ്വ​റെ​യു​ടെ സം​ഗ്ര​ഹ​ത്തെ കല​വ​റ​കൂ​ടാ​തെ​യ​ല്ല ആശ്ര​യി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്നു​കൂ​ടി ഇവിടെ പറ​ഞ്ഞു​വ​യ്ക്ക​ട്ടെ, കാരണം, ചി​ല​യി​ട​ത്തൊ​ക്കെ അതു് സാ​മൂ​ഹ്യ​ശാ​സ്ത്ര​വാ​ദ​പ​ര​വും, മനഃ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​ത്ര​വാ​ദ​പ​ര​വും ആവു​ന്നു​ണ്ടെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു. എങ്കി​ലും ചർ​ച്ച​യ്ക്കു​ളള ഒരു ചട്ട​ക്കൂ​ടു് അതു് പ്ര​ദാ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു് അതിനെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു​വാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തു് സഹാ​യ​ക​മാ​വു​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു. മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ചർച്ച വല്ലാ​തെ നീ​ണ്ടു പോ​വാ​തി​രി​ക്കാ​നും ഇത്ത​രം ഒരു പരി​നി​ശ്ചി​ത​മായ ചട്ട​ക്കൂ​ടു് ആവ​ശ്യ​മാ​ണു്. ഏതാ​യാ​ലും ഒരു പരി​ധി​വ​രെ ഈ ഖണ്ഡ​ത്തിൽ ലളി​ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു ചർച്ച ചു​രു​ങ്ങു​ന്നു​ണ്ടു് എന്നും ആദ്യം​ത​ന്നെ സമ്മ​തി​ക്കു​ന്നു.)

ആദ്യ​മാ​യി, പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ അവ​ബോ​ധ​ത്തി​നു് സാ​മു​ഹ്യ​സ​മ​ഗ്ര​ത​യെ പൂർ​ണ​മാ​യി ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളാ​നാ​വി​ല്ല എന്ന നി​ദർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ വി​വ​ക്ഷ​കൾ എന്താ​ണെ​ന്നു് നോ​ക്കാം. യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ സു​താ​ര്യം—അതാ​ര്യം എന്ന ബിം​ബ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ (images) നോ​ക്കി​ക്കാ​ണാ​മെ​ന്നു് നേ​ര​ത്തെ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടി​യ​തു് ഇവിടെ പ്ര​സ​ക്ത​മാ​വു​ന്നു. സാ​മു​ഹ്യ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളും സാ​മു​ഹി​കാ​വ​സ്ഥ​ക​ളും സു​താ​ര്യ​മാ​ണ്, അല്ലെ​ങ്കിൽ, അതാ​ര്യ​മാ​ണു് എന്നു​ള്ള പ്ര​സ്താ​വ​ങ്ങൾ ആപേ​ക്ഷി​ക​വും ചരി​ത്ര​പ​രി​നി​ഷ്ഠ​വു​മാ​ണു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​ന്, മാ​റ്റ​ക്ക​ച്ച​വ​ടം (barter) മാ​ത്രം നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന ഒരു സമ്പ​ദ്വ്യ​വ​സ്ഥ​യി​ലെ ‘അങ്ങാ​ടി’ (market) ബൂർ​ഷ്വാ വ്യ​വ​സ്ഥ​യി​ലെ അങ്ങാ​ടി​യു​മാ​യി തട്ടി​ച്ചു നോ​ക്കു​മ്പോൾ സു​താ​ര്യ​മാ​ണു്. അതു​പോ​ലെ വർ​ഗ​സ​മ​രം മൂർ​ച്ഛി​ക്കു​ന്ന ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ സാ​മൂ​ഹ്യ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളെ ചു​ഴ്‌​ന്നു​നിൽ​ക്കു​ന്ന മഞ്ഞിൻ​പ​ട​ല​ങ്ങൾ വലി​യൊ​ര​ള​വു​വ​രെ അലി​ഞ്ഞു​പോ​കു​ന്ന​തു കൊ​ണ്ടു് ഈ ഘട്ട​ങ്ങ​ളി​ലെ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യം ആപേ​ക്ഷി​ക​മായ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ സു​താ​ര്യ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. എന്നാൽ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ മാ​ദ്ധ്യ​മി​കത പല​പ്പോ​ഴും മി​ഥ്യ​യായ ഒരു സു​താ​ര്യത സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ബൂർ​ഷ്വാ സാ​മ്പ​ത്തിക ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ലെ ‘ചര​ക്കി​ന്റെ’ (commodity) കാ​ര്യം തന്നെ എടു​ക്കാം. മാർ​ക്സി​ന്റെ വാ​ക്കു​ക​ളിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ, ‘ചര​ക്ക്, ഒറ്റ​നോ​ട്ട​ത്തിൽ എളു​പ്പ​ത്തിൽ മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​വു​ന്ന ഒരു തു​ച്ഛ​മായ വസ്തു ആണെ​ന്നാ​ണു് തോ​ന്നുക—എന്നാൽ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്തു​നോ​ക്കു​മ്പോൾ അതു് ഒരു​പി​ടി അധി​ഭൗ​തിക വാ​ദ​പ​ര​മായ സു​ക്ഷ്മ​സ​ങ്കീർ​ണ​ത​ക​ളും (subtletics) ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ കു​ശാ​ഗ്ര​മ​തി​ത്വ​വും ഉള്ള ഒന്നാ​ണെ​ന്നു കാണാം. [181] ചര​ക്കു​ല്പാ​ദ​ന​ത്തെ നി​ഗു​ഹ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന ബുർ​ഷ്വാ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ കരി​മ​ഞ്ഞാ​ണു് സങ്കീർ​ണ​ത​കൾ​ക്കു കാ​ര​ണ​മാ​യി ഭവി​ക്കു​ന്ന​തു്. ചര​ക്കു​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള കപ​ട​മാ​യ​വ്യ​ക്തത, ബൂർ​ഷ്വാ വ്യ​വ​സ്ഥ​യിൽ ആളു​കൾ​ക്കു​മേൽ ആളുകൾ നട​ത്തു​ന്ന ചൂ​ഷ​ണ​ത്തെ പണ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​താ​പം എന്ന മി​ഥ്യ​കൊ​ണ്ടു് മറ​ച്ചു​പി​ടി​ക്കു​ന്ന നി​ഗൂ​ഹന പ്ര​ക്രി​യ​യു​ടെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു്. ‘പണ​ത്തി​നു മേലെ പരു​ന്തും പറ​ക്കി​ല്ല’ എന്ന സാ​മാ​ന്യ​ബു​ദ്ധി​യു​ടെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്രം പീ​ഡി​ത​രു​ടേ​മേൽ അടി​ച്ചേൽ​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ‘ബു​ദ്ധി​ശു​ന്യ​ത​യാ​വു​ന്ന​ത്’ ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. ചര​ക്കി​നെ വി​ഗ്ര​ഹ​ങ്ങ​ളാ​ക്കു​ന്ന പ്ര​ക്രിയ (fetishism of commodities) എന്ന പരി​ക​ല്പ​ന​യി​ലൂ​ടെ മാർ​ക്സ് വി​ശ​ദ​മാ​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ്ര​തി​ഭാ​സ​വും മറ്റൊ​ന്ന​ല്ല. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യായ ഉത്പ​ന്ന​ങ്ങൾ അവ​രിൽ​നി​ന്നു് അന്യ​വ​ത്കൃ​ത​മാ​യി അവർ​ക്കു് താ​ങ്ങാ​നാ​വാ​ത്ത വി​ല​യു​ള്ള ചര​ക്കു​ക​ളാ​യി കട​ക​ളി​ലെ ചി​ല്ല​ല​മാ​രി​ക​ളിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​മ്പോൾ ഏറി​യാൽ തീ പി​ടി​ച്ച വിലയെ ശപി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തോ​ളം മാ​ത്രം എത്തി​നി​ന്നു​പോ​കു​ന്ന വർ​ഗ​ബോ​ധം ഈ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര ഉപ​ജാ​പ​ത്തി​ന്റെ ഇര​യാ​ണു്. എന്നാൽ അദ്ധ്വാ​ന​ത്തി​ന്റെ സഞ്ചി​ത​രൂ​പ​മായ ഈ ചര​ക്കു​ക​ളെ ചു​ഴ​ന്നു​നിൽ​ക്കു​ന്ന അജ്ഞേ​യ​ത​യു​ടെ മറ നീ​ക്കി​ക്കാ​ണു​മ്പോൾ മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ കാ​രു​ണ്യ​ര​ഹി​ത​മാ​യി ചു​റ്റി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന പൽ​ച്ച​ക്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ഭീ​ഷ​ണ​രൂ​പം വെ​ളി​വാ​കും. എന്നാൽ ഈ സമ​ഗ്ര​ദർ​ശ​ന​ത്തെ അസാ​ദ്ധ്യ​മാ​ക്കു​ന്ന​ത​ര​ത്തിൽ ഭാ​ഗി​ക​വും ശി​ഥി​ല​വു​മാ​യി മാ​ത്രം യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു് പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. ഇത്ത​രം പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു ബൃ​ഹ​ദ്ഗ്ര​ന്ഥാ​വ​ലി തന്നെ​യാ​ണു് ക്ലാ​സി​ക്കൽ ബൂർ​ഷ്വാ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​ശാ​സ്ത്രം.

പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തെ വി​ഭ്രം​ശി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു് ചെ​യ്യു​ന്ന​തു് എന്ന​തു് അതി​ന്റെ നി​ഗൂ​ഹ​ന​പ​ര​മായ പങ്കി​ന്റെ സ്വാ​ഭാ​വിക പരി​ണാ​മ​മാ​ണു്. തങ്ങൾ പ്ര​ച​രി​പ്പി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന മി​ഥ്യാ​ധാ​ര​ണ​ക​ളെ കഴി​യു​ന്ന​ത്ര പകി​ട്ടാർ​ന്ന വേ​ഷ​ഭു​ഷാ​ദി​കൾ അണി​യി​ച്ച​വ​ത​രി​പ്പി​ക്കാൻ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​കാ​ര​ന്മാർ ശ്ര​മി​ക്കാ​റു​ണ്ടു്. ആവ​ശ്യ​മാ​വു​മ്പോൾ പച്ച​നു​ണ​കൾ പട​ച്ചു​വി​ടാൻ അവർ മടി​ക്കാ​റി​ല്ല എന്ന​തു് ശരി​യാ​ണു്. പക്ഷേ, ആവു​ന്ന​ത്ര സത്യ​പ്ര​തീ​തി ജനി​പ്പി​ക്കാൻ അവർ ശ്ര​ദ്ധി​ക്കാ​റു​ണ്ടു്. പഴയ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളേ​യും, പഴയ കാ​വ്യ​ഭാ​ഷ​യേ​യും ഒക്കെ അവർ ഇതി​നാ​യി ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്നു. വ്യാ​വ​സാ​യിക വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ കാ​ല​ത്തു് ദു​സ്സ​ഹ​വും അമാ​ന​വീ​കൃ​ത​വു​മായ ജീ​വി​താ​വ​സ്ഥ​ക​ളി​ലേ​ക്കു വലി​ച്ചെ​റി​യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന കു​ലി​ത്തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ​ക്കു മി​ഥ്യാ​സാ​ന്ത്വ​ന​മ​രു​ളാൻ ക്രി​സ്തു​മ​തം വഹി​ച്ച​പ​ങ്കു് സു​വി​ദി​ത​മാ​ണു്. ദാ​രി​ശ്ര്യ​രേ​ഖ​യ്ക്കു താഴെ ഉഴ​ലു​ന്ന ഇന്ത്യൻ ജന​ത​യോ​ടു് നി​ഷ്കാ​മ​കർ​മ​ത്തി​ന്റെ ആവ​ശ്യ​ക​ത​യെ​പ്പ​റ്റി ഗീ​ത​യു​ടേ​യും ഉപ​നി​ഷ​ത്തു​ക്ക​ളു​ടേ​യും വാ​ഗാ​ടോ​പ​ത്തി​ന്റെ സഹാ​യ​ത്തോ​ടെ ഉൽ​ബോ​ധി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ‘ജറ്റു​യു​ഗ​സ്വാ​മി​മാ​രെ’ മു​ട്ടി​നു​മു​ട്ടി​നു കണ്ടു​തു​ട​ങ്ങി​യി​ട്ടു​ള്ള​തി​ന്റെ പ്ര​സ​ക്തി​യും മറ്റൊ​ന്ന​ല്ല.

പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്രം ജനി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ‘സ്വയം സമ്പൂർ​ണം’ എന്ന പ്ര​തീ​തി​യു​ടെ രഹ​സ്യം മന​സ്സി​ലാ​ക്കുക എന്ന​തു് പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​മി​ഥ്യ​കൾ​ക്കെ​തി​രായ സമ​ര​ത്തിൽ ഏറെ പ്രാ​ധാ​ന്യ​മർ​ഹി​ക്കു​ന്നു. പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​കാ​ര​ന്മാ​രു​ടെ ചരി​ത്രം തൊഴിൽ വി​ഭ​ജ​ന​ത്തോ​ളം തന്നെ പഴ​ക്ക​മു​ള്ള​താ​ണെ​ന്ന ലെ​ഫെ​ബ്വെ​റെ​യു​ടെ വാദം ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. കാ​യി​ക​വും ബു​ദ്ധി​പ​ര​വു​മായ അദ്ധ്വാ​നം വേർ​പി​രി​ഞ്ഞ​തോ​ടെ, ഉപ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ സഹാ​യ​ത്തോ​ടെ​യു​ള്ള അദ്ധ്വാ​ന​വും, മനു​ഷ്യ​രെ​ത്ത​ന്നെ ഉപ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ക്കു​ന്ന അദ്ധ്വാ​ന​വും എന്ന ഒരു വി​ഭ​ജ​ന​വും നി​ല​വിൽ വന്നു. ഭൗ​തി​ക​മ​ല്ലാ​ത്ത മാ​ദ്ധ്യ​മ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യു​ള്ള ഈ നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ങ്ങ​ളിൽ ഭാഷ പ്ര​ധാ​ന​മായ ഒരു പങ്കു വഹി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഈ ഘട്ടം മുതൽ അവ​ബോ​ധ​ത്തെ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് അടർ​ത്തി​യെ​ടു​ത്തു് അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക​ര​ണം ‘സാ​ധി​ക്കാം എന്ന നി​ല​വ​ന്നു. ‘ശു​ദ്ധ​സി​ദ്ധാ​ന്ത’ങ്ങൾ ഉട​ലെ​ടു​ത്ത​തി​ങ്ങ​നെ​യാ​ണു്. അമൂർ​ത്ത​മായ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​കൾ സൃ​ഷ്ടി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു തു​ട​ങ്ങി. മതവും പ്ര​കൃ​തി​യു​മാ​യു​ള്ള നാ​ഭീ​നാ​ള​ബ​ന്ധം മു​റി​ഞ്ഞ​തോ​ടെ ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​വും തത്ത്വ​ചി​ന്ത​യും ആവർ​ഭ​വി​ച്ചു. സദാ​ചാ​ര​സം​ഹി​ത​കൾ ആചാ​രാ​നു​ഷ്ഠാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്ഥാ​നം ഏറ്റെ​ടു​ത്തു. എന്നാൽ സാ​മു​ഹ്യ​ബ​ന്ധ​ങ്ങൾ തന്നെ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മാ​യ​തോ​ടെ ഈ അമൂർ​ത്ത​മായ ആവി​ഷ്ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളും യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​വും തമ്മിൽ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ വളർ​ന്നു​വ​രാൻ തു​ട​ങ്ങി. ഇതോടെ പു​തി​യ​ത​രം അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളും, ഇത്ത​രം അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ങ്ങൾ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തിൽ വൈ​ദ​ഗ്ധ്യം നേടിയ സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​രും പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ടു. അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ങ്ങൾ, നിർ​മ​ല​മായ സത്യ വി​വ​ര​ണ​ങ്ങൾ എന്ന നി​ല​വി​ട്ടു് പക്ഷം പി​ടി​ക്കു​ന്ന, സോ​ദ്ദേ​ശ്യ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളാ​യി—ഈ പക്ഷം​പി​ടി​ക്കു​ന്ന സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളാ​ണു് പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​ന്, യൂ​റോ​പ്പിൽ രാ​ജാ​വും, പ്ര​ഭു​ക്ക​ന്മാ​രും, മു​ത​ലാ​ളി​മാ​രും തമ്മി​ലു​ള്ള അധി​കാര വടം​വ​ലി​കൾ​ക്കു് ആക്കം വർ​ധി​ച്ച​തോ​ടെ അധി​കാ​ര​വി​ഭ​ജ​നം (separation of powers) എന്ന രാ​ഷ്ട്രീ​യ​സി​ദ്ധാ​ന്തം നി​ല​വിൽ​വ​ന്നു. ശൈ​വ​വൈ​ഷ്ണവ സം​ഘർ​ഷ​ങ്ങ​ളെ രമ്യ​മാ​യി പരി​ഹ​രി​ക്കാൻ ‘ഹരഹര’ സങ്ക​ല്പം ഉയർ​ന്നു​വ​ന്ന​തും ഹരി​യു​ടെ​യും ഹര​ന്റെ​യും ഭക്ത​ന്മാർ​ക്കി​ട​യി​ലെ യഥാർ​ത്ഥ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​ങ്ങൾ അപ​രി​ഹാ​ര്യ​മാ​യ​തോ​ടെ സ്മാർ​ത്ത—വൈ​ഷ്ണവ സമ​ര​ത്തിൽ അതു മറ​ഞ്ഞു​പോ​യ​തും നമു​ക്കു് കൂ​ടു​തൽ പരി​ചി​ത​മായ ഉദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​ണു് പരി​ചി​ത​മായ ഉദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​ണു്. [182]

പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ മാ​ര​ക​മായ സ്വാ​ധീ​നം ഏറ്റ​വും പ്ര​ക​ട​മാ​വു​ന്ന​തു് യു​ദ്ധ​കാ​ല​ത്താ​ണു്. ‘ആര്യ​ന്മാ​രു​ടെ ആധി​പ​ത്യം’ എന്ന ഹി​റ്റ്ല​റു​ടെ സ്വ​പ്നം​പോ​ലെ​ത​ന്നെ ഒരു പക്ഷേ, ആർ. എസ്സ്. എസ്സു​കാർ താ​ലോ​ലി​ക്കു​ന്ന ‘ഭാ​ര​ത​ഭൂ​പ​ട​വും’ മരണം വി​ത​യ്ക്കു​ന്ന യു​ദ്ധ​ഭ്രാ​ന്താ​യി മാ​റ്റാ​നു​ള്ള സാ​ദ്ധ്യ​ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ബോധം-​ഇതേപ്പറ്റിയുള്ള നി​താ​ന്ത ജാഗ്രത-​ആവശ്യമാക്കിത്തീർക്കുന്നു. നാം അത്ര​യൊ​ന്നും ശ്ര​ദ്ധി​ക്കാ​തെ വി​ഴു​ങ്ങു​ന്ന ‘മലബാർ വി​ശേ​ഷ​ങ്ങ​ളും’, ഇട​തു​പ​ക്ഷ ചി​ന്ത​കർ​പോ​ലും ‘ഈശ്വ​ര​വി​ശ്വാ​സി​കൾ’ പരി​ഹ​രി​ക്കേ​ണ്ട പ്ര​ശ്ന​മെ​ന്ന നി​ല​യ്ക്കു് അഭി​പ്രാ​യ​പ്ര​ക​ട​നം​പോ​ലും നട​ത്താ​തെ തള്ളി​ക്ക​ള​യു​ന്ന നമ​സ്കാ​ര​സ​ദ്യ​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള വി​വാ​ദ​ങ്ങ​ളും, എല്ലാം മഞ്ഞ​മു​ഖ​പ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ മത​വി​ദ്വേ​ഷം വമി​ക്കു​ന്ന ജല്പ​ന​ങ്ങൾ​പോ​ലെ​ത​ന്നെ അപ​ക​ട​ക​ര​മാ​ണു് എന്നു് മു​ന്നിൽ നട​ക്കു​ന്ന എട്ടും​പൊ​ട്ടും തി​രി​യാ​ത്ത പി​ഞ്ചു​കു​ഞ്ഞു​ങ്ങൾ യദു​കു​ലം മു​ടി​ക്കു​ന്ന ഉല​യ്ക്ക​ക്കാ​വും ജന്മം നൽകുക എന്ന ചിന്ത പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ നീ​ണ്ടെ​ത്തു​ന്ന നീ​രാ​ളി​ക​യ്യു​ക​ളെ തി​രി​ച്ച​റി​യു​ക​യെ​ന്ന​തു് ജീ​വ​സ്മ​രണ പ്ര​ശ്ന​മാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്.

അബോ​ധ​ത്തിൽ ഉൾ​ച്ചേർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്ന യഥാർ​ത്ഥ ദു​രി​ത​ത്തി​ന്റെ​യും ദൈ​വ​നൃ​ത്യ​ത്തി​ന്റേ​യും പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ത്തി​ന്റേ​യും അം​ശ​ങ്ങ​ളാ​ണു് പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ​ക്കു് സാ​ധു​ത​യു​ടെ പരി​വേ​ഷം നൽ​കു​ന്ന​തു്. ഈ ഘട്ട​ത്തിൽ അപ​ബോ​ധ​ത്തെ​യും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ​യും വ്യ​വ​ച്ഛേ​ദി​ച്ചു കാ​ണു​ന്ന​തു് സഹാ​യ​ക​മാ​യി​രി​ക്കും എന്നു തോ​ന്നു​ന്നു. പീ​ഡി​ത​രു​ടെ പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ങ്ങൾ​ക്കു യഥാർ​ത്ഥ​മായ ഒരു ആവി​ഷ്കാ​രം സാ​ദ്ധ്യ​മ​ല്ലാ​താ​യി​വ​രു​ന്ന ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ സ്വാ​ത്മ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മാ​യി ഉയർ​ന്നു​വ​രു​ന്ന ആഗ്ര​ഹ​ചി​ന്ത​ക​ളാ​യി അപ​ബോ​ധ​ത്തെ കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണു്. ചില ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ വി​ധി​വാ​ദ​പ​ര​മായ വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ രൂ​പ​ത്തിൽ​പോ​ലും ഈ അപ​ബോ​ധം പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ടേ​ക്കാ​നി​ട​യു​ണ്ടു് എന്ന ഗ്രാം​ഷി​യു​ടെ നി​രീ​ക്ഷ​ണം ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. ഗ്രാം​ഷി തന്റെ തട​വ​റ​ക്കു​റി​പ്പു​ക​ളിൽ ഇതേ​പ്പ​റ്റി ദീർ​ഘ​മാ​യി​പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. നടു​നാ​യ​ക​ത്വ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും, ചില ചരി​ത്ര​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളിൽ എങ്ങ​നെ ചില വർ​ഗ​ങ്ങൾ ‘കീ​ഴ്ക്കിട’ (subaltern) അവ​സ്ഥ​യിൽ​നി​ന്നു് ഉയ​രാ​നാ​വാ​തെ ഉഴ​ലു​ന്നു​വെ​ന്നും മറ്റു​മു​ള്ള ഗ്രാം​ഷി​യു​ടെ പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട പരി​കൽ​പ്പ​ന​ക​ളു​ടെ പശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തി​ലാ​ണു് ഈ അപ​ബോ​ധ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തെ കാ​ണേ​ണ്ട​തു്. [183] മത​ത്തെ​യോ മയ​ക്കു​മ​രു​ന്നു​ക​ളേ​യോ പോലെ വി​ധി​വാ​ദ​പ​ര​വും യാ​ന്ത്രി​ക​വാ​ദ​പ​രു​വ​മായ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​സ​ങ്ക​ല്പ​ങ്ങൾ എങ്ങ​നെ ചില ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ ചരി​ത്ര​പ​ര​മാ​യി ന്യാ​യീ​ക​രി​ക്കാ​വു​ന്ന​തും അവ​ശ്യ​വു​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു എന്നു വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ഗ്രാം​ഷി പറ​യു​ന്നു:

സമ​ര​ത്തിൽ നമു​ക്കു മുൻകൈ നഷ്ട​പ്പെ​ടു​ക​യും സമരം തന്നെ പരാ​ജ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു നീണ്ട പര​മ്പ​ര​യാ​യി തോ​ന്നി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ യാ​ന്ത്രി​ക​മായ വി​ധി​വാ​ദം ധാർ​മി​ക​മായ ചെ​റു​ത്തു​നി​ല്പി​നെ​യും ഐക്യ​ത്തെ​യും ക്ഷ​മ​യെ​യും കീ​ഴ​ട​ങ്ങാ​ത്ത സഹ​ന​ഭാ​വ​ത്തേ​യും (സഹാ​യി​ക്കു​ന്നു) ഒരു വമ്പി​ച്ച ശക്തി​യാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. ഞാൻ താ​ല്ക്കാ​ലി​ക​മാ​യി പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്ക​യാ​ണു്. എന്നാൽ, ചരി​ത്ര​ഗ​തി (tyde of history) ദീർ​ഘ​കാ​ലാ​ടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ എനി​ക്ക​നു​കൂ​ല​മാ​യാ​ണു് നീ​ങ്ങു​ന്ന​തു്. [184]

ഇത്ത​രം ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ യഥാർ​ത്ഥ ഇച്ഛ ഒരു വി​ശ്വാസ പ്ര​മാ​ണ​ത്തി​ന്റെ വേ​ഷ​മെ​ടു​ത്ത​ണി​യു​ന്നു എന്നു് ഗ്രാം​ഷി ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു. ഇവി​ടെ​പ്പോ​ലും ഇച്ഛാ​ശ​ക്തി കാ​ര്യ​മായ പങ്കു​വ​ഹി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ശക്തി കാ​ര്യ​മായ പങ്കുവഹിക്കുന്നുണ്ട്-​പരോക്ഷവും ആച്ഛാ​ദി​ത​വു​മായ ഒരു രൂ​പ​ത്തി​ലാ​ണെ​ങ്കിൽ പോലും, എന്നും ഗ്രാം​ഷി കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ക്കു​ന്നു. ഇത്ത​രം​സ​ന്ദർ​ഭ​ങ്ങ​ളിൽ അവ​ബോ​ധം വൈ​രു​ദ്ധ്യ സ്വ​ഭാ​വ​മാർ​ന്ന​തും വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മായ ഐക​രു​പ്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത​തു​മാ​യി​രി​ക്കും. എന്നാൽ, ‘കീ​ഴ്ക്കിട’ (subaltern) അവ​സ്ഥ​യിൽ​നി​ന്നു് അവ​ബോ​ധം മെ​ല്ലെ മോചനം നേ​ടു​ക​യും ജന​സ​ഞ്ച​യ​ത്തി​ന്റെ സാ​മ്പ​ത്തിക പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​നു് മാർ​ഗ​ദർ​ശ​നം (directive) നൽ​കു​ന്ന ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ​മു​ള്ള അവ​സ്ഥ​യി​ലേ​ക്കു് വി​ക​സി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​മ്പോൾ ഈ യാ​ന്ത്രി​ക​ത​ത​ന്നെ ഒര​പ​ക​ട​മ​സാ​ദ്ധ്യ​ത​യാ​യി മാ​റു​ന്നു. ഈ ഘട്ട​ത്തിൽ ചി​ന്താ​ശൈ​ലി അടി​സ്ഥാ​ന​പ​ര​മാ​യി​ത്ത​ന്നെ മാ​റേ​ണ്ട​തു​ണ്ടു്. കാരണം, സാ​മൂ​ഹി​ക​മാ​യ​അ​സ്തി​ത്വ​ത്തി​ന്റെ രൂ​പ​ത്തി​നു തന്നെ മാ​റ്റം സം​ഭ​വി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അപ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ദ്വ​ന്ദാ​ത്മക സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​ലേ​ക്കു് വെ​ളി​ച്ചം വീ​ശു​ന്ന​താ​ണു് ഗ്രാം​ഷി​യു​ടെ ഈ വി​മർ​ശ​നം. എങ്ങ​നെ അപ​ബോ​ധം പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​മി​ഥ്യ​യാ​വു​ന്നു എന്നും, അതെ​ങ്ങ​നെ വി​പ്ല​വ​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ അധീ​ശ​വർഗ താ​ല്പ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ അനി​ച്ഛാ​പൂർ​വ​മാ​യി സഹാ​യി​ക്കു​ന്നു എന്നും ഇതു വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു.

ഗ്രാം​ഷി പറ​യു​ന്നു:

ഇന്ന​ലെ ‘കീ​ഴ്ക്കിട’യാ​യി​രു​ന്ന ഘടകം ഒരു വസ്തു മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ ഇന്നു് അതു് ഒരു വെറും വസ്തു​വ​ല്ല ഒരു ചരി​ത്ര​പു​രു​ഷ​നാ​ണു്. ഇന്ന​ലെ ബാ​ഹ്യ​മായ ഒരു ഇച്ഛ​യെ ചെ​റു​ത്തു നി​ല്ക്കുക മത്ര​മാ​ണു് ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​തു്.

എന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് അതി​നു് ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. എന്നാ​ലി​ന്നു് അതു പ്ര​തി​രോ​ധി​ക്കു​ക​മാ​ത്ര​മ​ല്ല, മുൻകൈ എടു​ക്കു​ക​യും കർ​മ്മോ​ത്സു​കത പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന ഒരു ശക്തി​യാ​ണു്. അതും​കൊ​ണ്ടു് അതി​നു് ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ​ബോ​ധ​മു​ണ്ടു് പക്ഷേ; ഇന്നെ​ല​പ്പോ​ലും, അതു് വെ​റും​ചെ​റു​ത്തു​നി​ല്പു​മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു​വോ? ഒരു വെറും വസ്തു. വെറും ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ​മി​ല്ലാ​യ്മ? തീർ​ച്ച​യാ​യു​മ​ല്ല. എങ്ങ​നെ വി​ധി​വാ​ദം ദുർ​ബ്ബ​ല​മായ അവ​സ്ഥ​യിൽ​പ്പെ​ട്ട കർ​മ്മോ​ത്സു​ക​വും യഥാർ​ത്ഥ​വു​മായ ഇച്ഛ എടു​ത്ത​ണി​യു​ന്ന വസ്ത്ര​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മ​ല്ല എന്നു് നാം ഊന്നി​പ്പ​റ​യേ​ണ്ടി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. [185]

ഈ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടിൽ നി​ന്നു നോ​ക്കു​മ്പോൾ അപബോധ വി​മർ​ശ​ത്തി​ന്റെ അടി​യ​ന്തര പ്ര​സ​ക്തി വ്യ​ക്ത​മാ​വു​ന്നു​ണ്ടു്. നമ്മു​ടെ—വി​ശേ​ഷി​ച്ചു് കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ, അപ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ രൂപം സം​സ്ക്കാ​ര​മാ​ണു്. നാ​മ​മാ​യും വി​ശേ​ഷ​ണ​മാ​യും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​വി​വാ​ദ​ങ്ങൾ​തൊ​ട്ടു് സ്വ​കാ​ര്യ സം​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളിൽ വരെ ഒരു ജടി​ലോ​ക്തി​യാ​യി സം​സ്ക്കാ​രം എന്ന പദം പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടു്. ലൂയി ആര​ഗ​ണി​ന്റെ വി​ധി​യു​ടെ വഴി​യാ​ത്ര​ക്കാ​രി എന്ന ആഖ്യാ​യി​ക​യിൽ ഒരു കഥാ​പാ​ത്ര​മു​ണ്ടു്. സമ​കാ​ലീന രാ​ഷ്ട്രീയ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ പൂർ​ണ​മാ​യി അവ​ഗ​ണി​ക്കു​ന്ന ഒര​സ്സൽ ‘അരാ​ഷ്ട്രീ​യൻ’ പത്ര​ത്തി​ലെ ബി​സി​ന​സ്സ് കോ​ള​ങ്ങൾ മാ​ത്ര​മേ വാ​യി​ക്കൂ എന്ന​തിൽ ഊറ്റം കൊ​ള്ളു​ന്ന​വൻ. പക്ഷേ, വി​ധി​വൈ​പ​രീ​ത്യംംം കൊ​ണ്ടാ​വ​ണം പക്ഷ​വാ​തം പി​ടി​ച്ചു് നാ​വു​മാ​ത്ര​മി​ള​ക്കാ​നാ​വു​ന്ന ഒര​വ​സ്ഥ​യിൽ അയാൾ എത്തി​പ്പെ​ടു​ന്നു. മാ​ത്ര​മോ, നാ​വി​ള​ക്കി​യാൽ​ത്ത​ന്നെ അയാൾ​ക്കു് ഉച്ച​രി​ക്കാൻ കഴി​യു​ന്ന​തു് ഒരൊ​റ്റ വാ​ക്കു മാ​ത്ര​മാ​ണ്: ‘രാ​ഷ്ട്രീ​യം’ താ​നേ​റ്റ​വും വെ​റു​ക്കു​ന്ന ആവാ​ക്കു​കൊ​ണ്ടു് അയാൾ തന്റെ ആവ​ശ്യ​ങ്ങ​ളും ഇം​ഗി​ത​ങ്ങ​ളു​മെ​ല്ലാം മറ്റു​ള്ള​വ​രെ അറി​യി​ക്കാൻ നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ത​നാ​വു​ന്നു. ആര​ഗ​ണി​ന്റെ നി​ശി​ത​ഹാ​സ്യം അരാ​ഷ്ട്രീയ നാ​ട്യ​ത്തി​ന്റെ പൊ​ള്ള​ത്ത​രം തു​റ​ന്നു​കാ​ട്ടു​ന്ന​താ​ണു്. ഏതു ഫ്ര​ഞ്ചു​കാ​ര​ന്റെ​യും ഉള്ളിൽ ചിരി വി​ടർ​ത്താൻ പോ​ന്ന​തു​മാ​ണു്. പക്ഷേ, അതു ഫ്രാൻ​സി​ലെ അവ​സ്ഥ​യാ​ണ്, എല്ലാ സമ​ര​ങ്ങ​ളെ​യും അതി​ന്റെ യു​ക്തി​പ​ര​മായ പര​കോ​ടി​യിൽ എത്തി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു് എന്നും വാ​ശി​പി​ടി​ച്ചി​രു​ന്ന ഒരു രാ​ഷ്ട്ര​ത്തി​ലെ അവസ്ഥ. ‘എന്തെ​ങ്കി​ലു​മ​മാ​വു​മ്പോ​ഴേ​ക്കു​ത​ന്നെ എല്ലാ​മാ​വണ’മെ​ന്നു് നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ക്കാ​റു​ള്ള ഒരു ജന​ത​യു​ടെ അവസ്ഥ. എന്നാൽ, നമ്മു​ടെ അവ​സ്ഥ​യോ? പത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ലെ ജർ​മൻ​കാ​രു​ടേ​യും ഫ്ര​ഞ്ചു​കാ​രു​ടേ​യും മനോ​ഭാ​വ​ങ്ങൾ തമ്മി​ലു​ള്ള വ്യ​ത്യാ​സ​ത്തെ അപ​ഹ​സി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് മാർ​ക്സ് നൽ​കു​ന്ന വി​വ​ര​ണം നമ്മു​ടെ അവ​സ്ഥ​യ്ക്കും നന്നാ​യി ഇണ​ങ്ങു​ന്ന​താ​ണ്:

ഫ്രാൻ​സിൽ ഒരാൾ​ക്കു് എല്ലാ​മാ​വ​ണ​മെ​ന്ന മോ​ഹ​മു​ദി​ക്കാൻ അയാ​ളെ​ന്തെ​ങ്കി​ലു​മാ​യാൽ മതി. ജർ​മ​നി​യിൽ എല്ലാം നഷ്ട​പ്പെ​ടാ​തെ കഴി​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കിൽ ഒരാൾ ഒന്നു​മ​ല്ലാ​താ​യി​രി​ക്ക​ണം… ഫ്രാൻ​സിൽ എല്ലാ വർ​ഗ​ങ്ങ​ളും രാ​ഷ്ട്രീ​യ​മായ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ആദർ​ശ​ശാ​ലി​ക​ളാ​ണു്. ഒരു പ്ര​ത്യേക വർ​ഗ​മെ​ന്ന നി​ല​യ്ക്ക​ല്ല, പൊ​തു​വായ സാ​മൂ​ഹി​കാ​വ​ശ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തി​നി​ധി എന്ന​നി​ല​യ്ക്കാ​ണു്. അവ​ബോ​ധം നേ​ടു​ന്ന​തു്. എന്നാൽ, ജർ​മ​നി​യി​ലാ​ക​ട്ടെ… അടി​യ​ന്തിര സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളാൽ, ഭൗ​തീ​ക​മായ ആവ​ശ്യ​ങ്ങ​ളാൽ, അതി​ന്റെ ചങ്ങ​ല​ക​ളാൽ നിർ​ബ​ന്ധി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു​വ​രെ പൗ​ര​സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ലെ (civil society) ഒരു വർ​ഗ​ത്തി​നും പൊ​തു​വായ വി​മോ​ച​നം ഒരാ​ഥ​വ​ശ്യ​മാ​യി അനു​ഭ​വ​പെ​ടു​ന്നി​ല്ല. അതി​നു​ള്ള കെ​ല്പും അവർ​ക്കി​ല്ല. [186]

1843-ൽ റു​ഗി​ന​യ​ച്ച കത്തിൽ ഫി​ലി​സ്റ്റീൻ​മാ​രു​ടെ (പണ​ക്കൊ​തി​യ​ന്മാ​രായ പ്രാ​യോ​ഗി​ക​വാ​ദി​ക​ളു​ടെ) ലോകം ‘മനു​ഷ്യ​രു​ടെ’ ലോ​ക​മ​ല്ല എന്നു് മാർ​ക്സ് പറ​യു​ന്ന​തു് ഈ അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലാ​ണു്.

മനു​ഷ്യ ജീ​വി​കൾ, എന്നു പറ​ഞ്ഞാൽ ചി​ന്തി​ക്കു​ന്ന ജീ​വി​കൾ, സ്വ​ത​ന്ത്ര​രായ ജീ​വി​കൾ, റി​പ്പ​ബ്ലി​ക്ക​ന്മാർ എന്നൊ​ക്കെ​യാ​വും അർ​ത്ഥം. എന്നാൽ, ഫി​ലി​സ്റ്റീൻ​മാർ​ക്കു് ഇതൊ​ന്നു​മാ​വ​ണ​മെ​ന്നി​ല്ല, ജീ​വി​ച്ചു​പോ​വുക, പ്ര​ത്യു​ല്പാ​ദന കർ​മ്മ​ത്തി​ലേർ​പ്പെ​ടുക (ഇതി​ലേ​റെ​യെ​ന്നും ആരും നേ​ടു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നാ​ണ​ല്ലോ ഗെഥേ പറ​യു​ന്ന​ത്) ഇത്ര​യേ അവർ​ക്കു വേ​ണ്ടു. ഇതൊ​ക്കെ മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളും ആഗ്ര​ഹി​ക്കു​ന്ന കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു്. ഒരു ജർ​മ്മൻ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ക്കാ​ര​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചാൽ ഒരു​പ​ക്ഷേ, ഇത്ര​യും കൂടി അയാൾ കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്തേ​ക്കും: അല്ല മനു​ഷ്യർ​ക്കു് (മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് വ്യ​ത്യ​സ്ഥ​മാ​യി) തങ്ങൾ​ക്കി​തൊ​ക്കെ വേ​ണ​മെ​ന്ന അറി​വു​ണ്ടു്. പി​ന്നെ കൂ​ടു​ത​ലൊ​ന്നും മോ​ഹി​ക്കാ​തി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​ള്ള വി​വേ​കം ജർ​മൻ​കാർ​ക്കു​ണ്ടു്. [187]

“ബ്ലേ​ഡ് കമ്പ​നി​ക​ളും അബ്കാ​രി​യും, വി​സ്മ​യം​പോ​ലെ ഗൾഫിൽ നി​ന്നെ​ത്തു​ന്ന കു​ഴൽ​പ്പ​ണ​വു​മൊ​ക്കെ​ക്കൊ​ണ്ടു് ജീ​വി​തം നി​ല​നിർ​ത്തി കി​ട​ക്കു​ന്ന നമ്മു​ടെ പക്ഷ​വാ​തം പി​ടി​ച്ച സമ്പ​ദ്വ്യ​വ​സ്ഥ നാ​വ​ന​ക്കു​മ്പോൾ ഒറ്റ​വാ​ക്കു് മാ​ത്ര​മേ പു​റ​ത്തു വരു​ന്നു​ള്ളു: ‘സം​സ്കാ​രം’. ആന്റ​ണി​യു​ടെ കോണ്‍ഗ്ര​സ്സ് ഇന്ദി​രാ​കോണ്‍ഗ്ര​സ്സിൽ ലയി​ക്കാ​നു​ള്ള കാരണം ഇവിടെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​മി​ല്ല പങ്കി​ടു​ന്ന കോണ്‍ഗ്ര​സ്സ് സം​സ്കാര പൈ​തൃ​ക​ത്തെ​പ്പ​റ്റി പെ​ട്ടെ​ന്നു​ണ്ടായ വെ​ളി​പാ​ടാ​ണു്. കേ​ര​ളാ​കോണ്‍ഗ്ര​സ്സ് സം​സ്കാ​രം, ആർ​ഷ​ഭാ​ര​ത​സം​സ്കാ​രം എന്നി​ങ്ങ​നെ എന്തൊ​ക്കെ തരം സം​സ്കാ​ര​ശു​ന്യ​ത​ക​ളാ​ണു് ഇവിടെ അര​ങ്ങു തകർ​ത്തു് വി​ല​സു​ന്ന​തു്. എന്തി​ന്, സമൂ​ഹ​ത്തിൽ പടർ​ന്നു​കി​ട​ക്കു​ന്ന അഴി​മ​തി​ക്കെ​തി​രാ​യു​ള്ള സമ​ര​വും, വർ​ഗ​രാ​ഷ്ട്രീ​യം​പോ​ലും നട​ത്തു​ന്ന​തു് സാം​സ്കാ​രി​ക​വേ​ദി​ക​ളാ​ണ​ല്ലോ.

‘സം​സ്കാ​രം’ ഇന്ന​ത്തെ സമൂ​ഹ​ത്തിൽ ആത്മ​വ​ഞ്ച​ന​യു​ടേ​യും സാ​ന്ത്വ​ന​ത്തി​ന്റെ​യും പര​വ​ഞ്ച​ന​യു​ടേ​യും ഒരു മൂർ​ത്ത​രൂ​പ​മാ​യി​മാ​റി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അതി​ന്റെ വി​മർ​ശം ഈ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​മി​ഥ്യ​യ്ക്കു് പിറവി നൽ​കു​ന്ന രാ​ഷ്ട്രീയ—സാ​മ്പ​ത്തിക—സാ​മു​ഹിക വ്യ​വ​സ്ഥ​ക​ളു​ടെ വി​മർ​ശ​നം തന്നെ​യാ​ണു്. ഇവി​ട​ത്തെ വ്യ​വ​സ്ഥാ​പിത മർ​ദ്ദ​ന​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ സാം​സ്കാ​രിക നാ​ട്യ​ത്തി​ന്റെ വി​മർ​ശ​നം അതു​കൊ​ണ്ടു് യഥാർ​ത്ഥ ചങ്ങ​ല​കൾ കണ്ടെ​ത്താ​നും അറു​ത്തെ​റി​യാ​നും സഹാ​യി​ക്കു​ന്ന വി​മർ​ശ​ന​മാ​കു​ന്നു. ആത്മ​വ​ഞ്ച​ക​മായ മി​ഥ്യാ​സം​തൃ​പ്തി​യി​ലേ​ക്കു് ഒരു നി​മി​ഷം​പോ​ലും മയ​ങ്ങി​വീ​ഴാൻ അനു​വ​ദി​ക്കാ​തി​രി​ക്കുക എന്ന​താ​ണു പ്ര​ധാ​നം. സാം​സ്കാ​രിക വി​മർ​ശ​ന​ത്തിൽ നമ്മെ സം​ബ​സ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ള​മു​ള്ള പ്ര​സ​ക്തി ഇതാ​ണു്. കാരണം മാർ​ക്സ് പറ​യും​പോ​ലെ.

അപ​മാ​ന​ബോ​ധ​വും ഒരു​ത​രം വി​പ്ല​വ​മാ​ണു്. ഉള്ളി​ലേ​ക്കു് തി​രി​യു​ന്ന ഒരു തരം രോ​ഷ​മാ​ണു്. ഒരു രാ​ഷ്ട്ര​ത്തി​നു മു​ഴു​വൻ യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ഈ അപ​മാ​ന​ബോ​ധ​മു​ണ്ടാ​വു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ അതു് കു​തി​ക്കാ​നൊ​രു​ങ്ങി​നി​ല്ക്കു​ന്ന സിം​ഹ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ​യാ​വും. [188]

ഒരാൾ തന്റെ കൈയിൽ നൂറു സ്വർ​ണ​നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടെ​ന്നു് വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു എന്നു കരു​തുക. അയാളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ഈ ധാരണ തി​ക​ച്ചും ആത്മ​നി​ഷ്ഠ​വും അടി​സ്ഥാ​ന​ര​ഹി​ത​വു​മ​ല്ലെ​ന്നും, അയാ​ള​തിൽ വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നും കരു​തുക. എങ്കിൽ​പ്പി​ന്നെ, ഈ ഭാ​വ​ന​യി​ലെ സ്വർ​ണ​നാ​ണ​യ​ങ്ങൾ​ക്കു് അയാളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം യഥാർ​ത്ഥ നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ മൂ​ല്യം തന്നെ​യാ​ണു​ള്ള​തു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​ന്, അയാൾ ഈ ഭാ​വ​ന​യു​ടെ ബല​ത്തിൽ കട​ങ്ങൾ വരു​ത്തി​വെ​ക്കും. അയാ​ളു​ടെ ഭാവന മാനവത മു​ഴു​വൻ അവ​രു​ടെ ദൈ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ പേരിൽ കടം വരു​ത്തി വച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തു​പോ​ലെ തന്നെ​യാ​വും പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കുക.

—മാർ​ക്സ്, 1840–41.

വാ​ക്കി​നും അർ​ത്ഥ​ത്തി​നും ഇടയിൽ; ഇച്ഛ​യ്ക്കും കർ​മ​ത്തി​നു​മി​ട​യിൽ; വി​സ്മ​യം പോലെ വി​ടർ​ന്നു​വ​ന്ന പാ​താ​ള​ക്കു​ഴി​ക​ളി​ലേ​ക്കു് ഇട​റി​വീ​ണു​പോയ ഒരു തല​മു​റ​യു​ടെ സം​വേ​ദ​നം ശി​ഥി​ല​മാ​വു​ന്ന​തു് സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​ണു്. വി​പ്ല​വം പൂർ​ത്തി​യാ​വു​ക​യാ​ണെ​ന്നും പഴയ വ്യ​വ​സ്ഥി​തി​യു​ടെ നിർ​ദ്ദ​യാ​ചാ​ര​ങ്ങ​ളും ഭീ​മ​ശാ​സ​ന​ങ്ങ​ളും ഇന്നി​നി വരാ​ത്ത​വ​ണ്ണം ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ ചവ​റ്റു​കൊ​ട്ട​യിൽ അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു​വെ​ന്നും സ്വ​പ്നം​ക​ണ്ട ഒരു തലമുറ പെ​ട്ടെ​ന്ന്, ചോ​ര​യും ജീ​വ​നും ത്യ​ജി​ച്ചു് കു​ട​ങ്ങ​ളി​ല​ട​ച്ചു് കട​ലി​ലെ​റി​ഞ്ഞ ദൂർ​ഭൂ​ത​ങ്ങൾ ഓരോ​ന്നാ​യി പകൽ​വെ​ട്ട​ത്തിൽ ഉയർ​ന്നു​വ​രു​ന്ന​തു​ക​ണ്ടു് ഉണ​രു​മ്പോൾ അവ​രു​ടെ കണ്ണു​ക​ളെ​ത്ത​ന്നെ വി​ശ്വ​സി​ക്കാൻ മടി​ക്കു​ന്ന​തിൽ അത്ഭു​ത​ത്തി​ന​വ​കാ​ശ​മി​ല്ല. ‘ഏറ്റ​വും പു​തി​യ​ത്’ ഏന്ന​വ​കാ​ശ​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു് അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു് ജയ​ഭേ​രി മു​ഴ​ക്കി​വ​രു​ന്ന ബീ​ഭ​ത്സ​മായ ‘പഴയ’തിനെ ഉച്ചാ​ട​നം ചെ​യ്യാൻ അവർ ദുഃ​സ്വ​പ്നം കണ്ടു് പേ​ടി​ച്ച കൊ​ച്ചു​കു​ട്ടി​യെ​പ്പോ​ലെ രക്ത​സാ​ക്ഷി​ത്വ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും ഗത​കാ​ല​വി​ജ​യ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും ഓർ​മ്മ​കൾ ഉരു​ക്ക​ഴി​ച്ചു് കഴി​യാൻ നോ​ക്കു​ന്നു. ഈ ഗൃ​ഹാ​തു​ര​ത്വം ദ്വ​ന്ദ്വ​സ്വ​ഭാ​വ​മാർ​ന്ന​താ​ണു്. നി​ശി​ത​മായ വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​ത​യോ​ടെ പുതിയ സമ​ര​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള ഊർ​ജ്ജ​മാ​യി പരി​വർ​ത്തി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ ഈ അപ​ബോ​ധം ഉപ​രി​വർഗ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ സ്വാം​ശീ​ക​രണ തന്ത്ര​ങ്ങൾ​ക്കു് ഇര​യാ​യി​ത്തീ​രും. ശി​ഥി​ല​രൂ​പ​ത്തിൽ നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന അതിലെ സത്യാ​ത്മ​ക​ത​പോ​ലും അധീ​ശ​വർഗ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ജടി​ല​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങൾ​ക്കു് അകൃ​ത്രി​മ​മായ ഊഷ്മാ​വു പകർ​ന്നു​കൊ​ടു​ക്കാൻ മാ​ത്ര​മേ ഉപ​യു​ക്ത​മാ​വു​ക​യു​ള്ളൂ. ഒരു കാ​ല​ത്തു് വി​പ്ല​വ​കാ​രി​ക​ളു​ടെ പു​ള​ക​മാ​യി​രു​ന്ന കെ. പി. എ. സി. ഗാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ ഈണ​ങ്ങ​ളെ എങ്ങ​നെ കമ്പോള സിനിമ വീ​ര്യം കെ​ടു​ത്തി സ്വാം​ശീ​ക​രി​ച്ചു എന്ന​തും പു​ന്ന​പ്ര—വയലാർ പോലെ വി​സ്ഫോ​ട​ക​മായ വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളു​ണർ​ത്താൻ കെ​ല്പു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഒരു സം​ഭ​വ​ത്തെ അതിലെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്തെ മു​ഴു​വൻ ചോർ​ത്തി​ക്ക​ള​ഞ്ഞ് ബലാ​ത്സംഗ രം​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും അതി​ഭാ​വുക ദൃ​ശ്യ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും ഒരു ശൃം​ഖ​ല​യാ​ക്കി ആല​പ്പു​ഴ​യി​ലെ സി​നി​മാ​ശാ​ല​ക​ളിൽ​പോ​ലും അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കാൻ എങ്ങ​നെ കു​ഞ്ചാ​ക്കോ​വി​നു് ധൈ​ര്യം വന്നു​വെ​ന്ന​തും ആ സി​നി​മ​യി​ലെ​പാ​ട്ടു​കൾ തന്നെ എങ്ങ​നെ ഇട​തു​പ​ക്ഷ യോ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ലെ ലൗ​ഡ്സ്പീ​ക്ക​റു​ക​ളിൽ​നി​ന്നു് ‘കേ​ളി​യാ​യി’ കേൾ​ക്കേ​ണ്ട ഗതി​കേ​ടു് ഉണ്ടാ​യി എന്ന​തും ഗര​വ​മാ​യി പഠി​ക്കേ​ണ്ട ഒരു സാം​സ്കാ​രിക പ്ര​തി​ഭാ​സ​മാ​ണു്. അവസാന വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തിൽ ‘വയലാർ വഞ്ച​നാ​ദി​നം’ ആച​രി​ച്ചു നട​ന്നി​രു​ന്ന ഒരു​ത്തൻ അവി​ടെ​നി​ന്നു് അത്ര​യൊ​ന്നും അക​ല​യ​ല്ലാ​ത്ത ഒരു നി​യോ​ജക മണ്ഡ​ല​ത്തിൽ നി​ന്നു് ജയി​ച്ചു​വെ​ന്ന​തു് ഇതു​മാ​യി ബന്ധ​പ്പ​ടു​ത്തി കാ​ണേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് ഇതു് ‘കേ​വ​ല​മായ’ ഒരു സാം​സ്കാ​രിക പ്ര​ശ്ന​ന​മ​ല്ലെ​ന്നും നാം മന​സ്സി​ലാ​ക്കേ​ണ്ട​തു​ണ്ടു്. ഏതാ​യാ​ലും കോ​ഴി​ക്കോ​ടു് വച്ചു് ഒരു ‘സാം​സ്കാ​രിക’ സമ്മേ​ള​ന​ത്തിൽ ഞാൻ ഒരു കർ​ഷ​ക​നാ​ണു് എന്ന ആമു​ഖ​ത്തോ​ടെ പ്ര​സം​ഗം ആരം​ഭി​ച്ച ഒരു യു​വാ​വു് (അയാൾ യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ഒരു ട്യൂ​ട്ടോ​റി​യൽ കോ​ളേ​ജ് അദ്ധ്യാ​പ​ക​നാ​ണെ​ന്നു് പി​ന്നീ​ടാ​ണു് മന​സ്സി​ലാ​യ​തു്) ‘എന്റെ ഗ്രാ​മ​ത്തിൽ കെ. പി. എ. സി.-യും കെ. പി. സി. സി.-യും തമ്മിൽ ഒരു വ്യ​ത്യാ​സ​വു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല’ എന്നു പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കു​ന്ന​തു​കേ​ട്ട​പ്പോൾ ദേ​ഷ്യം പി​ടി​ച്ചു് ‘തങ്കൾ​ക്കെ​ത്ര വയ​സ്സാ​യി?’ എന്നു പരി​ഹ​സി​ക്കാ​നാ​ണു് തോ​ന്നി​യ​തു്. അന്ന​യാൾ പറ​ഞ്ഞ​മ​റു​പ​ടി (പത്തൊ​മ്പ​തു വയ​സ്സ്) ’ ഇന്നാ​ലോ​ചി​ക്കു​മ്പോൾ അത്ര​ബാ​ലി​ശ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നു് തോ​ന്നു​ന്നു. അനു​ഭ​വ​ശ​ക​ല​ങ്ങൾ വി​സ്മൃ​തി​യു​ടെ വാ​യിൽ​നി​ന്നും തട്ടി​യെ​ടു​ത്തു് ഭാ​വി​യു​ടെ കര​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് ഏല്പി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ ആ കര​ങ്ങ​ളിൽ അതു് സു​ര​ക്ഷി​ത​മാ​ണോ എന്ന ചോ​ദ്യം സ്വയം ചോ​ദി​ക്കാ​നു​ള്ള ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ ബോധം ഇന്നു് അത്യ​ന്താ​പേ​ക്ഷി​ത​മാ​ണു് അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് ‘ജഡി​ലോ​ക്തി’ ശൈ​ലി​യു​ടെ മാ​ത്രം പ്ര​ശ്ന​മ​ല്ലാ​താ​വു​ന്ന​തു്.

‘ഞാൻ ഒരു വാ​ക്കു് പ്ര​യോ​ഗി​ക്കു​മ്പോൾ ഞാൻ നി​ശ്ച​യി​ക്കു​ന്ന അർ​ത്ഥ​മാ​ണ​തി​നു​ള്ള​തു് —ഹംടി ഡംടി ആലീ​സ്സി​നോ​ടു്.

ഹംടി ഡം​ടി​യു​ടെ ആത്മ​വി​ശ്വാ​സം ഇന്ന​ത്ര എളു​പ്പ​മ​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു് വാ​ക്കു​ക​ളു​ടെ അർത്ഥ വി​വ​ക്ഷ​യെ​പ്പ​റ്റി. ആശ​ങ്കാ​കു​ല​രാ​വാ​തി​രി​ക്കാൻ ഒരു മാർ​ക്സി​സ്റ്റി​നും ആവി​ല്ല. എല്ലാം പ്ര​ച്ഛ​ന​രൂ​പ​ങ്ങ​ളിൽ മാ​ത്രം പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ വി​ചി​ത്ര​മായ ചരി​ത്ര സന്ധി​ക​ളിൽ പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചും. അപ്പോൾ ‘സാം​സ്കാ​രിക വി​മർ​ശം എന്ന പ്ര​യോ​ഗം പോലും വി​വാ​ദ​മ​ല്ലേ എന്ന ആശങ്ക ന്യാ​യ​മാ​ണു് എന്നു് തോ​ന്നു​ന്നു. കാരണം, സാം​സ്കാ​രിക വി​മർ​ശം എന്ന സംജ്ഞ തന്നെ വി​മർ​ശന വി​ധേ​യ​മാ​ക്കാ​മെ​ന്നെ ഒരു സം​സ്കാ​രം നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നു് ഭം​ഗ്യ​ന്ത​മേണ അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു. വർ​ഗീ​യ​ത​യു​ടെ കൊ​ടു​വാ​ളും പട്ടാ​ള​ക്കാ​ര​ന്റെ ബയ​ണ​റ്റു​മൊ​ക്കെ സാം​സ്കാ​രിക ചി​ഹ്ന​ങ്ങ​ളാ​കു​ന്ന കാ​ട​ത്വം സർ​വ്വ​വ്യാ​പി​യാ​യി നി​ല​യു​റ​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള ഘട്ട​ങ്ങ​ളിൽ ഈ നി​ല​പാ​ടു​ത​ന്നെ ഫല​ത്തിൽ ആ കാ​ട​ത്ത​ത്തി​ന്റെ ന്യാ​യീ​ക​ര​ണ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. ‘ഉള്ള​തി​നെ ഉള്ള​തു​പോ​ലെ അം​ഗീ​ക​രി​ക്കുക’ എന്ന സാ​മാ​ന്യ​ബു​ദ്ധി​യു​ടെ നിർ​ദോ​ഷ​മായ യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ബോ​ധം, മാ​റ്റ​ത്തി​നാ​യി ഉയ​രേ​ണ്ട വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ വാ​യ്ത്ത​ല​യു​ടെ മൂർ​ച്ച മെ​ല്ലെ മെ​ല്ലെ കെ​ടു​ത്തി​ക്ക​ള​യു​ന്നു. നി​ല​വി​ലു​ള്ള സാം​സ്കാ​രിക രൂ​പ​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ളിൽ ഒതു​ങ്ങി​പ്പോ​വു​ന്ന വി​മർ​ശ​ന​ങ്ങൾ ബൂർ​ഷ്വാ അക്കാ​ദ​മി​കു് ശൈ​ലി​യി​ലു​ള്ള മൂ​ല്യ​നിർ​ണ​യ​ങ്ങ​ളാ​യി സാം​സ്കാ​രി​ക​ച​ന്ത​യു​ടെ വി​ല​നി​ല​വാര സൂ​ചി​കാ പ്ര​ക്ഷേ​പ​ണ​ങ്ങ​ളാ​യി അധഃ​പ​തി​ക്കു​ന്നു. ‘കമ്പോ​ള​സി​നി​മ​യു​ടെ സം​സ്കാര മലി​നീ​ക​രണ ധർ​മ​ത്തി​നെ​തി​രെ വി​മർ​ശ​ന​മു​ന്ന​യി​ച്ചു് കൃ​ത​കൃ​ത്യ​താ തൃ​പ്തി​യ​ട​യു​ന്ന സി​നി​മാ നി​രൂ​പ​കൻ, കമ്പോള സിനിമ v/s ആർട് സി​നി​മ​യെ​ന്ന പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര സു​ത്ര​വാ​കൃ​ത്തി​നു് അടി​മ​യാ​കു​ന്നു. കമ്പോള/ ആർ​ട്ട് സിനിമകളെ-​ഗുണപരമായ വലിയ വ്യത്യാസങ്ങളില്ലാതെ-​ഭരിക്കുന്ന അധീ​ശ​വർഗ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തെ അബോ​ധ​പൂർ​വ​മാ​യെ​ങ്കി​ലും അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു. ഇനി നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന എല്ലാ​റ്റി​നേ​യും നി​ഷേ​ധി​ക്കുക’ എന്ന പ്ര​ക​ട​മാ​യും വി​പ്പ്ല​വ​പ​ര​മായ സാം​സ്കാ​രിക വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​നാ​യി ഒരു​ങ്ങു​ക​യാ​ണെ​ന്നു് സങ്ക​ല്പി​ക്കുക. അയാൾ​ക്കു് തൊ​ടു​ന്ന​തി​നെ​യെ​ല്ലാം വി​ല്പ​ന​ച്ച​ര​ക്കാ​ക്കി മാ​റ്റു​ന്ന മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ വി​ഷ​മ​വൃ​ത്ത​ത്തിൽ നി​ന്നും രക്ഷ​പ്പെ​ടാ​നാ​വു​മോ? ‘ഇല്ല’ എന്നാ​ണു് എനി​ക്കു തോ​ന്നു​ന്ന​തു്. കാരണം ‘സം​സ്കാ​രം ഇല്ലാ​ത്ത​തു് എന്നു് എന്തി​നെ​യെ​ങ്കി​ലും കു​റി​ച്ചു് വിധി പ്ര​സ്താ​വി​ക്കാൻ തി​ക​ച്ചും ആത്മ​നി​ഷ്ഠ​മായ മാ​ന​ദ​ണ്ഡ​ങ്ങ​ളെ ആശ്ര​യി​ക്കാൻ അയാൾ നിർ​ബ​ന്ധി​ത​നാ​വും. ഈ നി​ല​പാ​ടു് പു​റ​ത്തെ സം​സ്കാ​ര​ശു​ൂ​ന്യ​ത​യെ തി​രി​ച്ച​റി​യാൻ സഹാ​യി​ക്കു​ന്ന ഒരു ‘സം​സ്കാ​രം’ തനി​ക്കു​ണ്ടെ​ന്ന വീ​മ്പു​പ​റ​ച്ചി​ലാ​യി അധ​പ​തി​ക്കും. ഇതു് തന്റെ സാ​മൂ​ഹി​ക​മായ ഒറ്റ​പ്പെ​ട​ലി​നെ തന്നിൽ​നി​ന്നു മറ​ച്ചു​പി​ടി​ക്കാൻ മാ​ത്രം സഹാ​യി​ക്കു​ന്ന ആത്മ​വ​ഞ്ച​ന​യാ​യി​ത്തീ​രും. ഇത്ത​രം മി​ഥ്യാ​ധാ​ര​ണ​കൾ​ക്കു് അടി​പ്പെ​ടു​ന്ന ഒരു ഇട​തു​പ​ക്ഷ സാം​സ്കാ​രിക പ്ര​വർ​ത്ത​കൻ ഫല​ത്തിൽ താൻ പ്ര​തി​നി​ധാ​നം ചെ​യ്യാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന ജന​ങ്ങ​ളെ നി​ന്ദ​യോ​ടെ മാ​ത്രം കാ​ണു​ക​യും അപ​ക​ട​ക​ര​മായ ഒര​വ​സ്ഥ—താൻ എതിർ​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന ഉപ​രി​വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര ലക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളെ ഭം​ഗി​യാ​യി നി​റ​വേ​റ്റി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന ഒരു​പ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ അവ​സ്ഥ​യി​ലാ​വും എത്തി​ച്ചേ​രുക. സമൂ​ഹ​ത്തി​നു് പു​റ​ത്തു് തമ്പു​കെ​ട്ടി ജീ​വി​ക്കാൻ ആർ​ക്കും ആവി​ല്ലെ​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് ജയ​രാ​ജൻ​മാ​രു​ടേ​യും പര​മേ​ശ്വ​ര​ന്മാ​രു​ടേ​യു​മൊ​ക്കെ ഈ ‘സത്യം കാ​ണു​ന്ന മട്ടിൽ പറ​യു​ന്ന ധീരത’, ഭൂ​മി​ക്കു പു​റ​ത്തു് ഒരു പ്ര​ലം​ബ​കം (fulcrum) കി​ട്ടി​യാൽ ഞാൻ ഭു​മി​യെ ഒരു വടി​കൊ​ണ്ടു് പൊ​ന്തി​ച്ചേ​നെ എന്ന ആർ​ക്കി​മി​ഡീ​സ​ന്റെ പഴയ വി​മ്പു​പ​റ​ച്ചിൽ​പോ​ലെ അപ​ഹാ​സ്യ​മാ​വു​ന്നു. ഇതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് സാം​സ്കാ​രിക വി​മർ​ശ​ന​ത്തിൽ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മായ ഒരു രീ​തി​ശാ​സ്ത്രം അനി​വാ​ര്യ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന​തു്. അഡർണോ പറ​യു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ‘വസ്തു​ക്ക​ളു​മാ​യു​ള്ള നൈ​സർ​ഗി​ക​മായ ബന്ധം ഉപേ​ക്ഷി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞാൽ ഒരു സി​ദ്ധാ​ന്ത​ത്തി​നും അതു് എത്ര​മാ​ത്രം സത്യ​മാ​യി​ക്കൊ​ള്ള​ട്ടെ, മി​ഥ്യ​യാ​യി അധഃ​പ​തി​ക്കു​ക​യെ​ന്ന സാ​ദ്ധ്യ0തയിൽ​നി​ന്നു് രക്ഷ​പ്പെ​ടാ​നാ​വി​ല്ല (വി​മർ​ശന വി​ധേ​യ​മാ​ക്കു​ന്ന) സാം​സ്കാ​രിക രൂ​പ​ത്തിൽ ആമു​ഗ്ധ​നാ​വാ​തെ കഴി​ക്കേ​ണ്ട​തു​പോ​ലെ തന്നെ ഈ കാ​ര്യ​ത്തി​ലും വൈ​രു​ദ്ധ്യ​വാ​ദം ജാ​ഗ്രത പു​ലർ​ത്ത​ണം. ബൗ​ദ്ധി​ക​ത​യെ ഉദാ​ത്ത​വ​ത്ക​രി​ക്കാ​നു​ള്ള പ്ര​വ​ണ​ത​യും ബൗ​ദ്ധി​ക​ത​യെ അപ​ഹ​സി​ക്കാ​നു​ള്ള പ്ര​വ​ണ​ത​യും അതു് ഒരു​പോ​ലെ സം​ശ​യി​ക്ക​ണം. സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ന്റെ വൈ​രു​ദ്ധ്യാ​ത്മ​ക​മായ വി​മർ​ശ​നം ഒരേ സമയം സം​സ്കാ​ര​ത്തിൽ പങ്കു​ചേ​രു​ക​യും അതിൽ​നി​ന്നു് (വി​മർ​ശ​ന​വി​ധേ​യ​മായ) ദൂരം പു​ലർ​ത്തു​ക​യും വേണം’ കേ​വ​ല​മായ ബു​ദ്ധി​ജീ​വി​വി​രോ​ധ​ത്തി​ന്റെ പല “വി​പ്ലവ’പ്ര​സ്താ​വ​ങ്ങ​ളും, ‘സം​സ്കാ​രം എന്ന വാ​ക്കു​കേ​ട്ടാൽ ഉടൻ തോ​ക്കെ​ടു​ക്കാ​നാ​ണു് എനി​ക്കു തോ​ന്നു​ന്ന​തു്’. എന്ന ഹി​റ്റ്ല​റു​ടെ സാം​സ്കാ​രിക വകു​പ്പു് തല​വ​ന്റെ വാ​ക്കു​ക​ളോ​ടു് എത്ര​മാ​ത്രം അടു​ത്താ​ണു് നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു് എന്ന​തും, ഈ വി​പ്ല​വ​വീ​ര്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത, നശ്വ​ര​മായ എലു​മ്പിൻ​കൂ​ടി​ന്റേ​യും ത്വ​ങ്ങ​മാം​സ​ര​ക്താ​സ്ഥി​ക​ളു​ടേ​യും പരി​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ അമിത താ​ത്പ​ര്യം കാ​ണി​ക്കു​ന്ന ജന​ങ്ങൾ എങ്ങ​നെ വീ​ര​നാ​യ​ക​ന്മാ​രാ​കാ​നാ​ണു്. എന്നു് സംശയം, സമൂ​ഹ​ത്തെ കർ​മ്മോ​ത്സു​ക​രായ ധീ​ര​നാ​യ​ക​ന്മാ​രും (active heroes) നി​ഷ്ക്രി​യ​രായ ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​വും (passive masses) ആയി വി​ഭ​ജി​ച്ചു​ക​ണ്ടി​രു​ന്ന റഷ്യൻ നരോ​ദ്നി​ക്കു​ക​ളു​ടെ നി​ല​പാ​ടിൽ നി​ന്നും വള​രെ​യൊ​ന്നും വ്യ​ത്യ​സ്ത​മ​ല്ല എന്ന​തും ചി​ന്തോ​ദ്ദീ​പ​ക​മാ​ണു്. ‘അവ​സാ​നം ചന്ത​യിൽ എത്തു​ക​യെ​ന്ന ദുർ​ഗ​തി​യിൽ​നി​ന്നു് ഇന്നു് ഒരു ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​ക്കും രഷ​പ്പെ​ടാ​നാ​വി​ല്ല.’ എന്നു് അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​മ്പോൾ​ത​ന്നെ വി​പ്ല​വ​ചി​ന്താ പദ്ധ​തി​കൾ ചന്ത​യി​ലെ​ത്തു​ന്ന​തു് ചന്ത​യു​ടെ​ത​ന്നെ അടി​ത്ത​റ​യെ തു​രം​ഗം വച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​ണു്. എന്നു നാം മന​സ്സി​ലാ​ക്ക​ണം. മി​ഥ്യ​ക​ളെ ഉച്ചാ​ട​നം ചെ​യ്യു​ന്ന സമ​ര​സ​ജ്ജ​മായ വൈ​രു​ദ്ധ്യ​വാ​ദ​ത്തി​നു മാ​ത്ര​മേ ഇന്ന​തി​നു കഴിയൂ. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​ത​യിൽ ചു​വ​ടു​റ​പ്പി​ച്ചു നിൽ​ക്കു​ന്ന ഒരു സാം​സ്കാ​രിക വിമർശ പദ്ധ​തി ഇന്നു് ആവ​ശ്യ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്ന​തു്.

‘അവൻ ജീ​വി​ക്കാൻ പഠി​ച്ച​വ​നാ​ണ്…’

‘എല്ലാ മനു​ഷ്യ​രും തത്ത്വ​ചി​ന്ത​ക​രാ​ണ്’ എന്ന അന്റോ​ണി​യോ ഗ്രാം​ഷി​യു​ടെ വാദം സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​രു​ടെ സു​ഘ​ടി​ത​മായ ചി​ന്താ​പ​ദ്ധ​തി​ക​ളു​ടെ സ്ഥ​ല​രൂ​പ​ങ്ങ​ളിൽ എന്ന പോലെ ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ സാ​മാ​ന്യ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ​യും പ്രാ​യോ​ഗി​ക​ബു​ദ്ധി​യു​ടേ​യും സൂ​ക്ഷ്മ​രൂ​പ​ത്തി​ലും നി​ല​നിൽ​ക്കു​ന്ന പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര പരി​ക​ല്പ​ന​ക​ളു​ടെ വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​ന്റെ പ്ര​സ​ക്തി​യി​ലേ​ക്കാ​ണു് വി​രൽ​ചൂ​ണ്ടു​ന്ന​തു്. സാ​മാ​ന്യ​ബോ​ധ​വും തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​രു​ടെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​സ്വ​രൂ​പ​ങ്ങ​ളും വി​ശാ​ല​മായ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ പര​സ്പ​ര​പൂ​ര​ക​ങ്ങ​ളാ​ണു്. ഇങ്ങ​നെ നോ​ക്കു​മ്പോൾ നാം ചാ​യ​ക്ക​ട​ച്ചർ​ച്ച​ക​ളി​ലും യാ​ത്ര​കൾ​ക്കി​ടി​യി​ലെ ആക​സ്മിക സം​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളി​ലു​മൊ​ക്കെ പാ​തി​മാ​ത്രം ചെ​വി​കൊ​ടു​ത്തു് കേ​ട്ടി​രി​ക്കു​ക​യും ചി​ല​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ തല​കു​ലു​ക്കി അം​ഗീ​ക​രി​ച്ചു പി​രി​യു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന അഭി​പ്രായ പ്ര​ക​ട​ന​ങ്ങ​ളെ കു​റേ​ക്കൂ​ടി നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​മായ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​നു വി​ധേ​യ​മാ​ക്കാൻ ബാ​ധ്യ​സ്ഥ​രാ​ണു് എന്നു വരു​ന്നു. പ്രാ​ദേ​ശി​ക​മായ ഉച്ചാ​രണ വ്യ​തി​യാ​ന​ങ്ങ​ളോ​ടെ ഏതാ​ണ്ടു് സാർ​വ​ത്രി​ക​മാ​യി പറ​ഞ്ഞു കേൾ​ക്കാ​റു​ള്ള ‘അവൻ ജീ​വി​ക്കാൻ പഠി​ച്ച​വ​നാ​ണ്’ എന്ന സാ​മാ​ന്യ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ വി​ല​യി​രു​ത്തൽ തന്നെ എടു​ത്തു​നോ​ക്കാം, തി​ക​ച്ചും പ്ര​ക​ട​മായ അതി​ന്റെ സൂ​ചി​താർ​ത്ഥ​ത്തെ ഏതാ​ണ്ടു് പൂർ​ണ്ണ​മാ​യും മൂ​ടി​ക്ക​ള​യാൻ പ്രാ​പ്ത​മാ​ണു് അതു് ദ്യോ​തി​പ്പി​ക്കു​ന്ന നാ​നാർ​ത്ഥ​ങ്ങ​ളും മൂ​ല്യ​സ​ങ്ക​ല്പ​ങ്ങ​ളും. ഈ പ്ര​സ്താ​വന പു​റ​ത്തു​വ​രു​ന്ന നിയത സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളും പറ​യു​ന്ന ആളുടെ ഭാ​വ​ഹാ​വാ​ദി​ക​ളും വരു​ത്തു​ന്ന അർ​ത്ഥ​മാ​റ്റ​ങ്ങ​ളാ​ക​ട്ടെ ചർ​ച്ച​യെ​പ്പോ​ലും ‘അസാ​ദ്ധ്യ​മാ​ക്കു​ന്ന തര​ത്തിൽ വി​പു​ല​സാ​ദ്ധ്യ​ത​കൾ ഉള്ള​വ​യു​മാ​ണു്.

ഒന്നാ​മ​താ​യി, ‘ജീ​വി​ക്കാൻ പഠി​ച്ച​വൻ’ എന്ന പ്ര​യോ​ഗം ഒറ്റ നോ​ട്ട​ത്തിൽ മതി​പ്പി​നെ സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​താ​ണെ​ന്നു് തോ​ന്നാം. എന്നാൽ ഒന്നു​കൂ​ടി സൂ​ക്ഷി​ച്ചു​നോ​ക്കു​മ്പോൾ ആത്ത നിർ​ദ്ദേ​ഷ​മാ​ണോ ഈ പ്ര​സ്താ​വം എന്ന സംശയം ന്യാ​യ​മാ​യും ഉണ്ടാ​വു​ന്നു. ഏതോ അർ​ത്ഥ​ത്തിൽ ‘ജീ​വി​ത​വി​ജ​യം’ നമ്മു​ടെ സമൂ​ഹ​ത്തിൽ അത്ര നേരായ മാർ​ഗ​ത്തി​ലൂ​ടെ നേ​ടാ​വു​ന്ന ഒന്ന​ല്ല എന്ന പ്രാ​യോ​ഗിക ബു​ദ്ധി—അയാൾ അത്ര​യൊ​ന്നും നല്ല​വ​ന​ല്ല എന്ന സൂചന ഈ പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​നു പി​ന്നിൽ ഒളി​മി​ന്നു​ന്ന​തു കാണാം. ‘അവൾ’ ജീ​വി​ക്കാൻ പഠി​ച്ച​വ​ളാ​ണ്’ എന്നൊ​ന്നു് ഈ വാചകം അഴി​ച്ചു പണിതു നോ​ക്കി​യാൽ ഈ ദുഃ​സൂ​ചന പ്ര​ക​ട​മാ​വും. ഈ ചൂഷക സമൂ​ഹ​ത്തിൽ‘കഴി​ഞ്ഞു​കൂ​ടി​പ്പോ​വാൻ’ ഒരാൾ സഹി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന അവ​മ​തി​ക​ളു​ടേ​യും കെ​ട്ടേ​ണ്ടി​വ​ന്ന വി​ചി​ത്ര വേ​ഷ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും പറ​യേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന നു​ണ​ക​ളു​ടേ​യും ചെ​യ്യേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന കള്ള​ത്ത​ര​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും നഖ​ചി​ത്ര​ങ്ങൾ ആ വാ​ക്കു​ക​ളിൽ അട​ങ്ങി​ക്കി​ട​പ്പു​ണ്ട്, എന്നാൽ ജീ​വി​ക്കാൻ പോലും നൈ​സർ​ഗി​ക​ത​യെ വി​ല​ങ്ങി​ട്ടു നിർ​ത്തി മു​ഖ​ങ്ങ​ളും ഭാ​വ​ങ്ങ​ളും അവ​സ​രോ​ചി​ത​മാ​യി എടു​ത്ത​ണി​യാൻ ‘പഠി​ക്കേ​ണ്ട’ സ്ഥി​തി വരു​ത്തി​വ​യ്ക്കു​ന്ന സാ​മൂ​ഹി​കാ​വ​സ്ഥ​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഇതിലെ പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ത്തി​ന്റെ ബീ​ജ​രൂ​പം അധീ​ശ​വർഗ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ജഡ​ഭാ​ര​ത്തെ തട്ടി​മാ​റ്റി വി​ക​സി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. അധീ​ശ​വർ​ഗ​ത്തോ​ടു​ള്ള ഈ വി​ധേ​യ​ത്വ​മാ​ണു് ജീ​വി​ക്കാൻ പഠി​ച്ച​വ​രോ​ടു​ള്ള മതി​പ്പി​ന്റെ രൂ​പ​ത്തിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. അർ​ത്ഥ​ത​ല​ത്തി​ലു​ള്ള അനി​ശ്ചി​ത​ത്വ​മാ​യി (ambiguity) അനു​ഭ​വ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ ദ്വ​ന്ദ്വാ​ത്മ​കത വർ​ഗ​വി​ദ്വേ​ഷ​വും നി​സ്സ​ഹാ​യ​താ​ബോ​ധ​ധ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള സം​ഘർ​ഷ​ത്തി​ന്റെ സൃ​ഷ്ടി​യാ​ണു്. ചൂ​ടു​വെ​ള്ള​ത്തിൽ വീ​ണ​തു​കൊ​ണ്ടു് പച്ച​വെ​ള്ളം കണ്ടാൽ​പോ​ലും പേ​ടി​ക്കു​ന്ന പൂ​ച്ച​കൾ, വേ​ണ്ട​കാ​ല​ത്തു് രണ്ടു വാ​ഴ​വെ​ക്കാൻ മറ​ന്നു​പോയ കൃ​ഷി​ക്കാ​രൻ എന്നി​ങ്ങ​നെ വൈ​വി​ധ്യ​മാർ​ന്ന അനേകം പ്ര​തീ​ക​ങ്ങ​ളിൽ ഈ സം​ഘർ​ഷ​ങ്ങ​ളു​ടെ വി​രൽ​പ്പാ​ടു​കൾ പതി​ഞ്ഞു​കി​ട​പ്പു​ണ്ടു്. സാ​മാ​ന്യ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ​യും പ്രാ​യോ​ഗിക ബു​ദ്ധി​യു​ടെ​യും ഭാഷയെ വി​മർ​ശ​നാ​ത്മ​ക​മാ​യി അപ​ഗ്ര​ഥി​ക്കുക എന്ന​തു് മാർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ ഒര​ടി​യ​ന്തര കട​മ​യാ​ക്കി​ത്തീർ​ക്കു​ന്ന​തു് ഇതാ​ണു്.

സാ​മാ​ന്യ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ കണ്ണിൽ ‘ജീ​വി​ക്കാൻ പഠി​ച്ച’ വന്റെ വി​പ​രീ​ത​മാ​ണു് ‘പാ​വ​ത്താൻ’ ‘അവൻ വല്ലാ​തെ സാ​ധു​വാ​യി​പ്പോ​യി’ എന്ന സഹതാപ പ്ര​ക​ട​നം ‘മണ്ടൻ, അവ​ന്റെ​യൊ​ക്കെ ഒരാ​ദർ​ശം’ എന്ന വി​ജ​യി​ക​ളു​ടെ ഔദ്ധ​ത്യ​മാ​യോ, ‘കഷ്ടം എങ്ങ​നെ കഴി​യേ​ണ്ട​വ​നാ ആ കു​ട്ടി, ഇങ്ങ​നെ പാ​വ​മാ​യി​പ്പോ​യ​ല്ലോ’ എന്ന സഹ​ജീ​വി​ക​ളു​ടെ ആർ​ദ്ര​ത​യാ​യോ ഒക്കെ​യാ​ണു് (പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടാ​റു്) ‘കപ​ട​ലോ​ക​ത്തി​ലാ​ത്മാർ​ത്ഥ​മായ ഹൃദയം’ ഉണ്ടാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു് പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന അതി​ഭാ​വു​കത ഇതി​ന്റെ സം​സ്കൃ​ത​ഭാ​ഷ്യം മാ​ത്ര​മാ​ണു്. സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലും സി​നി​മ​യി​ലു​മെ​ല്ലാം ശക്ത​മായ സാ​മൂ​ഹ്യ​വി​മർ​ശ​ന​ത്തി​നു​ള്ള ആയു​ധ​മാ​യി ഈ മന്ദ​ബു​ദ്ധി​ക​ളായ കഥാ​പാ​ത്ര​ങ്ങൾ ഉപ​യോ​ഗി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു് ‘സൗ​ണ്ടു് ആന്റ് ഫ്യൂ​റി’യിലെ ബഞ്ചി, ‘ടിൻ​ഡ്ര​മ്മി’ലെ ഓസ്കാർ (റാൽഫ് എലി​സണ്‍ന്റെ) ‘ഇൻ​വി​സി​ബിൾ മാനി’ലെ നീ​ഗ്രോ കു​ട്ടി ഇവ​രെ​ല്ലാം ഇത്ത​ര​ത്ത​ര​ത്തി​ലു​ള്ള വി​മർ​ശന ധർ​മ​മാ​ണു് നിർ​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തു്. മല​യാ​ള​ത്തിൽ ഒരു പക്ഷേ, ആദ്യ​മാ​യി ഇത്ത​രം ഒരു കഥാ​പാ​ത്രം പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു് ഇരു​ട്ടി​ന്റെ ആത്മാ​വി​ലാ​ണു്. ഏറ്റ​വും പുതിയ പതി​പ്പു് അടൂർ​ഗോ​പാ​ല​കൃ​ഷ്ണ​ന്റെ കൊ​ടി​യേ​റ്റ​ത്തി​ലും ഒരു വ്യാ​ഴ​വ​ട്ട​ക്കാ​ല​ത്തി​ലേ​റെ അകലം ഈ പാ​ത്ര​ക​ല്പ​മ​ന​കൾ തമ്മി​ലി​ല്ല. പക്ഷേ, ഈ രണ്ടു സൃ​ഷ്ടി​ക​ളി​ലും ഉൾ​ച്ചേർ​ന്നി​ട്ടു​ള്ള പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര ധാ​ര​ണ​കൾ തമ്മി​ലു​ള്ള ദൂരം വിസ്മയാവഹമാണു്-​ഒരർത്ഥത്തിൽ കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ സാം​സ്കാ​രിക രം​ഗ​ത്തു് പു​രോ​ഗ​മന ഇട​തു​പ​ക്ഷ ആശ​യ​ങ്ങൾ​ക്കു സം​ഭ​വി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള അപ​ച​യ​ത്തി​ന്റെ അള​വു​കോൽ പോ​ലു​മാ​യി ഇതിനെ കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണു്. ‘ ഇരു​ട്ടി​ന്റെ ആത്മാ​വി​ലെ’ നായകൻ അമാ​ന​വീ​കൃ​ത​മായ തന്റെ സാ​മൂ​ഹി​ക​മായ ചു​റ്റു​പാ​ടു​ക​ളു​മാ​യി ഒത്തു​പോ​വാൻ വി​സ​മ്മ​തി​ക്കു​ന്ന ‘നി​ഷേ​ധി​യാ​ണു്. അത്ത​രം വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​മാ​യി സന്ധി​ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​ലും ഭേദം ഉന്മാ​ദ​ത്തി​ന്റെ ഇരു​ണ്ട​മു​റി​ക​ളും കാൽ​ച്ച​ങ്ങ​ല​ക​ളു​മാ​ണു് എന്നു് തീ​മു​മാ​നി​ക്കാ​നു​ള്ള ധീരത പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​വ​നാ​ണു്. പാ​വ​ത്ത​ത്തിൽ നി​ന്നു് ഭ്രാ​ന്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള അയാ​ളു​ടെ പ്ര​യാ​ണം, പണ​ഭ്രാ​ന്തി​ലും പ്ര​താ​പ​ഭ്ര​മ​ത്തി​ലും ആണ്ടു​പോ​വു​ന്ന ഒരു സമൂ​ഹ​ത്തി​നെ​തി​രായ പ്ര​തി​ഷേ​ധ​മാ​ണു്. ഒരു ദു​ര​ന്ത​നാ​ട​ക​ത്തി​ന്റെ ഗാം​ഭീ​ര്യം അതി​ന്റെ കഥാം​ശ​ത്തി​നു​ണ്ടു്. (സിനിമ എന്ന നി​ല​യ്ക്കു​ള്ള അതി​ന്റെ മൂ​ല്യം ഈ ചർ​ച്ച​യിൽ സം​ഗ​ത​മ​ല്ല. അതി​ലേ​ക്കു കട​ക്കു​ന്നു​മി​ല്ല). എന്നാൽ കൊ​ടി​യേ​റ്റ​ത്തി​ലെ ‘കെ​ട്ടി​യ​വ​ളെ പോ​റ്റാ​ന​റി​യാ​ത്ത’, ‘വി​ളി​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കൊ​ക്കെ വേ​ണ്ടി എല്ലു​മു​റി​യെ പണി​യെ​ടു​ത്തി​ട്ടും കണ​ക്കു പറ​യാ​തെ കി​ട്ടി​യ​തു വാ​ങ്ങി​ച്ചു തൃ​പ്തി​പ്പെ​ടു​ന്ന’, ലോറി കണ്ട​തി​ലു​ള്ള അത്ഭു​ത​ത്തിൽ കോ​ടി​യു​ടു​പ്പിൽ ചെ​ളി​തെ​റി​തെ​റി​ക്കു​മെ​ന്നു​പോ​ലും, മറ​ന്നു​നിൽ​ക്കു​ന്ന പാ​വ​ത്താ​നോ? എല്ലാ അർ​ത്ഥ​ത്തി​ലും ഒരു കാർ​ട്ടൂൺ ചി​ത്ര​മാ​ണ​യാൾ—ജീ​വി​ക്കാൻ പഠി​ച്ച പു​രു​ഷ​ന്മാ​രു​ടേ​യും മി​ടു​ക്കി​ക​ളായ വെ​പ്പാ​ട്ടി​ക​ളു​ടേ​യും ലോ​ക​ത്തി​നു് ചിരി പക​രു​ന്ന ഒരു കോ​മാ​ളി, ‘ഇരു​ട്ടി​ന്റെ ആത്മാ​വി’ന്റെ നി​ഷ്ക്ക​ള​ങ്ക​ത​യും ഭാവ നൈർ​മ​ല്യ​വും, കാ​രു​ണ്യ​ശീ​ല​മായ ഹി​മ​യു​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ വി​റ​ങ്ങ​ലി​ച്ചു് മരി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ മനു​ഷ​ത്വം എടു​ത്ത​ണി​യു​ന്ന പു​ത​പ്പാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ, കൊ​ടി​യേ​റ്റ​ത്തിൽ ഈ ശു​ദ്ധത വി​ഡ്ഢി​ത്ത​ത്തി​ന്റെ പര്യാ​യ​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നു. സി​നി​മ​യു​ടെ അന്ത്യ​ത്തിൽ അടൂർ ഗോ​പാ​ല​കൃ​ഷ്ണ​ന്റെ കഥാ​പാ​ത്ര​ത്തി​നു് സം​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന രൂ​പ​പ​രി​ണാ​മ​വും ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. അയൾ ജീവിത യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ഏറ്റു​മു​ട്ടു​ന്ന​തോ​ടെ, കു​റേ​ക്കൂ​ടി കൃ​ത്യ​മാ​യി പറ​ഞ്ഞാൽ പു​തു​മ​ണ​വാ​ട്ടി സഹി​കെ​ട്ടു് വീ​ട്ടിൽ​നി​ന്നു് അടി​ച്ചി​റ​ക്കു​ന്ന​തോ​ടെ ‘ബു​ദ്ധി’പഠി​ക്കു​ന്നു. ഒരു ലോ​റി​യി​ലെ കിളി”യായി അടി​വെ​ച്ച​ടി​വെ​ച്ച് മാ​ന്യ​നാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. തന്റെ ആദ്യ​ത്തെ കോ​ടി​യു​ടു​പ്പി​നെ​പ്പോ​ലും അന്യ​താ ബോ​ധ​ത്തോ​ടെ മാ​ത്രം കാണാൻ കഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്ന അയാൾ ഭാ​ര്യ​ക്കു് വിശേഷ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളിൽ ജൗ​ളി​ത്ത​ര​ങ്ങൾ വാ​ങ്ങി​ക്കൊ​ടു​ക്കാൻ മറ​ക്കാ​ത്ത മാതൃകാപുരുഷനാവുന്നു-​പുരുഷതമമുള്ള പു​രു​ഷൻ, ഇങ്ങ​നെ ഒരു കഥാ​പാ​ത്ര​ത്തെ ആദർ​ശ​വ​ത്ക്ക​രി​ക്കാൻ അടൂർ ഗോ​പാ​ല​കൃ​ഷ്ണൻ മു​തിർ​ന്ന​തിൽ അത്ഭു​ത​ത്തി​നു് അവ​കാ​ശ​മി​ല്ല.

എന്നാൽ ‘കൊ​ടി​യേ​റ്റം’ ഒരു​പ​ക്ഷേ, ഏറ്റ​വും ജന​പ്രീ​തി​നേ​ടിയ ‘ആർ​ട്ട് സിനിമ’യായി എന്ന​തും, ഒരു ഇട​തു​പ​ക്ഷ സർ​വീ​സ് സം​ഘ​ട​ന​യു​ടെ സാം​സ്കാ​രിക സമ്മേ​ള​ന​ത്തിൽ ഒരു പു​രോ​ഗ​മന വാ​ദി​യായ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ ഈ സി​നി​മ​യെ ‘എങ്ങ​നെ ഒരു മന്ദ​ബു​ദ്ധി​യെ​പ്പോ​ലും സാ​മൂ​ഹി​ക​ബ​ന്ധ​ങ്ങൾ വളർ​ത്തി​യെ​ടു​ക്കു​ന്നു’ എന്ന​തി​ന്റെ നി​ദർ​ശ​ന​മാ​യും അതു​കൊ​ണ്ടു് സോ​ദ്ദേ​ശ​സൃ​ഷ്ടി​യാ​യും വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ഒരു പ്ര​ബ​ന്ധം അവ​ത​ത​രി​പ്പി​ച്ചു​വെ​ന്ന​തും ഇട​തു​പ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ അപ​ച​യ​ത്തി​ന്റെ ആഴവും വ്യാ​പ്തി​യും വെ​ളി​വാ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ആ ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ ‘കൊ​ടി​യേ​റ്റം’ സോ​ദ്ദേ​ശ്യ​സൃ​ഷ്ഠി​യാ​ണെ​ന്നു് പറ​ഞ്ഞ​തു് ശരി​യാ​ണു്. (അല്ലെ​ങ്കിൽ വർ​ഗ്ഗ​സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ ഉദ്ദേ​ശ​ത്തി​ന്റെ വർ​ഗ്ഗ​താൽ​പ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ മു​ദ്ര​പ​തി​യാ​ത്ത​താ​യി എന്താ​ണു​ള്ള​ത്?) പക്ഷേ, ഒരു കാ​ര്യം അയാൾ മറന്നുപോയി-​ആരുടെ ഉദ്ദേ​ശം കു​റേ​ക്കൂ​ടി നി​ഷ്കൃ​ഷ്ട​മാ​യി പറ​ഞ്ഞാൽ ഏതു വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ ഉദ്ദേ​ശം എന്ന ചോ​ദ്യ​മു​ന്ന​യി​ക്കാൻ ഈ മറ​വി​യെ നി​ല​നിർ​ത്താ​നു​ള്ള കഴി​വാ​ണു് ‘കൊ​ടി​യേ​റ​റ്’ത്തി​ന്റെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ മാരക പ്ര​ലോ​ഭ​ന​ത്തി​ന്റെ അടി​സ്ഥാ​നം. ‘അസു​ര​വി​ത്തി’ലെ വീ​ട്ടു​വേ​ല​ക്കാ​രി​യെ ‘പി​ഴ​പ്പി​ച്ച്’ തടി​ത​പ്പു​ന്ന കോ​ളേ​ജ് കു​മാ​ര​നിൽ നി​ന്നും നി​ന്നും ‘ആരുഢ’ത്തി​ലെ നഗ​ര​ത്തി​ന്റെ കൃ​ത്രി​മ​മായ പകി​ട്ടു​ക​ളിൽ​നി​ന്നു് രക്ഷ​പ്പെ​ടാ​നാ​യി നാ​ല​ക്ക​ശ​മ്പ​ള​മു​ള്ള വലി​ച്ചെ​റി​ഞ്ഞ് പാ​ണ​പ്പാ​ട്ടും പറ​യ​പ്പാ​ട്ടും പി​ന്നെ തന്റെ നീലി എന്ന പഴയ കാ​മു​കി​യും (പി​ന്നെ ആരൊ​ക്കെ​യെ​ന്നു വ്യ​ക്ത​മ​ല്ല) ഒക്കെ​യു​ള്ള ഗ്രാ​മ​ഭം​ഗി​യി​ലേ​ക്കു് മട​ങ്ങി സം​സ്കൃ​തം പഠി​ച്ചും ഭാ​ര്യ​യു​ടെ കോണ്‍വെ​ന്റ് വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ഹു​ങ്കു് ഒതു​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു​മൊ​ക്കെ കഴി​ഞ്ഞു​കൂ​ടു​ന്ന ‘തമ്പു​രാ​ന്റെ’ ജു​ഹു​പ്സാ​വ​ഹ​മായ പാ​ത്ര​സൃ​ഷ്ടി​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള ദൂരം മു​ടി​യ​നായ പു​ത്ര​നിൽ നി​ന്നു് ‘ഉത്ത​രാ​യന’ത്തി​ലേ​ക്കു​ള്ള ദൂരം എന്നി​ങ്ങ​നെ പല മാ​ന​ദ​ണ്ഡ​ങ്ങ​ളു​മു​പ​യോ​ഗി​ച്ചും സാം​സ്കാ​രിക രം​ഗ​ത്തെ ഈ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ്പ​കർ​ച്ച​ക​ളെ അള​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണെ​ന്നു് തോ​ന്നു​ന്നു. ഏതാ​യാ​ലും നീ​ലി​യെ മറവു ചെ​യ്യാൻ തന്റെ കാ​ഴ്ച​വ​ട്ട​ത്തു​ള്ള മണ്ണു​പോ​ലും നി​ഷേ​ധി​ക്കു​ന്ന തമ്പു​രാ​ന്റെ അടി​സ്ഥാന വർഗ സ്നേ​ഹ​ത്തെ ദേ​ശീ​യോ​ദ്ഗ്ര​ഥ​ന​ത്തി​നു​ളള അവാർ​ഡ് നല്കി അനു​മോ​ദി​ച്ച ഭര​ണ​കൂ​ടം ഈ മാ​ന​ദ​ണ്ഡ​ങ്ങ​ളെ​പ്പ​റ്റി നല്ല ബോധം തന്നെ​യാ​ണു് പു​ലർ​ത്തു​ന്ന​തു് എന്ന​തിൽ സം​ശ​യ​മി​ല്ല ഈ പുതിയ മൂ​ല്യ​ങ്ങൾ ആരു​ടേ​താ​ണു്?. ഈഹ​ക്ക​ച്ച​വ​ട​വും കള്ള​ക്ക​ട​ത്തും പൂ​ഴ്ത്തി​വെ​പ്പും അബ്കാ​രി കോൺ​ട്രാ​ക്ടു​മൊ​ക്കെ​ക്കൊ​ണ്ടു് ‘ഒന്നു വെ​ച്ചാൽ പത്ത്’ എന്ന നി​ല​യ്ക്കു് വളർ​ന്നു​സം​ഘ​ടി​ത​രാ​വു​ന്ന ഒരു പുതിയ വ്യാ​പാ​രി വർ​ഗ​ത്തി​ന്റെ​തെ​ന്നു നി​സ്സം​ശ​യം പറയാം. അവ​രു​ടെ പ്ര​ത്യ​ശാ​സ്ത്ര​മാ​ണു് ‘കൊ​ടി​യേ​റ്റ’ത്തി​ലും കൊ​ടി​കു​ത്തി നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു്. പി​ന്നെ അടൂർ ഗോ​പാ​ല​കൃ​ഷ്ണ​ന്റെ ശു​ദ്ധ​കല, സി​നി​മാ​റ്റി​കു് പ്രതിഭ-​ഇവയൊക്കെ വെ​റു​തെ​യാ​ണോ എന്ന പണ്ഡിത നി​രൂ​പ​ക​രു​ടെ കോ​പ​വ​ച​സ്സു​കൾ ഞാൻ മു​ന്നിൽ കാ​ണു​ന്നു​ണ്ടു്. എലി​കൾ​ക്കു് പത്താ​യ​ത്തിൽ കട​ക്കാൻ എന്തെ​ങ്കി​ലും മോ​ട്ടി​വേ​ഷൻ വേ​ണ​മ​ല്ലോ!

മാർ​ക്സി​ന്റെ തി​രു​ക്കു​ടും​ബ​ത്തിൽ പ്രേ​മ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള എഡ്ഗാർ ബോ​വ​റു​ടെ ഉദാ​ത്ത പ്ര​സ്താ​വ​ന​ക​ളെ വി​ശ​ക​ല​നം ചെ​യ്യു​ന്ന ഒരു ചെറിയ ഖണ്ഡ​മു​ണ്ടു്. ജടി​ലോ​ക്തി​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള ഈ വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തി​ന്റെ ആരം​ഭ​ബി​ന്ദു​വാ​യി അതു് സ്വീ​ക​രി​ക്കാ​മെ​ന്നു് തോ​ന്നു​ന്നു. ദൈ​വി​ക​മായ ഒരു പ്രേ​മ​സ​ങ്ക​ല്പ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് ആരം​ഭി​ക്കു​ന്ന ബൊവർ എങ്ങ​നെ പ്രേ​മ​ഭാ​ജ​ന​ത്തെ ഒരു പി​ശാ​ചാ​യി കാ​ണു​ന്ന അവ​സ്ഥ​യി​ലേ​ക്കു്. എത്തി​പ്പെ​ടു​ന്നു​വെ​ന്നു് മാർ​ക്സ് വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. ആദ്യ​മാ​യി പ്രേ​മി​ക്കു​ന്ന പെ​ണ്ണി​നെ പ്രേ​മ​മാ​യി അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക​രി​ക്കു​ന്നു. പ്രേ​മ​ത്തെ ഒരു ദേ​വ​ത​യാ​യി സങ്കൽ​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ഈ അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക്ക​ര​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ പ്രേ​മ​ഭാ​ജ​ന​ത്തെ ഒരു അമൂർ​ത്ത ആശ​യ​മാ​യി ദൈ​വ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ പരി​ക​ല്പ​ന​യാ​യി മാ​റ്റ​പ്പെ​ടു​ന്നു. പ്രേ​മി​ക്കു​ന്ന വ്യ​ക്തി ‘പ്രേ​മ​മു​ള്ള വ്യ​ക്തി​യാ​വു​ന്നു’. കർ​ത്താ​വ് കർ​മ​മാ​യി രൂപം മാ​റു​ന്ന​തോ​ടെ വച്ചു​മാ​റ്റൽ പ്ര​ക്രിയ കേവല യു​ക്തി​യു​ടെ പ്ര​ശ്ന​മാ​വു​ന്നു. ദേവത ക്രൂ​ര​ദേ​വ​ത​യാ​വു​ന്നു. ‘മനു​ഷ്യ​നെ പൂർ​ണ​മാ​യും ലഭി​ക്കു​ന്ന​തു​വ​രെ തൃ​പ്തി​വ​രാ​ത്ത ദേ​വ​ത​യെ പി​ശാ​ചാ​യി സങ്ക​ല്പി​ക്കുക എളു​പ്പ​മാ​ണ​ല്ലോ’ പ്രേ​മം പൂർ​ണ​മായ ‘ആത്മ​സ​മർ​പ്പണ’മാ​വു​ന്ന​തോ​ടെ ഫല​ത്തിൽ അതു് യാ​ത​ന​യാ​വു​ന്നു. ഈ പ്രേ​മ​പൂ​ജ​യു​ടെ പര​കോ​ടി ‘ആത്മ​ബ​ലി’യും എഡ്ഗാ​റു​ടെ ഈ ഉദാ​ത്ത​മായ പ്രേമ സങ്ക​ല്പം ഏറെ കാ​ല്പ​നി​ക​മായ പ്രേ​മ​ഗീ​ത​ങ്ങ​ളിൽ അല്പ​മാ​ത്ര​മായ വൃ​ത്യാ​സ​ങ്ങ​ളോ​ടെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടു് എന്ന​തു് ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. കീ​റ്റ്സി​ന്റെ ‘കരു​ണ​യി​ല്ലാ​ത്ത പെണ്‍കു​ട്ടി’ പെ​ട്ടെ​ന്നു് മന​സ്സിൽ വരു​ന്ന ഒരു ഉദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​ണു്. ഈ അമൂർ​ത്ത വത്ക്ക​രണ പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ അട​ങ്ങി​യി​രി​ക്കു​ന്ന മാ​ര​ക​സാ​ദ്ധ്യ​ത​കൾ ഗൗ​ര​വ​മായ പഠനം അർ​ഹി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ‘അമൂർ​ത്ത​മായ സാർ​വ​ലൗ​കിക പ്രേ​മം’ എങ്ങ​നെ മനു​ഷ്യ​ത്വ​ഹീ​ന​മായ അറും​കൊ​ല​ക​ളെ​പ്പോ​ലും ന്യാ​യീ​ക​രി​ക്കാൻ സഹാ​യ​ക​മാ​വു​ന്നു എന്ന​തി​നു് ഉദാ​ഹ​ണ​ങ്ങൾ സു​ല​ഭ​മാ​ണു്. ‘ഉദാ​ത്ത​മാ​യ​തു് പല​പ്പോ​ഴും വളമെ നീ​ച​മാ​യ​തി​ന്റെ പുറം പൂ​ച്ചാ​വാ​റു​ണ്ടെ​ന്ന’ അഡർ​ണോ​യു​ടെ വാ​ക്കു​കൾ ഇവിടെ പ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണു്. ഓഷ്വി​റ്റ്സി​ലെ നര​ഹ​ത്യ​കൾ​ക്കു് മേൽ​നോ​ട്ടം വഹി​ച്ചി​രു​ന്ന നാസി ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ ‘താൻ തന്റെ ജോലി കൃ​ത്യ​മാ​യി നോ​ക്കി​യി​രു​ന്ന ഒരു സാ​ധാ​രണ മനു​ഷ്യൻ മാ​ത്ര​മാ​ണെ​ന്നും കു​ടും​ബ​സ്നേ​ഹി​യും സം​സ്കൃത ചി​ത്ത​നും പട്ടി​ക്കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളെ നോ​വി​ക്കു​ന്ന​തിൽ പോലും വി​മു​ഖ​നാ​ണെ​ന്നും’ ന്യൂ​റം ബർഗ് വി​ചാ​ര​ണ​യു​ടെ അവ​സാ​നം വരെ​വാ​ദി​ച്ചു നി​ന്നു എന്ന​തും ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മാ​ണു്. ഈ അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക്ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ണു്. ജടി​ലോ​ക്തി​ക​ളു​ടെ (മി​ത്തു​ക​ളു​ടേ​യും) അടി​സ്ഥാ​ന​മാ​യി വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തു്.

റൊ​ളാ​ങ് ബാർ​ത്തി​ന്റെ Myth Today എന്ന ലേ​ഖ​ന​ത്തിൽ മി​ത്തു​കൾ രൂപം കൊ​ള്ളു​ന്ന പ്ര​ക്രി​യ​യെ​പ്പ​റ്റി നട​ത്തു​ന്ന നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളും നമു​ക്കു് സഹാ​യ​ക​മാ​ണു്. ഫ്ര​ഞ്ച് കൊ​ടി​ക്കു​താ​ഴെ സല്യൂ​ട്ട​ടി​ച്ചു നിൽ​ക്കു​ന്ന ഒരു നീ​ഗ്രോ​യു​ടെ ചി​ത്രം പത്ര​പം​ക്തി​യിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​മ്പോൾ സൃ​ഷ്ടി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​മായ അനു​ര​ണ​ന​ങ്ങൾ അദ്ദേ​ഹം വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. കൊ​ളോ​ണി​യൽ ഭര​ണ​നു​ക​ത്തി​നി​ട​യിൽ പഡി​ത​രാ​യി ജീ​വി​ക്കു​ന്ന നീ​ഗ്രോ വം​ശ​ജ​ന്റെ യഥാർ​ത്ഥ​ജീ​വി​തം ചി​ത്രം ചോർ​ത്തി​ക്ക​ള​ഞ്ഞ് ഫ്ര​ഞ്ച് അധി​കാ​ര​ശ​ക്തി​യു​ടെ അപ്ര​മാ​ദി​ത്വ​ത്തെ പ്ര​തീ​ക​വ​ത്ക​രി​ക്കാ​നു​ള്ള ഒരു കരു​വാ​യി മാ​റ്റു​ന്നു, ഈ ന്യൂ​സ്പേ​പ്പർ ചി​ത്രം. എന്നാൽ, ആ ചി​ത്ര​സ​ന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ താൽ​ക്കാ​ലി​ക​മാ​യി വി​സ്മ​മി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന നീ​ഗ്രോ വം​ശ​ജ​രു​ടെ യഥാർ​ത്ഥ അവസ്ഥ പരോ​ക്ഷ​മാ​യി അവർ​ക്കു​മേ​ലു​ള്ള ഫ്ര​ഞ്ച് അധീ​ശ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ​ന് സാ​ധൂ​ക​രണ ചി​ഹ്ന​മാ​യി മാ​റു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. വസ്തു​ക്ക​ളിൽ നി​ന്നും വ്യ​ക്തി​ക​ളിൽ നി​ന്നും അവ​രു​ടെ നി​യ​ത​മായ ചരി​ത്ര പശ്ചാ​ത്ത​ലം—യാ​ഥാർ​ത്ഥ്യം—ചോർ​ത്തി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു് അമൂർ​ത്ത​മായ പ്ര​കൃ​തി​യെ അതി​ലേ​ക്കു് കു​ത്തി വയ്ക്കു​ന്ന​തി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു് മി​ത്തു​കൾ സൃ​ഷ്ടി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തു്. ഇതു് സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​ണു് എന്ന പ്ര​തീ​തി ഇതു് പ്ര​കൃ​തി​നി​യ​മ​മാ​ണു് എന്ന വി​ധി​വാ​ദ​മാ​യി രൂപം മാ​റു​ന്ന​തോ​ടെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​മി​ത്തു​ക​ളു​ടെ നിർ​മ്മി​തി പൂർ​ത്തി​യാ​വു​ന്നു. അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക്ക​ര​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ കപ​ട​മായ ഒരു സമ​ഗ്ര​ത​യി​ലേ​ക്കു് ചേ​രാ​ത്ത​തി​നെ സമ​ന്വ​യി​പ്പി​ച്ചു് അതി​നു് സത്യാ​ത്മ​ക​യു​ടെ പരി​വേ​ഷം നൽ​കു​ക​യാ​ണു് മി​ത്തു​ക​ളു​ടെ രീ​തി​യെ​ങ്കിൽ അമൂർ​ത്ത​വ​ത്ക​രണ ഘട്ട​ത്തി​നു​ശേ​ഷം വസ്തു​ക്ക​ളേ​യും വാ​ക്കു​ക​ളേ​യും സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളേ​യും അവ​യു​ടെ ജൈ​വ​സ​ന്ദർ​ഭ​ത്തൽ​നി​ന്നു് അടർ​ത്തി​യെ​ടു​ത്തു് വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​യ​പ​ല​പ്പോ​ഴും—വി​പ​രീ​തം പോ​ലു​മായ—ആയ​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളു​ടേ​യും പ്ര​ച​ര​ണ​മാ​ദ്ധ്യ​മാ​ക്കി മാ​റ്റു​ക​യാ​ണു് ജടി​ലോ​ക്തി​കാ​ര​ന്മാ​രു​ടെ രീതി. വാ​ക്കു​കൾ​ക്കു് (സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ​ക്കും) ഒരി​ക്കൽ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്ന വി​കാ​രോ​ദ്ദീ​പ​ന​ശ​ക്തി ജടി​ലോ​ക്തി​യു​ടെ​ധാ​ര​യിൽ അവ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​മ്പോൾ ഒരു​പ​രി​വേ​ഷ​മാ​യി (ബഞ്ച​മി​ന്റെ ഭാ​ഷ​യിൽ aura) പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്നു. ഈ പരി​വേ​ഷം ജടി​ലോ​ക്തി​യു​ടെ തന്നെ സാ​ധൂ​ക​ര​ണ​ത്തെ സഹാ​യി​ക്കു​ന്നു. ജർമൻ അസ്തി​ത്വ​വാ​ദി​ക​ളു​ടെ ജടി​ലോ​ക്തി​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള അഡർ​ണോ​യു​ടെ വി​ശ​ക​ല​നം (The Jargon of Authenticity, ലണ്ടൻ, 1973) പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര മി​ഥ്യ​യെ ദൂ​രീ​ക​രി​ക്കാ​നു​ള്ള ശ്ര​ങ്ങ​ളിൽ ഏറെ സഹാ​യ​ക​മാ​വും. പോൾ റി​ക്കോ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടി​യി​ട്ടു​ള്ള​തു​പോ​ലെ, ആധു​നിക ഹെർ​മ​ന്യൂ​ട്ടി​കു് രീ​തി​ക​ളും പഠന വി​ധേ​യ​മാ​ക്ക​പ്പെ​ടേ​ണ്ട​തു​ണ്ട്. സാ​ഹി​ത്യ വി​മർ​ശ​നം മുതൽ പ്ര​ത്ര​വാർ​ത്ത​കൾ വരെ ജടി​ലോ​ക്തി​ക​ളു​ടെ ഒരു വലിയ പ്രാ​കാ​ര​മാ​യി വളർ​ന്നു​വ​രു​ന്ന മല​യാ​ള​ത്തിൽ പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചും.

മി​ത്തും ജടി​ലോ​ക്തി​യും ഒരു​പോ​ലെ സത്യ​ത്തെ മറ​ച്ചു പി​ടി​ക്കുക എന്ന ഉപ​രി​വർ​ഗ്ഗ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര ദൗ​ത്യം നിർ​വ്വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ പ്ര​ക​ട​മായ ഉദാ​ഹ​ര​ണ​മാ​ണു് ളു ടി​ക്കു ളൂ പ്ര​ത്യ​കി​ച്ചും. അര​വി​ന്ദ​ന്റെ ലോ​ക​വും അതിലെ മനു​ഷ്യ​രും. വി​ശ​ദ​മായ പഠനം ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ ജടി​ലോ​ക്തി​യു​ടെ‘വലിയ ലോക’ത്തെ​പ്പ​റ്റി ചില സൂ​ച​ന​കൾ മാ​ത്ര​മേ ഇവിടെ നൽകാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നു​ള്ളൂ. ഈ ജടി​ക്തി​ക​ളു​ടെ ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ താ​ക്കോൽ ചെറിയ മനു​ഷ്യ​രും വലി​യ​ലോ​ക​വും എന്ന കാർ​ട്ടൂൺ പര​മ്പര തന്നെ​യാ​ണു്. അതിലെ ഗു​രു​ജി​യും രാ​മു​വും ലീ​ല​യും അര​വി​ന്ദ​ന്റെ ചല​ച്ചി​ത്ര​ലോ​ക​ത്തും പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ‘ആദി​ബിം​ബ​ങ്ങൾ’ആണു് ഗു​രു​ജി​യു​ടെ ചെ​റു​പ്പ​കാ​ല​ത്തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ആദർ​ശ​ധീ​ര​ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യു​ള്ള അവ്യ​ക്ത​സൂ​ച​ന​കൾ പകർ​ന്നു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന സാ​ധു​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ പരി​വേ​ഷ​മ​ണി​ഞ്ഞ് പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ജടി​ലോ​ക്തി​ക​ളു​ടെ വി​ഭ്രാ​ത്മ​കത എടു​ത്തു​മാ​റ്റി​യാൽ ആ കാർ​ട്ടൂണ്‍ പര​മ്പ​ര​യു​ടെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര വി​വ​ക്ഷ​കൾ തി​ക​ച്ചും സ്ഥൂ​ല​വും പ്ര​ക​ട​വു​മാ​ണു്. ആദർ​ശ​ശാ​ലി​യായ മാമു എന്ന തൊ​ഴിൽ​ര​ഹിത യു​വാ​വ് ആദർശം കൊ​ണ്ടു് വയർ​നി​റ​യി​ല്ലെ​ന്നും പെ​ങ്ങ​ളെ കെ​ട്ടി​ച്ചു​യ​ക്കാ​നാ​വി​ല്ലെ​ന്നും മന​സ്സി​ലാ​ക്കി മെ​ല്ലെ അഴി​മ​തി​ക്കാ​ര​നായ ഒരു വ്യ​വ​സായ പ്ര​മു​ഖ​നാ​യി മാ​റു​ന്നു. ‘ഉഷ്ണ​മേ​ഖല’യിലും ‘രക്ത​മി​ല്ലാ​ത്ത മനു​ഷ്യ’നിലും പി​ന്നെ, ഒരാ​യി​രം ചവ​റു​കൃ​തി​ക​ളി​ലും ആവർ​ത്തി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന ഒരു പ്ര​മേ​യ​മാ​ണി​തെ​ന്നു് തി​രി​ച്ച​റി​യാൻ പ്ര​യാ​സ​മി​ല്ല. പക്ഷേ, ഈ ദുർ​ബ​ല​മായ കഥാ തന്തു​വി​നെ (’ഉത്ത​മാ​യണ’ത്തി​ലെ​യും ‘പോ​ക്കു​വെ​യി​ലി’ലേയും കഥാ​ബീ​ജ​വും ഇതി​ന്റെ പതി​പ്പു​കൾ മാ​ത്ര​മാ​ണ്) താ​ങ്ങി​നിർ​ത്താൻ അര​വി​ന്ദൻ ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന തന്ത്ര​ങ്ങ​ളാ​ണു് കൂ​ടു​തൽ ശ്ര​ദ്ധേ​യം. പ്ലോ​ട്ട് എന്ന നി​ല​യ്ക്കു് ചർച്ച ചെ​യ്യു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ വലിയ പര​സ്പ​ര​ബ​ന്ധ​മി​ല്ലാ​ത്ത സം​ഭ​വ​ശൃം​ഖല—അഥവാ എപ്പി​സോ​ഡി​കു് പ്ലോ​ട് ആണു് അര​വി​ന്ദൻ സ്വീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന ആഖ്യാന രീതി. ഇട​യ്ക്കി​ട​ക്കു് ആവർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഓണ​ക്കാ​ല​വും ഗാ​ന്ധി​ജ​യ​ന്തി​യും റി​പ്പ​ബ്ലി​കു് ദി​ന​വും ഈ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ കൊ​ളു​ത്തി​യി​ടാ​നു​ള്ള ചട്ട​ക്കൂ​ടു് പ്ര​ദാ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു ‘പോ​ക്കു​വെ​യി​ലി’ലെ ദി​ന​രാ​ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ഷോ​ട്ടു​ക​ളും ‘കാ​ഞ്ച​ന​സീ​ത​യി​ലെ’ ഋതു​പ​രി​ണാമ ചക്ര​വും ഈ രീ​തി​യു​ടെ വി​കാ​സം മാ​ത്ര​മാ​ണു്. ഈ ആവർ​ത്തന സങ്ക​ല്പം പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​മ​മായ ഒരു ദൌ​ത്യം നിർ​വ​ഹി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. അതി​സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​ണ്; ഇതു് പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ അലം​ഘ​നീ​യ​മായ ചല​ന​ക്ര​മ​മാ​ണു്. എന്ന സാ​ന്ത്വ​നം. ഈ സാ​ന്ത്വ​ന​മാ​ണു് ഒറ്റ​യ്ക്കൊ​റ്റ​യ്ക്കെ​ടു​ത്തു നോ​ക്കി​യാൽ വളരെ സു​താ​ര്യ​മായ അതിലെ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​വി​വ​ക്ഷ​ക​ളെ നി​ഗു​ഹ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​ന്, ലീല മെ​ല്ലെ മെ​ല്ലെ അപ​ഥ​ത്തി​ലേ​ക്കു് ചരി​ച്ചു തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തു് കാ​ണു​മ്പോ​ഴും രാമു പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന നി​സ്സം​ഗത ഈ പരി​വേ​ഷ​മെ​ടു​ത്തു കള​ഞ്ഞാൽ ആണ​ത്ത​മി​ല്ലാ​യ്മ​യാ​യും മനു​ഷ്യ​ത്വ​മി​ല്ലാ​യ്മ​യാ​യും മന​സ്സി​ലാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടേ​നെ. അസു​യ​ക്കാ​ര​നും കാ​രി​യ​റി​സ്റ്റും സ്വാർ​ത്ഥി​യു​മായ സ്വാ​മി കഥാ​ന്ത്യ​ത്തി​ലും എൻ ജി ഒ ആയി തു​ട​രു​മ്പോൾ രാമു ‘ജീ​വി​ത​വി​ജയ’ത്തി​ന്റെ പ്ര​തീ​ക​മാ​യി​ത്തീർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന​തു് രാ​മു​വി​ന്റെ നായക സ്വ​ഭാ​വ​ത്തി​നു് ഒരു മങ്ങ​ലു​മേൽ​ക്കാ​നി​ട​വ​രാ​തെ പരി​ര​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തു് ഗു​രു​ജി തന്റെ ‘വി​പ്ലവ’പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തിൽ നി​ന്നു് ആവാ​ഹി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന നി​സ്സം​ഗ​ത​യു​ടെ തത്ത്വ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ അനു​ഗ്ര​ഹാ​ശി​സ്സു​കൾ കൊ​ണ്ടാ​ണു്. ഇന്ന​ലെ​യു​ടെ മോ​ഹ​ഭം​ഗ​ത്തി​ന്റെ നി​സ്വാർ​ത്ഥ ത്യാ​ഗ​ത്തി​ന്റെ നോ​ക്കു​കു​ത്തി​ക​ളാ​യി പ്ര​ത്യ​ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ ഗു​രു​സ്ഥാ​നീ​യർ (‘ഉത്ത​രാ​യന’ത്തി​ലെ മാഷ്, ‘പോ​ക്കു​വെ​യി​ലി’ലെ അച്ഛൻ) ഇന്നി​ന്റെ പ്ര​യോ​ജ​ന​വാ​ദ​ത്തി​ന്റേ​യും സ്വാർ​ത്ഥ​ത​യു​ടേ​യും സാ​ധൂ​ക​ര​ണ​മാ​യി നിൽ​ക്കു​ന്നു. ഈ വക​ഥാ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളാ​ണു് അര​വി​ന്ദ​ന്റെ ചെറിയ ലോ​ക​ത്തി​ലെ ഏറ്റ​വും​വ​ലിയ കു​ള്ള​സ​ന്ന്യാ​സി​മാർ. അര​വി​ന്ദ​ന്റെ സി​നി​മ​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി തീരെ സം​ഭാ​ഷ​ണ​മി​ല്ലാ​ത്ത ദൃ​ശ്യ​മാ​ത്ര​പ്ര​ധാ​ന​മായ രചനകൾ എന്നു പു​ക​ഴ്ത്തു​ന്ന​തും ഇക​ഴ്ത്തു​ന്ന​തു​മായ വി​ശ​ക​ല​ന​ങ്ങൾ ഈ വീ​ക്ഷ​ണ​കോ​ണിൽ നി​ന്നു് നോ​ക്കു​മ്പോൾ ശരി​യ​ല്ലെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു. പല​പ്പോ​ഴും അര​വി​ന്ദ​ന്റെ ഷോ​ട്ടു​കൾ, വാ​ക്കു​ക​ളിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ ജടി​ലോ​ക്തി​യാ​യി പെ​ട്ടെ​ന്നു് തി​രി​ച്ച​റി​യാ​വു​ന്ന ആശ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ദൃ​ശ്യാ​വി​ഷ്കാ​രം മാ​ത്ര​മാ​ണു്. ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ത്തി​നു് ‘പോ​ക്കു​വെ​യി​ലി’ലെ അന്ത്യ​രം​ഗ​ങ്ങൾ തന്നെ​യെ​ടു​ക്കുക. വസ്ത്രം മാ​റാ​നു​ള്ള അമ്മ​യു​ടെ നിർ​ദ്ദേ​ശം ‘വാ​സാം​സി ജീർ​ണാ​നി’എന്നു് ഗീ​താ​ശ്ലോക ഭാ​ഗ​ത്തെ​യാ​ണു് പെ​ട്ടെ​ന്നു് ഓർ​മി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു്, ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ന്ന​തും പു​തു​വ​സ്ത്ര​മ​ണി​ഞ്ഞ് ചു​രു​ണ്ടു​കൂ​ടി ഭ്രൂ​ണാ​വ​സ്ഥ​യിൽ ശയി​ക്കു​ന്ന നാ​യ​ക​ന്റെ രൂപം പു​ന​ര​പി ജനനം പു​ന​ര​പി മരണം, പു​ന​ര​പി ജനനീ ജഠരേ ശയനം! എന്ന ശങ്ക​ര​വാ​ക്യ​ത്തേ​യും ഇത്ത​രം ഉദാ​ഹ​ര​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ പട്ടി​ക​കൾ നീ​ട്ടാ​വു​ന്ന​താ​ണു്. ‘ഉത്ത​രാ​യ​ണം’, ‘പോ​ക്കു​വെ​യിൽ’ തു​ട​ങ്ങിയ പേ​രു​കൾ​പോ​ലും കഥ​യു​ടെ മു​ഴു​വൻ​സാ​ദ്ധ്യ​ത​ക​ളേ​യും ഒതു​ക്കി​പ്പ​റ​യു​ന്ന ജടി​ലോ​ക്തി​ക​ളാ​യി കാ​ണാ​വു​ന്ന​താ​ണു്. ഈ ജടി​ലോ​ക്തി​ക​ളു​ടെ ലോകം ‘കൊ​ടി​യേ​റ്റ​ത്തി’ ന്റെ​യും ആരൂഢ’ത്തി​ന്റെ​യു​മൊ​ക്കെ ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര​പ​ര​മായ നി​ല​പാ​ടു​കൾ​ക്കു് കൂ​ടു​തൽ ‘ദാർ​ശ​നിക’ വും ‘ആർ​ഷ​സം​സ്കാര’ത്തിൽ വേ​രൂ​ന്നി നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു​മായ സാ​ധൂ​ക​ര​ണ​മാ​ണെ​ന്നു​മാ​ത്രം. മല​യാ​ള​ത്തി​ലെ ആർ​ട്ട്/കമ്പോള സി​നി​മ​കൾ കാ​ണു​മ്പോൾ രസ​നിർ​വ​ച​നം ‘വ്യാ​പാ​രി വ്യ​വ​സാ​യി മു​ത​ലാ​ളീ ഭാ​വ​സം​യോ​ഗാ​ഗാ​ദ് രസ​നി​ഷ്പ​ത്തി’ എന്നാ​വ​ണ​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു.

കലാ​വി​മർ​ശ​നം മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് മാ​ന​ദ​ണ്ഡം, 1983.