“രണ്ടു അമ്മ​മാ​രു​ടെ​യും രഹ​സ്യ​കാ​മു​ക​ന്മാ​രെ കണ്ടും മി​ണ്ടിയ ഓർമ ‘ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക’യു​മാ​യി പങ്കു​വെ​ക്കാ​മോ?”

“കു​രു​വം​ശ​ത്തി​ലെ ദാ​മ്പ​ത്യേ​തര സന്ത​തി​കൾ” എന്ന പ്ര​ത്യേക പതി​പ്പി​നാ​യി യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“എന്റെ അം​ഗീ​കൃത ബീ​ജ​ദാ​താ​വു് കാലനെ കാ​ണു​ക​യോ, ഇനി കാണാൻ ആഗ്ര​ഹി​ക്ക​യോ ചെ​യ്യു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, മറ്റു മാ​തൃ​ക​മി​താ​ക്കൾ വരു​മെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞാൽ വീ​ടാ​കെ വസ​ന്ത​കാ​ല​മാ​വും. കി​ട​പ്പു രോഗി പാ​ണ്ഡു​വി​നെ തൂ​ക്കി ഞങ്ങൾ ചാ​ച്ചു​കെ​ട്ടി​യിൽ കി​ട​ത്തി കി​ട​പ്പ​റ​ക​ഴു​കി ശു​ദ്ധി ചെ​യ്തു, ചെ​മ്പ​ക​പ്പൂ​ക്കൾ എറി​ഞ്ഞ​ല​ങ്ക​രി​ക്കും. വായു ഇന്ദ്രൻ അശ്വ​നി​ദേ​വ​ത​കൾ ഇവ​രൊ​ക്കെ പതി​വാ​യി വരു​മ്പോ​ഴും പോ​വു​മ്പോ​ഴും, മി​ണ്ടി​പ്പ​റ​യാൻ കൂടെ ഞാ​നു​ണ്ടാ​വു​മെ​ങ്കി​ലും, അണി​ഞ്ഞൊ​രു​ങ്ങിയ പെ​ണ്ണു​ങ്ങൾ​ക്കൊ​പ്പം അവർ കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ പ്ര​വേ​ശി​ച്ചാൽ, പു​റ​ത്തു ആശ്ര​മ​പ്പ​ടി​യിൽ ജാ​ഗ്ര​ത​യോ​ടെ ഞാൻ കാവൽ നിൽ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു കു​ന്തി ആജ്ഞാ​പി​ക്കും. പ്ര​ണ​യ​പർ​വ്വം കഴി​ഞ്ഞു വി​ഷ്ടാ​തി​ഥി​കൾ വീടു് വി​ട്ടി​റ​ങ്ങു​മ്പോൾ കാ​മു​കർ പതി​വാ​യി ചോ​ദി​ക്കു​ന്ന കു​സൃ​തി​ചോ​ദ്യ​മു​ണ്ടു്, “പോ​രു​ന്നോ കൂടെ, നി​ന്റെ അച്ഛ​നായ കാ​ല​ന്റെ വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു?””

“നൂ​റോ​ളം വി​വാ​ഹി​ത​കൗ​ര​വർ കൊ​ട്ടാ​ര​സ​മു​ച്ച​യ​ത്തിൽ ദശാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളാ​യി കൂ​ട്ടം ചേർ​ന്നു് ജീ​വി​തം ആസ്വ​ദി​ക്കു​മ്പോ​ഴും, അവർ​ക്കി​ട​യിൽ വ്യാ​പ​ക​മാ​യോ ഒറ്റ​പ്പെ​ട്ട​തോ ആയ പ്ര​കൃ​തി​വി​രു​ദ്ധ​ര​തി​യെ കു​റി​ച്ചൊ​രു ഊഹവും വാർ​ത്ത​യും പൊ​ലി​പ്പി​ക്കാ​ത്ത നി​ങ്ങൾ, എന്തു​കൊ​ണ്ടു് ബഹു​ഭർ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലേ​ക്കു സാ​ധാ​രണ കു​ടുംബ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളാൽ ഇര​ചേർ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട എന്റെ ദാ​മ്പ​ത്യ​ത്തി​ലെ ലൈം​ഗി​ക​ര​ഹ​സ്യ​ങ്ങൾ ചൂ​ഴ്‌​ന്നെ​ടു​ക്കാൻ, ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ നി​ന്നു് കല്ലും മു​ള്ളും ചവി​ട്ടി ഇവിടെ വനവാസ ഇട​ത്തി​ലേ​ക്കു് വരു​ന്നു എന്ന​തെ​നി​ക്കു് ദു​രൂ​ഹ​മാ​യി തോ​ന്നു​ന്നു. അനു​ബ​ന്ധ പാ​ണ്ഡ​വർ ഭർ​ത്താ​ക്കൾ അല്ല എന്നു് സങ്ക​ല്പി​ക​മാ​യി കരു​തി​യാ​ലും, അവ​രാ​രെ​ങ്കി​ലു​മാ​യി ഞാൻ വി​വാ​ഹ​ബാ​ഹ്യ ലൈം​ഗി​ക​ത​യ്ക്കു് ഉന്മേ​ഷം കാ​ണി​ക്കു​മോ എന്നാ​ണു് നി​ങ്ങ​ളു​ടെ രോ​ഗാ​തുര ചോ​ദ്യ​മെ​ങ്കിൽ, ഉത്ത​രം പറ​യാ​നു​ള്ള മനോ​നില എനി​ക്കി​ല്ല. കാരണം, കൂടെ കി​ട​ന്നു രാ​പ്പ​നി​യ​റി​ഞ്ഞ​വ​രെ ആരാ​ണു് സങ്കൽ​പ്പ​ര​തി​യിൽ ഇഷ്ട​പ​ങ്കാ​ളി​യാ​ക്കുക?”

“പാ​ഞ്ചാ​ല​യിൽ ആയു​ധ​മ​ത്സ​രം ജയി​ച്ചു, സ്വ​യം​വ​രം ചെയ്ത വധു, പി​ന്നീ​ടു് നി​ങ്ങ​ളു​ടെ അനു​മ​തി​യി​ല്ലാ​തെ, മറ്റു പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കൊ​പ്പം ബഹു​ഭർ​ത്തൃ​ത്വം ആസ്വ​ദി​ച്ച​പ്പോൾ, തകർ​ന്നു​പോ​യോ പാർ​ത്ഥ​ന്റെ സ്വാർ​ത്ഥ​ഹൃ​ദ​യം?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക അർ​ജ്ജു​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ ദു​ര്യോ​ധ​ന​ന്റെ ഔദാ​ര്യ​ത്തിൽ പാ​ണ്ഡ​വർ നവ​വ​ധു​വു​മൊ​ത്തു അതിഥി മന്ദി​ര​ത്തിൽ കഴി​യു​ന്ന ഇടവേള.

“വി​സ്തൃ​ത​മായ ഫല​വൃ​ക്ഷ തോ​ട്ട​ത്തി​നു നടു​വിൽ കു​രു​വം​ശ​ത്തി​ന്റെ ഈ മനോഹര മന്ദി​രം, പി​ന്നീ​ടു് അതിഥി മന്ദി​ര​മാ​യ​പ്പോൾ മുതൽ, ഞങ്ങൾ​ക്കു പരി​ച​യ​മു​ണ്ടു്. ഇതു് ഇഷ്ട​ദാ​ന​മാ​യി കി​ട്ടി​യാൽ കൊ​ട്ടാ​ര​സ​മു​ച്ച​യ​ത്തിൽ വേറെ വസതി കൗരവർ കണ്ടെ​ത്തേ​ണ്ടെ​ന്നു് പാ​ഞ്ചാ​ലി നിർ​ദേ​ശി​ച്ച​പ്പോൾ, ദു​ര്യോ​ധ​നൻ ആരോ​ടും ചോ​ദി​ക്കാ​തെ അനു​കൂ​ല​മ​റു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞ​തി​ന്റെ രഹ​സ്യം ഇപ്പോൾ പി​ടി​കി​ട്ടി. ബഹു​ഭർ​തൃ​ത്വ കൂ​ട്ടാ​യ്മ​യിൽ അവനെ, പ്ര​ത്യു​പ​കാ​ര​മാ​യി പാ​ഞ്ചാ​ലി, പ്ര​ത്യേക അവ​കാ​ശ​മു​ള്ള അം​ഗ​മാ​ക്ക​ണം. അതിനു പാ​ഞ്ചാ​ലി​യും അനു​കൂല മു​ഖ​ഭാ​വ​ത്തോ​ടെ പ്ര​തി​ക​രി​ച്ചു എന്നാ​ണു് തോഴി, വിവരം തന്ന​തു്!, കൂ​ടു​തൽ എന്നെ​ക്കൊ​ണ്ടു് പറ​യി​ച്ചാൽ പൊ​ട്ടി​ത്ത​ക​രുക ഒരു ഹൃ​ദ​യ​മാ​വി​ല്ല!”

“കാ​ഴ്ച​വ​സ്തു​വാ​യി​രു​ന്ന കൺ​കെ​ട്ടു്, കാ​ട്ടി​ലെ​ത്തി​യി​ട്ടും ഗാ​ന്ധാ​രി അഴി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല, ഉറച്ച കാൽ​വ​യ്പ്പു​ക​ളോ​ടെ ഒരു കൈ അന്ധ​ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര​രെ മു​റു​കെ പി​ടി​ക്കു​മ്പോൾ, മറുകൈ നി​ങ്ങ​ളെ! മതി അരമന ആഡം​ബ​ര​ജീ​വി​തം, ഇനി​യു​ള്ള കാലം വന​വാ​സ​മെ​ന്ന തീ​രു​മാ​ന​ത്തിൽ, അന്തി​മ​പ​ദ​യാ​ത്ര ചെ​യ്ത​വ​ശ​യാ​യി​ട്ടും, കൈ​പി​ടി​ക്കാ​നൊ​രു ആൺതുണ വന്നി​ല്ലേ, ആകാ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ ജീ​വി​ക്കു​ന്ന ആ പഴയ ലൈം​ഗിക പങ്കാ​ളി​കൾ?” കാലൻ മുതൽ അശ്വി​നി​ദേ​വ​ത​കൾ വരെ, വ്യ​ത്യ​സ്ത പാ​ണ്ഡവ പി​തൃ​ക്ക​ളെ ഓർ​ത്തു കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക കു​ന്തി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. വി​വേ​ക​വ​ച​ന​ത്തി​ന്റെ ആൾ​രൂ​പ​മായ വി​ദു​രർ മൗനം പാ​ലി​ച്ചു എങ്കി​ലും, സം​ഭാ​ഷ​ണം ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു.

“പടി​യി​റ​ങ്ങും മു​മ്പു് സൂ​ര്യൻ ധർ​മ്മ​ദേ​വൻ വായു ഇന്ദ്രൻ തു​ട​ങ്ങി പ്രിയ ദേ​വ​ത​കൾ അൽ​പ്പ​നേ​രം പ്ര​ത്യ​ക്ഷം തന്നു. കാ​യി​ക​ക്ഷ​മ​ത​യി​ല്ലാ​ത്ത പാ​ണ്ഡു നി​സ്സ​ഹാ​യ​നാ​യി കേ​ണ​പേ​ക്ഷി​ച്ച​പ്പോൾ പര​പു​രു​ഷ​നിൽ​നി​ന്നും ബീ​ജ​സം​ഭ​ര​ണം വഴി മാ​ത്ര​മേ മാ​തൃ​ത്വം എന്ന പെ​ണ്ണ​വ​കാ​ശം സ്ഥാ​പി​ച്ചു​കി​ട്ടു എന്നു​ഞാൻ അക്കാ​ല​ത്ത​റി​ഞ്ഞു. പ്ര​ലോ​ഭ​ന​മ​ന്ത്ര​ങ്ങൾ മാ​ദ്രി​യു​ടെ അറി​വോ​ടെ ഉച്ച​രി​ച്ച​പ്പോൾ, ഓരോ ദേ​വ​ത​യും അടി​വ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ ഇല്ലാ​തെ കാ​ര്യ​മാ​ത്ര​പ്ര​സ​ക്ത​മാ​യി വന്നു ഉടനടി ശരീ​ര​ബ​ന്ധ​ത്തി​നു വഴി​പ്പെ​ട്ടു, അതു വരെ അനു​ഭ​വി​ക്കാ​ത്ത രതി​മൂർ​ച്ഛ, ആസ്വ​ദി​ച്ച​ശേ​ഷം ബീ​ജ​ധാ​നി​കൾ​ക്കു കൃ​ത​ജ്ഞത പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചു പി​രി​ഞ്ഞു​പോ​യ​താ​ണു്. ഇപ്പോൾ എനി​ക്കു് വീ​ണ്ടും പ്ര​ത്യ​ക്ഷം തന്ന​പ്പോൾ അവർ തി​രു​വ​സ്ത്ര​ധാ​രി​കൾ. മാ​തൃ​ത്വ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി നീ യു​വ​ത്വ​ത്തിൽ ഞങ്ങ​ളെ പ്ര​ലോ​ഭി​പ്പി​ച്ചു, സന്ത​തി​കൾ​ക്കാ​യി നി​ന്നിൽ ഞങ്ങൾ പ്ര​സാ​ദി​ച്ചു. അതി​ല​പ്പു​റം എന്തു് ആൾ​തു​ണ​യാ​ണു് നി​ന്റെ മർത്യ ജീ​വി​ത​ത്തിൽ ഇപ്പോൾ പ്ര​തീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തു് എന്നു് ചോ​ദി​ച്ച​വർ വഴി​മാ​റി പോയി.”

“കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യു​ദ്ധം ജയി​ച്ചെ​ന്ന അവ​കാ​ശ​വാ​ദ​വു​മാ​യി അന്ധ​രാ​ജാ​വിൽ​നി​ന്നും ചെ​ങ്കോൽ പി​ടി​ച്ചു​വാ​ങ്ങി മു​പ്പ​ത്തി​ആ​റു് വർഷം ഹസ്തി​ന​പു​രി നി​ങ്ങൾ തി​ക​ച്ചു ഭരി​ച്ചു എന്നു് ഔദ്യോ​ഗിക രേ​ഖ​ക​ളിൽ കാ​ണു​ന്നു. രാ​ഷ്ട്ര​മീ​മാം​സ​യി​ലും ദ്രൗ​പ​ദീ ദാ​മ്പ​ത്യ​ത്തി​ലും വി​രു​ദ്ധ നി​ല​പാ​ടു​ക​ളു​ള്ള നാലു അധി​കാ​ര​മോ​ഹി​കൾ സഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രാ​യി ഉണ്ടാ​യി​ട്ടും, ഒളി​ഞ്ഞും തെ​ളി​ഞ്ഞും, സിം​ഹാ​സ​ന​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി അര​മ​ന​യിൽ വി​മ​ത​ശ​ല്യം ഉണ്ടാ​ക്കി​യി​ല്ല എന്നോ? അതോ, യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ മു​ള​യി​ലേ എല്ലാം നു​ള്ളി ‘അമർ​ച്ച’ ചെ​യ്തു എന്നോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“അഞ്ചു​പേ​രു​ടെ വ്യ​ക്തി​ഗത ലൈം​ഗിക രഹ​സ്യ​ങ്ങൾ ദശാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളാ​യി സം​ഭ​രി​ച്ച പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ മു​മ്പിൽ അവസരം കി​ട്ടു​മ്പോ​ളെ​ല്ലാം അടി​യ​റ​വിൽ മു​ട്ടു​കു​ത്തി ശീ​ലി​ച്ച ഞങ്ങൾ പക്ഷേ, അവ​ളു​ടെ സമ​ഗ്രാ​ധി​പ​ത്യ പ്ര​വ​ണ​ത​ക്കെ​തി​രെ രഹസ്യ ചെ​റു​ത്തു​നിൽ​പ്പി​നു് ‘ഐക്യ​മു​ന്ന​ണി’ ആയി പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചി​രു​ന്നു എന്നു​നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാ​മോ?, എന്നി​ട്ടും ഇത്ര​കാ​ല​വും അവ​ളു​ടെ ബഹു​ഭർ​ത്തൃ​ത്വ​വു​മാ​യി സഹ​ക​രി​ച്ചു എങ്കിൽ, പരി​ശു​ദ്ധ പാ​ഞ്ചാ​ലി​ക്കു് പറ​യ​ണ്ടേ നി​ങ്ങൾ ആദ്യം നന്ദി?”

“അവൾ കരു​ത​ലോ​ടെ നി​ങ്ങൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി ചെയ്ത ഒരു കാ​ര്യം പെ​ട്ടെ​ന്നൊർ​ക്കാ​മൊ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“പരീ​ക്ഷി​ത്തി​നു് ചെ​ങ്കോൽ കൈ​മാ​റി, ഇനി പടി​യി​റ​ങ്ങാ​മെ​ന്ന തി​രി​ച്ച​റി​വി​ലെ​ക്കെ​ന്നെ അവൾ നയി​ച്ച കാ​ര്യം: കു​രു​വംശ വയോ​ജ​ന​ങ്ങൾ വന​വാ​സ​ത്തി​നു പോ​വേ​ണ്ട​വ​ര​ല്ല എന്ന സം​വാ​ദ​ത്തിൽ പങ്കെ​ടു​ത്തു അന്തഃ​പു​ര​ത്തി​ലേ​ക്കു നട​ക്കു​മ്പോൾ, ഉദ്യാ​ന​ത്തി​ന്റെ അറ്റ​ത്തൊ​രു പന്ത​ലിൽ, നി​ല​യിൽ വി​റ​കു​കെ​ട്ടു ആട്ടി​യാ​യി സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തു് കണ്ടു. പു​ക​യും​ചൂ​ടും എത്താ​ത്ത ദൂ​ര​ത്താ​ണു് ഊട്ടു​പുര, “ഇതെ​ന്താ വി​റ​കൊ​ക്കെ പതി​വി​ല്ലാ​തെ ഇവിടെ”? എന്നു് ഞാ​ന​വൾ​ക്കു നേരെ വി​രൽ​ചൂ​ണ്ടി​യ​പ്പോൾ, “മഴ​ക്കാ​ല​മ​ല്ലേ വരു​ന്ന​തു്, പെ​ട്ടെ​ന്നു് നി​ങ്ങ​ളിൽ ഒരാൾ കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ണു കാലം ചെ​ന്നാൽ, പുക ഉയ​രാ​തെ ശവ​ദാ​ഹം നട​ക്കാൻ വെ​യി​ല​ത്തു​ണ​ക്കിയ വി​റ​കി​രി​ക്ക​ട്ടെ എന്നു​ക​രു​തി”, അവൾ അക​ത്തേ​ക്കു് കയറി. ആ നി​മി​ഷം ഞാൻ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു, ഇനി​യൊ​രു ദി​വ​സ​മെ​ങ്കിൽ ഒരു ദിവസം വൈ​കാ​തെ ഈ മര​ണ​ക്കെ​ണി​യിൽ​നി​ന്നും രക്ഷ​പ്പെ​ട​ണം!”

“പാ​ഞ്ചാ​ലി ഞങ്ങൾ​ക്ക​നു​വ​ദി​ച്ച പഴയ അഭി​മു​ഖ​ങ്ങ​ളു​ടെ പന​യോ​ല​ക്കെ​ട്ടെ​ടു​ത്തു പൊ​ടി​ത​ട്ടി വീ​ണ്ടും വാ​യി​ച്ചു. ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാർ കൊ​ള്ളാം എന്ന ധ്വ​നി​യു​ണ്ടു്. എന്നാൽ ചൂ​തു​ക​ളി​യിൽ തോ​റ്റു കാ​ട്ടിൽ കൗ​ര​വ​അ​ടി​മ​ക​ളായ ശേഷം തന്ന അഭി​മു​ഖ​ങ്ങ​ളിൽ പത​ഞ്ഞു പൊ​ങ്ങു​ന്ന​തോ ഭർ​ത്തൃ​നി​ന്ദ, അതെ​ന്താ അങ്ങ​നെ?”, യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. വന​വാ​സ​ക്കാ​ലം.

“കു​ടി​യേ​റ്റ​ക്കാ​ല​ത്തു ഞങ്ങൾ ചെയ്ത രാ​ജ​സൂയ യാ​ഗ​ത്തിൽ, ചക്ര​വർ​ത്തി​നി​പ​ദ​വി​യെ കു​റി​ച്ചു് പാ​ഞ്ചാ​ലി​ക്കു് പ്ര​ത്യാശ നൽ​കു​ന്ന ഉദ​യ​സൂ​ര്യ​നാ​യി​രു​ന്ന ഞാൻ. ഇന്നു്, കൗ​ര​വ​അ​ടി​മ​യെ​ന്ന നി​ല​യിൽ, വരും​കാ​ല​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു ഭീ​തി​നൽ​കു​ന്ന ധൂ​മ​കേ​തു!”

“ഒരു ദു​രൂ​ഹ​മ​ര​ണം പോലും ജന​ശ്ര​ദ്ധ നേടിയ മഹാ​ന​ഗ​ര​ത്തിൽ, അഞ്ചു മര​ണ​ങ്ങ​ളും ഒരു തി​രോ​ധാ​ന​വും ഭര​ണ​കൂ​ട​ശ്ര​ദ്ധ​യിൽ ഞാൻ പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടും, അന​ങ്ങു​ന്നി​ല്ല​ല്ലോ ആരും?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പുതിയ ഹസ്തി​ന​പു​രി രാ​ജാ​വു് പരീ​ക്ഷി​ത്തി​ന്റെ അരമന സർ​വ്വാ​ധി​കാ​രി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു, “പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ജ്വാ​ല​യു​മാ​യി കോട്ട വാ​തി​ലിൽ സം​ഘ​ടി​ച്ചു​വ​ന്നു തട്ട​ണോ പൊ​തു​സ​മൂ​ഹം?”

“സമാ​ന​രീ​തി​യിൽ അഞ്ചു​പേർ ഒന്നൊ​ന്നാ​യി കു​ഴ​ഞ്ഞു വീണു മരി​ച്ചു എന്ന നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കണ്ടെ​ത്ത​ലിൽ തു​ടർ​അ​ന്വേ​ഷ​ണ​ത്തി​നു് രാ​ജാ​വു് ഇന്ന​ലെ രാ​ത്രി തന്നെ ഉത്ത​ര​വി​ട്ടു. പരേ​ത​രു​ടെ ഭൗ​തി​കാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങൾ മല​ഞ്ചെ​രു​വിൽ​നി​ന്നും നി​ന്നു് ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലേ​ക്കു് കഴു​ത​പ്പു​റ​ത്തു കൊ​ണ്ടു​വ​രേ​ണ്ട പ്രാ​യോ​ഗിക അസൗ​ക​ര്യം കണ​ക്കി​ലെ​ടു​ത്തു, രണ്ടു ജഡ​വി​ദ​ഗ്ദർ നാളെ രാ​വി​ലെ യാ​ത്ര​തി​രി​ക്കും. മറവു ചെയ്ത ഇടം കാ​ണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാ​നും മണ്ണു് മാ​ന്തി പു​റ​ത്തെ​ടു​ക്കാ​നും, വഴി നയി​ക്കാ​നും നി​ങ്ങൾ, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക, തന്നെ യോഗ്യ എന്നു് രാ​ജാ​വി​നു് ബോ​ധ്യ​മു​ണ്ടു്. അഞ്ചു​പേ​രെ​യും വി​ടാ​തെ പി​ന്തു​ടർ​ന്നു് അഭി​മു​ഖം ചെ​യ്യു​ക​യും, മര​ണ​മെ​ത്തു​ന്ന നേ​ര​ത്തു അരി​കി​ലു​ണ്ടാ​വു​ക​യും ചെയ്ത അതേ നി​ങ്ങൾ! ആറാ​മ​ത്തെ​യാ​ളു​ടെ തി​രോ​ധാ​ന​വും അന്വേ​ഷ​ണ​ത്തി​നു് വി​ധേ​യ​മാ​കും. ഓരോ​രു​ത്ത​രും കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ഴു​മ്പോൾ, തി​രി​ഞ്ഞു നോ​ക്കാ​തെ കാൽ മു​ന്നോ​ട്ടു​വ​ച്ച​യാൾ എന്ന നി​ങ്ങ​ളു​ടെ വാർ​ത്ത അതർ​ഹി​ക്കു​ന്ന കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടി​ലൂ​ടെ വി​ദ​ഗ്ധ​സം​ഘം പരി​ഗ​ണി​ക്കും. അര​മ​ന​വാർ​ത്ത അതി​ശ​യോ​ക്തി​യിൽ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക, ഉടൻ വി​ദ​ഗ്ധ​സം​ഘ​ത്തി​നു മു​മ്പി​ലെ​ത്തി പൂർ​ണ്ണ​സ​ഹ​ക​ര​ണം കൊ​ടു​ക്കാ​നും രാ​ജ​കൽ​പ്പന ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. അനു​സ​രി​ക്കുക—വഴി​യിൽ നി​ങ്ങൾ ‘കു​ഴ​ഞ്ഞു വീഴാ’തി​രി​ക്കാൻ. പടി​യി​റ​ങ്ങി​പ്പോ​യ​വർ ഭാ​വി​ജീ​വി​തം മാ​ത്ര​മ​ല്ല അവ​രു​ടെ മര​ണ​വും ശവ​സം​സ്കാ​ര​വും പ്ര​കൃ​തി​ക്കു വി​ട്ടു​കൊ​ടു​ക്കുക എന്ന​താ​ണി​വി​ടെ സത്യ​വ​തി​യു​ടെ കാലം മുതൽ ചിട്ട, നി​ങ്ങൾ ഇട​പെ​ട്ട​തു​കൊ​ണ്ടു് അവ​സാ​നം വരെ നി​ങ്ങൾ വി​ദ​ഗ്ധർ​ക്കു് സേ​വ​ന​ദാ​താ​വാ​യി​രി​ക്ക​ട്ടെ.”

“പെ​ണ്ണു​ടൽ കാ​മ​ന​യോ​ടെ തൊ​ട്ടാൽ നീ മരി​ക്ക​ട്ടെ” എന്ന ‘മു​നി​ശാ​പം’, നാ​ട്ടി​ല​ല്ല കാ​ട്ടി​ലാ​യാ​ലും ഫലി​ക്കി​ല്ലേ? ഔപ​ചാ​രിക സ്ഥാ​ന​ത്യാ​ഗ​ത്തി​നു മെ​ന​ക്കെ​ടാ​തെ ചെ​ങ്കോ​ലും തി​രു​വ​സ്ത്ര​വും അന്ധ​സ​ഹോ​ദ​ര​നു നേരെ എറി​ഞ്ഞു, പാ​ണ്ഡു​വും നി​ങ്ങ​ളും ഇത്ര ധൃ​തി​യിൽ നാ​ടു​വി​ട്ട​തെ​ന്തു കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു?, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക കു​ന്തി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കാ​യി​ക​ക്ഷ​മ​ത​യി​ല്ലാ​ത്ത പാ​ണ്ഡു​വി​നെ നോ​ക്കു​കു​ത്തി​യാ​ക്കി കു​ന്തി, പ്ര​ലോ​ഭ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ പുതു പു​രു​ഷ​ബ​ന്ധം സ്ഥാ​പി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന സം​ഘർ​ഷ​കാ​ലം. കാ​ട്ടിൽ ഒരു കൊ​ച്ചു​കു​ടി​ലിൽ ഇളമുറ മാ​ദ്രി​യു​മൊ​ത്താ​യി​രു​ന്നു മുൻ മഹാ​റാ​ണി​യു​ടെ താമസം.

“ബ്ര​ഹ്മ​ച​ര്യം ആജീ​വ​നാ​ന്തം ‘ഉറ​പ്പു​വ​രു​ത്താ’നുള്ള പി​താ​മ​ഹ​ന്റെ നീ​ണ്ട​കാല രതി​പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ത്തിൽ, “എന്റെ ഉറ​ക്ക​റ​യിൽ നി​ന​ക്കു് പങ്കാ​ളി​യാ​വാ​മോ?”, എന്ന ഭീ​ഷ്മ​നിർ​ദേ​ശം വന്ന​പ്പോൾ ഞാൻ ഞെ​ട്ടി. മഹാ​റാ​ണി​യെ ആണു് ഭീ​ഷ്മർ നിർ​ല്ല​ജ്ജം ക്ഷ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു്! ചാ​രി​ത്ര്യ​മൂ​ല്യ​ങ്ങൾ ഉൾ​പ്പെ​ടെ പല​തി​ലും പു​നഃ​പ​രി​ശോ​ധന വേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന പ്ര​തി​സ​ന്ധി. വിവാദ കാ​ശി​രാ​ജ​കു​മാ​രി​ക​ളായ അം​ബി​ക​യും അം​ബാ​ലി​ക​യും, അകാ​ല​ത്തിൽ വി​ധ​വ​ക​ളാ​യ​പ്പോൾ, ഭീ​ഷ്മ​രു​ടെ ബ്ര​ഹ്മ​ച​ര്യ​പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങൾ സഹി​ക്കാ​നാ​വാ​തെ പടി​വി​ട്ടി​റ​ങ്ങി​യ​തു് കാ​ട്ടി​ലേ​ക്ക​ല്ലേ? ശന്ത​നു മരി​ച്ച​പ്പോൾ, വിധവ സത്യ​വ​തി, ഭീ​ഷ്മ​രു​ടെ കി​ട​പ്പ​റ​ക്കൂ​ട്ടു എന്ന നിർ​ദേ​ശ​ത്തി​നെ​ത്ര​കാ​ലം വഴ​ങ്ങി​ക്കൊ​ടു​ത്തു എന്ന​റി​യാൻ അര​മ​ന​ചു​വ​രു​കൾ​ക്കു ചെ​വി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഉറ​ക്ക​റ​യി​ലെ സഹ​വർ​ത്തി​ത്വ​മാ​ണു് ഉന്ന​മെ​ന്നു പി​താ​മ​ഹൻ ഇരു​കൈ​ക​ളും ഉയർ​ത്തി രാ​ജ​കീയ ഭാ​വ​ങ്ങ​ളോ​ടെ വി​സ്ത​രി​ച്ചു പറ​യു​മെ​ങ്കി​ലും, ഉറ​ക്ക​ത്തി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ ഇട​യ്ക്കി​ടെ ഞങ്ങ​ളു​ടെ മേനി തൊടും, തലോ​ടും, തരം കി​ട്ടി​യാൽ വി​വ​സ്ത്ര​യു​മാ​ക്കും. ഒരു​മി​ച്ചു വേണം നാം നി​ത്യ​വും കു​ളി​ക്കാ​നെ​ന്നു​കൂ​ടി നിർ​ദേ​ശി​ക്കും. അടി​യ​റ​വു​ള്ള അനു​സ​ര​ണ​യിൽ കവി​ഞ്ഞൊ​രു നി​ഷേ​ധ​പ്ര​തി​ക​ര​ണ​വും പി​താ​മ​ഹ​നു സ്വീ​കാ​ര്യ​മ​ല്ലെ​ന്ന​റി​യി​ക്കും. കല്ലേ​പ്പി​ളർ​ക്കു​ന്ന കൽ​പ്പന പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​ന്ന ‘വലിയ തമ്പു​രാൻ’ എന്നൊ​രു അര​മ​ന​പ്ര​തി​ച്ഛായ നി​ല​നിർ​ത്തി, സ്വയം ബ്ര​ഹ്മ​ചാ​രി​യെ​ന്നു ഇട​യ്ക്കി​ടെ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും, കരൾ നിറയെ പു​ക​ഞ്ഞു​യർ​ന്ന​തു വന്യ​ര​തി. നി​സ്സ​ഹാ​യ​രായ ഞങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ ആ ‘പരീ​ക്ഷ​ണ​കു​തു​കി’ സാ​ക്ഷാ​ത്ക്ക​രി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു് കാ​രി​രു​മ്പി​ന്റെ കരു​ത്തു​ള്ള ബ്ര​ഹ്മ​ച​ര്യം. കൂ​ടു​തൽ ഞാ​നെ​ന്തെ​ങ്കി​ലും ഈ സമ​യ​ത്തു പറ​ഞ്ഞാൽ കു​രു​വംശ ചരി​ത്ര​ത്തി​ന്റെ താളം തെ​റ്റും. പ്ര​ലോ​ഭ​ന​മ​ന്ത്രം പ്ര​യോ​ഗി​ക്കാ​നു​ണ്ടു് തട​സ്സ​പ്പെ​ടു​ത്ത​രു​തു്.”

“ഗാ​ന്ധാ​രി നി​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചെ​ന്തോ അപ​മാ​ന​ക​ര​മാ​യി സം​സാ​രി​ച്ച​ല്ലോ?”. കു​ടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ക്ക​ലി​നു​ശേ​ഷം പു​ന​ര​ധി​വാ​സ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തിൽ കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ദു​ര്യോ​ധ​ന​വി​ധ​വ​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“എന്താ​യി​രു​ന്നു അമ്മ ഗാ​ന്ധാ​രി ദുഃ​ഖ​ത്തിൽ എന്നെ​ക്കു​റി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞ​തു്! എന്നാൽ, ഞാൻ ചോ​ദി​ച്ചു യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ ശരി​ക്കും യു​ദ്ധം ജയി​ച്ചു​വോ? അക്കാ​ര്യ​ത്തിൽ എനി​ക്കു് ന്യാ​യ​മായ സം​ശ​യ​മു​ണ്ടു്. ദു​ര്യോ​ധ​ന​ന്റെ മാ​തൃ​രാ​ജ്യ​മായ ഗാ​ന്ധാ​ര​യിൽ നവ​വി​വാ​ഹി​ത​രെ​ന്ന നി​ല​യിൽ ഞങ്ങൾ വി​രു​ന്നു​താ​മ​സി​ക്കു​മ്പോൾ, ചെ​ങ്കു​ത്തായ മല​ഞ്ചെ​രു​വി​ലൂ​ടെ സാ​ഹ​സി​ക​യാ​ത്ര ചെ​യ്യാൻ ഇഷ്ട​പ്പെ​ട്ട എന്റെ ഭർ​ത്താ​വു്, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യി​ലെ ചതു​പ്പു​നി​ല​ത്തിൽ കാ​ലു​കൾ​താ​ണു് മേ​ല​ന​ങ്ങാ​നാ​വാ​തെ മാം​സ​ഭു​ക്കു​കൾ​ക്കു തീ​റ്റ​യാ​വേ​ണ്ട ആളാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. അധി​കാ​ര​മോ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മല​മ​ട​ക്കു​ക​ളിൽ ഏതു നി​മി​ഷ​വും വീ​ഴാ​വു​ന്ന കരി​മ്പാ​റ​ക്കെ​ട്ടു​ക​ളെ കു​റി​ച്ചു് അശേഷം ഭീ​തി​യി​ല്ലാ​തെ, തല​യു​യർ​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ചു പ്ര​തി​യോ​ഗി​ക​ളെ ശി​ക്ഷി​ച്ച ദു​ര്യോ​ധ​നൻ, ഭീ​മ​ഗ​ദ​യു​ടെ പ്ര​ഹ​ര​ശേ​ഷി​യിൽ തു​ട​യെ​ല്ലു് പൊ​ട്ടി കു​ഴ​ഞ്ഞു വീണു ‘അമ്മാ അമ്മാ’ എന്നു് കര​ള​ലി​യി​ക്കു​ന്ന വിധം നി​ല​വി​ളി ച്ചു എന്ന യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ അവ​കാ​ശ​വാ​ദം അം​ഗീ​ക​രി ക്കാൻ ആവു​ക​യി​ല്ല എന്നു് രാ​ജ​സ​ഭ​യിൽ ഞാൻ പറ​ഞ്ഞു കര​യു​മ്പോ​ഴാ​ണു് സദ​സ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന ഗാ​ന്ധാ​രി എന്നോ​ടാ​ജ്ഞാ​പി​ച്ച​തു.”

“നീ വിധവ, നീ സൂ​ക്ഷി​ച്ചു വാ​ക്കു​പ​യോ​ഗി​ക്ക​ണം നീ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ നി​ല​ക്കു് നിൽ​ക്ക​ണം, അല്ലെ​ങ്കിൽ നിർ​ത്തേ​ണ്ട​യി​ട​ത്തു ഞാൻ നിർ​ത്തും, വി​ശ്വ​പ്ര​സി​ദ്ധ​മാ​വു​മെ​ന്നു ആഗോ​ള​ത​ല​ത്തിൽ വി​ശ്വ​സി​ക്ക​പ്പെ​ടു​മെ​ന്ന ഗാ​ന്ധാ​രീ​വി​ലാ​പ​ത്തെ​ക്കാൾ ഉയ​ര​രു​തു് ദു​ര്യോ​ധ​ന​വി​ധ​വ​യു​ടെ വി​ലാ​പം!”

“പതി​മൂ​ന്നു​വർ​ഷ​ത്തെ കഠി​ന​പ​രീ​ക്ഷ​ണ​കാ​ലം കഴി​ഞ്ഞു, ഹസ്തി​ന​പു​രി മഹാ​റാ​ണി​പ​ട്ടം കി​ട്ടി. പദവി പങ്കി​ടാൻ മത്സ​രാർ​ത്ഥി​കൾ ആരു​മി​ല്ലാ​തെ, അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ നി​ങ്ങൾ ആധി​പ​ത്യം നേടി, എന്നി​ട്ടും തി​ര​യ​ട​ങ്ങു​ന്നി​ല്ലേ കരളിൽ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​ക്കു​ശേ​ഷം പാ​ണ്ഡവ ഭര​ണ​കാ​ലം.

“ദശാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളാ​യി ബഹു​ഭർ​ത്തൃ​ത്വ​ത്തിൽ പീ​ഡി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​വൾ, അതൊ​ക്കെ സത്യാ​വ​സ്ഥ​യിൽ നോ​ക്കു​മ്പോൾ പതി​മൂ​ന്നു വർഷം മു​മ്പൊ​രു സാ​യം​സ​ന്ധ്യ​യിൽ കൗരവർ എന്നെ കോ​രി​യെ​ടു​ത്തു ചു​മ​ലിൽ ഇട്ടു സഭയിൽ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി അര​ക്കെ​ട്ടിൽ കൈ​വ​ച്ചു് വി​വ​സ്ത്ര​യാ​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ച്ച​തൊ​ക്കെ മൃദു ബാ​ല​വേല. അസം​തൃ​പ്ത ലൈം​ഗി​ക​ത​യെ കൗരവർ ദു​രു​പ​യോ​ഗം ചെ​യ്ത​തി​നേ​ക്കാൾ, പാ​ണ്ഡ​വർ ചൂഷണം ചെ​യ്യാൻ ഞാൻ സമ്മ​തി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു് എങ്കിൽ അതു് ഇര​വാ​ദ​ത്തി​ല​ല്ല, രതി ഞാ​ന​വർ​ക്കു​നേ​രെ ആയു​ധ​മാ​ക്കിയ ഗൂഢ സന്തോ​ഷ​ത്തി​ലാ​ണു്. ആണ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ മ്ലേ​ച്ഛ​രൂ​പ​മാ​യി​രു​ന്നു പാ​ഞ്ചാല രാ​ജാ​വായ എന്റെ വളർ​ത്ത​ച്ഛൻ ദ്രു​പ​ദൻ. സ്വ​യം​വ​രം എന്നൊ​ക്കെ പറ​ഞ്ഞാൽ നി​ങ്ങൾ ധരി​ക്കും, പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട​വ​നെ വരി​ച്ച​തു് ഞാൻ ആണെ​ന്നു്. എന്നാൽ അതൊരു ആയു​ധ​മ​ത്സ​ര​മാ​യി​രു​ന്നു. മത്സ​രം ജയി​ച്ച​വ​നോ​ടു് ഊരും പേരും ചോ​ദി​ച്ച​റി​യാ​നു​ള്ള ഭര​ണ​കൂട ക്ര​മീ​ക​ര​ണം പോലും ഇല്ലാ​ത്ത പാ​ഞ്ചാ​ലൻ, എന്നെ കെ​ട്ടി​ച്ച​യ​ച്ച​തു അധ്വാ​ന​ശീ​ല​ര​ല്ലാ​ത്ത ഒരു സംഘം അഭ​യാർ​ഥി​കൾ​ക്കും. വി​വ​ശ​യായ ഞാ​ന​പ്പോൾ പി​ടി​ച്ചു​നി​ന്ന​തു് സൗ​ന്ദ​ര്യം കൊ​ണ്ടു​മാ​ത്രം. ഏതു സമ​യ​ത്തും ഏതു ‘നില’യിലും നീ വന്നാൽ പു​തു​മ​ന്ദി​ര​ത്തിൽ പരി​പാ​ലി​ക്കും എന്നാ​യി​രു​ന്നു, നി​ങ്ങൾ പെ​ട്ടെ​ന്നു് തി​രി​ച്ച​റി​യു​ന്ന നാ​ടു​വാ​ഴി എന്നോ​ടു് പറ​ഞ്ഞ​തു്. “നി​ന്റെ അന്തഃ​പു​ര​ത്തി​ലെ ആൾ​ക്കൂ​ട്ടം ഒന്നൊ​ഴി​യ​ട്ടെ” എന്നു​പ​റ​ഞ്ഞു ഞാ​ന​വ​ന്റെ പി​ടി​യിൽ​നി​ന്നും ഊർ​ന്നു​പോ​യി​ട്ടും, വസ്ത്രാ​ക്ഷേപ സഭയിൽ ഭൗ​തി​ക​മാ​യി ഇല്ലാ​തി​രു​ന്ന അവൻ, വി​ലാ​പം കേ​ട്ടു് എനി​ക്കു് ദൂരെ ദൂരെ നി​ന്നും ഊരി എറി​ഞ്ഞ​തു് അവ​ന്റെ പട്ടു​ട​യാട ആയി​രു​ന്നു!”

“അഭ​യാർ​ഥി​ക​ളാ​യി വന്ന മുതൽ കൗ​ര​വ​സ​ഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രെ ശത്രു​പ​ക്ഷ​ത്തു​നിർ​ത്തി, പതു​ങ്ങി​യും പൊ​രു​തി​യു​മ​ല്ലേ നി​ങ്ങ​ള​ഞ്ചു​പേ​രു​ടെ സാ​ഹ​സി​ക​ജീ​വി​തം മു​ന്നോ​ട്ടു് പോ​യ​തും, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ യു​ദ്ധം ചെ​യ്തു, ഹസ്തി​ന​പു​രി പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്ത​തും? ആജീ​വ​നാ​ന്ത​ശ​ത്രു​വി​ന്റെ ഭൗ​തി​ക​സാ​ന്നി​ധ്യം ഏതു​വി​ധ​വും ഇനി​യു​ള്ള കാലം നി​ല​നിർ​ത്തു​ന്ന​തിൽ നി​ക്ഷി​പ്ത​താൽ​പ്പ​ര്യം ഉണ്ടാ​വു​ന്ന​തി​നു പകരം, പോർ​ക്ക​ള​ത്തിൽ അവരെ ഓടി​ച്ചി​ട്ടു് പി​ടി​ച്ചു ഉൽ​മൂ​ല​നം ചെ​യ്തു, ഭൂ​മു​ഖ​ത്തു​നി​ന്നു തു​ട​ച്ചു​മാ​യ്ച്ച​ല്ലോ നി​ങ്ങൾ! യു​ദ്ധ​ത​ന്ത്രം മെ​ന​യു​മ്പോൾ ഇതൊ​ന്നും കൗ​ന്തേ​യർ ഓർ​ത്തി​ല്ല എന്ന​തു് മന​സ്സി​ലാ​ക്കാം, മാ​ദ്രി​യു​ടെ മകൻ നകുലൻ എങ്കി​ലും ഓർ​മ്മി​പ്പി​ച്ചി​ല്ലേ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഭീ​മ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“കൗ​ര​വ​രെ നാ​നാ​വി​ധം കൊ​ന്നു ഉയി​രെ​ടു​ത്തു​കാ​ണി​ച്ചാൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി പ്രീ​തി​കാ​ട്ടു​മെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു ധാരണ. ഓരോ കൗ​ര​വ​നെ​യും കഴു​ത്ത​റ​ത്തു ചു​ടു​ചോര കൈ​ക്കു​മ്പി​ളിൽ കോരി കാ​ണി​ച്ച​പ്പോൾ, നോ​ക്കി​യി​ല്ലെ​ന്നു് മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ക്രു​ദ്ധ​യാ​യി മി​ണ്ടാ​ട്ടം നിർ​ത്തി​യ​താ​ണു്. മു​ഴു​വൻ കൗ​ര​വ​രെ​യും ഒരു​മി​ച്ചു കശാ​പ്പു ചെ​യ്യ​രു​തു്, തളർ​ത്തി​യും വളർ​ത്തി​യും ശത്രു​നിര സജീ​വ​മാ​ക്കി​യും, അവ​രു​ടെ ശി​ഷ്ട​കാ​ലം സു​ര​ക്ഷി​ത​മാ​ക്കു​ന്ന​താ​ണു് വി​വേ​കം: മാ​ദ്രി​പു​ത്രൻ രഹ​സ്യ​മാ​യി എനി​ക്കു് തന്ന ഈ ഓർ​മ്മ​പ്പെ​ടു​ത്തൽ, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ പ്ര​ലോ​ഭി​പ്പി​ക്കാ​നു​ള്ള ആവേ​ശ​ത്തിൽ ഞാൻ അവ​ഗ​ണി​ച്ചു​വോ! ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ലെ മറ്റു​നാ​ലു​പേ​രും, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യും കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി പരീ​ക്ഷി​ത്തും, അവ​ന്റെ അമ്മ​യും എല്ലാം കൂ​ടി​ച്ചേർ​ന്ന ആവാ​സ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യിൽ ആയു​സ്സോ​ടെ എല്ലാ​വ​രും ഇരി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തോ​ളം​കാ​ലം പര​സ്പ​രം ശത്രു​ക്ഷാ​മം അനു​ഭ​വ​പ്പെ​ടു​ക​യി​ല്ല എന്നാ​ണു് നകുലൻ ആശ്വ​സി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു്!”

“പര​സ്ത്രീ​കാ​മന എന്ന ചെ​ടി​പ്പു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന പദ​മു​പ​യോ​ഗി​ച്ചു നി​ങ്ങൾ പാ​ണ്ഡ​വ​രെ പ്ര​തി​ക്കൂ​ട്ടിൽ പൊ​രി​ക്കു​ന്നു എന്ന പരാ​തി​യിൽ കഴ​മ്പു​ണ്ടോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം കൊ​ട്ടാ​ര​ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ അന്ത്യ​നാ​ളു​കൾ. ചൂ​താ​ട്ട​ത്തി​നു ക്ഷ​ണ​പ​ത്ര​വു​മാ​യി സന്ദേ​ശ​വാ​ഹ​കൻ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ​നി​ന്നും യാത്ര പു​റ​പ്പെ​ട്ട ദിനം.

“രതി​വേ​ള​യി​ലെ ചു​ണ്ടു​കോർ​ക്ക​ലു​കൾ​ക്കി​ട​യിൽ സ്വ​യ​മ​റി​യാ​തെ പാ​ണ്ഡവ അധ​ര​ങ്ങൾ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന പെൺ​പേ​രു​കൾ മാ​ത്ര​മേ എനി​ക്ക​റി​യാ​വൂ. മൊ​ത്തം ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാ​രു​ടെ, ഇരുൾ​മൂ​ടിയ അന്തർ​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തിൽ വി​ഹ​രി​ക്കു​ന്ന​വർ എനി​ക്ക​ജ്ഞാ​തർ!”

“ഒരു ദി​വ്യാ​യു​ധം കി​ട്ടി​യാൽ യു​ദ്ധം ജയി​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു എന്നു് നി​ങ്ങൾ മോ​ഹി​ക്കു​മ്പോൾ, കൗ​ര​വ​രോ! ചെ​റു​കൂ​ട്ട​ങ്ങ​ളാ​യി ഗ്രാമ ഗ്രാ​മാ​ന്ത​ര​ങ്ങ​ളിൽ കന്നു​പൂ​ട്ടു​ന്ന​വ​രെ​യും​ഇ​റ​ച്ചി​വെ​ട്ടു​ന്ന​വ​രെ​യും സൈ​ന്യ​ത്തിൽ കൂ​ലി​പ്പ​ട​യാ​ളി​ക​ളാ​യി ചേർ​ക്കു​ക​യാ​ണു്”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക അർ​ജ്ജു​ന​നോ​ടു് പറ​ഞ്ഞു. വി​രാ​ട​രാ​ജ്യ​ത്തി​ലെ ഉപ​പ്ല​വ്യ സൈനിക പാളയം.

“കൗ​ര​വ​സൈ​ന്യ​ത്തിൽ ചേരാൻ മടി​ക്കു​ന്ന കൊ​ച്ചു​കു​ട്ടി​ക​ളെ ബലം പ്ര​യോ​ഗി​ച്ചു കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യി​ലേ​ക്കു കട​ത്തു​വാൻ കൗരവർ എന്തു് പി​ഴ​ച്ച​വ​ഴി​യാ​ണു് തേ​ടു​ന്ന​തെ​ന്ന​റി​യും​മു​മ്പു് നി​ങ്ങൾ ‘ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നും’ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലേ​ക്കു മട​ങ്ങി​യ​താ​ണു് കഷ്ടം!”

“ഒന്നി​നൊ​ന്നു വ്യ​ത്യാ​സ​പ്പെ​ട്ട അഞ്ചു വ്യ​ത്യ​സ്ത ജന്മ​ദി​ന​സ​മ്മാ​ന​ങ്ങൾ ഓരോ വർ​ഷ​വും ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാർ​ക്കാ​യി കണ്ടെ​ത്ത​ണം, അപ്പോൾ സം​ഘർ​ഷം തോ​ന്നാ​റു​ണ്ടോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു, ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തി​ലെ കു​ടി​യേ​റ്റ​ക്കാ​ലം.

“എന്നാൽ, എന്റെ ജന്മ​ദി​ന​ത്തെ​കു​റി​ച്ചു് പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ തീ​രു​മാ​നം സം​ഘർ​ഷ​ര​ഹി​ത​മാ​യി​രു​ന്നു. വളർ​ച്ച​യെ​ത്തിയ ശരീ​ര​ത്തോ​ടെ യാ​ഗാ​ഗ്നി​യിൽ​നി​ന്നു​യർ​ന്ന നി​ന​ക്കു് പറ​യ​ത്ത​ക്ക ജന്മ​ദി​ന​മൊ​ന്നു​മി​ല്ലെ​ന്ന​വർ വിധി പ്ര​സ്താ​വി​ച്ച​തോ​ടെ, എന്തു് ജന്മ​ദിന സമ്മാ​നം വാ​ങ്ങ​ണ​മെ​ന്ന ബാ​ധ്യ​ത​യി​ല്ലെ​ന്ന​വർ കണ്ടെ​ത്തി ആർ​മാ​ദി​ക്കു​ന്നു.”

“അത്താ​ഴ​വി​രു​ന്നു ബഹി​ഷ്ക​രി​ക്കാൻ മാ​ത്രം അര​മ​ന​യിൽ എന്തു​ണ്ടാ​യി? നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഭർ​ത്തൃ​മാ​താ​വായ മഹാ​റാ​ണി സത്യ​വ​തി​യു​ടെ ജന്മ​ദി​നാ​ഘോ​ഷ​മ​ല്ലേ? മഹാ​റാ​ണി സ്വയം വി​ള​മ്പി​ത്ത​ന്ന മധുരം തൊ​ട്ടു​നോ​ക്കാ​തെ​യാ​ണ​ല്ലോ നി​ങ്ങൾ തീൻ​ശാ​ല​യി​ല്നി​ന്നും എഴു​നേ​റ്റു​പോ​യ​തു?”, പാ​ണ്ഡു​വി​ന്റെ മാ​താ​വായ അം​ബാ​ലി​ക​യോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഇതേ സത്യ​വ​തി കൊ​ടു​ത്ത പാൽ കു​ടി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ മഹാ​രാ​ജാ​വു് ശന്ത​നു അന്ത്യ​ശ്വാ​സം വലി​ച്ച​തെ​ന്നു തോ​ഴി​കൾ പറ​ഞ്ഞ​തൊ​ന്നും ഞാൻ മറ​ന്നി​ട്ടി​ല്ല.അവ​രു​ടെ രണ്ടു മക്കൾ ചി​ത്രാം​ഗ​ദ​നും, എന്റെ ഭർ​ത്താ​വു വി​ചി​ത്ര​വീ​ര്യ​നും, ജീവൻ വെ​ടി​ഞ്ഞ​തു് അസ്വാ​ഭാ​വിക കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളാൽ! അന്തഃ​പു​രം ഊട്ടു​പു​ര​യിൽ എന്നെ​യും അം​ബി​ക​യെ​യും സത്യ​വ​തി അടു​പ്പി​ക്കാ​റി​ല്ല. വൃ​ദ്ധ​ശ​ന്ത​നു വാ​ക്കാൽ കൊ​ടു​ത്ത ഉറ​പ്പു പാ​ലി​ക്കാ​തെ വന്ന​പ്പോൾ, സത്യ​വ​തി, വി​ഷ​ത്തു​ള്ളി പാലിൽ കല​ക്കി കു​ടി​പ്പി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു ആ ദുർ​മ​ര​ണ​ങ്ങൾ. വെ​ള്ള​ത്തിൽ മു​ങ്ങി​മ​രി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്ന ഭീ​ഷ്മർ, അസ്വാ​ഭാ​വി​ക​മ​ര​ണ​ത്തിൽ നി​ന്നു് ശന്ത​നു​വി​ന്റെ ഇട​പെ​ട​ലിൽ രക്ഷ​പ്പെ​ട്ട​യാ​ള​ല്ലേ? കൃ​പാ​ചാ​ര്യൻ പറയും, സ്വ​ച്ഛ​ന്ദ​മൃ​ത്യു​വാ​ണു് പി​താ​മ​ഹ​നെ​ന്നു. അത്ത​രം അതീ​ത​സൗ​ഭാ​ഗ്യ​ങ്ങ​ളെ കു​റി​ച്ചൊ​ന്നും, വെ​റു​മൊ​രു മനു​ഷ്യ​പു​ത്രി​യായ എനി​ക്ക​റി​യാൻ വയ്യ. എന്നാൽ ഒന്ന​റി​യു​ന്നു. ശന്ത​നു​വി​ധവ സത്യ​വ​തി​യു​ടെ നിഴൽ ഹസ്തി​ന​പു​രി കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ കണ്ടാൽ, അന്ന​വി​ടെ​ഒ​ര​സ്വ​ഭാ​വി​ക​സം​ഭ​വം ഉറ​പ്പു” ഒരി​ക്കൽ കാ​ശി​രാ​ജ​സു​ന്ദ​രി എന്ന​റി​യ​പ്പെ​ട്ട അം​ബാ​ലിക, പക​ച്ചു​നോ​ക്കി​യും പി​റു​പി​റു​ത്തും, ചു​റ്റും സം​ശ​യ​ത്തോ​ടെ പരതി. ജാ​ല​ക​ത്തി​ന്ന​പ്പു​റ​ത്തു രാ​ജ​മാ​താ സത്യ​വ​തി, പു​ത്ര​വി​ധ​വ​യെ ശി​രോ​വ​സ്ത്ര​ത്താൽ മുഖം മറ​ച്ചു, നി​രീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​ക്കു് ഒളി​നോ​ട്ട​ത്തി​ലൂ​ടെ ഒരു​നോ​ക്കു കാ​ണാ​മാ​യി.

“കൊ​തി​ച്ചു കൂടെ പൊ​റു​ത്ത കൗ​ന്തേ​യർ നി​ങ്ങ​ളെ അന്ത്യ​നി​മി​ഷ​ത്തിൽ എങ്ങ​നെ കനി​വി​ല്ലാ​തെ കൈ​വി​ട്ടു എന്നു് ഞാൻ ഇപ്പോൾ കണ്ണു​കൊ​ണ്ടു കണ്ടു”, മഹാ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ വഴി​യിൽ കു​ഴ​ഞ്ഞു വീണു മരണം കാ​ത്തു​കി​ട​ക്കു​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ പി​ടി​ച്ചു​യർ​ത്തി മു​ഖ​ത്തു് വെ​ള്ളം തളി​ച്ച കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക, അവ​ഗ​ണാ​മ​നോ​ഭാ​വ​ത്തോ​ടെ മു​ന്നോ​ട്ടു വച്ച​ടി നട​ന്നു​പോ​വു​ന്ന പാ​ണ്ഡ​വ​രെ ഒളി​ക്ക​ണ്ണിൽ നോ​ക്കി.

“അര​നൂ​റ്റാ​ണ്ടോ​ളം ലൈം​ഗിക അടി​മ​യാ​ക്കി ഊഴം നോ​ക്കാ​തെ കയ​റി​പ്പി​ടി​ച്ചു കാ​യി​ക​മാ​യി ദു​രു​പ​യോ​ഗം ചെയ്ത ഓരോ പാ​ണ്ഡ​വ​നും, ഈ വിജന മല​മ്പാ​ത​യിൽ ഇനി ഒരടി മു​ന്നോ​ട്ടു വക്കാ​നാ​വാ​തെ കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ഴു​മ്പോൾ, കൈ കൊ​ട്ടി ആർ​മാ​ദി​ക്ക​ണം എന്നു് മോ​ഹി​ച്ച എന്നെ, ഈ വന്യ​പ്ര​കൃ​തി​യും ഇപ്പോൾ കൈ​വി​ടു​ന്നു​വോ!”

“കു​രു​വം​ശ​ത്തി​ന്റെ പര​മാ​ധി​കാ​ര​ത്തി​ന്നെ​തി​രെ കട​ന്നാ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​നു മു​തിർ​ന്ന ദേ​ശ​ദ്രോ​ഹി​ക​ളെ ചെ​റു​ക്കാൻ സൈനിക മേ​ധാ​വി​ത്വ​ത്തി​നു ധീ​ര​നേ​തൃ​ത്വം നൽകിയ ദു​ര്യോ​ധ​നന രാ​ജ​കു​മാ​ര​നെ ‘കു​രു​വം​ശ​ദാ​സൻ’ എന്ന വി​ശി​ഷ്ട​പ​ദ​വി​യി​ലേ​ക്കു​യർ​ത്തു​വാൻ, യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള ഉന്ന​താ​ധി​കാര സമിതി തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു എന്നു് കേ​ട്ട​ല്ലോ.”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പ്ര​തി​രോ​ധ​മ​ന്ത്രാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ സ്വ​ത​ന്ത്ര ചുമതല വഹി​ക്കു​ന്ന ഭീ​മ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​കൾ​ക്കു​ള്ള സൗ​ജ​ന്യ ധാ​ന്യ​വും വസ്ത്ര​വും നേ​രി​ട്ടെ​ത്തി​ച്ചു മട​ങ്ങി വരി​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഭര​ണ​കൂട അധി​കാ​ര​ശ്രേ​ണി​യി​ലെ രണ്ടാ​മൻ.

“പൊ​തു​ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ അഭി​മാന നി​മി​ഷം! ഒരാ​ഴ്ച​മു​മ്പു് ഞാൻ ദു​ര്യോ​ധ​ന​ന്റെ അന്ത്യ​വി​ശ്ര​മ​സ്ഥ​ലി​യിൽ ഏക​നാ​യി ശ്ര​മ​ദാ​നം ചെ​യ്തു. കല്ലും കര​ടു​മൊ​ക്കെ നീ​ക്കി തി​രി​ക​ത്തി​ച്ചു. കു​ല​ദ്രോ​ഹി​ക​ളിൽ നി​ന്നു് കു​രു​വം​ശ​ത്തെ രക്ഷി​ക്കാൻ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ സ്വയം കു​രു​തി​കൊ​ടു​ത്ത വീ​ര​നാ​യ​കൻ ആരോ​രു​മ​റി​യാ​തെ കി​ട​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്റെ കരൾ നോ​വി​ച്ചു. അടു​ത്ത ഭര​ണ​സ​മി​തി യോ​ഗ​ത്തിൽ അവ​ത​രി​പ്പി​ച്ച നിർ​ദ്ദേ​ശ​ങ്ങൾ പൂർ​ണ്ണ​മാ​യും യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ അം​ഗീ​ക​രി​ച്ചു. ബലി​ദാ​നി ദു​ര്യോ​ധ​ന​ന്റെ വി​ശു​ദ്ധ പദ​വി​യി​ലേ​ക്കു​ള്ള ആദ്യ​ഘ​ട്ട ഔദ്യോ​ഗിക പ്ര​ഖ്യാ​പ​നം ഉടനെ ഉണ്ടാ​വും. കു​രു​വം​ശ​ദാ​സൻ എന്ന സംജ്ഞ അർ​ത്ഥ​മാ​ക്കു​ന്ന​തു് എന്താ​ണെ​ന്നോ? പരേത ഐതി​ഹാ​സിക പോ​രാ​ളി​യു​ടെ എളി​മ​യും സ്വ​ഭാവ പരി​ശു​ദ്ധി​യും അല്ലാ​തെ മറ്റെ​ന്തു? അടു​ത്ത ഘട്ട​ത്തിൽ കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​ക​ളെ​യും ഉൾ​പ്പെ​ടു​ത്തി കു​ടും​ബ​യോ​ഗ​ത്തിൽ “അവൻ ഞങ്ങൾ​ക്കു് അഭി​വ​ന്ദ്യൻ” എന്ന അപൂർ​വ്വ പട്ടം നൽ​കു​മെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ കേ​ട്ട​തും ഒര​നു​ബ​ന്ധ വസ്തുത. പൊ​തു​വേ​ദി​യിൽ, രാ​ഷ്ട്ര​ത്ത​ല​വൻ​മാ​രു​ടെ കുലീന സാ​ന്നി​ധ്യ​ത്തിൽ, എല്ലാ​വ​രും എഴു​നേ​റ്റു നി​ന്നു് കൈ​കൊ​ട്ടി “പോർ​ക്ക​ള​ത്തിൽ നീ ഞങ്ങൾ​ക്കു് വഴി​കാ​ട്ടി, ഹൃ​ദ​യ​ത്തിൽ നീ ഞങ്ങൾ​ക്കു് വാ​ഴ്ത്ത​പ്പെ​ട്ട​വൻ” എന്ന ആശംസ നൽകി ആദ​രി​ക്കും. കോട്ട വാ​തി​ലി​നു പു​റ​ത്തു ദു​ര്യോ​ധ​ന​ന്റെ പഞ്ച​ലോഹ പൂർ​ണ്ണ​കായ പ്ര​തിമ പാ​ഞ്ചാ​ലി അനാ​ശ്ചാ​ദ​നം ചെ​യ്യും. ദു​ര്യോ​ധ​ന​ദാ​സൻ എന്നു് രാ​ഷ്ട്ര​ത്തി​നു മു​ന്നിൽ പഞ്ച​പാ​ണ്ഡ​വർ ഓരോ​രു​ത്ത​രും സ്വയം സമർ​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തോ​ടെ, കൃ​ത​ജ്ഞ​ത​യു​ടെ ഒരു പണ​ത്തൂ​ക്കം എന്ന നി​ല​യിൽ ഈ കൊ​ല്ല​ത്തെ​യും ആഘോ​ഷ​ങ്ങൾ​ക്കു് തി​ര​ശീല വീഴും, നീണ്ട ആഘോ​ഷ​പ​രി​പാ​ടി​യു​ടെ ഔദ്യോ​ഗിക ഏകോ​പ​നം സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യും മഹാ​റാ​ണി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ അധി​കാ​ര​പ​രി​ധി​യിൽ ആയി​രി​ക്കും. സാ​ധു​ക്കൾ​ക്കു് അന്ന​ദാ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു​ണ്ടു്, ഊണു​ക​ഴി​ച്ചി​ട്ടേ പോ​കാ​വൂ, ഇനി എന്നെ പോകാൻ അനു​വ​ദി​ക്കൂ!”

“പതി​വാ​യി നി​ങ്ങൾ നീണ്ട യാത്ര ചെ​യ്തു ഹി​മാ​ലയ താ​ഴ്‌​വ​ര​യി​ലെ വനാ​ശ്ര​മ​ത്തിൽ, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ അഭി​മു​ഖം ചെ​യ്തു​വ​രു​ന്ന​താ​യി ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന്റെ ശ്ര​ദ്ധ​യിൽ പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. എങ്ങ​നെ​യു​ണ്ട​വ​രു​ടെ ശി​ക്ഷാ​ജീ​വി​തം?”, ദു​ര്യോ​ധ​നൻ കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യെ കാ​ര്യാ​ല​യ​ത്തിൽ വി​ളി​ച്ചു വി​സ്ത​രി​ച്ചു.

“നര​ക​യാ​തന! നി​ത്യ​വും സന്യ​സ്ഥാ​ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് തല​ച്ചു​മ​ടാ​യി ജൈ​വ​വി​സർ​ജ്യ​ങ്ങൾ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി കു​ഴി​വെ​ട്ടി സം​സ്ക​രി​ക്കേ​ണ്ട പണി ചെ​യ്ത​വൾ വല​ഞ്ഞു. ഒരി​ക്കൽ സു​ന്ദ​രി​യാ​യി​രു​ന്ന ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം ചക്ര​വർ​ത്തി​നി, ഇന്നു് കണ്ടാൽ ശരി​ക്കും ഒരു മലി​ന​വ​സ്തു”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക മു​ട്ടു​കു​ത്തി യാ​ച​നാ​ഭാ​വ​ത്തിൽ കൗ​ര​വ​നു​നേ​രെ കൈ കൂ​പ്പി, “അവൾ​ക്കു മോചനം കൊ​ടു​ക്കൂ. ഞാൻ വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ലൈം​ഗിക അടി​മ​യാ​വാം.”

“ഏക​ശി​ലാ​ദാ​മ്പ​ത്യ​ജീ​വി​തം നയി​ക്കു​ന്ന എന്നെ ആ വിധം നീ പ്ര​ലോ​ഭി​പ്പി​ച്ച​തു് തൽ​ക്കാ​ലം വി​ടു​ന്നു. പരി​ഷ്കൃ​ത​സ​മൂ​ഹ​മെ​ങ്കി​ലും ഹസ്തി​ന​പു​രി​യു​ടെ വ്യ​വ​സ്ഥാ​പിത അടി​മ​വ്യ​വ​ഹാര നി​യ​മ​ത്തി​ന്റെ അന്തഃ​സ​ത്ത​യെ അധി​ക്ഷേ​പി​ക്കു​ന്ന അഭി​മു​ഖ​ങ്ങൾ ഇനി നി​ന്റെ ചു​വ​രെ​ഴു​ത്തു​പ​തി​പ്പു​ക​ളിൽ അരു​തു് എന്നു് ഇതി​നാൽ താ​ക്കീ​തു തരു​ന്നു. ആവർ​ത്തി​ച്ചാൽ, മു​ന്ന​റി​യി​പ്പി​നു് സാ​ധ്യത ഇല്ലാ​തെ, അന്തഃ​പു​ര​ത്തി​നു​പി​ന്നി​ലെ വെ​ളി​യിട വി​സർ​ജ്ജന ഇട​ങ്ങ​ളിൽ ജൈ​വ​മാ​ലി​ന്യം നീ​ക്കു​ന്ന പണി എല്പ്പി​ക്കുക ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രി​ക​യെ!”

“അതു വൈ​കാ​രിക അഭി​നി​വേ​ശം മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നു​വോ? അതോ, കഠി​ന​ഹൃ​ദ​യ​നായ രതി​വേ​ട്ട​ക്കാ​ര​നോ?”. കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. പ്ര​തി​നാ​യ​ക​ന്റെ അന്ത്യ​വി​ശ്രമ സ്ഥ​ലി​യിൽ പു​ഷ്പാർ​ച്ചന ചെ​യ്തു പാ​ഞ്ചാ​ലി കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ലേ​ക്കു മട​ങ്ങു​ന്ന സന്ധ്യ, യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര പാ​ണ്ഡ​വ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം നി​ര​ന്ത​രം പ്ര​തി​കൂല സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങൾ നേ​രി​ടു​ന്ന അശാ​ന്ത​ദി​ന​ങ്ങൾ.

“ദു​ര​നു​ഭ​വ​പ​ട്ടി​ക​യിൽ ഇനി​യു​മു​ണ്ടോ എണ്ണി​യെ​ണ്ണി ഓർ​മ്മി​ക്കു​വാൻ എന്നു് നി​ങ്ങൾ ചോ​ദി​ച്ചാൽ, പഴയ വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പം ആവർ​ത്തി​ക്കാൻ മാ​ത്രം നി​ഷ്ക​ള​ങ്ക​യ​ല്ല​ല്ലോ, സഹ​ന​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ കട​ന്നു​പോയ ഞാൻ! നവ​വ​ധു​വെ​ന്ന നി​ല​യിൽ പാ​ണ്ഡ​വ​രു​മൊ​ത്തു ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ താ​മ​സി​ക്കാൻ കൗരവർ എനി​ക്കു് അനു​വ​ദി​ച്ച​തു് നഗ​രാ​തിർ​ത്തി​യി​ലെ അതിഥി മന്ദി​ര​മാ​യി​രു​ന്നു. കു​ന്തി, താമസം വി​ദു​രർ​ക്കൊ​പ്പം കൂടി. പ്ര​ഭാ​ത​ഭ​ക്ഷ​ണം കഴി​ച്ചാൽ പാ​ണ്ഡ​വർ അര​മ​ന​യി​ലേ​ക്കെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞു പടി​യി​റ​ങ്ങി​പ്പോ​വും. അപ്പോൾ കാണാം, രാ​ജ​വ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ ധരി​ച്ചു ദു​ര്യോ​ധ​നൻ ഒരു കു​ട​ന്ന പു​തു​പു​ഷ്പ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി സ്വീ​ക​ര​ണ​മു​റി​യിൽ. എവിടെ നി​ന്നോ എങ്ങോ​ട്ടോ ഔദ്യോ​ഗി​കാ​വ​ശ്യ​ങ്ങൾ​ക്കാ​യി രാ​ജ​ര​ഥ​ത്തിൽ പോ​വു​ന്ന​തി​നി​ട​യിൽ, അതി​ഥി​യു​ടെ ‘ആജ്ഞ’ സ്വീ​ക​രി​ക്കാൻ ആതി​ഥേ​യൻ എന്ന നി​ല​യിൽ, എന്റെ തൊ​ട്ട​രി​കെ ഉപ​ചാ​രം നി​റ​ഞ്ഞ​ശ​രീ​ര​ഭാ​ഷ​യോ​ടെ നിൽ​ക്കും. ആസ്വാ​ദ്യ​ക​ര​മാ​യി എന്നെ കൈകൾ കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്തു ആലിം​ഗ​നം ചെ​യ്യും. മുടി നീ​ക്കി പിൻ​ക​ഴു​ത്തിൽ ചു​ണ്ടു​കൾ അമർ​ത്തി​പ്പി​ടി​ക്കും. നി​ന്റെ ഗന്ധം ഇഷ്ട​മാ​ണെ​ന്നു പറയും. അവ​ന്റെ നഖ​മി​ല്ലാ​ത്ത മൃ​ദു​വി​ര​ലു​കൾ​ക്ക​പ്പോൾ പര്യ​വേ​ഷ​ണ​ത്തി​നു ഈ പെ​ണ്ണു​ടൽ ഉപാ​ധി​യി​ല്ലാ​തെ ഞാൻ കൺ​കോ​ണു​ക​ളി​ലൂ​ടെ അനു​മ​തി​ന​ല്കി​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​വും. അതി​ഥി​മ​ന്ദി​ര​ത്തി​ന്റെ ആഡം​ബ​ര​വും സ്വ​കാ​ര്യ​ത​യും മര​ക്കൂ​ട്ട​ങ്ങ​ളു​ടെ നി​ഴ​ലും, അതു് പോലെ തനി​മ​യോ​ടെ ഞാൻ ഇതി​നു​മു​മ്പു് കണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ, അജ്ഞാ​ത​വാ​സ​ക്കാ​ല​ത്തു വി​രാ​ട​സേ​നാ​പ​തി കീ​ച​ക​നി​ലാ​യി​രു​ന്നു. എന്നെ കൊ​തി​ച്ചു​വ​ന്ന ആ യു​വ​കോ​മ​ള​ന്റെ വായും മൂ​ക്കും കു​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ചു ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി​ച്ചു​കൊ​ന്ന​തു് എന്റെ മു​മ്പിൽ​വ​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു. പാപം ചെയ്ത ഭീ​മ​ഹ​സ്ത​ങ്ങൾ​ക്കെ​ന്റെ ശരീരം സ്പർ​ശ​നാ​നു​മ​തി എന്നെ​ന്നേ​ക്കു​മാ​യി നി​ഷേ​ധി​ച്ചു. എന്നി​ട്ടും അവനു് ഞാൻ കൊ​ടു​ത്ത ശിക്ഷ പോരാ പോരാ എന്നെ​നി​ക്കു പി​ന്നെ​യും പി​ന്നെ​യും തോ​ന്നി!” തേ​രോ​ടി​ക്കാൻ അപ്പോൾ അവി​ടേ​ക്കു വന്ന ഭീമനെ അവൾ വിരൽ ചൂ​ണ്ടി അക​റ്റി​നിർ​ത്തി.

“നി​ങ്ങൾ, നി​ങ്ങ​ളാ​യി​രു​ന്നോ, ശന്ത​നു​വി​നു് ഗം​ഗാ​ദേ​വി​യിൽ പി​റ​ന്ന ഭാ​ഗ്യ​ഹീ​ന​രായ ഏഴു​കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളു​ടെ ഏക ആരാ​ച്ചാർ?”, രാ​ജ​തോ​ഴി​യു​ടെ പദവി എന്നോ ഒഴി​ഞ്ഞ മധ്യ​വ​യ​സ്സു​കാ​രി​യോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“പ്ര​സ​വി​ക്കാൻ ഭൂ​മി​യിൽ വന്ന മറ്റൊ​രു ദേ​വ​സ്ത്രീ എന്നേ എനി​ക്ക​ക്കാ​ല​ത്തു ഗം​ഗ​യു​ടെ നി​യോ​ഗ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു തോ​ന്നി​യു​ള്ളൂ. ഗംഗ (ശന്ത​നു​ഭാ​ര്യ, മഹാ​റാ​ണി​പ​ദ​വി സ്വീ​ക​രി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ല) വി​ശ്വാ​സ​മർ​പ്പി​ച്ച ദൗ​ത്യ​ങ്ങൾ കാ​ര്യ​ക്ഷ​മ​മാ​യി ചെ​യ്തു എന്ന​തി​നു് തെ​ളി​വ​ല്ലേ, നീ​രൊ​ഴു​ക്കിൽ മു​ക്കി​ക്കൊ​ന്ന ഒരൊ​റ്റ നവ​ജാ​ത​ശി​ശു​വി​ന്റെ​യും ജഡം, മീൻ​വ​ല​യിൽ കു​ടു​ങ്ങിയ ദു​ര​നു​ഭ​വം മു​ക്കു​വർ പങ്കി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്ന​തു്? തു​ണി​യിൽ പൊ​തി​ഞ്ഞ കു​ഞ്ഞു​മാ​യി പ്ര​സ​വ​മു​റി​യിൽ നി​ന്നു് ഗംഗ എന്നെ പു​ഴ​യി​ലേ​ക്കു് പറ​ഞ്ഞു​വി​ടും, ആ ജോലി വൃ​ത്തി​യാ​യി ചെ​യ്തു, നീ​ന്തി​ക്കു​ളി​ച്ചു പാപം കഴുകി, ഈറ​നു​ടു​ത്തു അന്തഃ​പു​ര​ത്തി​ലേ​ക്കു മട​ങ്ങി​വ​രും. വിവരം പറയാൻ ഗം​ഗ​യു​ടെ അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ കയ​റു​മ്പോൾ, ശന്ത​നു​വി​ന്റെ അട​ക്കി​പ്പി​ടി​ച്ച നി​ല​വി​ളി കേൾ​ക്കും, “എന്റെ ബീ​ജ​ത്തിൽ ജനി​ച്ച കു​ഞ്ഞി​നെ ഞാ​നൊ​ന്നു കാണും മു​മ്പു് ഇത്ര​വേ​ഗം എന്തു് ചെ​യ്തു നീ ഗംഗാ? നമു​ക്കു് പി​റ​ന്ന പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട കു​ഞ്ഞി​നെ?” വി​തു​മ്പി വി​തു​മ്പി, ശന്ത​നു കു​ഴ​ഞ്ഞു വീണു മരി​ക്കു​മെ​ന്നു് കണ്ടു​നി​ന്ന ഞാൻ ഭയ​ന്നെ​ങ്കിൽ തെ​റ്റി—തി​ര​ക്കു​പി​ടി​ച്ചൊ​രു ‘ശാ​രീ​രി​കത’ക്കാ​യി ആ ദൈ​ന്യ​ത​യി​ലും മഹാ​രാ​ജാ​വു് വീ​ണ്ടു​മൊ​രു വട്ടം കൂ​ട്ടു​ക​യാ​ണു്.”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക തി​രി​ഞ്ഞു നട​ന്നി​ട്ടും, ചി​ത്ത​ഭ്ര​മ​ത്തി​ന്റെ പി​ടി​യി​ലാ​യി​രു​ന്ന തോഴി ഭൂ​ത​കാ​ല​ക്കു​ളി​രിൽ ഓർ​ത്തെ​ടു​ത്തു.

“ഇവ​ര​ഞ്ചു​പേ​രും നി​ല​വിൽ എന്റെ ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാ​രാ​ണു്: അങ്ങ​നെ പാ​ഞ്ചാ​ലി വി​ശി​ഷ്ട​വ്യ​ക്തി​കൾ​ക്കു് പാ​ണ്ഡ​വ​രെ പരി​ച​യ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ ഓർ​മ്മ​യു​ണ്ടോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഭീ​മ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“സ്ഥ​ല​ത്തെ ‘ദി​വ്യ​ന്മാ’ർ പാ​രി​തോ​ഷി​ക​ങ്ങ​ളും പാൽ​പ്പു​ഞ്ചി​രി​യു​മാ​യി അവൾ​ക്ക​രി​കെ​യെ​ത്തി​യാൽ, ഇളമുറ നകു​ല​ന്റെ അര​ക്കെ​ട്ടിൽ കൈ​ചേർ​ത്ത​വൾ നിൽ​ക്കും, ആവേ​ശ​ത്തോ​ടെ ‘ഇവൻ എന്റെ പ്രിയ കൂ​ട്ടു​കാ​രൻ’ എന്നു് തി​ള​ങ്ങു​ന്ന കണ്ണു​ക​ളോ​ടെ പരി​ച​യ​പ്പെ​ടു​ത്തും. നാ​ലു​പേർ, ദരി​ദ്ര​ബ​ന്ധു​ക്ക​ളെ​പോ​ലെ അവ​ളു​ടെ പല്ല​ക്കു് ചു​മ​ക്കാ​നും അക​മ്പ​ടി​ക്കും ദേ​ഹ​സു​ര​ക്ഷ​ക്കും ഓരോ​യി​ട​ങ്ങ​ളിൽ ഉടു​തു​ണി മട​ക്കി​ക്കു​ത്തി ഓടി​ന​ട​ക്കും” പറ​ഞ്ഞു പറ​ഞ്ഞു, പെ​ട്ടെ​ന്നു് ദൂരെ തി​രു​വ​സ്ത്ര​ധാ​രി​യായ മഹാ​റാ​ണി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ ഒരു നോ​ക്കു് കണ്ട​പ്പോൾ, ആരാ​ധ​ക​ഭീ​മൻ മു​ട്ടിൽ ഇഴ​ഞ്ഞു, കൈകൾ കൂ​പ്പി, ചു​ണ്ടു​കൾ വി​റ​ച്ചു.

“ദു​ര​ഭി​മാ​നി ദ്രോ​ണാ​ചാ​ര്യ​നു​മാ​യി എങ്ങ​നെ ആയി​രു​ന്നു അഭ​യാർ​ത്ഥി​പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ ഗുരു ശി​ഷ്യ​പാ​ര​സ്പ​ര്യം”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഭീ​മ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഉടു​തു​ണി​ക്കു് മറു​തു​ണി​യി​ല്ലാ​തെ ഹസ്തി​ന​പു​രി കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ വരു​മ്പോൾ, കൗ​ര​വ​കു​ട്ടി​കൾ ആധി​പ​ത്യം സ്ഥാ​പി​ക്കാ​ത്ത ഇട​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. നേ​ര​ത്തെ ദു​ര്യോ​ധ​ന​നെ കയ്യി​ലെ​ടു​ത്തു കൊ​ട്ടാ​ര​സ​മു​ച്ച​യ​ത്തിൽ അരമന പോ​ലൊ​രു ആഡം​ബ​ര​വ​സ​തി ദ്രോ​ണർ തട്ടി​യെ​ടു​ത്തു, പൊ​ടി​ക്ക​യ്യു​ക​ളു​മാ​യി താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന കാലം. പാ​ണ്ഡ​വർ കാ​ട്ടു​മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ ചു​ടു​ചോര ഊറ്റി​കു​ടി​ക്കു​മെ​ന്നൊ​ക്കെ കൌരവർ അധി​കാ​ര​കേ​ന്ദ്ര​ങ്ങ​ളിൽ പൊ​ലി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു് ദ്രോ​ണർ മു​ഖ​വി​ല​ക്കെ​ടു​ത്തു്, പിൽ​ക്കാ​ല​ത്തു് ഏക​ല​വ്യ​നോ​ടെ​ന്ന പോലെ, ഞങ്ങ​ളു​ടെ തള്ള​വി​ര​ലും ദക്ഷി​ണ​യാ​യി മു​റി​ച്ചു മേ​ടി​ക്കു​മെ​ന്നാ​യ​പ്പോൾ, രണ്ടും കല്പ്പി​ച്ചു ദ്രോ​ണ​ചെ​വി​യിൽ യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ ജന​ന​ര​ഹ​സ്യം ഒരു​നാൾ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തി. യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ മര​ണ​ദേ​വ​ത​യു​ടെ അരുമ കി​ടാ​വാ​ണെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ കാ​ണ​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു ആ ഭീ​രു​ഗു​രു​വി​ന്റെ മുഖം. അതോടെ കഥ​മാ​റി. കൗ​ന്തേ​യ​രെ കണ്ടാൽ പു​ഞ്ചി​രി​യും ആലിം​ഗ​ന​വും പാ​ര​സ്പ​ര്യ​വു​മാ​യി”, ഭീമൻ ഒരു കൊ​ച്ചു​കു​ട്ടി​യു​ടെ തി​മിർ​പ്പിൽ ആ കാലം ആസ്വ​ദി​ച്ചു.

“കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ വല​യു​മ്പോ​ഴും, ‘രാ​ജ​ധർ​മ്മ​ത്തി​ന്റെ ബാ​ല​പാ​ഠ​ങ്ങൾ’ ഭീ​ഷ്മ​മു​ഖ​ത്തു​നി​ന്ന​റി​യാൻ, ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ നി​ന്നും ഓടി​ക്കി​ത​ച്ചു​വ​രു​ന്ന നി​യു​ക്ത ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ, ക്ഷ​മ​യോ​ടെ പി​താ​മ​ഹ​നെ കാ​ത്തു വെ​ളി​യിൽ ഓച്ഛാ​നി​ച്ചു നിൽ​ക്കു​മ്പോൾ, നി​ങ്ങൾ എന്താ​ണു് നിഗൂഢ ഭീഷ്മ വച​ന​ങ്ങൾ​ക്കി​രു ചെ​വി​യും കൊ​ടു​ത്തു കു​ത്തി​ക്കു​റി​ക്കു​ന്ന!?”, മഹാ​റാ​ണി​പ​ദ​വി മറ്റാ​രു​മാ​യും പങ്കി​ടാ​നി​ല്ലെ​ന്ന സാ​ധ്യ​ത​യിൽ യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​പ്പം വന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പല്ല​ക്കി​ന​രി​കെ ചെ​ന്നു് ഉപ​ചാ​ര​ത്തോ​ടെ ചോ​ദി​ച്ചു.

“എന്റെ ആജീ​വ​നാ​ന്ത ബ്ര​ഹ്മ​ച​ര്യ​പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങൾ എന്ന പേരിൽ, നീണ്ട ഭീ​ഷ്മ​ജീ​വി​ത​ത്തെ അട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നൊ​രു മു​ഴു​നീള ഏറ്റു​പ​റ​ച്ചിൽ, അഥവാ കു​മ്പ​സാ​രം, വേ​ണ​മെ​ന്നു് ഭീ​ഷ്മർ അറി​യി​ച്ച​പ്പോൾ, മറ്റെ​ല്ലാ ചു​മ​ത​ല​ക​ളും മറ​ന്നു പന​യോ​ല​ക്കെ​ട്ടും എഴു​ത്താ​ണി​യു​മാ​യി അടു​ത്തി​രി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി. അൽ​പ്പാ​യു​സ്സ​ല്ല​ല്ലോ, നീണ്ട ജീ​വി​ത​മ​ല്ലേ. ജന​ന​ന​വും ബാ​ല്യ​വും വച്ചു് വാ​മൊ​ഴി തു​ട​ങ്ങു​മ്പോൾ ഭൂ​താ​തു​ര​ത​യിൽ ആക​സ്മി​ത​ക​ളും അസം​ഭ​വ്യ​ത​ക​ളും പാ​ട​മൂ​ടി. കു​മ്പ​സാ​ര​ങ്ങൾ പൂർ​ണ്ണ​മാ​യും അട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്താ​തെ എങ്ങ​നെ എഴു​ത്താ​ണി താ​ഴെ​വ​ക്കും? ഒരു ചോ​ദ്യം അതി​നൊ​രു​ത്ത​രം എന്ന നി​ങ്ങ​ളു​ടെ അഭി​മു​ഖ​ങ്ങ​ളു​ടെ ലളിത ആവി​ഷ്കാ​ര​രീ​തി ബ്ര​ഹ്മ​ച​ര്യ​പ​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളിൽ പി​ന്തു​ട​രാ​നാ​വു​മോ, മഹാ​ഭാ​രത വ്യാ​സ​നെ വെ​ല്ലു​വി​ളി​ച്ചു സ്വ​യ​മൊ​രു കു​രു​വം​ശ​ഗാ​ഥ​ക്കാ​യി, ഗം​ഗാ​പു​ത്ര​നായ പി​താ​മ​ഹൻ പ്ര​യ​ത്നി​ക്കു​മ്പോൾ! രാ​ജ​ത​ന്ത്ര​ത്തിൽ കാ​ത്തു​നിൽ​പ്പി​നു​ള്ള ഇടം യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ ക്ഷ​മ​യോ​ടെ പഠി​ക്ക​ട്ടെ!”

“കളി​യു​ടെ പി​ന്നി​ലെ ചതി​യ​റി​യാ​തെ, എല്ലാം പണ​യം​വ​ച്ചു തോ​റ്റു അടി​മ​ക​ളായ പാ​ണ്ഡ​വ​രെ വഴി​നീ​ളെ പഴി​പ​റ​യാൻ ഔദ്യോ​ഗിക ഭാര്യ പാ​ഞ്ചാ​ലി​ക്കു് അവ​കാ​ശ​മി​ല്ലെ​ന്നോ? അഭി​മാ​നി​യായ ഏതു വനി​ത​യും വി​റ​ളി​പി​ടി​ക്കി​ല്ലേ പെ​ണ്ണു​ടൽ പണ​യ​വ​സ്തു​വാ​ക്കി ഭർ​ത്താൻ​ക്ക​ന്മാർ കളി​ച്ചു ഉടു​തു​ണി ഊരി​ക്കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ടി വന്നാൽ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യു​ടെ ശബ്ദ​ത്തിൽ ധാർ​മി​ക​രോ​ഷം തി​ള​ച്ചു. വനാ​ശ്ര​മ​ത്തി​ലെ ഏകാ​ന്ത​ത​യിൽ നകുലൻ മാ​ത്രം.

“ചൂ​താ​ട്ട​ത്തി​നു കൗ​ര​വ​രു​ടെ കുൽ​സി​ത​ക്ഷ​ണം കി​ട്ടി​യ​പ്പോൾ തന്നെ ഞങ്ങൾ കരു​ത​ലോ​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ പ്ര​തി​ക​രി​ച്ച​തു്?, എന്നാൽ അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ​ങ്ങ​നെ ആ നിർ​ദേ​ശം ഞങ്ങ​ളിൽ അടി​ച്ചേൽ​പ്പി​ച്ചു എന്നൊ​ക്കെ തു​റ​ന്നു പറയാൻ ദാ​മ്പ​ത്യ​വി​ശ്വ​സ്ത​ത​ക്കു് മൂ​ല്യം കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന ഞാൻ ആളല്ല. ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം ചക്ര​വർ​ത്തി​പ​ദ​വി​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന പാ​ണ്ഡ​വർ, സാ​മ​ന്ത പദ​വി​യു​ള്ള കു​രു​വം​ശ​ത്തി​ന്റെ ഹസ്തി​ന​പു​രി രാ​ജ​ധാ​നി​യിൽ പോയി ചൂ​താ​ടു​ന്ന​തി​ലെ അനൗ​ചി​ത്യം നി​ങ്ങൾ പത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​കർ​ക്കു ബോ​ധ്യ​മാ​വി​ല്ലേ. കളി​ക്ക​നു​കൂ​ല​മാ​യി, എന്നാൽ ഭാ​ഷാ​പ​ര​മായ അവ്യ​ക്ത​ത​യോ​ടെ, പാ​ഞ്ചാ​ലി ഇട​പെ​ട്ടു എന്ന​തൊ​രു വസ്തുത മാ​ത്രം. അതം​ഗീ​ക​രി​ച്ചു ഞങ്ങൾ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ പോ​യി​ക​ളി​ച്ചു എന്ന​തു പൊ​തു​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തിൽ വി​വാ​ദ​ര​ഹി​ത​മാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട വാർ​ത്ത.” പ്ര​തി​രോ​ധി​ക്കാ​നാ​വാ​തെ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ദു​ഷ്പ്രേ​ര​ണ​ക്കു വഴ​ങ്ങി​യ​തി​നു വില കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്ന​തി​ന്റെ വലി​വിൽ നകുലൻ തേ​ങ്ങി.

“പരേ​ത​പി​താ​വു് പാ​ണ്ഡു​വി​നു് കു​രു​വം​ശ​കു​ടും​ബ​ത്തി​ലു​ള്ള പാതി ഓഹരി തരാതെ നി​ങ്ങ​ളെ ദശാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളാ​യി കു​ര​ങ്ങു​ക​ളി​പ്പി​ക്കു​ന്ന കൗ​ര​വ​രോ​ടു് പര​സ്പ​ര​വി​രു​ദ്ധ​മായ വൈ​കാ​രി​ക​നി​ല​പാ​ടു പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ക്കു​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി നി​ങ്ങൾ​ക്കൊ​രു ഭീ​ഷ​ണി​യാ​യോ?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. വി​ഴു​പ്പു​തു​ണി​കൾ നന​ച്ചു പാ​റ​ക്ക​ല്ലിൽ അടി​ച്ചു, അഴു​ക്കു നീ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു താ​ഴ്‌​വ​ര​യി​ലെ ജലാ​ശ​യ​ത്തിൽ പാ​ണ്ഡ​വർ, വന​വാ​സ​ക്കാ​ലം.

“ഞങ്ങ​ളു​ടെ ചങ്കു​കീ​റു​ന്ന ദാ​മ്പ​ത്യ​അ​വി​ശ്വ​സ്ത​ത​യാ​ണ​വൾ ഇപ്പോൾ വി​രു​ദ്ധ​നി​ല​പാ​ടി​ലൂ​ടെ കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും കടി​ച്ചു പി​ടി​ച്ചു ഞങ്ങൾ നി​യ​ന്ത്രി​ക്ക​ട്ടെ, കെ​ട്ടു​പൊ​ട്ടി​ച്ചാ​ടാൻ വെ​മ്പു​ന്ന പാ​ണ്ഡവ നാവു്!”

“പാ​ഞ്ചാ​ലി നി​ങ്ങ​ളു​ടെ രഹ​സ്യ​നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നു വിധേയ? ആരും പ്ര​തി​ഷേ​ധി​ച്ചി​ല്ലേ? ഒന്നു​മ​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, പരി​ത്യാ​ഗി​ക​ള​ല്ലേ നി​ങ്ങൾ? അതോ, എരി​യു​ന്നു​ണ്ടോ നി​ങ്ങ​ളി​ലും അവളെ ഓർ​ത്തൊ​രു പ്ര​ണ​യ​ഹൃ​ദ​യം?”, വന​വാ​സ​ക്കാല പാ​ണ്ഡ​വ​കു​ടി​ലി​ന​രി​കെ മഠ​ത്തിൽ ചെ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക.

“ഞാ​നൊ​രം​ഗ​പ​രി​മി​ത​നെ​ന്ന കാ​ര്യം ഓരോ അക്ഷ​രം വാ​തു​റ​ന്നു​ച്ച​രി​ക്കു​മ്പോ​ഴും നീ ഓർക്ക. ഇരു​ന്നു​ചെ​യ്യാ​വു​ന്ന ജോ​ലി​യാ​ണു് ആശ്ര​മ​ഗു​രു എനി​ക്കു് തന്ന​തു്. ജാ​ല​ക​ത്തി​ലൂ​ടെ എന്റെ അല​സ​നോ​ട്ടം പു​റ​ത്തേ​ക്കു​തി​രി​യും. കാഴ്ച തട​സ്സ​പ്പെ​ടാ​ത്ത പാ​ണ്ഡ​വാ​ശ്ര​മ​ത്തിൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ചല​ന​ത്തി​നാ​യി തി​രു​ഹൃ​ദ​യം തു​ടി​ക്കും. കു​ളി​ക​ഴി​ഞ്ഞു പാ​ഞ്ചാ​ലി ഈറൻ തുണി ഉണ​ക്കാൻ ഇടു​ന്ന​തോ​ടെ എനി​ക്ക​വ​ളു​ടെ കാ​ഴ്ച​മ​റ​യും. അപ്പോൾ കരൾ പി​ട​യും ഞാൻ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത്തിൽ അസ്വ​സ്ഥ​നാ​വും. വൈ​കു​ന്നേ​രം ഉണ​ങ്ങിയ തുണി എടു​ക്കാൻ പാ​ഞ്ചാ​ലി വരു​മ്പോൾ, തു​ടി​ക്കു​ന്ന നെ​ഞ്ഞു​മാ​യി ഞാ​ന​വ​ളെ തു​റി​ച്ചു നോ​ക്കും. അവൾ എന്നെ കാ​ണാ​റു​ണ്ടോ? ഉണ്ടെ​ന്നു ആരാ​ധ​ന​യോ​ടെ സങ്കൽ​പ്പി​ക്കും. പാ​ണ്ഡ​വ​രി​ലൊ​രാൾ സം​ശ​യ​ത്തോ​ടെ വന്നു ആശ്ര​മ​ങ്ങൾ​ക്കി​ട​യി​ലെ വേ​ലി​ക്കെ​ട്ടു സന്ധ്യ​യോ​ടെ കൂ​ട്ടി​യി​ടു​മ്പോൾ, ഞാ​നാ​കെ തളരും. അഞ്ചു ബലി​ഷ്ഠ​കാ​യ​ന്മാർ അവളിൽ ശാ​രീ​രി​കാ​ധി​പ​ത്യം പു​ലർ​ത്തു​ന്ന​തു് എന്നെ രാ​ത്രി മു​ഴു​വൻ വേ​ട്ട​യാ​ടും. ഈശ്വ​രാ എന്തെ​ല്ലാം സഹ​ന​പ​രീ​ക്ഷ​കൾ നീ പാ​ഞ്ചാ​ലി​ക്കു് കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടും, വ്യ​ക്തി​ത്വം ചി​ന്നി​ച്ചി​ത​റാ​തെ അവൾ പി​ടി​ച്ചു​നിൽ​ക്കാൻ, അപാ​ര​ത​യോ​ടു ഞാ​ന​പ്പോൾ മന​മു​രു​കി പ്രാർ​ത്ഥി​ക്കും!”

“വരു​മാ​ന​മു​ള്ള തൊ​ഴിൽ​ചെ​യ്തു ജീ​വി​ക്കാൻ അവർ​ക്ക​വ​സ​രം കൊ​ടു​ത്തു​കൂ​ടെ? പൗ​രാ​വ​കാ​ശ​ങ്ങ​ളി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ വന​വാ​സ​ത്തി​ന​യ​ക്കേ​ണ്ട കാ​ര്യ​മെ​ന്താ​ണു്?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“അവർ​ക്കെ​തി​രെ ജന​രോ​ഷം അസ​ഹ്യ​മാ​യാൽ ഞങ്ങൾ നി​സ്സ​ഹാ​യർ!? നഗ​ര​മു​ണ​രും മു​മ്പ​വർ കാ​ട്ടി​ലേ​ക്കു് ഒളി​ച്ചോ​ടു​ന്ന​തു് പ്ര​ഭാ​ത​സ​വാ​രി​ക്കൂ​പോയ ഞങ്ങൾ കണ്ട​ത​ല്ലേ? ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്തം മറ​ന്നു, ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തി​ലെ പൊതു മുതൽ പണ​യം​വെ​ച്ച​വർ ചൂ​താ​ടി​യ​തു ആദ്യ​കു​റ്റം, കൂ​ടെ​പൊ​റു​ക്കു​ന്ന​വ​ളെ പണ​യം​വ​ച്ച​തു സ്ത്രീ​ത്വ​ത്തോ​ടു​ള്ള അവ​ഹേ​ള​നം. പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ പെ​രു​മാ​റ്റ​വും കൗ​ര​വ​സ​ദ​സ്സി​നെ വിറളി പി​ടി​പ്പി​ച്ചു. ആണു​ങ്ങൾ​ക്കു​മാ​ത്രം പ്ര​വേ​ശ​നം അനു​വ​ദി​ച്ചി​രു​ന്ന ചൂ​താ​ട്ട​സ​ഭ​യിൽ, അല്പ​വ​സ്ത്ര​യാ​യി വന്നു പ്ര​കോ​പ​ന​പ​ര​മായ അം​ഗ​ച​ല​ന​ങ്ങ​ളോ​ടെ പൂർ​ണ്ണ​വി​വ​സ്ത്ര​യാ​യ​തു​വ​ഴി പാ​ഞ്ചാ​ലി പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ച ലൈം​ഗി​ക​അ​രാ​ജ​ക​ത്വം ഉണ്ട​ല്ലോ, പരി​ഷ്കൃത ഹസ്തി​ന​പു​രി​ക്ക​തു അപ​മാ​ന​മെ​ന്നു് തെ​രു​വോ​ര​ങ്ങ​ളിൽ പ്ര​തി​ഷേ​ധ​ജ്വാല നി​ങ്ങൾ കണ്ടി​ല്ലേ? കു​റ്റ​വാ​ളി​കൾ​ക്കു് ഒളി​ച്ചോ​ടാൻ കൗ​ര​വ​അർ​ധ​സ​ഹോ​ദ​ര​ന്മാർ മത്സ​രി​ച്ചു എന്നു് ചാർ​വാ​കൻ അവിടെ ഞങ്ങ​ളെ പ്ര​തി​ക്കൂ​ട്ടിൽ നിർ​ത്തി പ്ര​സം​ഗി​ച്ച​തും?” ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തി​ലെ നി​ല​വ​റ​ക​ളിൽ ഒളി​പ്പി​ച്ച കൊ​ള്ള​മു​തൽ സു​ര​ക്ഷി​ത​മാ​യി ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലേ​ക്കു കൊ​ണ്ടു​വ​രാ​നു​ള്ളൊ​രു രഹ​സ്യ​പ​ദ്ധ​തി അവ​സാ​ന​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ മി​നു​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഒറ്റ​ക്കി​രു​ന്നു ദു​ര്യോ​ധ​നൻ.

“താ​ര​പ​ദ​വി​ക​ളൊ​ക്കെ സ്വ​ന്ത​ക്കാർ​ക്കു് വീ​തി​ച്ചു അല്ലേ? പ്ര​ബു​ദ്ധ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ല​പ്പോൾ അരാ​ഷ്ട്രീ​യ​പ്ര​ജ​കൾ​ക്കു് തൊ​ഴി​ല​വ​സ​ര​മി​ല്ല!” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പുതിയ ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നെ മു​ട്ടു​കു​ത്തി കൈ​മു​ത്തി.

“നഗ്ന​ഹ​സ്ത​ങ്ങൾ കൊ​ണ്ടു് നൂ​റോ​ളം കു​ടി​ല​കൗ​ര​വ​രെ വക​വ​രു​ത്തിയ പ്രി​യ​ഭീ​മ​നു് കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ടേ പ്ര​തി​രോധ മന്ത്രാ​ല​യം? ആഭ്യ​ന്ത​ര​സു​ര​ക്ഷ അർ​ജു​ന​നു എന്ന നി​യ​മ​നം, നൃ​ത്താ​ധ്യാ​പിക ബൃ​ഹ​ന്നള എന്ന മൂ​ന്നാം​ലിംഗ വേ​ഷ​ധാ​രി​യാ​യി ഒറ്റ​ക്കവ(ൾ)ൻ കൗ​ര​വ​അ​ക്ര​മി​ക​ളെ തു​ര​ത്തി വി​രാ​ട​ഗോ​ക്ക​ളെ സം​ര​ക്ഷി​ച്ച​പ്പോൾ ഉയർ​ന്ന പൊ​തു​സ​മ്മ​തി​യ​ല്ലേ? ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം മുതൽ, രണ്ടു കണ്ണു​ക​ളിൽ ഒന്നു് ചാ​ര​നോ​ട്ട​ത്തി​നു ഉഴി​ഞ്ഞു​വ​ച്ച നകു​ല​നു തന്നെ വേ​ണ്ടേ രഹ​സ്യാ​ന്വേ​ഷണ വകു​പ്പു്?, വരാ​നി​രി​ക്കു​ന്ന കലി​യു​ഗ​ത്തിൽ പാ​ണ്ഡ​വ​രാ​ജ​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ ഭാ​വി​യെ​ന്തു എന്നു് കണ്ടെ​ത്ത​ണ​മെ​ങ്കിൽ ആ ദൗ​ത്യം നി​റ​വേ​റ്റാൻ പ്ര​വ​ച​ന​സി​ദ്ധി​യു​ള്ള സഹ​ദേ​വൻ തന്നെ വേ​ണ്ടേ? ലിം​ഗ​നീ​തി മന്ത്രാ​ല​യം എന്നു​ച്ച​രി​ക്കു​മ്പോൾ തന്നെ നാവിൽ വരു​ന്ന പേരു് പാ​ഞ്ചാ​ലി​യ​ല്ലേ?, സ്ത്രീ​കൾ​ക്കു് നേ​രെ​യു​ള്ള ഗാർ​ഹി​ക​പീ​ഡ​ന​ത്തി​നു നീ​തി​ന്യായ വി​ചാ​ര​ണാ​ധി​കാ​ര​മു​ള്ള മന്ത്രി​ത​ല​പ​ദ​വി കു​ന്തി​ക്കു​വേ​ണ്ടേ കൊ​ടു​ക്കാൻ? ഇതിൽ പി​ന്നെ ഏതു വകു​പ്പാ​ണു് ‘പ്രജ’ക്കു് കൊ​ടു​ക്കാ​നാ​വുക”?

“സഹോ​ദ​രി​മാർ​ക്കൊ​പ്പം പു​റ​ത്തു കാ​റ്റു​കൊ​ള്ളാൻ പോ​വാ​തെ വീ​ട്ടിൽ ഇങ്ങ​നെ നീ അട​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്തു കൊ​ണ്ടാ​ണു്?” ദു​ര്യോ​ധ​നൻ മകളെ വി​സ്ത​രി​ച്ചു.

“ആൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തിൽ അലയാൻ ഇഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ഞാ​നി​ന്നു അക​മ്പ​ടി സൈ​നി​കർ​ക്കൊ​പ്പം​പോ​ലും പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങാൻ പേ​ടി​ക്കു​ന്നു. മുഖം മറച്ച, ഒരു തടി​ച്ചു കു​റു​കിയ ഒരാൾ എന്റെ മു​മ്പിൽ പെ​ട്ടെ​ന്നു് ചാ​ടി​യി​റ​ങ്ങും. ഒരു​കൈ​പ്പ​ത്തി എന്റെ വാ​യ​ട​ക്കും, മറു കയ്യിൽ തടഞ്ഞ ആഭ​ര​ണ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി മു​ങ്ങും”,

“അപ്പോൾ അര​ക്കി​ല്ല​ത്തിൽ കണ്ട കരി​ഞ്ഞ ആറു ജഡ​ങ്ങ​ളിൽ ഇവൻ, ഇവൻ​മാ​ത്രം പെ​ടി​ല്ലേ?”, ദു​ര്യോ​ധ​നൻ ദു​രൂ​ഹ​മായ വാ​ര​ണാ​വ​ത​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ച​പ്പോൾ വി​വ​ശ​നാ​യി.

“രാ​ജ​വാ​ഴ്ച​ക്കെ​തി​രെ ഹസ്തി​ന​പുര തെ​രു​വു​ക​ളിൽ വെ​ല്ലു​വി​ളി​യോ​ടെ നടന്ന നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​ഖ​ത്തെ​ന്താ ഇപ്പോ​ളൊ​രു വാ​ട്ടം?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചാർ​വാ​ക​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. ചു​വ​രെ​ഴു​ത്തു പതി​പ്പി​ലെ ‘മു​ഖം​മൂ​ടി​ധാ​രി’യുടെ ചി​ത്രം നോ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്ന യു​ക്തി​വാ​ദി​യു​ടെ മുഖം മാ​ത്ര​മ​ല്ല ഉടലും ക്ഷീ​ണി​ച്ചി​രു​ന്നു.

“ഹസ്തി​ന​പു​രി​ക്കു വേണം ജനാ​ധി​പ​ത്യ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം എന്നു് പൊ​തു​സ​മ്മേ​ള​ന​ങ്ങൾ നഗ​ര​ത്തിൽ ശക്ത​മാ​ക്കാൻ ഇറ​ങ്ങിയ ഉടൻ ചാർ​വാ​കൻ, പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കു കൊ​ള്ളാ​ത്ത​വ​നാ​യി. ജനാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തിൽ അധി​കാ​ര​വ​ഴി കൗ​ര​വ​കു​ടും​ബ​ത്തിൽ ഒതു​ങ്ങി​ല്ല, ഇനി സിം​ഹാ​സ​ന​ത്തിൽ വരു​ന്ന പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ താ​ള​ത്തി​നൊ​ത്തു് തു​ള്ളാൻ ചാർ​വാ​ക​നെ കി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നു​റ​പ്പാ​യ​പ്പോൾ, കള്ള​നും കൊ​ല​പാ​ത​കി​യു​മാ​ക്കാ​നാ​യി നവ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ശ്ര​മം. മു​ഖ​ത്തെ താൽ​ക്കാ​ലിക നൈ​രാ​ശ്യ​മോ ശോ​ഷി​ച്ച ശരീ​ര​മോ ഒന്നു​മ​ല്ല കാ​ര്യം. രാ​ജ​വാ​ഴ്ച ചോ​ര​വീ​ഴാ​തെ അവ​സാ​നി​പ്പി​ക്കും, യു​ക്തി ബോധം ഊട്ടി വളർ​ത്തും, രാ​ജ​വാ​ഴ്ച​യിൽ ഇപ്പോൾ ദു​രി​ത​മ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന കൗരവ വി​ധ​വ​ക​ളു​ടെ പു​തു​ത​ല​മുറ, നി​ല​വിൽ അധി​നി​വേശ പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ ‘വെ​ള്ളം​കോ​രി​ക​ളും വി​റ​കു​വെ​ട്ടി​ക​ളും’ നാളെ രാ​ജ​സ​ഭ​യിൽ ജനാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​ന്റെ അധി​കാ​ര​ദ​ണ്ഡ് പി​ടി​ക്കും.” പറ​ഞ്ഞു​പ​റ​ഞ്ഞു ശ്വാ​സം മു​ട്ടു​ന്ന​തി​നി​ടെ, പാ​ണ്ഡവ കു​രു​ക്കു് ചാർ​വാ​ക​ന്റെ അര​ക്കെ​ട്ടിൽ കു​ടു​ങ്ങി. ഇരു​ട്ടു​വീണ പൊതു വാ​ണി​ജ്യ​നി​ര​ത്തി​ലൂ​ടെ ആ ദരി​ദ്ര​ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​യു​ക്തി​വാ​ദി​യേ​യും വലി​ച്ചു മു​ഖം​മൂ​ടി​ധാ​രി പാ​ണ്ഡ​വൻ ധി​ക്കാ​ര​ത്തോ​ടെ നീ​ങ്ങു​ന്ന​തു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പന​യോ​ല​യിൽ എഴു​ത്താ​ണി​കൊ​ണ്ടു് ദൃൿ​സാ​ക്ഷി​വി​വ​ര​ണം കു​റി​ച്ചു.

“ഉട​ല​ഴ​കെ​ന്നൊ​ക്കെ കണ്ടും പറ​ഞ്ഞും ശീ​ലി​ച്ച ഞങ്ങൾ എങ്ങ​നെ വാ​യി​ക്കാ​വു​ന്ന വർ​ത്ത​യാ​ക്കും ആരു​ടെ​യൊ​ക്കെ​യോ ശരീ​ര​മാ​ലി​ന്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഈ കെ​ട്ടു​കാ​ഴ്ച​പ്പെ​ട്ടി​യെ?”; പല്ലു നഖം മുടി പഴം​തു​ണി ഇവ​യൊ​ക്കെ വെ​ള്ളി​പ്പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളിൽ പ്ര​ദർ​ശ​ന​ത്തി​നു് വച്ച പു​തു​സ്മാ​രക മന്ദി​ര​ത്തി​നു മു​മ്പിൽ കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഒന്നു പക​ച്ചു.

“ജീർ​ണി​ക്കു​മോ സ്വ​ന്ത​ന്ത്ര്യ പോ​രാ​ളി​ക​ളു​ടെ മു​ടി​യും പല്ലും നഖവും? ആണ്ടു​ബ​ലി പോലെ പരി​പാ​വ​ന​മായ ഈ ഭൗ​തി​കാ​വ​ശി​ഷ്ട പ്ര​ദർ​ശ​നം കു​രു​വം​ശ​ത്തി​ന്റെ ജ്വ​ലി​ക്കു​ന്ന പൈതൃക സ്മ​ര​ണ​യ​ല്ലേ? വൈ​കാ​രിക ഉള്ള​ട​ക്ക​മു​ള്ള ഈ തി​രു​ശേ​ഷി​പ്പു​കൾ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യു​ടെ അഖ​ണ്ഡ​ത​ക്കാ​യി വീ​ര​മൃ​ത്യു വരി​ച്ച കൗ​ര​വ​സ​ഹോ​ദ​ര​ര​ന്മാ​രു​ടേ​താ​ണെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ പത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​കർ ഒരു നി​മി​ഷം പോലും വി​സ്മ​രി​ച്ചു​കൂ​ടാ. ദൈ​വ​നി​ന്ദ​യിൽ കു​റ​യാ​ത്ത അപ​രാ​ധ​മാ​യി യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം അത്ത​രം ആലോ​ച​ന​യി​ല്ലാ​ത്ത പരാ​മർ​ശ​ങ്ങ​ളെ നേ​രി​ടും കേ​ട്ടോ”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യു​ടെ ധി​ക്കാ​ര​ത്തി​നു മു​മ്പിൽ കി​ത​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു, സ്മാ​ര​ക​ത്തി​ന്റെ അധി​ക​ച്ചു​മ​തല വഹി​ക്കു​ന്ന അർ​ജ്ജു​നൻ.

“കൗ​ര​വ​രു​ടെ​യും പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ​യും ശാ​ശ്വത സമാ​ധാ​ന​ത്തി​നാ​യി പ്രാർ​ഥി​ക്കു​ക​യാ​ണി​നി മര​ണം​വ​രെ ലക്ഷ്യം എന്നു് നി​ങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞു. ശി​ഖ​ണ്ഡി വാ​ളു​മാ​യി മു​ന്നിൽ ഇന്ന​ലെ വരും​വ​രെ, തീ​വി​ത​റു​ന്ന അമ്പും വി​ല്ലു​മാ​യി മര​ണ​ദേ​വ​ത​യു​ടെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ പ്ര​തി​നി​ധി​യാ​യി​രു​ന്ന നി​ങ്ങൾ പാ​ണ്ഡ​വ​സ​ഖ്യ​ക​ക്ഷി​സൈ​നി​ക​രു​ടെ തല​ക​ളെ​ത്ര ഉരു​ട്ടി, ഈ വിധം നി​ങ്ങ​ളെ അർ​ജ്ജു​നൻ നി​രാ​യു​ധ​നാ​ക്കി വീ​ഴ്ത്തും​വ​രെ! എന്നി​ട്ടും തീർ​ന്നി​ല്ലേ സമാ​ധാന ആശംസ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പി​താ​മ​ഹ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര പോർ​ക്ക​ള​ത്തിൽ, വി​ജ​ന​മൂ​ല​യി​ലൊ​രു​ക്കിയ ശര​ശ​യ്യ​യിൽ നീ​ണ്ടു​നി​വർ​ന്നു​കി​ട​ന്ന ഭീ​ഷ്മർ, അഭിനയ മി​ക​വോ​ടെ ഞര​ങ്ങു​മ്പോ​ഴും, കു​രു​വം​ശ​ഭാ​വി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു വി​ല​പി​ച്ചു.

“പാ​ണ്ഡ​വ​തല ഒഴികെ, ആരുടെ കഴു​ത്തു വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും ഞാൻ ഒറ്റ​വെ​ട്ടി​നു വെ​ട്ടി​വീ​ഴ്ത്താം എന്ന എന്റെ ഒത്തു​തീർ​പ്പു​നിർ​ദേ​ശം ദു​ര്യോ​ധ​നൻ തള്ളി. പാ​ണ്ഡ​വ​തല ലക്ഷ്യ​വേ​ദി​യാ​യി മാ​ത്രം നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കു​പ്ര​സി​ദ്ധ​കൂ​ര​മ്പു​കൾ അയ​ച്ചാൽ മതി എന്ന​വൻ ഖണ്ഡി​ച്ചൊ​രു നി​ല​പാ​ടെ​ടു​ത്തു. കു​ന്തി പെ​റ്റ​ത​ള്ള​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും, അഞ്ചു കൗ​ന്തേ​യ​രു​ടെ​യും ജൈ​വി​ക​പി​തൃ​ത്വ​ത്തിൽ​നി​ന്നും എനി​ക്കു് ഒഴി​ഞ്ഞു​മാ​റാൻ ആവി​ല്ലെ​ന്ന രഹ​സ്യം എങ്ങ​നെ, പോ​രാ​ട്ട​ത്തിൽ നി​ന്നൊ​ഴി​ഞ്ഞു മാ​റാ​നു​ള്ളൊ​രു​പാ​യ​മാ​യി, പു​റ​ത്തെ​ടു​ക്കും.! അതു​കൊ​ണ്ടു്, അർ​ജ്ജു​ന​നെ രഹ​സ്യ​മാ​യി പാ​ള​യ​ത്തി​ലേ​ക്കു് വി​ളി​ച്ചു ഒരു പോം​വ​ഴി പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ത്തു. മാ​ര​കാ​യു​ധം താഴെ വെ​ക്കാ​നൊ​രു കാരണം നീ കണ്ടെ​ത്ത​ണം. മൂ​ന്നാം​ലിം​ഗ​ക്കാർ വാ​ളും​കൊ​ണ്ടെ​ന്റെ മു​മ്പിൽ വന്നാൽ ഞാ​നു​ടൻ അമ്പും വി​ല്ലും താ​ഴെ​യി​ടും. പി​ന്നെ നീ എനി​ക്കു് പറ്റിയ ഐതി​ഹാ​സിക വീ​ഴ്ച​യൊ​രു​ക്കാൻ പാ​ക​ത്തിൽ, ശര​ശ​യ്യ നിർ​മ്മി​ക്ക​ണം. അക്ഷ​രം പ്രതി അവൻ അനു​സ​രി​ച്ച​പ്പോൾ ശര​ശ​യ്യ​നിർ​മ്മി​തി​യിൽ എനി​ക്കൊ​രു പൂ​മെ​ത്ത കാ​ണാ​നാ​യി!”

“പരി​പൂർ​ണ്ണ കൗ​ര​വ​വം​ശ​നാ​ശം വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു അല്ലേ, കൂ​ട്ടു​കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ പാ​ണ്ഡ​വ​കാ​ശം തി​രി​ച്ചു​കി​ട്ടാൻ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. ഗാ​ന്ധാ​രീ​വി​ലാ​പം ദു​ഖഃ​ഗീ​തി, സൂ​ത​ഗാ​യ​കർ അഭി​ന​യ​മി​ക​വോ​ടെ തെ​രു​വോ​ര​ങ്ങ​ളിൽ പാ​ടു​ന്ന ദി​ന​ങ്ങൾ.

“ഏതു വി​ശു​ദ്ധ​നും ഒരു കള​ങ്കി​ത​ഭൂ​ത​കാ​ലം ഉള്ള പോലെ, ഏതു പാ​പി​ക്കും വേ​ണ്ടേ പ്ര​തീ​ക്ഷാ​നിർ​ഭ​ര​മായ ഭാവി? തെ​റ്റി​ദ്ധാ​രണ ആദ്യ​മേ നീ​ക്ക​ട്ടെ—പു​രു​ഷ​കൗ​ര​വർ മാ​ത്ര​മേ പോ​രാ​ട്ട​ത്തിൽ നാ​ടി​ന്റെ അഖ​ണ്ഡത രക്ഷി​ക്കാൻ ജീവൻ ത്യ​ജി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു​ള്ളൂ. അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ മി​ന്ന​ലാ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ മു​തിർ​ന്ന അഞ്ചാ​റു പേരെ ബന്ദി​യാ​ക്കി ഒളി​പ്പി​ച്ചി​ച്ചു​വ​ച്ചു ദു​ര്യോ​ധ​ന​നു​മാ​യി മു​ഷി​ഞ്ഞു വി​ല​പേ​ശാം എന്ന സഹ​ദേ​വ​ന്റെ നിർ​ദേ​ശം ഞങ്ങൾ സ്വീ​ക​രി​ച്ചി​ല്ല​ല്ലോ. കൗരവ വി​ധ​വ​ക​ളു​ടെ കൂ​ട്ടു​കു​ടും​ബം ഇപ്പോൾ പു​ന​ര​ധി​വാ​സ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തിൽ സഹ​വർ​ത്തി​ത്ത​ത്തോ​ടെ കഴി​യു​ന്ന​തു് ജേ​താ​ക്ക​ളായ പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ പരി​ര​ക്ഷ​യിൽ!!” ധാ​ന്യ​വും കാ​ള​യി​റ​ച്ചി​യു​മാ​യി പു​ന​ര​ധി​വാ​സ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തി​ലേ​ക്കു സൗ​ജ​ന്യ​ഭ​ക്ഷ​ണം അയ​ക്കു​ന്ന​തി​നു് മേൽ​നോ​ട്ടം വഹി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു മഹാ​രാ​ജാ​വു്.

“എന്തു് കണ്ടി​ട്ടാ​ണു് നി​ങ്ങൾ ശല്യ​ക്കാ​രി​കു​ന്തി​യെ ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര​രു​ടെ ദാ​സി​യാ​യി നി​യ​മി​ച്ച​തു്, വി​വാ​ഹേ​തര രതി​യ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ മഹാ​റാ​ണി​യാ​ണ​വൾ എന്ന​റി​യി​ല്ല? അന്ധ​നെ​ങ്കി​ലും, ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ പി​ടി​ച്ചാൽ പി​ടി​കി​ട്ടാ​ത്ത മദയാന! നി​ങ്ങൾ മറ​ന്നോ?”, ദു​ര്യോ​ധ​നൻ ഗു​ണ​ദോ​ഷി​ച്ചു. കു​ടി​യേ​റ്റ​ഭൂ​മി​യി​ലേ​ക്കു ഭാ​ഗ്യാ​ന്വേ​ഷ​ക​രാ​യി തി​രി​ച്ച പാ​ണ്ഡ​വ​രെ പി​ന്തു​ട​രാൻ മടി​ച്ച കു​ന്തി​യു​ടെ പുതിയ ലാവണം അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ വ്യ​ക്തി​ഗത പരി​ച​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു.

“എന്തു​ക​ണ്ടി​ട്ടെ​ന്നോ? കാ​ഴ്ച​ക്കും കണ്ണി​നും ഇടയിൽ കീ​റ​ത്തു​ണി മാ​ത്ര​മ​ല്ലേ തട​സ്സം?, കാ​ണേ​ണ്ട​തെ​ല്ലാം ഗാ​ന്ധാ​രി കാണും” കാ​ഴ്ച​യു​ടെ പ്ര​തി​ബ​ന്ധ​മ​ക​റ്റി മകനെ അവൾ സാ​ന്ത്വ​ന​ത്തിൽ നോ​ക്കി.

“വന​വാ​സം നി​ങ്ങ​ളിൽ വരു​ത്തിയ തി​രി​ച്ച​റി​വെ​ന്താ​ണു്?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. മഴ​ക്കാ​ലം മാറി പ്ര​സ​ന്ന​മായ വെയിൽ വീ​ഴു​ന്ന ഹരി​ത​താ​ഴ്‌​വര. ഒളി​വിൽ പോകാൻ തയ്യാ​റെ​ടു​ക്കു​ന്ന നേരം സം​ഘർ​ഷം നി​റ​ഞ്ഞ അന്ത​രീ​ക്ഷം.

“ഞങ്ങൾ യദാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ എന്താ​ണോ അതാ​വാൻ ഈയിടം ഞങ്ങ​ളെ അനു​വ​ദി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ഇവിടെ ഞങ്ങൾ പര​സ്പ​രം പറ​യു​ന്ന​തും ചെ​യ്യു​ന്ന​തും ഒന്നും ഞങ്ങ​ള​ല്ല​ല്ലോ എന്നു് തോ​ന്നും. ആകാ​ശ​ചാ​രി​ക​ളു​ടെ മക്ക​ളാ​ണെ​ന്നോ, ഭൂ​മി​യിൽ സമാ​ധാ​നം സ്ഥാ​പി​ക്കാൻ വി​ണ്ണിൽ നി​ന്നു് ഞങ്ങൾ​ക്കൊ​രു ജന്മ​നി​യോ​ഗ​മു​ണ്ടെ​ന്നോ ആരെ​ങ്കി​ലും പ്ര​വ​ചി​ച്ചാൽ ഞങ്ങൾ അന്ധാ​ളി​ക്കും!”

“മു​ഖം​തെ​ളി​ഞ്ഞി​ല്ല​ല്ലോ”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര ഹസ്തി​ന​പു​രി.

“ന്യാ​യ​മാ​യും കി​ട്ടേ​ണ്ട​തൊ​ന്നും കി​ട്ടി​യി​ല്ല. കു​രു​വം​ശ​ത്തി​ന്റെ അപൂർ​വ്വ​ര​ത്ന​ശേ​ഖ​രം ഇനി തി​ര​യാൻ ഭൂ​മി​യി​ലും ഭൂ​ഗർ​ഭ​ത്തി​ലും ഇട​മി​ല്ല. ദു​ര്യോ​ധ​നൻ അതെ​വി​ടെ ഒളി​പ്പി​ച്ചു വച്ചു എന്ന​താ​ണു് ഞങ്ങ​ളെ കു​ഴ​യ്ക്കു​ന്ന​തു്; കൗരവർ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ട​തോ​ടെ അന്തഃ​പു​ര​ത്തി​ലെ രാ​ജ​സ്ത്രീ​ക​ളും, വി​വാ​ഹി​ത​പു​ത്ര​വി​ധ​വ​ക​ളും, അവി​വാ​ഹിത പു​ത്രി​മാ​രും സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യി ഞങ്ങ​ളു​ടെ ലൈം​ഗി​ക​അ​ടി​മ​കൾ ആവേ​ണ്ട​താ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ സ്ത്രീ വി​മോ​ച​ക​യെ​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ദു​സ്വാ​ധീ​നം കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കു​മോ, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ എന്ന നി​ല​യിൽ പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കു് വഴ​ങ്ങാൻ തയ്യാ​റ​ല്ല. അർ​ദ്ധ​രാ​ത്രി കു​ടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ച്ചു പു​ന​ര​ധി​വാ​സ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തിൽ താ​മ​സി​പ്പി​ച്ചു. സൗ​ജ​ന്യ​ഭ​ക്ഷ​ണം വാ​ഗ്ദാ​നം ചെ​യ്തു. വഴ​ങ്ങു​ന്നി​ല്ല. ഇങ്ങ​നെ പ്ര​തി​ബ​ന്ധ​ങ്ങൾ സൃ​ഷ്ടി​ച്ചു നവ​പാ​ണ്ഡവ ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തെ യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങൾ നിർ​ജ്ജീ​വ​മാ​ക്കി​യാൽ മുഖം തെ​ളി​യു​മോ?”

“തി​രു​ശേ​ഷി​പ്പിൽ ധൂ​പാർ​ച്ചന ചെ​യ്യാൻ നി​യോ​ഗം നി​ങ്ങൾ​ക്കാ​യി​രു​ന്ന​ല്ലേ? എങ്ങ​നെ കാ​ണു​ന്നു പരേ​ത​യോ​ദ്ധാ​വി​നെ ധീ​ര​നാ​യക പദ​വി​യി​ലേ​ക്കു​യർ​ത്തിയ പരി​പാ​വ​ന​ച​ട​ങ്ങിൽ, ആദ്യാ​വ​സാ​നം പങ്കെ​ടു​ത്ത നി​ങ്ങ​ളു​ടെ നേ​ര​നു​ഭ​വം?”. കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക കു​ന്തി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര ഹസ്തി​ന​പു​രി.

“യു​ദ്ധ​ത്തിൽ അവൻ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ടു എന്ന​തൊ​രു കെ​ട്ടു​ക​ഥ​യെ​ന്നു തെ​ളി​ഞ്ഞ ദിനം. ആദ്യ​മൊ​ക്കെ ഞാനും അന്ധാ​ളി​ച്ചു. ഗാ​ന്ധാ​രി​ക്കു് മു​മ്പിൽ, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​ക്കു​ശേ​ഷം, ഭീമൻ ദു​ര്യോ​ധ​ന​വ​ധം അത്ര​മാ​ത്രം ഇള​കി​യാ​ടി​യി​രു​ന്നു. അവ​ന്റെ തി​രു​ശേ​ഷി​പ്പു​കൾ നോ​ക്കി​യോ? ജീവൻ തു​ടി​ക്കു​ന്ന​പോ​ലെ! അതു​കൊ​ണ്ടെ​ന്തു​ണ്ടാ​യി എന്നോ, ധാ​ന്യ​മ​ണി മുതൽ കരിം​പാ​റ​ക്കെ​ട്ടു വരെ, വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​ധ്യ​മ​ങ്ങ​ളിൽ, ഹസ്തി​ന​പു​രി​യാ​കെ വീ​ര​നാ​യ​ക​പ​ദ​വി ആലേ​ഖ​നം ചെ​യ്യാൻ കര​കൗ​ശ​ല​വി​ദ​ഗ്ധർ​ക്കു് വർഷം മു​ഴു​വൻ അവസരം നൽ​കു​ന്ന തൊ​ഴി​ലു​റ​പ്പു പദ്ധ​തി മഹാ​റാ​ണി പാ​ഞ്ചാ​ലി പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു. ഞാൻ ശി​ര​സ്സു​ന​മി​ച്ചു. അവൻ ഞങ്ങൾ​ക്കു് പ്രി​യൻ എന്നും എന്നെ​ന്നും!”

“ഇതെ​ന്താ ശി​ര​സ്സിൽ ചോ​ര​പ്പാ​ടു്?”, വനാ​ശ്ര​മ​ത്തി​ലെ മൂ​ല​യിൽ, തലയിൽ കൈ​വ​ച്ചു എരി​പൊ​രി​കൊ​ള്ളു​ന്ന യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നെ നോ​ക്കി, ദീ​നാ​നു​ക​മ്പ​യോ​ടെ കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“പൗ​രാ​വ​കാ​ശം നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു്, നി​ല​വിൽ പദവി അടിമ എന്നാ​ണെ​ങ്കി​ലും, മുൻ രാ​ജ​ശി​ര​സ്സു് കാ​ട്ടി​ലും നഗ്ന​മാ​യി​ക്കൂട എന്നു് ഉട​യോൻ​ദു​ര്യോ​ധ​നൻ അറി​യി​ച്ച​പ്പോൾ, ഞങ്ങൾ ഉടനടി തട്ടി​ക്കൂ​ട്ടിയ മുൾ​ക്കി​രീ​ടം. ഇരു​മ്പാ​ണി കൊ​ണ്ടു കി​രീ​ട​നിർ​മ്മി​തി ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ നി​ന്നു് കി​ട്ടി​യാൽ, ചോ​ര​യൊ​ലി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഈ മുൾ​ക്കി​രീ​ടം മാ​റ്റും, അതു​വ​രെ മുൻ​രാ​ജാ​വു് ഇങ്ങ​നെ ഞെ​ര​ങ്ങി മൂ​ല​യിൽ ഇരി​ക്കും.”

“ഇതാണോ മുഖ്യ വാർ​ത്ത? ഇതിൽ അതി​ജീ​വിത പാ​ഞ്ച​ലി​ക്ക​നു​കൂ​ല​മായ പ്ര​തി​രോധ ഭാഷ എവിടെ? ആകെ കാ​ണു​ന്ന​തു് അവൾ​ക്കു​നേ​രെ കൗ​ര​വ​ലൈം​ഗി​കാ​തി​ക്ര​മ​ത്തി​നു പരോ​ക്ഷ പ്രോൽ​സാ​ഹ​ന​മ​ല്ലേ?”, ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക മേ​ധാ​വി കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യോ​ടു് ക്ഷോ​ഭി​ച്ചു. വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പ​പ്പി​റ്റേ​ന്നു്.

“ഒരു ചൂ​താ​ട്ട​സ​ന്ധ്യ​യിൽ അധി​കാര സമ​വാ​ക്യം പൂർ​ണ​മാ​യി മാ​റി​യാൽ പി​ന്നെ കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യു​ടെ മനോ​ഭാ​വ​വും കൂ​ട്ട​ത്തിൽ സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യി മാ​റി​ല്ലേ? വേതനം പരി​ഷ്ക​രി​ക്കാ​തെ കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ണ്ണ നി​ര​ങ്ങാൻ ഞങ്ങ​ളെ നി​ങ്ങൾ കയ​റൂ​രി​വി​ടു​മ്പോൾ അറി​യ​ണ്ടേ, ഇങ്ങ​നെ ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തോ​ടു് കൂ​റു​മാ​റ്റം ഞങ്ങൾ​ക്കും ഉണ്ടാ​വും?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യു​ടെ സു​ഹൃ​ത്തായ യു​ദ്ധ​കാ​ര്യ ലേഖകൻ ഇട​പെ​ട്ടു് വിരൽ ചൂ​ണ്ടി.

“വി​ജ​ന​വ​ഴി​യിൽ കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ഴു​ന്ന മര​ണ​മാ​ണോ ഒരി​തി​ഹാസ കഥാ​പാ​ത്ര​മാ​വാൻ നി​യോ​ഗ​മു​ള്ള നി​ങ്ങൾ​ക്കു് പ്ര​കൃ​തി തന്ന​തു്?”, അവ​ശ​പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ മൃ​ദു​വാ​യി പി​ടി​ച്ചി​രു​ത്തി കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക വായിൽ ഒരി​റ്റു വെ​ള്ളം ഒഴി​ച്ചു് കൊ​ടു​ത്തു. സാ​യാ​ഹ്ന​വെ​യിൽ താ​ണു​തു​ട​ങ്ങിയ മല​ഞ്ചെ​രു​വിൽ, അവ​സാ​ന​ത്തെ പാ​ണ്ഡ​വ​നും അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യി.

“അന്ത്യ​വി​ധി​യിൽ തളർ​ന്നു വീ​ഴു​മ്പോൾ, തി​രി​ഞ്ഞു നോ​ക്കാ​തെ അവ​ര​ഞ്ചു​പേ​രും കാൽ മു​ന്നോ​ട്ടു​ത​ന്നെ വച്ച​താ​ണെ​ന്റെ കൊ​ച്ചു നേ​ട്ടം. വി​വാ​ഹ​രാ​ത്രി​യി​ലെ​ന്ന​പോ​ലെ, അവസാന നി​മി​ഷ​ത്തി​ലും പത്തു തു​റി​ച്ച പാ​ണ്ഡ​വ​ക്ക​ണ്ണു​കൾ എന്റെ മു​ഖ​ത്തു് വീ​ഴു​മെ​ന്ന ആ പേ​ടി​സ്വ​പ്നം അങ്ങ​നെ ഒഴി​ഞ്ഞു പോ​യി​ല്ലേ!”

“കൗ​ര​വ​രെ തെ​രു​വിൽ കണ്ടാൽ കാ​ലു​ത​ല്ലി​യൊ​ടി​ക്കു​മെ​ന്ന ചാർ​വാ​ക​ന്റെ ഭീഷണി എങ്ങ​നെ നി​ങ്ങൾ നേ​രി​ടും?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ദു​ര്യോ​ധ​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. ആണ​ധി​കാ​ര​ഹു​ങ്കിൽ കു​ല​സ്ത്രീ​യെ പരു​ക്കൻ തെ​മ്മാ​ടി​കൗ​രവ സഹോ​ദ​ര​ന്മാർ സം​ഘ​ടി​ത​മാ​യി വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പം ചെയ്ത വി​വാ​ദം ദേ​ശീ​യ​പാത വഴി​യ​മ്പ​ല​ങ്ങ​ളി​ലും കു​തി​ര​പ്പ​ന്തി​ക​ളി​ലും നീ​റി​പ്പു​ക​യു​ന്ന സം​ഘർ​ഷ​ദി​ന​ങ്ങൾ.

“പാ​ഴ്‌​വ​സ്തു​ക്ക​ളു​ണ്ട​ല്ലോ യു​ക്തി​വാ​ദി ചാർ​വാ​ക​ന്റെ പരസ്യ പ്ര​സ്താ​വ​ന​യിൽ! ചൂ​താ​ട്ട​സ​ഭ​യിൽ നട​ന്ന​തു് സാ​ന്ദർ​ഭിക ആൺ പ്ര​തി​ക​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു എന്നു അരമന നി​ഷ്പ​ക്ഷ​നി​രീ​ക്ഷ​കൻ ഒരു ‘പക്ഷേ’യു​മി​ല്ലാ​തെ കാ​ണു​ന്നു​ണ്ട​ല്ലോ. ‘ഞാൻ അൽ​പ്പ​വ​സ്ത്ര’ എന്നു​ച്ച​രി​ച്ചു ആകർഷക ഉട​ലു​ള്ളൊ​രു പാ​ഞ്ചാ​ല​വ​നിത ചൂ​താ​ട്ട​സ​ഭ​യിൽ അതി​ക്ര​മി​ച്ചു കയ​റി​യ​പ്പോൾ, അതൊരു ലൈം​ഗിക പ്ര​ലോ​ഭ​ന​മാ​യി ഏറ്റെ​ടു​ത്ത നി​ഷ്ക​ള​ങ്ക​കൗ​ര​വ​ന്റെ വി​രൽ​സ്പർ​ശം അവ​ളു​ടെ ഉട​ലു​മാ​യു​ണ്ടാ​യി എന്ന​തിൽ അസ്വാ​ഭാ​വി​കത അശേ​ഷ​മി​ല്ല. ഒന്നു​നി​ങ്ങൾ മറ​ന്നു​വോ? നൂ​റു​കൗ​ര​വർ അത്ര​യും രാ​ജ​വ​ധു​ക്ക​ളു​മാ​യി അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ നി​ത്യ​വും ഇട​പ​ഴ​കു​ന്നു​ണ്ടു്, മു​ഖ​പ​രി​ച​യം കു​റ​വായ മധു​വി​ധു​നാ​ളു​ക​ളിൽ, രാ​ത്രി കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ കയറിയ ആളേ​തെ​റ്റും, യഥാർ​ത്ഥ​വ​രൻ വേ​റൊ​രു പു​തു​കൗ​ര​വ​രാജ വധു​വു​മാ​യി രതി​ക്രീ​ഡ​യി​ലാ​വും. ആരും ഒന്നും കണ്ടി​ല്ല കേ​ട്ടി​ല്ല എന്ന മട്ടിൽ പി​റ്റേ​ന്നു് ബഹു​മാ​ന​ത്തോ​ടെ പര​സ്പ​രം ഉപ​ചാ​രം ചൊ​രി​ഞ്ഞു ആരാ​ധ​നാ​ല​യ​ത്തിൽ പൂ​ക്ക​ളു​മാ​യി സം​ബ​ന്ധി​ക്കും. ഇതൊ​ക്കെ എങ്ങ​നെ യു​ക്തി​വാ​ദി ചാർ​വാ​കൻ കണ്ടർ​ത്ഥ​മ​റി​യാൻ! ഇന്നു് രാ​വി​ലെ ദ്രൗ​പ​ദി മര​വു​രി ധരി​ക്കു​മ്പോൾ ഉപ​ചാ​ര​പൂർ​വ്വം അവ​ളു​ടെ കൈ​മു​ത്തി, നി​ല​ത്തി​രു​ന്നു ഞാ​നാ​ണ​ല്ലോ അവ​ളു​ടെ വല​തു​ക​ണ​ങ്കാ​ലിൽ തങ്ക​വള കെ​ട്ടി​ക്കൊ​ടു​ത്ത​തു. അഞ്ചോ​ളം​വ​രു​ന്ന ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാ​രിൽ അസൂ​യാ​ലു​വായ ഒരാൾ ഒഴികെ മറ്റു​നാ​ലു​പേ​രും എന്റെ സൂ​ക്ഷ്മ​ത​യും കരു​ത​ലും കണ്ടു് കോൾ​മ​യിർ കൊ​ണ്ട​ല്ലോ. അതാ​ണു് ഞാൻ പറ​ഞ്ഞ​തു് ചാർ​വാ​കൻ ചവ​യ്ക്കു​ന്ന​തു് വെ​റു​പ്പി​ന്റെ കു​തി​ര​പ്പ​ന്തി​രാ​ഷ്ട്രീ​യം!”

“പൌ​ര​സ്വീ​ക​ര​ണ​ത്തി​നു അര​ങ്ങേ​റ്റ​മൈ​താ​ന​ത്തു് വന്ന മഹാ​രാ​ജാ​വു് യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ കാൽ​ക​ഴു​കൽ ശു​ശ്രൂഷ മു​തിർ​ന്ന കൗരവ രാ​ജ​വി​ധ​വ​യെ കൊ​ണ്ടു് പാ​ണ്ഡ​വർ സമ്മർ​ദ്ദം ചെ​ലു​ത്തി​ചെ​യ്യി​ക്കു​ന്നു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ രാ​ജ​ധാ​നി​ക്കു മു​മ്പിൽ നട​ത്തിയ പ്ര​തി​ഷേ​ധ​യോ​ഗ​ത്തിൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി പങ്കെ​ടു​ക്കു​ന്നു. രാ​ജ​ഭ​ര​ണം വി​ട്ടു ജനാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തിൽ കയ​റി​യോ ഇത്ര വേഗം കു​രു​വം​ശം?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക നവ​രാ​ത്രി ആഘോ​ഷ​ത്തി​ന്റെ തയ്യാ​റെ​ടു​പ്പിൽ തി​ര​ക്കി​ലാ​യി​രു​ന്ന ഭര​ണ​കൂട ഔദ്യോ​ഗി​ക​വ​ക്താ​വി​നെ കണ്ടെ​ത്തി.

“കണ്ടു​മ​ടു​ത്ത ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര കു​ടും​ബ​വാ​ഴ്ച​ക്കു് പകരം ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ ജനാ​ധി​പ​ത്യം ഞങ്ങൾ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലും പു​നഃ​സ്ഥാ​പി​ച്ചു എന്നു് ഇനി​യെ​ങ്കി​ലും പൊ​തു​സ​മൂ​ഹം അം​ഗീ​ക​രി​ക്കി​ല്ലേ? ചക്ര​വർ​ത്തി വേറെ ചക്ര​വർ​ത്തി​നി വേറെ”, വക്താ​വു് നകുലൻ ഇരു​കൈ​പ്പ​ത്തി​ക​ളും നാ​ട​കീ​യ​മാ​യി വി​സ്ത​രി​ച്ചു​യർ​ത്തി.

“കി​ട​ന്ന​കി​ട​പ്പി​ലാ​ണ​ല്ലോ മുൻ​കൗ​രവ സർ​വ്വ​സൈ​ന്യാ​ധി​പൻ! മേ​ല​ന​ങ്ങാൻ വയ്യാ​ത്ത ശര​ശ​യ്യ​യിൽ​നി​ന്നാ​രാ​ധ്യ​പു​രു​ഷ​നെ​ന്നു​ണ്ടാ​വും മോചനം? യു​ദ്ധം​ക​ഴി​ഞ്ഞു നാ​ളെ​ത്ര​യാ​യ്, ഇട​മൊ​ന്നൊ​ഴി​ഞ്ഞു​കി​ട്ടി വേ​ണ്ടേ ജൈ​വ​മാ​ലി​ന്യ​മു​ക്തി​യി​ലൂ​ടെ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ നിബിഡ വന​നിർ​മ്മി​തി?”, നി​യു​ക്ത​മ​ഹാ​രാ​ജാ​വു് യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“വി​മു​ക്ത​ഭ​ട​നെ​ന്ന​ല്ല, പി​താ​മ​ഹൻ എന്നു​ത​ന്നെ വേണം ഗം​ഗാ​തട ഗ്രാ​മ​ഗ്രാ​മാ​ന്ത​ര​ങ്ങ​ളി​ലും ആരാ​ധ്യ​പു​രു​ഷ​ന​റി​യ​പ്പെ​ടാൻ. ഓർ​മ്മ​യി​രി​ക്ക​ട്ടെ. ശൗ​ര്യ​സ്ഥൽ എന്നൊ​ര​ന്ത്യ​വി​ശ്രമ പൂ​ങ്കാ​വ​ന​നിർ​മ്മി​തി​ക്കാ​യി കരടു് തയ്യാ​റാ​ക്കു​ക​യാ​ണു് ഞങ്ങ​ളി​പ്പോൾ ഗം​ഗ​യു​ടെ തീ​ര​ത്തിൽ. സ്വ​ച്ഛ​ന്ദ​മൃ​ത്യു എന്ന​തൊ​രു വെ​റു​മൊ​രു കാ​വ്യ​സ​ങ്ക​ല്പ​മെ​ന്ന നി​ല​യിൽ കാ​ണാൻ​മാ​ത്രം ആധു​നി​ക​ശാ​സ്ത്ര​ബോ​ധ​മു​ള്ള പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കു് പരി​ശീ​ല​ന​മു​ണ്ടു്, ഭീ​ഷ്മ​ഭൗ​തി​ക​ശ​രീ​രം, എങ്ങ​നെ​യോ അങ്ങ​നെ എന്ന സ്ഥി​തി​യിൽ, വി​ലാ​പ​യാ​ത്ര​യാ​യി ഗം​ഗാ​തീ​ര​ത്തേ​ക്കു ഞങ്ങൾ കൊ​ണ്ടു പോവും. മഹാ​ഭാ​ര​ത​യു​ദ്ധ​ത്തി​ലാ​രു​ടെ കൂടെ പി​താ​മ​ഹൻ പോ​രാ​ടി എന്ന​ല്ല, ജീ​വി​ത​ത്തി​ലാ​രെ​യൊ​ക്കെ തി​രു​ഹൃ​ദ​യ​ത്തിൽ പി​ന്തു​ണ​ച്ചു എന്ന​ത​ല്ലേ കാ​ര്യം.”, രാ​ജ​സിം​ഹാ​സ​ന​ത്തിൽ ഒരി​ക്ക​ലും ഇരു​ന്നി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത ഭീ​ഷ്മ​രിൽ​നി​ന്നും രണ്ടു​നാൾ​കൊ​ണ്ടു് നേടിയ രാ​ഷ്ട്ര​മീ​മാം​സാ​പാ​ഠ​ങ്ങ​ളാൽ ബൗ​ദ്ധി​ക​വി​ക​സ​നം നേടിയ യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ സം​സാ​രി​ക്കു​മ്പോൾ തന്നെ വി​ദൂ​ര​ത​യി​ലേ​ക്കു് ഇട​ക്കി​ടെ ദാർ​ശ​നിക നോ​ട്ട​മെ​റി​ഞ്ഞു.

“പരി​ശ്ര​മി​യായ ഏതു കൗ​ര​വ​സ​ഹോ​ദ​ര​നാ​ണു് തക്ക സമ​യ​ത്തു ഇവിടെ വന്നു ഈ കെ​ട്ടു​റ​പ്പു​ള്ള തടയണ കെ​ട്ടി, വേ​നൽ​വ​രൾ​ച്ച​യിൽ ഇത്ര ശു​ദ്ധ​ജ​ല​സ​മൃ​ദ്ധി നി​ങ്ങൾ​ക്കു് സമ്മാ​നി​ച്ച​തു്?”, ഒരു മൺ​കു​ടം കു​ടി​നീർ മു​ക്കി​യെ​ടു​ത്തു മു​ഖ​വും കൈ​ക​ളും കഴുകി കുറെ വാ​യി​ലൊ​ഴി​ച്ചു ദു​ര്യോ​ധ​നൻ ഗ്രാ​മ​സഭ യോ​ഗ​ത്തിൽ വി​സ്മ​യി​ച്ചു. ഹസ്തി​ന​പു​രി​യു​ടെ നഗ​രാ​തിർ​ത്തി. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യു​ദ്ധ​മേ​ഘ​ങ്ങൾ കാ​ണാ​വു​ന്ന സം​ഘർ​ഷ​ദി​ന​ങ്ങൾ. കരി​മ്പു​ക​ഷ​ണം അല​സ​മാ​യി ചവ​ച്ചു കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഗ്രാ​മ​സഭ അവ​ലോ​ക​നം ചെ​യ്യു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

“പത്തു​പ​തി​നാ​റു​വ​യ​സ്സു​ള്ള, തേ​ജ​സ്വി​യായ സാ​യു​ധ​പോ​രാ​ളി ഒറ്റ​യ്ക്കു് ഇവിടെ വന്നു, സ്വ​ന്തം പരി​ശ്ര​മ​ത്തിൽ ഇതു് പണിതു എല്ലാ​വ​രോ​ടും കൈ​കൂ​പ്പി സന്ധ്യ​യിൽ ഞങ്ങ​ളോ​ടു് യാ​ത്ര​പ​റ​യു​മ്പോൾ, ‘ആരാ​ണു് നീ? ആരുടെ മക​നാ​ണു​നീ?’ എന്നു് വാ​ത്സ​ല്യ​ത്തോ​ടെ ഞങ്ങൾ ചോ​ദി​ച്ചു. “അമ്മ​യു​ടെ പേർ സു​ഭ​ദ്ര”, എന്ന​വൻ വി​ന​യ​ത്തോ​ടെ പറ​ഞ്ഞു. താ​ങ്ക​ളു​ടെ ഏതെ​ങ്കി​ലും കൗ​ര​വ​സ​ഹോ​ദ​ര​നു് ആ പേ​രു​ള്ള രാ​ജ​വ​ധു​വു​ണ്ടോ? അവൻ ചെയ്ത നന്മ​ക്കു ഞങ്ങൾ സ്ത്രീ​കൾ അത്ര​മേൽ കട​പ്പെ​ട്ട​വർ!” ഗ്രാ​മ​ത്ത​ല​വ​ന്റെ ഭാര്യ എഴു​ന്നേ​റ്റു​നി​ന്നു് ഇട​നെ​ഞ്ചിൽ കൈ​വ​ച്ചു പ്രാർ​ത്ഥ​ന​യു​ടെ സ്വ​ര​ത്തിൽ ദു​ര്യോ​ധ​ന​നോ​ടു് ശി​ര​സ്സു​കു​നി​ച്ചു ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഒരാ​രാ​ധ​ക​നെ​പോ​ലെ അക​ന്നു​നി​ന്നു് നോ​ക്കി​യാൽ, പാ​ഞ്ചാ​ലി നി​ങ്ങ​ളിൽ കാ​ണാ​വു​ന്ന ‘പു​രു​ഷാ​കർ​ഷ​ക​ത്വം’, വസ​ന്ത​കാല പ്ര​ണ​യ​പ​തി​പ്പിൽ ചേർ​ക്കാൻ ‘ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക’യു​മാ​യി പങ്കി​ടാ​മോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക അർ​ജ്ജു​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു, ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ക്കാ​ലം. യാഗം കഴി​ഞ്ഞു യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ ഔദ്യോ​ഗിക ഭാര്യ എന്ന പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​ത്തോ​ടെ, ചക്ര​വർ​ത്തി​നി​പ​ദ​വി​ക്കു് പാ​ഞ്ചാ​ലി എതി​രി​ല്ലാ​തെ തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ആഘോ​ഷ​ദി​ന​ങ്ങൾ.

“അക​ന്നു മാ​ത്ര​മ​ല്ല, തൊ​ട്ട​ടു​ത്തു നോ​ക്കാ​നും ആരാ​ധ​ക​പ​ദ​വി മാ​ത്ര​മ​ല്ലേ എനി​ക്ക​വൾ തന്നി​ട്ടു​ള്ളു!”

“തൊ​ട്ട​യ​ല്പ​ക്ക​ത്തെ സന്യ​സ്ഥാ​ശ്ര​മ​ങ്ങ​ളി​ലെ സമർ​പ്പിത ജീ​വി​ത​ങ്ങ​ളെ സത്യ​മാ​യും നി​ങ്ങൾ മഹ​ത്വ​പ്പെ​ടു​ത്താ​റി​ല്ലേ?”, വിരൽ ചൂ​ണ്ടി ശ്ര​ദ്ധ​യാ​കർ​ഷി​ച്ചു യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ വന​വാ​സ​ക്കാ​ലം.

“പരി​ണ​യ​കാ​ല​ത്തെ പഴയ കഥകൾ ചി​ക​ഞ്ഞെ​ടു​ത്തു പാ​ഞ്ചാ​ലി ഒരു ദിവസം എന്നെ പതി​വു​പോ​ലെ നിർ​ദ്ദ​യം കു​ട​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, ലജ്ജ​യിൽ തല​താ​ഴ്ത്തി ഞാൻ സന്ദർ​ഭോ​ചി​ത​മൌ​നം പാ​ലി​ച്ചു. ആർ​ത്ത​വ​ബ​ന്ധി​ത​മായ വൈ​കാ​രിക ‘ഇടി​വെ​ട്ടു്’ നീ​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ, പരു​ങ്ങി​യും പതു​ങ്ങി​യും ആശ്ര​മ​ത്തിൽ​നി​ന്നും ശു​ദ്ധ​വാ​യു​വി​നാ​യി പു​റ​ത്തേ​ക്കി​റ​ങ്ങി. മറ്റു​നാ​ലു​പേർ നാ​യാ​ട്ടി​നു​പോയ നേരം. അയൽ​പ​ക്ക​ആ​ശ്ര​മാ​തിർ​ത്തി​യി​ലെ വളർ​ന്നു​യർ​ന്ന പൂ​മ​ര​ത്തി​നു പി​ന്നിൽ അതാ കോ​മ​ള​രൂ​പ​നായ യു​വ​സ​ന്യാ​സി എന്തോ രഹസ്യ സന്ദേ​ശ​ത്തി​ന്നാ​യി ചെ​വി​യോർ​ക്കു​ന്നു. പെ​ട്ടെ​ന്നെ​ന്നെ അടു​ത്തു് കണ്ട​പ്പോൾ, “നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പൂർ​വാ​ശ്ര​മം അങ്ങ​നെ​യൊ​ക്കെ​യാ​ണ​ല്ലെ!” എന്നു് പി​റു​പി​റു​ത്തു, കയ്യെ​ത്തു​ന്ന കൊ​മ്പിൽ​നി​ന്നു് പൂ​പൊ​ട്ടി​ച്ചു ഉപ​ചാ​ര​മൊ​ന്നും കൂ​ടു​തൽ ചൊ​ല്ലാ​തെ ആശ്ര​മ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു​പോ​യ​താ​ണു്, പി​ന്നെ സന്യ​സ്ത​രു​മാ​യി നേർ​ക്കു​നേർ മി​ണ്ടാ​ട്ടം​ഉ​ണ്ടാ​യി​ല്ല”, ഉടു​തു​ണി ആഞ്ഞു കു​ട​ഞ്ഞു വീ​ണ്ടും കൃ​ത്യ​മാ​യി ഉടു​ത്തു, കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യെ മുൻ​പു് കണ്ട പരി​ച​യം തു​ട​രാ​തെ. മു​തിർ​ന്ന പാ​ണ്ഡ​വ​സ​ഹോ​ദ​രൻ വഴി മാറി പോയി.

“പദ്മ​വ്യൂ​ഹം​ത​കർ​ത്തു കൗ​ര​വ​രെ മു​ഴു​വൻ ബന്ദി​ക​ളാ​ക്കു​മെ​ന്നു തള്ളിയ അഭി​മ​ന്യു​വി​നു കൂലി വര​മ്പ​ത്തു തന്നെ! പോ​രാ​ട്ട​ഫ​ല​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചി​പ്പൊൾ ‘കൗ​ര​വ​വി​ഷാ​ദം’ മാ​റി​ക്കി​ട്ടി​യോ?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ദു​ര്യോ​ധ​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“വി​ഘ​ട​ന​വാ​ദി​ക​ളെ വലയിൽ വീ​ഴ്ത്തു​ന്ന കൗ​ര​വ​പ​ദ്ധ​തി​യു​ടെ തു​ട​ക്കം മാ​ത്ര​മ​ല്ലെ അഭി​മ​ന്യു​വ​ധം? പാ​ണ്ഡ​വ​രെ പൂർ​ണ്ണ​മാ​യും ഇല്ലാ​താ​ക്കു​ന്ന​തു​വ​രെ യു​ദ്ധം തു​ട​രു​മെ​ന്നു് ഞങ്ങൾ ആവർ​ത്തി​ക്കേ​ണ്ട കാ​ര്യ​മി​ല്ല, ചെ​യ്തി​രി​ക്കും എന്ന​തൊ​രു ഭീ​ഷ്മ​പ്ര​തി​ജ്ഞ. ശത്രു​പാ​ണ്ഡ​വർ ചെ​യ്തു​കൂ​ട്ടിയ അര​നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​കാ​ല​ത്തെ പാ​പ​കർ​മ്മ​ങ്ങ​ളൊ​ന്നും ഞങ്ങൾ മറ​ക്കി​ല്ല. കു​റെ​യൊ​ക്കെ നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാം എന്നാൽ അറി​യാ​ത്ത​തു​മു​ണ്ടു് നി​ങ്ങൾ. സമാ​ന​ത​ക​ളി​ല്ലാ​ത്ത ശക്തി​യോ​ടെ ശത്രു​പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കെ​തി​രെ ആഞ്ഞ​ടി​ക്കു​ക​യാ​ണു് ലക്ഷ്യം. സം​യ​മ​ന​ത്തോ​ടെ പ്ര​തി​രോ​ധ​മാ​ണു് പ്ര​സ​ക്തം അതി​നി​ട​യിൽ പാ​ണ്ഡ​വ​വി​ഷ​ബീ​ജ​ങ്ങൾ നശി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ ഒന്നേ എനി​ക്കു​റ​പ്പു​വ​രു​ത്തേ​ണ്ട​തു​ള്ളൂ ഒരു പാ​ണ്ഡ​വ​ത​ല​യും ഇനി ഭൂ​മി​യിൽ ബാ​ക്കി അരു​തു്. യു​ദ്ധം തു​ട​ങ്ങും​മു​മ്പു് ഒരു​വ​നു് വി​ഷാ​ദ​രോ​ഗ​ചി​കി​ത്സ വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു ഇപ്പോൾ അവ​ന്റെ അഭി​മാ​ന​പു​ത്രൻ, കർ​ണ്ണ​ന്റെ വാൾ​ച്ചീ​റ്റ​ലിൽ തല​തെ​റി​ച്ച​താ ചി​ത​യിൽ കത്തു​ന്നു. ഞങ്ങൾ ഏക​പ​ത്നീ​വ്ര​ത​ക്കാ​രാ​യി​രി​ക്കാം എന്നാൽ പോർ​ക്ക​ള​ത്തിൽ പോ​വു​മ്പോൾ അഭി​വ​ന്ദ്യ​ഭാ​ര്യ ഉപ​വ​സി​ക്കും പ്രാർ​ത്ഥി​ക്കും വി​ശ്വ​പ്ര​കൃ​തി​യു​മാ​യി സമ​ര​സ​പ്പെ​ടും. പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ? കേ​ശ​പ​രി​പാ​ല​ന​ത്തി​നു ഒരു കൈ കൗ​ര​വ​ചോര വേ​ണ​മെ​ന്ന ശാ​ഠ്യ​വു​മാ​യി പാ​ണ്ഡ​വ​സൈ​ന്യ​ത്തി​ന്റെ മൊ​ത്തം ഇച്ഛാ​ശ​ക്തി​യെ കള​ങ്ക​പ്പെ​ടു​ത്തു​മ്പോൾ ആരുടെ കരൾ ആരു് തു​റ​ന്നാ​ണു് വരും​ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളിൽ ചോര വീ​ഴ്ത്തുക എന്നു് നി​ങ്ങൾ​ക്കു കാണാം!”

“ശ്രേ​ണീ​ഘ​ട​ന​യിൽ സാ​മ​ന്ത​രാ​ജ്യം മാ​ത്ര​മായ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ​പോ​യി ചൂതു് കളി​ക്കു​ന്ന​തു്, രാ​ജ​സൂയ ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം ചക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ അത്യു​ന്നത പദ​വി​ക്കു് യോ​ജി​ച്ച​ത​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു എന്ന തി​രി​ച്ച​റി​വു് പിൽ​ക്കാല വന​വാ​സ​ശി​ക്ഷ​യിൽ യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഇളമുറ നകു​ല​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഒരി​ക്കൽ സാ​ന്ദർ​ഭി​ക​മാ​യി ചെ​റു​താ​യൊ​ന്നു പരാ​മർ​ശി​ച്ചു, ഇല്ല, ഞാൻ ചു​ണ്ടൊ​ന്നു തു​റ​ന്ന​പ്പോ​ഴേ​ക്കും, ധാർ​മി​ക​ത​യു​ടെ ആ മൊ​ത്ത​ക്ക​ച്ച​വ​ട​ക്കാ​രൻ കു​റ്റ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ തല​ച്ചു​മ​ടു് എന്റെ മു​തു​കിൽ​ത​ന്നെ ഇറ​ക്കി. വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പ​ത​ലേ​ന്നു​ണ്ടായ ഹസ്തി​ന​പു​രി കൊ​ട്ടാ​ര​സ​ന്ദർ​ശ​നം, പെ​രു​മാ​റ്റ​മു​റ​യിൽ ഒരു ‘സൗ​ജ​ന്യ’മാ​യി​രു​ന്നു. ആ ‘ഉദാരത’ പൊ​തു​സ​മൂ​ഹം പ്ര​കീർ​ത്തി​ച്ചു. ചൂതു് കളി​യിൽ പി​ന്നെ ജയി​ക്കി​ല്ലേ തോൽ​ക്കി​ല്ലേ എന്നാ​യി​രു​ന്നു ‘ഇര’യെ കണ്ടെ​ത്തിയ രസ​ത്തിൽ ദു​ര​ഭി​മാ​നി​യു​ടെ വാചാല വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം. നി​ശ​ബ്ദ​മാ​യി നി​ന്നു​കേ​ട്ടു!”

“വന​വാ​സ​ശി​ക്ഷ ദശാ​ബ്ദം ഒന്നു് കഴി​ഞ്ഞ​ല്ലോ. അതോ പതി​നൊ​ന്നോ? ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ ചക്ര​വർ​ത്തി​നി​യാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ, പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കു് നി​ങ്ങ​ളിൽ ഉണ്ടാ​യി എന്നു് പറ​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ആണ്‍കു​ട്ടി​കൾ, പാ​ഞ്ചാ​ല​യിൽ​നി​ന്ന​വ​രി​നി​യും അച്ഛ​ന​മ്മ​മാ​രെ കാണാൻ വന്നി​ല്ലേ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“ക്ഷ​ണി​ച്ചു എന്നു് കരു​തുക. അക്ഷ​യ​പാ​ത്ര​ത്തിൽ നി​ന്ന​വർ​ക്കു സൗ​ജ​ന്യ​ഭ​ക്ഷ​ണം വി​ള​മ്പു​ന്ന​തൊ​ക്കെ കു​റ​ച്ചി​ല​ല്ലേ. പാചകം ചെ​യ്യാ​നും വി​ള​മ്പാ​നും ഇച്ചി​ലില വാ​രി​ക​ള​യാ​നും ഊട്ടു​പുര കഴു​കാ​നും രാ​ത്രി​യു​റ​ക്ക​ത്തി​നു്, നി​ന്നു​തി​രി​യാ​നി​ടം ഇല്ലാ​ത്ത ഈ പരു​ക്കൻ കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ വി​ശി​ഷ്ടാ​തി​ഥി​കൾ​ക്കു് ഇട​മൊ​രു​ക്കാ​നും ഞാൻ തന്നെ വേ​ണ്ടേ”, പു​റ​ത്തു തണലിൽ ചമ്രം പടി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു ചൂ​താ​ട്ട​ക്ക​ഥ​കൾ പറ​ഞ്ഞു രസി​ക്കു​ന്ന പാ​ണ്ഡ​വ​രെ നോ​ക്കി പാ​ഞ്ചാ​ലി പി​റു​പി​റു​ത്തു.

“ഭൂ​താ​തു​ര​ത​യോ​ടെ ഓർ​ക്കു​ന്നു, ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തിൽ അഭി​മു​ഖ​ങ്ങൾ​ക്കു പോ​വു​മ്പോൾ, രാ​ജ​സ​ഭ​യിൽ സന്ദർ​ശ​ക​ക്കൊ​പ്പം ഞാൻ ഇടം പി​ടി​ക്കും. ആരെ​ന്തു ജന​കീ​യ​പ്ര​ശ്നം ചോ​ദി​ച്ചാ​ലും, ധാർ​മ്മി​ക​ത​യു​ടെ കു​ത്ത​ക​യെ​ന്ന മട്ടിൽ ദാർ​ശ​നി​ക​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണം ചെ​യ്തു സദ​സ്സി​നെ മര​വി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്ന പഴയ കു​ടി​യേ​റ്റ​കർ​ഷ​കൻ യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ, യു​ദ്ധം ജയി​ച്ചു ഇവിടെ ചെ​ങ്കോൽ നേ​ടി​യ​പ്പോൾ, അസൗ​ക​ര്യം സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന ചോ​ദ്യ​കർ​ത്താ​വി​ന്റെ തലയിൽ ‘കൊ​ട്ടു​കൊ​ടു​ത്തു’ തി​രു​ത്തു​ന്നു. താ​ങ്ക​ളു​ടെ ശ്ര​ദ്ധ​യി​ലും പെ​ട്ട​ല്ലോ. എന്താ​ണി​തി​ന്റെ പി​ന്നി​ലെ പാ​ണ്ഡ​വ​പ്ര​യ​ത്നം, അങ്ങ​നെ ഒന്നു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക നകു​ല​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു പാ​ണ്ഡവ ഭര​ണ​കാ​ലം.

“കു​ടി​യേ​റ്റ​ഭൂ​മി​ക​യായ ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തിൽ​നി​ന്നും വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​യി നീണ്ട വം​ശ​വൃ​ക്ഷ​ങ്ങൾ ഉള്ള കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളു​ടെ നാ​ടാ​ണ്ഹ​സ്തിന പുരി എന്നു​നി​ങ്ങൾ​ക്ക​റി​യാം. ധാർ​മ്മി​കത ആയു​ധ​മാ​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല, ചെ​ല​വാ​കി​ല്ല! പ്ര​ശ്ന​ങ്ങൾ​ക്കു​മേ​ലു​ള്ള വെ​ല്ലു​വി​ളി യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ കാ​ര്യ​ക്ഷ​മ​മാ​യി നേ​രി​ടാൻ, പണ​ച്ചെ​ല​വു​ള്ളൊ​രു വയോജന വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​ത്തി​നു പാ​ഞ്ചാ​ലി മുൻകൈ എടു​ത്തു. എനി​ക്കാ​വു​ന്ന സേവനം ഞാനും ചെ​യ്തു. തക്ഷ​ശില സർ​വ്വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യി​ലെ രാ​ഷ്ട്ര​ത​ന്ത്രം, പൊ​തു​ജ​ന​സ​മ്പർ​ക്കം വകു​പ്പു​ക​ളിൽ​നി​ന്നും യു​വ​അ​ധ്യാ​പ​കർ​ക്കു് യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നെ ‘ഒന്നു​ട​ച്ചു വാർ​ക്കേ​ണ്ട’ ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വം രഹ​സ്യ​മാ​യി മഹാ​റാ​ണി കൈ​മാ​റി. സാ​ധാ​രണ പൗ​ര​ന്മാ​രെ പോലെ രാ​ജ​സ​ഭ​യിൽ അവർ ഇരി​ക്കും എന്നാൽ ശരീ​ര​ഭാ​ഷ​യും വാ​മൊ​ഴി​യു​മൊ​ക്കെ സൂ​ക്ഷ്മ​മാ​യി ശ്ര​ദ്ധി​ക്കും എവി​ടെ​യൊ​ക്കെ അക്ഷോ​ഭ്യ​നാ​യും എവി​ടെ​യൊ​ക്കെ പൊ​ട്ടി​ത്തെ​റി​ച്ചും സമർ​ത്ഥ​മാ​യി ഇട​പെ​ടാ​നും, കു​ഴ​പ്പം​പി​ടി​ച്ച കുലീന പ്ര​തി​യോ​ഗി​ക​ളു​ടെ ജന​കീ​യ​ചോ​ദ്യ​ങ്ങ​ളോ​ടു് ലഘു​വാ​യി പ്ര​തി​ക​രി​ക്കാ​നു​മു​ള്ള സം​ഭാ​ഷ​ണ​പ​ദാ​വ​ലി​യും അനു​കൂല കൈ​ആം​ഗ്യ​ങ്ങ​ളും നോ​ട്ട​വും പു​ഞ്ചി​രി​യും രഹ​സ്യ​സ​ങ്കേ​ത​ത്തിൽ അഭി​ന​യി​ച്ചു​കാ​ണി​ക്കും. കാ​ര്യ​ങ്ങൾ മു​ന്നോ​ട്ടു​നീ​ങ്ങി പി​ന്നെ ഞങ്ങൾ ‘ധർ​മ്മ​പു​ത്രർ’ എന്ന യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​ദാർ​ശ​നി​ക​നിൽ കണ്ട​തു് മി​ന്നി​ത്തി​ള​ങ്ങു​ന്നൊ​രു വ്യ​ക്തി​ത്വ​ത്തി​ന്റെ കാ​ലി​ക​പ്ര​തി​രൂ​പം. ഞങ്ങ​ളെ​പ്പോ​ലു​ള്ള സഹോ​ദ​ര​ങ്ങൾ ഉണ്ടാ​യ​തൊ​ക്കെ ‘വി​ധാ​താ​വി​ന്റെ ഇട​പെ​ടൽ’ എന്ന​ഭി​ന​ന്ദി​ക്കാ​നും ‘അത്യാ​കർ​ഷക’ വ്യ​ക്തി കനി​വോ​ടെ തയ്യാ​റാ​യി.” അരികെ നിന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി, ഈ പറ​യു​ന്ന​തൊ​ന്നും തനി​ക്കു മന​സ്സി​ലാ​യി​ല്ലെ​ന്നു് മട്ടിൽ അജ്ഞത നടി​ച്ചു.

“സ്മ​ര​ണീ​യ​മാ​യൊ​രു പ്ര​ണ​യ​മൂ​ല്യ​വും അപ്പോൾ ഇതു​വ​രെ നി​ങ്ങൾ പരു​ക്കൻ​ഭീ​മ​നിൽ കണ്ടെ​ത്തി​യി​ട്ടി​ല്ല എന്നാ​ണോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. വന​വാ​സ​ക്കാ​ലം.

“പരി​പൂർണ ആശ്രി​ത​ത്വം ഏതർ​ദ്ധ​രാ​ത്രി​യി​ലും പ്ര​തീ​ക്ഷി​ക്കാം, കല്യാ​ണ​സൗ​ഗ​ന്ധി​കം പോലെ ഐതി​ഹാ​സിക പ്ര​ണ​യ​പു​ഷ്പ​ങ്ങൾ തേടി ഉൾ​ക്കാ​ടി​ല​ല​യാൻ അവനെ പ്രേ​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഉൾ​ക്കി​ടി​ലം, അതൊ​ന്നു പോരെ പ്ര​ണ​യാ​ഭി​ലാ​ഷ​ങ്ങ​ളി​നി​യും പൂ​വ​ണി​ഞ്ഞി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്ന ഭീ​മ​പ​രി​ദേ​വ​ന​ത്തി​ലും, ഉപ​ചാ​ര​പൂർ​വ്വം എന്റെ മു​മ്പിൽ മു​ട്ടു​കു​ത്തി കൈ​മു​ത്തി, ഇട​ക്കെ​ങ്കി​ലും പര​മാ​ന​ന്ദം യാ​ചി​ക്കു​ന്ന ഭീമനെ ഞാൻ മഹ​ത്വ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ!”

“അട​ച്ചു​റ​പ്പി​ല്ലാ​ത്ത ഒറ്റ​മു​റി കാ​ട്ടു​കു​ടി​ലിൽ, പക​ലൊ​ക്കെ മി​ക്ക​വാ​റും കഴി​യു​ന്ന പാവം പെ​ണ്ണി​നെ, മാം​സ​ഭോ​ജി​ക​ളായ വന്യ​മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് രക്ഷി​ക്കാൻ നി​ങ്ങൾ നാ​ല​ഞ്ചു അരോഗ ദൃ​ഢ​ഗാ​ത്രർ​ക്കാ​വു​ന്നി​ല്ല​ല്ലോ”, എപ്പോൾ ഞാൻ അഭി​മു​ഖ​ങ്ങൾ​ക്കു വരു​മ്പോ​ഴും കൊ​ടു​മു​ടി​യിൽ കൊ​ടും​ത​പ​സ്സി​ലാ​ണു് എന്നു് കേൾ​ക്കാ​റു​ള്ള അർ​ജു​നൻ ഇന്നു് മു​മ്പിൽ വന്നു​പെ​ട്ട ആഹ്ലാ​ദ​ത്തിൽ കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ആശം​സി​ച്ചു കൈ മു​ത്തി. സൈ​ന്ധവ നാ​ടു​വാ​ഴി ജയ​ദ്ര​ഥൻ കാ​ട്ടു​കു​ടി​ലിൽ​വ​ന്നു പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ അഭി​മാ​നം തട്ടി​യെ​ടു​ത്തെ​ന്ന പരാതി അയൽ​പ​ക്ക സന്യ​സ്ഥർ പര​സ്യ​മാ​ക്കിയ വി​വാ​ദ​ദി​ന​ങ്ങൾ.

“പരാ​തി​യു​ടെ പതി​വു് ഊന്നൽ പാ​ണ്ഡ​വ​രിൽ നി​ന്നു് കാ​ട്ടു​മൃ​ഗ​ശ​ല്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു പാ​ഞ്ചാ​ലി ഇത്ത​വ​ണ​യെ​ങ്കി​ലും മാ​റ്റി, അല്ലെ? രണ്ടു കണ്ണും തു​റ​ന്നു എല്ലാം ശ്ര​ദ്ധി​ക്കു​ന്ന കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യോ​ടു് പാ​ഞ്ചാ​ലി ഈ വിധം പെ​രു​പ്പി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞാൽ, കേട്ട പാതി ഇര​ട്ടി​യാ​ക്കു​ന്ന ‘ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക’ എങ്ങ​നെ​യാ​വും പാ​ണ്ഡ​വ​പ്ര​തി​സ​ന്ധി അന്തഃ​പു​ര​ത്തി​ലെ കൗ​ര​വ​രാജ സ്ത്രീ​ക​ളോ​ടു് പറ​ഞ്ഞൊ​പ്പി​ക്കുക”, പു​തു​താ​യി കി​ട്ടിയ ദി​വ്യാ​സ്ത്രം വളർ​ത്തു​മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ പരീ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്ന അർ​ജ്ജു​നൻ പറ​ഞ്ഞു.

“കൗ​മാ​ര​പോ​രാ​ളി​യെ, വട്ടം​ചു​റ്റി പീ​ഡി​പ്പി​ച്ചു ജഡം വലി​ച്ചെ​റി​യാ​മെ​ന്നു കരു​തിയ കു​ടി​ല​കൌ​ര​വ​നീ​ക്ക​ത്തെ കട​പു​ഴ​ക്കാ​നാ​യി​രു​ന്നു വാൾ അഭി​മ​ന്യു​വി​ന്റെ ഇട​നെ​ഞ്ഞി​ലി​റ​ക്കി പ്രാ​ണ​നെ​ടു​ത്ത​തെ​ന്നു് കഴു​ത്തിൽ അർ​ജ്ജു​ന​കൂ​ര​മ്പു​ത​റ​ച്ചു മരി​ക്കും​മു​മ്പു് കർ​ണ്ണൻ എറ്റു​പ​റ​യു​ന്ന​തു ഞാനും കേ​ട്ടു. എന്തു് തോ​ന്നു​ന്നു കർ​ണ​ന്റെ അന്ത്യ​മൊ​ഴി​യെ കു​റി​ച്ചു്?” ഭീ​മ​പ്ര​ഹ​ര​ത്തിൽ തു​ട​യെ​ല്ലു് പൊ​ട്ടി ചളി​യിൽ പു​ത​ഞ്ഞ ദു​ര്യോ​ധ​ന​നോ​ടു് യു​ദ്ധ​കാ​ര്യ ലേഖകൻ ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഞാൻ സൂ​ത​പു​ത്ര​ന​ല്ല, ഞാൻ കു​ന്തി​യു​ടെ കന്യാ​പു​ത്ര​നാ​ണു്, ആ വിധം അഭി​മ​ന്യു​വി​ന്റെ പി​തൃ​സ​ഹോ​ദ​ര​നും കൂ​ടി​യാ​ണു് എന്നു് നാ​വു​പി​ഴ​യി​ല്ലാ​തെ നമ്മെ അവൻ ബോ​ധ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി! ചോ​ര​ക്കു സൌ​ഹൃ​ദ​ത്തെ​ക്കാൾ മൂ​ല്യ​മു​ണ്ടെ​ന്നു കർണൻ മര​ണ​മു​ഹൂർ​ത്ത​ത്തി​ലും തെ​ളി​യി​ച്ചു. വ്യാ​സൻ എഴു​താൻ പോ​വു​ന്ന മഹാ​ഭാ​രത ഇതി​ഹാ​സ​ത്തിൽ ‘ഉത്ത​മ​പു​രുഷ’നെന്ന ഇടം​നേ​ടാൻ എന്റെ ആജീ​വ​നാ​ന്ത​സു​ഹൃ​ത്തു് കർണനു സാ​ധി​ക്ക​ട്ടെ!” ഒരി​റ്റു വെ​ള്ള​ത്തി​നു് നാവു പു​റ​ത്തി​ട്ടു ദു​ര്യോ​ധ​നൻ കെ​ഞ്ചി. അതു​ക​ണ്ടി​ല്ലെ​ന്നു നടി​ച്ചു യു​ദ്ധ​കാ​ര്യ ലേഖകൻ സ്ഥലം വി​ട്ടു.

“പതി​നെ​ട്ടു​നാൾ മര​ണ​പോ​രാ​ട്ട​ത്തിൽ കേ​വ​ല​മൊ​രു അർ​ദ്ധ​സ​ത്യ​ത്തിൽ ഒതു​ങ്ങി​യോ പാ​ണ്ഡ​വർ ചെ​യ്തു​കൂ​ട്ടിയ വി​വ​ര​മ​ലി​നീ​ക​ര​ണം?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. യു​ദ്ധ​ജേ​താ​ക്ക​ളു​ടെ കൊ​ച്ചു​നിര കു​രു​വംശ കോ​ട്ട​പി​ടി​ക്കാൻ വലി​ഞ്ഞു​ന​ട​ക്കു​ന്ന കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര ഹസ്തി​ന​പു​രി ദേശീയ പാത.

“പാ​ണ്ഡ​വ​സ​ഖ്യ​ക​ക്ഷി സൈ​ന്യ​ത്തി​ലെ അസ​ത്യ​വ്യാ​പാ​രി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു് നി​ഷ്ക​ള​ങ്ക​ചോ​ദ്യ​മെ​ങ്കിൽ, തു​റ​ന്ന​ടി​ക്ക​ട്ടെ, അവ​രു​ടെ വക്താ​വ​ല്ല യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ! എന്നി​ട്ടും എന്നിൽ ആരോ​പ​ണം അടി​ച്ചേ​ല്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. അർ​ദ്ധ​സ​ത്യം കൗരവ സൈ​ന്യാ​ധി​പ​പ​ദ​വി വഹി​ച്ച ദ്രോ​ണർ​ക്കു​മു​മ്പിൽ ഉച്ച​രി​ച്ച​തു കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു അഭി​വ​ന്ദ്യ​ഗു​രു ആയുധം താ​ഴെ​യി​ട്ട​തും, പാ​ണ്ഡവ സൈ​ന്യാ​ധിപ പദവി വഹി​ച്ച ധൃ​ഷ്ട​ധ്യു​മ്നൻ (പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ സഹോ​ദ​രൻ കൂ​ടി​യായ അവ​ന്റെ ആത്മാ​വി​നു ആദ​രാ​ഞ്ജ​ലി​കൾ) പാ​ഞ്ചാ​ല​ശ​ത്രു​വായ ദ്രോ​ണ​രു​ടെ കഴു​ത്തു​വെ​ട്ടി തല​യു​രു​ട്ടി​യ​തും. ദ്രോ​ണ​ഹ​ത്യ ലക്ഷ്യ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല ദ്രോ​ണർ നി​രാ​യു​ധ​നാ​യ​പ്പോൾ തരം​പോ​ലെ ശത്രു​വി​നെ കൊ​ന്നു എന്നേ​യു​ള്ളു; യു​ദ്ധ​ത്തിൽ ആദ്യം മരി​ക്കു​ന്ന​തു സത്യ​മാ​ണെ​ന്നു, തു​ട​ക്ക​ത്തിൽ അര​ങ്ങേ​റിയ അർ​ജ്ജു​ന​വി​ഷാ​ദം കണ്ട​പ്പോ​ഴേ സംശയം തോ​ന്നി​യ​ത​ല്ലേ. സത്യ​വും അസ​ത്യ​വും പോർ​ക്ക​ള​ത്തിൽ അല​ഞ്ഞു​ന​ട​ക്കു​ന്ന​തു കണ്ടാൽ ആരും ‘ഉപ​ചാ​രം ചൊ​ല്ലി​പ്പി​രി’യാ​റി​ല്ല. എന്തു കൊ​ണ്ടു് ചെ​ങ്കോൽ തരാ​നാ​വി​ല്ല എന്നു് ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ ന്യാ​യം പറ​യു​ന്നൊ​രു രാ​ജ​സ​ഭ​യാ​ണി​പ്പോൾ എന്റെ പേ​ക്കി​നാ​വു്!”

“ജീ​വി​ച്ചി​രി​ക്കെ ധർ​മ്മ​പു​ത്രർ എന്ന​റി​യ​പ്പെ​ട്ട നി​ങ്ങൾ​ക്കെ​ന്തെ​ങ്കി​ലും സത്യ​വ​ച​ന​മാ​യി പറ​യാ​നു​ണ്ടോ വാ​യ​ന​ക്കാ​രോ​ടു്?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. നാ​ലു​പാ​ണ്ഡവ സഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രു​ടെ​യും ഭാര്യ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ​യും ചര​മ​ശു​ശ്രൂ​ഷ​യും ശവ​മ​ട​ക്കും മനഃ​പൂർ​വ്വം ബഹി​ഷ്ക​രി​ച്ചു മല​മു​ക​ളിൽ സഹ​ചാ​രി തെ​രു​വു​പ​ട്ടി​യു​മാ​യി സ്വർ​ഗ​വാ​ഹ​ന​ത്തി​നാ​യി ഒറ്റ​ക്കാ​ലിൽ അക്ഷ​മ​യോ​ടെ കാ​ത്തു​നിൽ​ക്കു​ന്ന ത്രി​സ​ന്ധ്യ.

“ചൂ​തു​ക​ളി​യിൽ ഞാൻ സത്യം മാ​ത്രം പര​സ്യ​മാ​യി പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം​രാ​ജ്യ​വും പൗ​രാ​വ​കാ​ശ​വും എനി​ക്കു് നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​ത്തിൽ ഞാൻ നിർ​ണ്ണാ​യ​ക​ദ്രോ​ണ​വ​ധം സാ​ധ്യ​മാ​ക്കാൻ അർ​ദ്ധ​സ​ത്യം പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, ലോ​ക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധം ജയി​ച്ചു. എല്ലാം ഇട്ടെ​റി​ഞ്ഞു തു​ട​ങ്ങിയ മഹാ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യും നാലു സഹോ​ദ​ര​ങ്ങ​ളും കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ണ​പ്പോൾ ഞാൻ അവ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു ഉള്ള​കാ​ര്യം തു​റ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​ത്തോ​ടെ, സന്തു​ഷ്ട​രായ ദേ​വ​ത​കൾ സ്വർ​ഗ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കെ​ന്നെ ഉട​ലോ​ടെ കൊ​ണ്ടു​പോ​വാൻ ഇതാ ആകാ​ശ​ര​ഥ​വു​മാ​യി താ​ഴേ​ക്കി​റ​ങ്ങു​ന്നു. നി​ങ്ങൾ മട​ങ്ങി പോകണം, ബാ​ക്കി​യൊ​ക്കെ വരും​യു​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ ഭാരത കഥ​യു​ടെ അപ​നിർ​മാ​ണം​വ​ഴി പൊ​തു​സ​മൂ​ഹം വാ​യി​ച്ച​റി​യും.”

“ദാ​മ്പ​ത്യ​വി​ശ്വ​സ്തത എന്നൊ​രു പു​തു​സ്ത്രീ​വി​രു​ദ്ധ ആശയം കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വ​ധു​ക്കൾ തന്നെ ഈയി​ടെ​യാ​യി മു​ന്നോ​ട്ടു​വ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ഹസ്തി​ന​പു​രി പോ​ലൊ​രു യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​സ​മൂ​ഹ​ത്തിൽ, പു​രു​ഷ​പ്രോൽ​സാ​ഹ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ, പാ​ണ്ഡ​വ​ദാ​മ്പ​ത്യ​ത്തെ വാ​മൊ​ഴി​യിൽ ആക്ര​മി​ക്കാ​നും, സമൂ​ഹ​ത്തി​നു​മു​മ്പിൽ വി​ല​കു​റ​ച്ചു് കാ​ണി​ക്കാ​നും രൂ​പ​കൽ​പ്പന ചെയ്ത കുൽ​സി​ത​നിർ​മ്മി​തി മറ​യി​ല്ലാ​തെ കൗരവർ ആയു​ധ​മാ​ക്കു​ന്ന​തൊ​ക്കെ നി​ങ്ങ​ളും, ഒരു നി​രീ​ക്ഷ​ക​യെ​ന്ന​നി​ല​യിൽ, ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​വും. ഇത്ത​രം യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക​സ​മ​സ്യ​ക​ളെ ഒരു പരി​ഷ്കൃ​ത​വ​നിത എന്ന നി​ല​യിൽ നി​ങ്ങൾ എങ്ങ​നെ കൈ​കാ​ര്യം ചെ​യ്യു​ന്നു?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“രാ​ജാ​വൊ​രു​ക്കിയ മത്സ​ര​ത്തി​ലെ ആക​സ്മി​ക​വി​ജ​യി​യെ​യാ​ണു്, എന്റെ ഹൃദയം കവർ​ന്ന പ്ര​ണ​യി​യെ​യ​ല്ല ഞാൻ വി​വാ​ഹം കഴി​ച്ച​തു്. കൂ​ട്ട​ത്തിൽ നാലു പാ​ണ്ഡ​വ​രെ വെ​റു​തെ​യും കി​ട്ടി. അവ​ര​ഞ്ചു​പേർ​ക്കും ഞാൻ ദാ​മ്പ​ത്യ​വി​ശ്വ​സ്തത ഉറ​പ്പു​കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടി​ല്ല. പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ വി​വാ​ഹേ​തര ആന​ന്ദ​സ്രോ​ത​സ്സു​കൾ കള​ങ്ക​പ്പെ​ടു​ത്താൻ ഞാൻ ശ്ര​മി​ക്കാ​ത്ത​തു് പോലെ, എന്റെ അന്തർ​മ​ണ്ഡ​ല​ങ്ങ​ളിൽ അതി​ക്ര​മി​ച്ചു കയറാൻ അവരും ധൈ​ര്യ​പ്പെ​ടു​ക​യി​ല്ല എന്ന​തു് മാ​ത്ര​മാ​ണു് ഇട​ക്കാ​ല​ത്തു​രു​ത്തി​രി​ഞ്ഞ ദാ​മ്പ​ത്യ ധാരണ!” (ദൂരെ ദൂരെ സു​ഹൃ​ത്തി​നു സന്ദേ​ശം എഴുതി പ്രാ​വി​ന്റെ കാലിൽ കെ​ട്ടി സ്നേ​ഹ​പൂർ​വ്വം യാ​ത്ര​യാ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു പാ​ഞ്ചാ​ലി.)

“ആരുടെ പവി​ത്ര​സ്മ​ര​ണ​യി​ലാ​ണു് മൺ​ചെ​രാ​തു​ക​ളിൽ സ്വയം തി​രി​കൊ​ളു​ത്തി പ്രാർ​ത്ഥി​ക്കു​ന്ന​തു്?”, യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര ഹസ്തി​ന​പു​രി.

“ജന്മ​നാ​ടി​ന്റെ അഖ​ണ്ഡ​ത​ക്കു് വെ​ല്ലു​വി​ളി​യാ​യി, വലി​ഞ്ഞു​ക​യ​റി വന്ന അർ​ധ​സ​ഹോ​ദ​രർ​ക്കെ​തി​രെ ജീ​വ​കാ​ലം പ്ര​തി​രോ​ധി​ച്ചും, സമ​ര​മു​ഖം തു​റ​ന്നും, നയ​ത​ന്ത്ര​ചർ​ച്ച​കൾ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ട്ട​പ്പോൾ മാ​ത്രം കാ​യി​ക​ബ​ല​ത്തി​ലൂ​ടെ അവ​സാ​ന​ചോ​ര​ത്തു​ള്ളി വീ​ഴും​വ​രെ പോ​രാ​ടി ജീ​വ​ത്യാ​ഗം ചെയ്ത ധീ​ര​ദേ​ശാ​ഭി​മാ​നി ദു​ര്യോ​ധ​ന​ന്റെ ജ്വ​ലി​ക്കു​ന്ന ഓർ​മ്മ​ക്കു്”. നകു​ല​നും സഹ​ദേ​വ​നും യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ തോളിൽ കൈകൾ അമർ​ത്തി​പ്പി​ടി​ച്ചു​യർ​ത്തി കൊ​ണ്ടു​പോ​വു​മ്പോൾ തി​രി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കി, ഖേ​ദ​സ്വ​ര​ത്തിൽ മന്ത്രി​ച്ചു, “ഇട​യ്ക്കി​ടെ ഇങ്ങ​നെ വി​ങ്ങി​പ്പൊ​ട്ടും, പരി​സ​ര​ബോ​ധ​വും കു​റ​ഞ്ഞു. മറ​വി​രോ​ഗ​മെ​ന്നൊ​ക്കെ ‘ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക’യിൽ പൊ​ലി​പ്പി​ച്ചെ​ഴു​തി യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര പാ​ണ്ഡ​വ​ഭ​ര​ണ​ത്തെ വരും​ത​ല​മു​റ​കൾ​ക്കു​മു​മ്പിൽ പ്ര​തീ​ക്ഷ ശൂ​ന്യ​മാ​ക്ക​രു​തേ!”

“ജ്യേ​ഷ്ഠ​നെ പടി​ക്കു​പു​റ​ത്താ​ക്കാൻ പാ​ണ്ഡ​വർ പ്ര​യ​ത്നി​ച്ചി​ല്ലേ?”, അധി​കാ​ര​മോ​ഹി​യായ ഭീ​മ​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. ജന​കീ​യ​പ്ര​ശ്ന​ങ്ങൾ നേ​രി​ടാ​നാ​വാ​തെ പാ​ണ്ഡ​വ​മു​ഖ്യൻ ആകെ പത​റി​പ്പോ​വു​ന്ന കാലം.

“ഇള​മു​റ​മാ​ദ്രെ​യ​രും കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി പരീ​ക്ഷി​ത്തു​മാ​യി പാ​ഞ്ചാ​ലി കു​റു​മു​ന്ന​ണി​ക്കാ​യി പ്ര​യ​ത്നി​ച്ചി​ട്ടും ചെ​ങ്കോൽ കൈ​മാ​റാ​തെ അധി​കാ​ര​ത്തിൽ പി​ടി​മു​റു​ക്കിയ യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ നാ​ടു​നീ​ങ്ങി​യി​ട്ടു് വേണം, ‘അധർ​മ്മ​പു​ത്രർ’ എന്ന പര​മോ​ന്നത ബഹു​മ​തി​ക്കു് അം​ഗീ​കാ​രം കൊ​ടു​ക്കാൻ”, അമർഷം ഭീമൻ കടി​ച്ചൊ​തു​ക്കി കാ​ര്യാ​ല​യ​ത്തിൽ​നി​ന്നും വി​ങ്ങ​ലോ​ടെ എഴു​നേ​റ്റു​പോ​യി.

“യു​ദ്ധ​ക്കെ​ടു​തി​യിൽ കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​ക​ളും കൊ​ച്ചു​കു​ട്ടി​ക​ളും നട്ടം​തി​രി​യു​മ്പോൾ, തി​രി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കു​ന്നി​ല്ല​ല്ലോ പു​തു​നാ​ടു​വാ​ഴി യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ!”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക അരമന ഔദ്യോ​ഗിക വക്താ​വി​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കോ​ട്ട​വാ​തി​ലി​നു മു​മ്പി​ലെ നഗ​ര​ച​ത്വ​ര​ത്തിൽ, കറു​ത്ത ശി​രോ​വ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ ധരി​ച്ച കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര വി​ധ​വ​കൾ നെ​ഞ്ച​ത്ത​ടി​ച്ചു വി​ല​പി​ച്ച ശീ​ത​കാല പ്ര​ഭാ​തം.

“നട്ടം തി​രി​യു​ന്ന​തു് ഒരു വി​ഭാ​ഗം രാ​ജ​വി​ധ​വ​കൾ മാ​ത്ര​മാ​ണോ, അതോ, പര​മാ​ധി​കാര ഹസ്തി​ന​പു​രി​യു​ടെ അഖ​ണ്ഡത വി​ഘ​ട​ന​വാ​ദി​ക​ളിൽ​നി​ന്നും സം​ര​ക്ഷി​ക്കാൻ സ്വ​ജീ​വൻ ബലി​കൊ​ടു​ത്ത മൊ​ത്തം ധീ​ര​ദേ​ശാ​ഭി​മാ​നി​ക​ളു​ടെ ആശ്രി​ത​രോ? യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നു​മു​ണ്ടൊ​രു ഇതു​വ​രെ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്താ​ത്തൊ​രു യു​ദ്ധാ​ന​ന്ത​ര​കെ​ടു​തി എന്ന​റി​യാ​മോ? പതി​മൂ​ന്നു വർഷം മു​മ്പു്, ഒരു ദശാ​ബ്ദ​ക്കാ​ലം, ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം പരി​പാ​ലി​ച്ച ഭര​ണ​പ​രി​ച​യം, പതി​നെ​ട്ടു​നാൾ വാളും കു​ന്ത​വു​മാ​യി പോ​രാ​ടി​യ​തോ​ടെ, പാടെ മറ​ന്നു​പോ​യി. എന്നു​പ​റ​ഞ്ഞാൽ, സിം​ഹാ​സ​ന​ത്തിൽ ഇരു​ന്നു, പക്ഷേ, എന്തു് ഭരണം എപ്പോൾ തു​ട​ങ്ങ​ണം എന്നാ​ജ്ഞാ​പി​ക്കാൻ ആവാ​ത്ത​ത​രം ബൗ​ദ്ധിക മര​വി​പ്പു്! ഉള്ളിൽ തു​ള്ളി​മ​റി​യു​ന്ന വൈ​കാ​രി​ക​ത​യു​ണ്ടു്, വി​ശ​ന്നു വി​ല​പി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ പെ​ടാ​പ്പാ​ടു കണ്ടാൽ പെ​ട്ടെ​ന്നു് കരൾ അലി​യും, എന്നാൽ കരൾ കൊ​ണ്ട​റി​ഞ്ഞാൽ മാ​ത്രം പട്ടി​ണി​ക്കും പരി​ഹാ​രം ആവി​ല്ല​ല്ലോ. അതു​കൊ​ണ്ടു് അങ്ങു​ദൂ​രെ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ ശര​ശ​യ്യ​യിൽ മരണം കാ​ത്തു​കി​ട​ക്കു​ന്ന പി​താ​മ​ഹാ​നിൽ​നി​ന്നും രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ ബാ​ല​പാ​ഠ​ങ്ങൾ കു​റി​ച്ചെ​ടു​ക്കാൻ ഒരു കെ​ട്ടു് പന​യോ​ല​യും എഴു​ത്താ​ണി​യു​മാ​യി കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ പോ​യി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. വര​ട്ടെ എല്ലാം ശരി​യാ​വും!”

“ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര​രിൽ​നി​ന്നും കു​രു​വം​ശ​വ​ടി​യും ചെ​ങ്കോ​ലും സ്വീ​ക​രി​ച്ച പുതിയ തി​രു​വ​സ്ത്ര​ധാ​രി യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ വായിൽ ഭീമൻ മധുരം വച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാൻ തു​നി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, പാ​ഞ്ചാ​ലി ചൂ​ണ്ടു​വി​രൽ കൊ​ണ്ട​രു​തെ​ന്നു് ആജ്ഞാ​പി​ച്ച​തു് കണ്ട പല​രു​ടെ​യും നെ​റ്റി ചു​ളി​ഞ്ഞ​ല്ലോ”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക നവ​പാ​ണ്ഡവ ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന്റെ മു​ഖ്യ​വ​ക്താ​വി​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു., “ഇനി, ചു​ളി​വു നീ​ക്കി​യാ​ലും, അസ​ന്തു​ഷ്ട​നാ​യി ഭീമൻ വേ​ദി​യിൽ നി​ന്നു് ധൃ​തി​യിൽ ഇറ​ങ്ങി​പ്പോ​യ​തും പേ​പി​ടി​ച്ച ഊഹാ​പോ​ഹ​ങ്ങൾ​ക്കു് മരു​ന്നി​ട്ടു!”

“പാ​ണ്ഡ​വർ അധി​കാ​ര​ത്തിൽ! ആ നി​മി​ഷം ചി​ന്താ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം പൊ​തു​സ​മൂ​ഹ​ത്തി​നു പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട​താ​യി, എന്നാ​ല​തൊ​രു വെ​ടി​ക്കെ​ട്ടോ, അധി​കാ​ര​വ​ടം​വ​ലി​യോ, ദാ​മ്പ​ത്യ​അ​സ​ന്തു​ല​ന​മോ, മധു​ര​പ്ര​തി​കാ​ര​മോ ആണെ​ന്നു് പാ​ണ്ഡ​വ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം കരു​തു​ന്നി​ല്ല. ശരീ​ര​ശു​ചി​ത്വ​ത്തിൽ ഭീമൻ അശ്ര​ദ്ധ​നാ​ണെ​ന്നു് ആരെ​ക്കാ​ളും കൂ​ടു​തൽ അറി​യുക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യ​ല്ലേ. അനു​സ​ര​ണ​യു​ള്ള ഒരു ഭർ​ത്താ​വു് എന്ന നി​ല​യിൽ ഭീമൻ ഇറ​ങ്ങി​യ​തു് ഇട​ഞ്ഞി​ട്ട​ല്ല, തേ​ച്ചു​കു​ളി​ക്കാ​നാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ? മഹാ​റാ​ണി​യു​ടെ അഞ്ചാംഗ ബഹുർ​തൃ​ത്വ​ത്തിൽ രണ്ടാ​മ​നോ​ക്കെ​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും, പട്ടാ​ഭി​ഷേ​ക​ത്തോ​ടെ മാ​റ​പ്പോയ അധി​കാര സമ​വാ​ക്യ​ത്തിൽ ആരു​മ​ല്ലാ​തായ വി​ഷാ​ദം ഭീ​മ​നു​ണ്ടു് എന്നു​ക​രു​തു!”

“പൊ​ന്നും പട്ടു​മൊ​ന്നു​മ​ല്ല പ്രി​യ​ത​മ​യു​ടെ ജന്മ​ദി​ന​ത്തിൽ സമ്മാ​ന​മാ​യി വേ​ണ്ട​തു്, ഭർ​ത്താ​വി​നു പ്ര​വേ​ശ​നം പരി​മി​ത​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന കി​ട​പ്പ​റ​വേ​ണം സ്വ​ന്ത​മാ​യി, എന്ന ആവ​ശ്യ​വു​മാ​യി കൌ​ര​വ​രാ​ജ​വ​ധു​ക്കൾ സമ​ര​മു​ഖ​ത്തു്! പാ​ഞ്ചാ​ലി​യാ​ണ​വ​രെ പി​രി​കേ​റ്റി​യ​തു് എന്നു് നി​ങ്ങൾ കരു​തു​ന്നു​ണ്ടോ?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“വി​രു​ന്നു വരു​ന്ന​വ​രെ വഴു​ക്കി​വീ​ഴ്ത്താൻ ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തിൽ രമ്യ​ഹർ​മ്യ​ങ്ങൾ പണിത പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ശി​ല്പ​നിർ​മ്മി​തി ഇതി​ന​കം അവളെ പ്ര​തി​സ്ഥാ​ന​ത്തു​നിർ​ത്താൻ ഇര​വേ​ഷ​മാ​ടു​ന്ന ദു​ര്യോ​ധ​നൻ വി​ജ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. എന്നാൽ വഴി​യ​മ്പ​ലം പോലെ വലു​പ്പ​മു​ള്ള അവ​ളു​ടെ കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ അഞ്ചി​ല​ധി​കം ആണു​ങ്ങൾ പരി​മി​തി​യി​ല്ലാ​തെ കയ​റി​യി​റ​ങ്ങു​ന്നി​ല്ലേ, അതി​ലും മോ​ശ​മാ​ണോ നൂ​റോ​ളം കൗ​ര​വ​ഭാ​ര്യ​മാ​രു​ടെ കി​ട​പ്പറ സ്വ​കാ​ര്യത?”

“മു​ള്ളാ​ണി​പ്പ​ല​ക​യിൽ കി​ട​ത്തി ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളാ​യി ചി​ത്ര​വ​ധം ചെ​യ്യു​ന്ന​ല്ലോ? വി​വി​ധ​രൂ​പ​ഭാ​വ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ങ്ങ​ള​ഞ്ചു പേർ​ക്കു​മി​ല്ലേ മാ​ര​കാ​യു​ധ​ങ്ങൾ? ആലയിൽ മനു​ഷ്യർ വി​ക​സി​പ്പി​ച്ച​തും, വി​ണ്ണിൽ നി​ന്നു നേ​ടി​യ​തും! ആസ​ന്ന​മ​ര​ണ​നാ​യി കി​ട​ക്കു​ന്ന പി​താ​മ​ഹ​ന്റെ ദൈ​ന്യത ഒന്ന​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു​കൂ​ടെ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക അർ​ജ്ജു​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. അമ്പും​വി​ല്ലും കഴുകി കറ​ക​ള​ഞ്ഞു തേ​ച്ചു​മി​നു​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു മുൻ​നി​ര​പോ​രാ​ളി.

“സാ​വ​കാ​ശം കൊ​ടു​ക്ക​ണം മരി​ക്കാൻ! യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ പട്ടാ​ഭി​ഷേ​കം നേ​രി​ടു​ന്ന അര​മ​ന​ത​ട​സ്സം നീ​ങ്ങ​ണ​മെ​ങ്കിൽ, നി​ത്യ​വും കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ പോയി ഭീ​ഷ്മ​ഉ​പ​ദേ​ശം തേ​ടു​ന്നു​ണ്ടു് എന്നു് കൊ​ട്ടാ​ര​അ​ധി​കാ​രി​കൾ​ക്കു് പ്ര​ത്യാ​ശാ​ഭ​രി​ത​മായ തി​രി​ച്ച​റി​വു​ണ്ടാ​വ​ണം. പാ​ണ്ഡ​വ​വി​രു​ദ്ധ​മാ​യൊ​രു കെട്ട അന്ത​രീ​ക്ഷം, അഭ​യാർ​ഥി​ക​ളാ​യി വന്ന ഞങ്ങൾ അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ കണ്ടു​വ​ന്ന​ത​ല്ലേ. പട്ടാ​ഭി​ഷേ​കം കഴി​ഞ്ഞു അധി​കാ​ര​ദ​ണ്ഡ് കയ്യിൽ വന്നാൽ, പി​ന്നെ പാ​ണ്ഡ​വർ സ്ഥാ​ന​ത്യാ​ഗം​വ​രെ സു​ശ​ക്തർ, അതോടെ ഭീ​ഷ്മർ​ക്കൊ​രു സമു​ചി​ത​മായ ദയാ​വ​ധം ഞാൻ ചെ​യ്തു​കൊ​ടു​ക്കും, ചര​മ​ശു​ശ്രൂ​ഷ​യിൽ, ‘സ്വ​ച്ഛ​ന്ദ​മൃ​ത്യു’ ഭീ​ഷ്മർ സ്വർ​ഗാ​രോ​ഹ​ണ​ത്തി​നു പറ്റിയ മു​ഹൂർ​ത്ത​മ​റി​ഞ്ഞു യാ​ത്ര​യാ​യി എന്ന ദു​ഖഃ​ഗീ​തി​ക​ളു​മാ​യി ശവ​ഘോ​ഷ​യാ​ത്ര​യു​ണ്ടാ​വും. നി​ങ്ങ​ളും അപ്പോൾ ഞങ്ങൾ​ക്കു് അനു​കൂല ജന​വി​കാ​രം ഉറ​പ്പു​വ​രു​ത്ത​ണം!”

“പ്ര​കൃ​തി​ദ​ത്ത​മായ അസ്ത്രാ​ഭ്യാസ മി​ക​വി​നാൽ മറ്റു മത്സ​രാർ​ത്ഥി കൾ​ക്കാ​വാ​ത്ത​വി​ധം എളു​പ്പ​ത്തിൽ, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ പരി​ണ​യി​ക്കാ​നാ​യി. വാ​സ്ത​വ​ത്തിൽ നി​ങ്ങൾ ഭി​ക്ഷ​യാ​ചി​ച്ചു ജീ​വി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഏക​ച​ക്ര എന്ന ദരി​ദ്ര​ഗ്രാ​മ​ത്തിൽ. പോ​രാ​ത്ത​തി​നു്, അര​ക്കി​ല്ല​ത്തിൽ ആറംഗ ആദി​വാ​സി​കു​ടും​ബ​ത്തെ കത്തി​ച്ചു കൊന്ന ഗു​രു​ത​ര​കു​റ്റം പു​റ​ത്താ​യ​പ്പോൾ കൗ​ര​വ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം പ്ര​തി​പ്പ​ട്ടി​ക​യിൽ പി​ടി​കി​ട്ടാ​പ്പു​ള്ളി ആയി പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചി​രു​ന്ന സം​ഘർ​ഷ​കാ​ലം. അങ്ങ​നെ ഒരു​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തിൽ ഭാ​ര്യ​യാ​യി​വ​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​മൊ​ത്തു ആദ്യ​രാ​ത്രി​പ​ങ്കി​ടാൻ കു​ളി​ച്ചു​വൃ​ത്തി​യാ​യി ഒരു​ങ്ങു​മ്പോൾ, കി​ട​പ്പ​റ​യി​ലേ​ക്കു് കു​തി​ച്ചെ​ത്തിയ മറ്റു​നാ​ലു പാ​ണ്ഡ​വർ, “ഞങ്ങ​ളും പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാർ” എന്നു​ച്ച​രി​ച്ച​തു എങ്ങ​നെ കണ്ടു?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക അർ​ജ്ജു​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“സ്വാർ​ത്ഥ​പ്ര​ണ​യ​ങ്ങൾ അവി​ടെ​യും ഇവി​ടെ​യു​മൊ​ക്കെ ഭൂ​ത​കാ​ല​അ​നു​ഭ​വ​പ​ര​മ്പ​ര​യിൽ ഉണ്ടെ​ങ്കി​ലും, അഴ​ക​ള​വു​ക​ളു​ടെ സ്വ​കാ​ര്യ​ഖ​നി എന്ന​റി​യ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ സ്വ​യം​വ​ര​മ​ണ്ഡ​പ​ത്തിൽ കണ്ട​പ്പോൾ എല്ലാ സൗ​ന്ദ​ര്യോ​പ​കാ​സ​ക​രെ​യും പോലെ ഞാനും ഒന്നു​വി​റ​ച്ചു​പോ​യി. എന്നാൽ ആദ്യ​ര​തി​യിൽ അവളെ പങ്കി​ടാൻ എന്റെ നാലു സഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രും ആർ​ത്തി​യോ​ടെ അവ​ളു​ടെ ഉടലിൽ അവ​കാ​ശം സ്ഥാ​പി​ച്ച​പ്പോൾ, എന്നെ വിടൂ എന്നെ അതൊ​ന്നും ഇപ്പോൾ ഓർ​മ്മി​പ്പി​ക്ക​രു​തേ അഭി​ശ​പ്ത​കാ​ലം, അതോർ​ത്തു​പ​റ​യാൻ എനി​ക്കാ​വ​തി​ല്ല.”

“ഞങ്ങൾ​ക്ക​വൾ ധീ​ര​വ​നിത നി​ങ്ങൾ​ക്കു് ദു​ര​ന്ത​നാ​യിക!” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഉപ​ചാ​രം പറ​യാ​തെ തി​രി​ഞ്ഞു​ന​ട​ക്കു​മ്പോൾ പി​റു​പി​റു​ത്തു.

“പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ കൗ​മാ​ര​കാല കാ​യി​ക​സാ​ഹ​സ​ങ്ങ​ളെ ഹാ​സ്യാ​ത്മ​ക​മാ​യി ഇള​മു​റ​കൗ​ര​വർ ഇന്ന​ലെ കോ​ട്ട​ക്ക​ക​ത്തെ നാ​ട്യ​ഗൃ​ഹ​ത്തിൽ അവ​ത​രി​പ്പി​ച്ച​പ്പോൾ, അഭി​ജാത സദ​സ്സി​ന്റെ മുൻ​വ​രി​യി​ലി​രു​ന്ന നി​ങ്ങൾ പൊ​ട്ടി​ച്ചി​രി​ച്ചു! ഹൃ​ദ​യ​വേ​ദ​ന​യു​ണ്ടാ​യെ​ന്ന യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നി​രീ​ക്ഷ​ണ​മാ​ണു് ഈ അഭി​മു​ഖ​ത്തി​നു് വിഷയം. നഗ​ര​വാ​സി​ക​ളെ​ങ്കി​ലും, പരു​ക്കൻ പെ​രു​മാ​റ്റ​ത്തിൽ കു​പ്ര​സി​ദ്ധി​നേ​ടിയ കൗ​ര​വ​രു​ടെ തെ​രു​വു​മാ​ലി​ന്യം മണ​ക്കു​ന്ന അശ്ലീ​ല​ഭാ​ഷ​യിൽ, പരി​ഷ്കൃ​ത​പാ​ഞ്ചാ​ലി ആന​ന്ദം അനു​ഭ​വി​ച്ച​തു് ഭീ​മ​നും വല്ലാ​യ്മ​യോ​ടെ ഓർ​ക്കു​ന്നു. പാ​ണ്ഡ​വ​രെ പര​സ്യ​മാ​യി പി​ണ​ക്കി​യാ​ലും, കു​ടി​ല​കൗ​ര​വ​രോ​ടു് ദ്രൗ​പ​ദി വേ​ണ്ടി​വ​ന്നാൽ കൂ​ട്ടു​കൂ​ടും എന്ന ബോ​ധ്യം അർ​ജ്ജു​നൻ ചു​ണ്ടു​വി​ടർ​ത്താ​തെ അമർ​ത്തി അമർ​ത്തി വല്ലാ​യ്മ​യോ​ടെ പറ​യു​ന്നു?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. ദ്രൗ​പ​ദീ സ്വ​യം​വ​ര​ത്തി​നു ശേഷം പാ​ണ്ഡ​വ​രും പാ​ഞ്ചാ​ലി​യും ഹസ്തി​ന​പു​രി നഗ​രാ​തിർ​ത്തി​യി​ലെ കു​രു​വംശ അതി​ഥി​മ​ന്ദി​ര​ത്തിൽ കഴി​യു​ന്ന ഇടവേള.

“എന്നോ​ടു​ള്ള പ്ര​തി​കൂല പ്ര​തി​ക​ര​ണ​ങ്ങൾ ‘ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക’ മൂ​ന്നു പാ​ണ്ഡ​വ​രിൽ പരി​മി​ത​പ്പെ​ടു​ത്തി​യോ! നകു​ല​നും സഹ​ദേ​വ​നും അഭി​പ്രാ​യം പറ​ഞ്ഞി​ല്ലേ? അതോ, രസി​കൻ​മാ​ദ്രി​ക്കു​ട്ടി​കൾ വാ​യ​ട​പ്പി​ക്കു​ന്ന മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു​വോ? അധി​കാ​ര​മോ​ഹി​ക​ളായ കൗ​ന്തേ​യ​രു​ടെ പ്ര​തി​യോ​ഗി​ക​ളാ​യി​രി​ക്കാം കൗരവർ, ആണെ​ങ്കിൽ തന്നെ എന്താ​കു​ഴ​പ്പം?, എന്നോ​ടാ​രാ​ധന പു​ലർ​ത്തു​ന്ന കൗ​ര​വ​രെ ഞാൻ വെ​റു​ത്തു ശീ​ലി​ക്ക​ണോ? വി​ര​ലൊ​ന്നു മീ​ട്ടി​യാൽ കൗരവർ വാ​ലാ​ട്ടി അടു​ത്തു് വരും, എന്നാൽ ഉപാ​ധി​ക​ളി​ല്ലാ​തെ പ്ര​ണ​യി​ക്കു​ന്ന നകു​ല​നും സഹ​ദേ​വ​നും ഒഴികെ, മറ്റു മൂ​ന്നു യാ​ഥാ​സ്ഥി​തിക പാ​ണ്ഡ​വ​രും എന്നോ​ടു് കാ​ര്യം തി​ര​ക്കാൻ ഒത്തി​രി സമയം പി​ടി​ക്കും!” സന്ദർ​ശ​ക​മു​റി​യിൽ വരി​നിൽ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു ഒരു പറ്റം കൗരവർ കൈ​നി​റ​യെ വാ​സ​ന​ദ്ര​വ്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി.

“പു​തു​താ​യെ​ന്തു രാ​ജ്യ​ത​ന്ത്ര​പാ​ഠ​ങ്ങൾ പി​താ​മ​ഹ​നിൽ നി​ന്നു് നേ​രി​ട്ടു് ചൊ​ല്ലി​ക്കേൾ​ക്കാ​നാ​ണു്, നി​യു​ക്ത മഹാ​രാ​ജാ​വു് യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ നി​ത്യ​വും രാ​വി​ലെ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യി​ലെ ശര​ശ​യ്യ​യി​ലേ​ക്കു ഈ മി​ന്നൽ സന്ദർ​ശ​നം?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. “ഒരു വയർ അന്നം തരൂ” എന്നു് കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​കൾ വി​ല​പി​ച്ചു കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന പ്ര​ഭാ​തം. യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര ഹസ്തി​ന​പു​രി.

“ദശാ​ബ്ദ​ത്തോ​ളം ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം ചക്ര​വർ​ത്തി​യാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ, ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി പി​ന്തു​ട​രേ​ണ്ട രാ​ജ്യ​ത​ന്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ബാ​ല​പാ​ഠ​ങ്ങൾ അറി​യാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു, കൂടെ പൊ​റു​ക്കു​ന്ന​വ​ളെ പ്ര​തി​യോ​ഗി​ക്കു പണ​യം​വ​ച്ചു ചൂ​താ​ടാൻ യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നു് കഴി​ഞ്ഞ​തെ​ന്നു്, പൊതു സ്വീ​ക​ര​ണ​യോ​ഗ​ത്തിൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി പറ​ഞ്ഞ​തു് യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നെ മു​റി​പ്പെ​ടു​ത്തി. യു​ദ്ധ​ക്കെ​ടു​തി​യിൽ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ പെ​ടാ​പ്പാ​ടു​പെ​ടു​മ്പോ​ഴും, സ്ത്രീ​നീ​തി​യു​ടെ ബാ​ല​പാ​ഠ​മെ​ങ്കി​ലും ഗു​രു​മു​ഖ​ത്തു​നി​ന്നും നേ​രി​ട്ടു് പഠി​ച്ചി​ട്ടു​മ​തി അധി​കാ​ര​ദ​ണ്ഡ് കൈ​വ​ശ​പ്പെ​ടു​ത്തുക എന്നു് പാ​ഞ്ചാ​ലി ചൂ​ണ്ടു​വി​രൽ ഉയർ​ത്തി​യ​പ്പോ​ളാ​ണു്, മര​ണം​കാ​ത്തു് ശര​ശ​യ്യ​യിൽ നീ​ണ്ടു​നി​വർ​ന്നു കി​ട​ക്കു​ന്ന സ്ത്രീ​വി​രു​ദ്ധ​നിൽ നി​ന്നു് സദ്ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ “വി​വേ​ക​ചൂ​ഢാ​മ​ണി” പെ​റു​ക്കാൻ പോർ​ക്ക​ള​ത്തി​ലേ​ക്കു ‘ധർ​മ്മ​പു​ത്രർ’ കു​തി​ച്ചു​പാ​യു​ന്ന​തു. കാ​ഴ്ച​കൾ തു​ട​ങ്ങി​യി​ട്ടേ ഉള്ളൂ!”

“യു​ദ്ധ​ത്തി​നു് പു​റ​പ്പെ​ടും മു​മ്പു് അമ്മ​യു​ടെ​യും അച്ഛ​ന്റെ​യും അനു​ഗ്ര​ഹ​മൊ​ന്നും വാ​ങ്ങി​ച്ചി​ല്ലേ?”, ഭീ​മ​ഗ​ദ​യു​ടെ പ്ര​ഹ​ര​ശേ​ഷി​യിൽ തു​ട​യൊ​ടി​ഞ്ഞ ദു​ര്യോ​ധ​ന​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“എന്തി​നു ആചാ​ര​ബ​ദ്ധ​മായ ‘അനു​ഗ്രഹ’ത്തിൽ ഒതു​ക്കു​ന്നു ധാർ​മ്മിക കൗ​ര​വ​രു​ടെ വി​ജ​യ​സാ​ധ്യത? രണ്ടു പ്രാ​വ​ശ്യം ‘അന്ധ​പി​താ​വു്’ ചെ​ങ്കോൽ എനി​ക്കു് നീ​ട്ടു​ന്ന​തും, ഞാനതു കട​ന്നു പി​ടി​ക്കും​മു​മ്പു് മി​ന്നൽ​വേ​ഗ​ത്തിൽ പിൻ​വ​ലി​ക്കു​ന്ന​തും കൺ​കെ​ട്ടിയ ഗാ​ന്ധാ​രി, തത്സ​മ​യം കൗ​തു​ക​ത്തോ​ടെ ചി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ? ആയു​ഷ്കാ​ലം അന്ധ​ത​ന​ടി​ച്ചു നൂറു മക്ക​ളെ തരം പോലെ കബ​ളി​പ്പി​ച്ച അച്ഛ​ന​മ്മ​മാർ എന്ന തി​രി​ച്ച​റി​വോ​ടെ, രണ്ടും കൽ​പ്പി​ച്ചാ​ണു് ഞാൻ പടി​യി​റ​ങ്ങി​യ​തു്. യു​ദ്ധം ജയി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ ഞാ​ന​വ​രെ വന​വാ​സ​ത്തി​ന​യ​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു ഇനിയാ പണി യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ ചെ​യ്യ​ട്ടെ, ഉയി​രോ​ടെ അവൻ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ എത്തു​മെ​ങ്കിൽ!” ദൂരെ നി​ന്നു് അവർ​ക്കു കാ​ണാ​മാ​യി​രു​ന്നു അടു​ത്ത കൗരവ സൈനിക മേ​ധാ​വി​യാ​യി ചുമതല ഏറ്റെ​ടു​ക്കാൻ നി​യോ​ഗം കി​ട്ടിയ ദ്രോ​ണ​പു​ത്രൻ അശ്വ​ത്ഥാ​മാ​വ്.

“ഇതെ​ന്താ​ണു് മിക്ക കൗ​ര​വ​വീ​ടു​കൾ​ക്ക​ക​ത്തും ഗർ​ത്ത​ങ്ങ​ളും അവയിൽ കെ​ട്ടി​പ്പ​ടു​ത്ത കൊ​ച്ചു​കൊ​ച്ചു​മു​റി​ക​ളും?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ദു​ര്യോ​ധ​ന​വ​ധു​വി​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്റെ അവ​സാ​ന​ദി​വ​സം, കൗ​ര​വ​രാ​ജ​സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ യു​ദ്ധ​കാല ജീ​വി​ത​മ​റി​യാൻ ഹസ്തി​ന​പു​രി അര​മ​ന​യിൽ മു​ന്ന​റി​യി​പ്പി​ല്ലാ​തെ മി​ന്നൽ​സ​ന്ദർ​ശ​ന​ത്തി​നു വന്ന​താ​യി​രു​ന്നു ജി​ജ്ഞാ​സാ​ഭ​രി​ത​യായ പത്ര​പ്ര​വർ​ത്തക.

“ഓരോ മുൻ​നിര കൗരവൻ മരി​ക്കു​മ്പോ​ഴും പു​തു​വി​ധ​വ​യു​ടെ അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ പാ​താ​ള​ഗൃ​ഹം നിർ​മ്മി​ക്കും. എന്റെ ഭർ​ത്താ​വൊ​ഴി​കെ ബാ​ക്കി എല്ലാ​വ​രു​ടെ​യും അന്തഃ​പു​ര​ങ്ങ​ളിൽ ഭൂഗർഭ കി​ട​പ്പാ​ട​ങ്ങൾ പണി​തെ​ങ്കി​ലും എനി​ക്ക​തു​വേ​ണ്ടി​വ​രി​ല്ലെ​ന്ന ആത്മ​ധൈ​ര്യ​ത്തി​ലാ​ണു് ‘ഒരു മു​ന്നൊ​രു​ക്ക​വും ഇല്ലാ​തെ എങ്ങ​നെ​യോ യു​ദ്ധ​ത്തി​നു​മു​മ്പു് അതു​പോ​ലെ ഇപ്പോ​ഴും’ എന്ന നി​ല​യിൽ രാ​പാർ​ക്കു​ന്ന​തു്.”

“ധർ​മ്മ​സം​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തി​നാ​യി കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ മാ​ര​ക​പ്ര​ഹ​ര​ശേ​ഷി​യു​ള്ള ഗദ​യോ​ങ്ങിയ ഭീ​മ​ഹ​സ്ത​ത്തിൽ, യു​ദ്ധം ജയി​ച്ച​പ്പോൾ ആശാ​രി​യു​ടെ പണി​യാ​യു​ധം, ഉളി!”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഭീ​മ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. പാ​ണ്ഡ​വർ യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നേ​തൃ​ത്വ​ത്തിൽ അധി​കാ​രം പി​ടി​ച്ച സംഘർഷ ദി​ന​ങ്ങൾ.

“ഔപ​ചാ​രിക ആദ്യ​യോ​ഗം ചേർ​ന്ന ഉന്ന​താ​ധി​കാര ഭര​ണ​സ​മി​തി​യു​ടെ ആദ്യ​തീ​രു​മാ​നം കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​ക​ളെ അര​മ​ന​സ​മു​ച്ച​യ​ത്തി​ലെ അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ​നി​ന്നും കു​ടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ശ്ര​മ​ക​ര​മായ ദൗ​ത്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വൈ​ധ​വ്യം ഒരു രാ​ഷ്ട്രീയ യാ​ഥാർ​ഥ്യ​മാ​യി അം​ഗീ​ക​രി​ക്കാ​തെ, കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ട​വ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു യുദ്ധ നിർ​വ്വ​ഹ​ണ​സ​മി​തി​യു​ടെ ഔദ്യോ​ഗിക സ്ഥി​രീ​ക​ര​ണം കാ​ണ​ണ​മെ​ന്ന​വർ ശഠി​ച്ച​പ്പോൾ ഞങ്ങൾ പാ​തി​രാ മി​ന്ന​ലാ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ, ‘ചട്ടി​യും കല’വു​മാ​യി ഓരോ വി​ധ​വാ​കു​ടും​ബ​ത്തെ​യും രക്ത​ച്ചൊ​രി​ച്ചിൽ ഇല്ലാ​തെ പു​റ​ത്താ​ക്കി, ഭര​ണ​കൂട നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ത്തി​ലു​ള്ള രഹ​സ്യ​പീ​ഡ​ന​കേ​ന്ദ്ര​ത്തിൽ പു​ന​ര​ധി​വ​സി​പ്പി​ച്ചു. നി​ത്യ​വും സൗ​ജ​ന്യ​ധാ​ന്യ​വി​ത​ര​ണ​വു​മാ​യി സൂ​ത്ര​ത്തിൽ ഞങ്ങ​ള​വി​ടെ ഒരു നേരം കയ​റി​യി​റ​ങ്ങും. അപ്പോ​ഴാ​ണു് കണ്ണിൽ ചോ​ര​യി​ല്ലാ​ത്ത പാ​ണ്ഡ​വ​ക്രൂ​രത ബോ​ധ്യ​മാ​യ​തു്. പീ​ഡ​ന​കേ​ന്ദ്ര​ത്തി​ലെ ഇരുൾ​മു​റി​കൾ അടി​ച്ചു​വാ​രി കഴു​കുക പോലും ചെ​യ്യാ​തെ ആയി​രു​ന്നു, നൂ​റോ​ളം രാ​ജ​കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നും ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ കൗ​ര​വ​വ​ധു​ക്ക​ളാ​യി വന്ന​വ​രു​ടെ അന്തി​യു​റ​ക്കം. ഭീ​മ​ക​രൾ നൊ​ന്തു. ഉയി​രു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ നി​ങ്ങൾ​ക്കു് വാ​സ​യോ​ഗ്യ​വീ​ടു​കൾ പണി​യു​മെ​ന്നൊ​രു പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​ത്തിൽ ‘കാ​രു​ണ്യ​മ​ന്ദി​രം’ എന്നൊ​രു ഭവന നിർ​മ്മാണ പദ്ധ​തി അനു​വ​ദി​ച്ചെ​ടു​ത്തു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ​ക്കു കി​ട​പ്പാ​ടം പൂർ​ത്തി​യാ​ക്കാ​തെ കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ പ്ര​വേ​ശി​ക്കി​ല്ലെ​ന്നൊ​രു ഭീ​മ​പ്ര​തി​ജ്ഞ​യു​മെ​ടു​ത്തു ഭീ​ഷ്മ​പ്ര​തി​ജ്ഞ പോലെ തന്നെ സു​ശ​ക്തം സു​താ​ര്യം കാ​ലാ​തി​വർ​ത്തി എന്ന​താ​ണെ​ന്റെ​യും ഉന്നം! വീ​ടി​ന്റെ താ​ക്കോൽ കൊ​ടു​ക്കും​മു​മ്പു് ദു​ര്യോ​ധ​ന​വി​ധവ ഞങ്ങൾ​ക്കൊ​രു സൗ​ജ​ന്യം ചെ​യ്യ​ണം. യു​ദ്ധ​ത്തി​നു​മു​മ്പു് ഭൂഗർഭ അറ​ക​ളിൽ ഒളി​പ്പി​ച്ച കൊ​ട്ടാ​രം​നി​ധി​യു​ടെ താ​ക്കോൽ ഞങ്ങൾ​ക്ക​വർ കണ്ടെ​ത്ത​ണം!”

“പാ​ണ്ഡ​വ​രി​ലും നി​ങ്ങൾ​ക്കൊ​രു ‘പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട​വൻ’?”, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഇട​യ്ക്കി​ടെ ബഹു​ഭർ​ത്തൃ​ത്വ ദാ​മ്പ​ത്യ​ത്തിൽ അതൃ​പ്തി പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചു അവി​ഹി​ത​ങ്ങൾ തേടി മറ്റു​ള്ള​വർ പടി​വി​ട്ടി​റ​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ, ഭാവി ‘പ്ര​വ​ചി​ക്കു​ന്ന’ സഹ​ദേ​വ​നോ? അവൻ എന്നോ​ടൊ​പ്പം മധ്യാ​ഹ്ന​ങ്ങ​ളിൽ ഈ ജലാ​ശ​യ​ത്തിൽ, ഒപ്പം​നീ​ന്തി, യമു​നാ​ത​ട​ത്തി​ലെ രൂ​ക്ഷ​വേ​നൽ അതി​ജീ​വി​ക്കാൻ തു​ണ​ച്ചു. മൂ​ത്ത​മ​ക​നാ​വാ​നു​ള്ള പ്രാ​യ​മേ അവ​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളു. എന്നാൽ എനി​ക്കെ​ന്നും ഊഴം പാ​ലി​ച്ചു സമ്മാ​നി​ച്ച ഉടൽ​പ​രി​ലാ​ളന, അതെ​ന്നെ പാ​യ​ക്കൂ​ട്ടിൽ വി​സ്മ​യി​പ്പി​ച്ചു. തി​ര​യി​ള​ക്ക​മു​ള്ള ആ കണ്ണു​ക​ളിൽ നോ​ക്കാൻ ചി​ല​പ്പോൾ ഭയ​മാ​യി, കാരണം അതിൽ നി​ഴ​ലി​ച്ച വർ​ണ്ണ​ദൃ​ശ്യ​ങ്ങൾ അശാ​ന്ത​മാ​യൊ​രു ഭാ​വി​യെ കു​റി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ മറ്റു നാലു പാ​ണ്ഡ​വർ? അവ​രെ​നി​ക്കോർ​മ്മി​ക്കാൻ തന്ന​തു് അഭി​ശ​പ്ത​മായ ഭൂ​ത​കാ​ല​വും!” ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലേ​ക്കു ചൂ​താ​ടാൻ പോ​വു​ന്ന രാ​ജ​കീ​യ​യാ​ത്ര​യു​ടെ ആൾ​തി​ര​ക്കി​ലാ​യി​രു​ന്നു ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം രാ​ജാ​വും സം​ഘ​വും.

“പ്ര​ത്യേ​ക​മാ​യി രാ​ജ​മാ​താ സത്യ​വ​തി​യിൽ​നി​ന്നും രഹ​സ്യ​പു​ത്രൻ വ്യാ​സൻ ഏറ്റെ​ടു​ത്ത രതി​നി​യോ​ഗം വി​ചി​ത്ര​വീ​ര്യ​വി​ധ​വ​കൾ, അം​ബി​ക​യും അം​ബാ​ലി​ക​യു​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും, പൂർ​ണ്ണ​സം​യോഗ തൃ​പ്തി​കൊ​ടു​ത്ത രാ​ജ​തോ​ഴി​യിൽ ആയി​രു​ന്നു നി​ങ്ങ​ളു​ടെ തി​രു​പ്പി​റ​വി എന്നു്, അര​മ​ന​ത്തി​ണ്ണ നി​ര​ങ്ങു​ന്ന മുൻ കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​മാർ എഴു​തിയ പനയോല കു​റി​പ്പു​ക​ളിൽ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. വി​ദു​ര​നീ​തി എന്ന വി​ശി​ഷ്ട​ഗ്ര​ന്ഥ​വും എഴു​തി​എ​ന്ന​റി​ഞ്ഞു. രക്ത​ച്ചൊ​രി​ച്ചിൽ ഉണ്ടാ​വും എന്ന​റി​ഞ്ഞി​ട്ടും, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര എന്ന ദു​ര​ന്തം ഒഴി​വാ​ക്കാൻ, കു​രു​വം​ശ​ത്തിൽ മു​ന്തിയ മന്ത്രി​പ​ദ​വി വഹി​ച്ച നി​ങ്ങൾ​ക്കാ​വേ​ണ്ട​ത​ല്ലേ? കഠി​ന​പ്ര​യ​ത്നം ഒന്നു​മു​ണ്ടാ​യി​ല്ല എന്നാ​ണോ പൊ​തു​സ​മൂ​ഹം മന​സ്സി​ലാ​ക്കേ​ണ്ട​തു്?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. വി​ദു​രർ വാ​ന​പ്ര​സ്ഥ​ത്തി​നൊ​രു​ങ്ങു​ന്ന നേരം, യു​ദ്ധ​ക്കെ​ടു​തി നേ​രി​ട്ട ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ സം​ഘർ​ഷ​കാ​ലം.

“ഇരു​വി​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ യു​ദ്ധം സൃ​ഷ്ടി​ക്കുക ഇരകളെ മാ​ത്ര​മെ​ന്നു് അവ​രോ​ടു് പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, വി​ശ്വ​പ്ര​സി​ദ്ധി നേടിയ വി​ദു​ര​നീ​തി വലി​ച്ചു ചവ​റ്റു​കൊ​ട്ട​യി​ലി​ടും എന്ന ഘട്ടം വന്നു. ഞാൻ കണ്ണ​ട​ച്ചു് ധ്യാ​ന​ത്തി​ലി​രു​ന്നു. ഉണർ​ത്തി​യ​തു് അന്ധ​ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ, എന്റെ അർ​ധ​സ​ഹോ​ദ​രൻ.! അപ്പോൾ വിരൽ ഉയർ​ത്തി കൗ​ര​വ​രോ​ടു് പറ​ഞ്ഞു, ആക്ര​മി​ക്ക​പ്പെ​ടു​മ്പോൾ പ്ര​തി​രോ​ധി​ക്കാൻ ആർ​ക്കും അവ​കാ​ശ​മു​ണ്ടു് എന്നാൽ സൂ​ചി​കു​ത്താ​നി​ത്തി​രി മണ്ണു​ചോ​ദി​ച്ച പാ​ണ്ഡ​വ​രോ​ടു് നി​ങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞു, ഗം​ഗാ​ത​ട​ത്തിൽ പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കു് വേ​ണ്ട​തു് സൂ​ചി​കു​ത്താ​നു​ള്ള മണ്ണ​ല്ല, അട​ക്കം ചെ​യ്യാ​നു​ള്ള ആറ​ടി​മ​ണ്ണാ​കു​ന്നു, അതു് നി​ങ്ങൾ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ വന്നു നേടുക.” ഞാൻ ഭാ​വി​യി​ലേ​ക്കു​റ്റു നോ​ക്കി. ആയി​ര​മാ​യി​രം വർ​ഷ​ങ്ങൾ​ക്കു ശേഷം ഗം​ഗ​യാ​റൊ​ഴു​കു​ന്ന ഈ നാ​ട്ടിൽ ഹി​മാ​ല​യ​ത്തി​ന്ന​പ്പു​റ​ത്തു​നി​ന്നും ‘വെ​ളു​ത്ത തൊ​ലി​യും കറു​ത്ത ഹൃ​ദ​യ​വു​മു​ള്ള ഒരു സംഘം അക്ര​മി​കൾ’ വാ​ണി​ജ്യ​ത്തി​നെ​ന്നും പറ​ഞ്ഞു, പ്ര​കൃ​തി​യെ​യും മനു​ഷ്യ​രെ​യും ബന്ദി​യാ​ക്കി ചൂഷണം ചെ​യ്യു​മ്പോൾ, ദ്വാ​ര​ക​ക്ക​ടു​ത്തൊ​രു പോർ​ബ​ന്ധ​റിൽ ജനി​ച്ച, ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​നോ ക്ഷ​ത്രി​യ​നോ അല്ലാ​ത്ത, സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​രൻ അവരെ തു​ര​ത്താ​നൊ​രു ആയുധം വി​ക​സി​പ്പി​ച്ചു. അഹിംസ! സമയം കൂ​ടു​തൽ എടു​ത്തു ഫല​പ്രാ​പ്തി​യിൽ എങ്കി​ലും, അക്ര​മി​കൾ തു​ച്ഛ​വി​ല​ക്കു വി​റ്റു​പെ​റു​ക്കി പടി​ഞ്ഞാ​റൻ കടൽ വഴി മട​ങ്ങി​പ്പോ​യ​താ​ണു് ഇത്ര നേരം കണ്ട സ്വ​പ്നം. അതു് നി​ങ്ങ​ളും അനു​വർ​ത്തി​ക്കൂ. ഭാവി നി​ങ്ങ​ളെ ആ നി​ല​യി​ലും മൂ​ല്യ​ത്തി​ലും വി​ല​യി​രു​ത്ത​ട്ടെ. എന്നെ വി​ട്ടു് അവർ അപ്പോൾ പോർ​ബ​ന്ദ​റി​ലെ അഹിം​സാ​വാ​ദി​യെ അവ​ഹേ​ളി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ, ഞാ​നു​റ​ച്ചു യു​ദ്ധ​ത്തിൽ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ടു​ന്ന കൗ​ര​വ​രു​ടെ അന്ത്യ​സ്ഥ​ലി​യൊ​രു​ക്കാൻ ഇടം പോ​രാ​തെ വരുമോ?

“എന്താ​ണു് പ്ര​ശ്നം?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ദു​ശ്ശ​ള​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“കൗ​ര​വ​രു​ടെ ഏക​സ​ഹോ​ദ​രി​യായ ഞാൻ പൊ​തു​സ​മൂ​ഹ​ത്തി​നു മു​മ്പിൽ ചോ​ദ്യ​ചി​ഹ്ന​മാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ​ല്ലോ എന്താ​ണു് പ്ര​ശ്നം എന്ന ആദ്യ​ചോ​ദ്യ​വു​മാ​യി നി​ങ്ങൾ എന്നെ സ്വാ​ഗ​തം ചെ​യ്ത​തു്? കൗ​ര​വ​സ​ഹോ​ദ​രി എന്നാൽ, എല്ലാ​വ​രെ​യും ഉൾ​ക്കൊ​ള്ളാ​നാ​വാ​ത്ത​വി​ധം വം​ശീ​യ​മേ​ന്മ വച്ചു​പു​ലർ​ത്തു​ന്നൊ​രു അടഞ്ഞ നി​ല​പാ​ടു​ള്ള ഗാ​ന്ധാ​ര​പു​ത്രി എന്ന പേ​രു​ദോ​ഷം മാ​റ്റി​യെ​ടു​ക്കാൻ പൊതു സമ്പർ​ക്ക​ത്തി​ലൂ​ടെ​യും ശു​ഭ​ദി​ന​ആ​ശം​സ​ക​ളി​ലൂ​ടെ​യും പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കി​ല്ലാ​തെ​പോയ കൊ​ച്ച​നു​ജ​ത്തി എന്ന ഓമ​ന​പ്ര​തി​ച്ഛായ നിർ​മ്മി​ച്ചെ​ടു​ത്തു എന്ന​ത​ല്ലേ നി​ങ്ങൾ സമ്മ​തി​ച്ചു​ത​രാ​ത്ത​തും, ഞാൻ ഓർ​മ്മി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തും? ഓരോ പാ​ണ്ഡ​വ​നു​മു​ണ്ട​ല്ലോ സഹോ​ദ​രീ വാ​ത്സ​ല്യ​ത്തി​നൊ​രു ഇടം, കരളിൽ! ഞാ​ന​വി​ടെ നി​റ​ഞ്ഞു എന്ന​താ​ണു് കാ​ര്യം. അവർ നാളെ സാ​യു​ധ​രാ​യാ​ലും എന്നെ ഈ ജന്മം കയ്യൊ​ഴി​യി​ല്ല എന്ന സാ​ധ്യത കൗ​ര​വർ​ക്കും ഉയർ​ത്തി വെ​ല്ലു​വി​ളി. എന്നെ​നൂ​റോ​ളം കൗ​ര​വ​രാ​ജ​സ്ത്രീ​കൾ ഇന്നു് കാ​ണു​ന്ന​തു് വിഷം പു​ര​ണ്ട ഭർ​തൃ​സ​ഹോ​ദ​രി​യെ​യ​ല്ല സ്നേ​ഹ​മ​യി​യായ ഭർ​ത്തൃ​മാ​താ​വാ​യാ​ണു്. കൊ​ച്ച​നു​ജ​ത്തി എങ്ങ​നെ അപ്പോൾ രാ​ജ​മാ​താ​വാ​യി? അതാ​ണു് തക്ഷ​ശി​ല​വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​നി​യായ നി​ങ്ങൾ ഗവേ​ഷ​ണം ചെ​യ്തു പൊ​തു​സ​മൂ​ഹ​ത്തെ അറി​യി​ക്കേ​ണ്ട​തു്. ഇന്നു് ഞാൻ സം​വി​ധാ​യ​ക​യായ പുതിയ ഏകാ​ങ്ക​നാ​ട​കം വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പം. യഥാർ​ത്ഥ​പീ​ഡ​കൻ ഒന്നു​പു​റ​ത്തു​വ​രു​മോ?”

“അല്ല, നി​ങ്ങൾ പാ​ണ്ഡു​വി​ധവ മാ​ദ്രി​യു​ടെ ജ്യേ​ഷ്ഠ​ന​ല്ലേ? മാദ്ര രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ അധിപൻ! എങ്ങ​നെ നി​ങ്ങൾ പാ​ണ്ഡവ സഖ്യ​ത്തിൽ ചേ​രാ​തെ ശത്രു​കൗ​ര​വ​രു​ടെ സൈ​ന്യാ​ധി​പ​നാ​യി?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക മാ​ദ്ര​രാ​ജാ​വു് ശല്യ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര.

“പ്രി​യ​സ​ഹോ​ദ​രി മാ​ദ്രി​യു​ടെ മക്ക​ളായ നകു​ല​നും സഹ​ദേ​വ​നും ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോൾ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്താ​ത്ത ആ രഹ​സ്യം നി​ങ്ങ​ളോ​ടും, ലോ​ക​മ​നഃ​സാ​ക്ഷി​യോ​ടും, ഞാൻ ഇപ്പോൾ പറ​യ​ട്ടെ!—പാ​ണ്ഡു ദു​രൂ​ഹ​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തിൽ മരി​ച്ച​പ്പോൾ, ചി​ത​യിൽ സതി​യ​നു​ഷ്ടി​ക്കി​ല്ലെ​ന്ന നി​ല​പാ​ടിൽ ഒഴി​ഞ്ഞു​മാ​റിയ കു​ന്തി, എന്റെ കൊ​ച്ച​നു​ജ​ത്തി​യെ ചി​ത​യിൽ തള്ളി എന്ന​റി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ മാ​ദ്ര​ദേ​ശം നെ​ഞ്ച​ത്ത​ടി​ച്ചു വി​ല​പി​ച്ചു. ഇട​നെ​ഞ്ചിൽ ആയു​ധ​മ​മർ​ത്തി ചോ​ര​യെ​ടു​ത്തു ഞാ​ന​വർ​ക്ക​പ്പോൾ വാ​ക്കു​കൊ​ടു​ത്തു. പ്ര​തി​കാ​ര​ത്തി​ന​വ​സ​രം എനി​ക്കു് കി​ട്ടി​യാൽ, കൊ​ല​യാ​ളി​കു​ന്തി​ക്കു, യു​ധി​ഷ്ഠിര ഭര​ണ​ത്തിൽ രാ​ജ​മാ​താ​പ​ദ​വി നി​ഷേ​ധി​ക്കു​ന്ന ഏതു സഖ്യ​ത്തി​ലും ഞാൻ ചേരും. മാ​ദ്രി​മ​ക്ക​ളെ കൊ​ല്ലി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും കു​ന്തി​മ​ക്കൾ ജയി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ ആവു​ന്ന​ത്ര ശ്ര​മി​ക്കും.” യു​ദ്ധ​ത്തി​ന്റെ അവ​സാ​ന​ദി​നം. സതി​യ​നു​ഷ്ഠി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്ന അനു​ജ​ത്തി​യു​ടെ നി​ല​വി​ളി കേ​ട്ട​പോ​ലെ അയാ​ളു​ടെ മുഖം വി​റ​ച്ചു കണ്ണു​കൾ കല​ങ്ങി. ആയുധം താ​ഴെ​വീണ തക്കം​നോ​ക്കി യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ ശല്യ​ന്റെ നെ​ഞ്ചി​ലേ​ക്കു കു​ന്തം എറി​ഞ്ഞു. ‘രാ​ജ്യ​താൽ​പ്പ​ര്യ​ത്തി​നു കൗ​ശ​ല​ത്തോ​ടെ കൂ​ട്ടു് നിന്ന കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​ക്കു് പുതിയ പാ​ണ്ഡ​വ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ത്തിൽ മാ​ധ്യമ പദ​വി​വാ​ഗ്ദാ​ന​വും!’

“വൈ​കാ​രി​ക​ദൗർ​ബ​ല്യ​മു​ള്ള ‘പാ​വ​ത്താ’നായി നി​ങ്ങ​ളെ അവ​മ​തി​ക്കു​ന്ന അതി​ഭാ​വു​ക​ത്വ​പ്ര​ക​ട​നം അര​ങ്ങേ​റ്റ​മൈ​താ​നി​യിൽ ഇന്ന​ലെ പത്രാ​ധി​പർ​ക്കൊ​പ്പം കാ​ണാ​നി​ട​യാ​യി.”

“ഹാ ദൈവമേ, യെൻ ജന്മ​ദാ​താ​ക്ക​ളാ​രോ? കാ​ണു​മോ ഞാ​ന​വ​രെ?” എന്നു്, പൂർ​ണ്ണ​ശ​രീ​ര​വ​ളർ​ച്ച​യെ​ത്തിയ പു​രു​ഷൻ മു​ട്ടു​കു​ത്തി സൂ​ര്യ​നി​ലേ​ക്കു നോ​ക്കി വി​ല​പി​ക്കു​ന്ന കാഴ്ച കദ​ന​ഭാ​ര​ത്താൽ വീർ​പ്പു​മു​ട്ടി​ച്ച​ല്ലോ! കരു​ത്തൻ​സൈ​നി​ക​പ്ര​തി​ച്ഛായ പൊ​ളി​ച്ച​ടു​ക്കാൻ, ആരോ കരു​തി​ക്കൂ​ട്ടി ചെ​യ്ത​താ​ണെ​ന്ന തോ​ന്ന​ലു​ണ്ടു്. കർ​ണ്ണ​നാ​യി വേ​ഷ​മി​ട്ട നടനു്, പറ​ഞ്ഞു​വ​ന്നാൽ, നി​ങ്ങ​ളു​മാ​യി എന്തൊ​രു രൂ​പ​സാ​ദൃ​ശ്യം!, ഇര​ട്ട​സ​ഹോ​ദ​ര​നോ മറ്റോ ആണോ ആ നടൻ?, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക കർ​ണ്ണ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു “എന്തിഹ മന്മാ​ന​സേ സന്ദേ​ഹം വള​രു​ന്നൂ എന്ന പദം അര​ങ്ങിൽ ചൊ​ല്ലു​ന്ന രൂ​പ​സാ​ദൃ​ശ്യ​മു​ള്ള ആ അഭി​നേ​താ​വി​നെ കു​റി​ച്ചാ​ണു് നി​ങ്ങ​ളി​ങ്ങ​നെ പര​വ​ശ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ, രഹ​സ്യം അറി​യു​ന്ന ഞാൻ, ആശ്വ​സി​പ്പി​ക്കാൻ തു​റ​ന്നു​പ​റ​യ​ട്ടെ ആ ‘പ്രതി’ ഇരട്ട സഹോ​ദ​ര​നൊ​ന്നു​മ​ല്ല, ഞാൻ​ത​ന്നെ! പി​തൃ​ശൂ​ന്യൻ എന്ന അവമതി പാ​ണ്ഡ​വ​രെ​പോ​ലെ ഞാനും കേൾ​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നി​ട്ടു​ണ്ടു് എങ്കി​ലും, ‘പി​ഴ​ച്ചു​പെ​റ്റ’ ആ ‘അവൾ’ ആരെ​ന്ന ആകാം​ക്ഷ അസ​ഹ​നീ​യ​മാ​യി തോ​ന്നി​യ​പ്പോ​ളാ​ണു്, സ്വയം എഴുതി കർ​ണ്ണ​വി​ലാ​പം, കൗ​ര​വ​രെ​പോ​ലും അറി​യി​ക്കാ​തെ, അഭി​ന​യി​ച്ച​തു്. ഞാൻ പൊ​തു​വേ​ദി​യിൽ ഹൃദയം പൊ​ട്ടി വി​ല​പി​ക്കു​ന്ന ദൃ​ശ്യം അന്തഃ​പു​ര​ത്തി​ലെ ലോ​ല​ഹൃ​ദ​യർ​ക്കു് താ​ങ്ങാ​നാ​വി​ല്ലെ​ന്നു, നാ​ട​ക​സം​വി​ധാ​യ​ക​യും സൈ​ന്ധ​വ​റാ​ണി​യു​മായ ദു​ശ്ശ​ള​രാ​ജ​കു​മാ​രി സ്നേ​ഹ​പൂർ​വ്വം മു​ന്ന​റി​യി​പ്പു​ത​ന്നെ​ങ്കി​ലും, നി​ങ്ങ​ളെ​പ്പോ​ലു​ള്ള ‘കഠി​ന​ഹൃ​ദയ’രെ ഉല​ച്ചു കർ​ണ്ണ​ജ​ന്മ​ര​ഹ​സ്യ​മെ​ന്ന​തു് ഭീ​തി​ത​മാ​യി തോ​ന്നു​ന്നു! ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ സ്നേ​ഹാ​ദ​ര​ങ്ങ​ളോ​ടെ അറി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന മുൻ​രാ​ജ​സ്ത്രീ​യാ​ണു് കർ​ണ്ണ​മാ​താ​വെ​ന്നു നാളെ പു​റം​ലോ​കം അറി​യാ​നി​ട​വ​ന്നാൽ, ആ മഹതി നേ​രി​ട്ടേ​ക്കാ​വു​ന്ന മാ​ന​ഹാ​നി​യോർ​ക്കു​മ്പോൾ, ഈശ്വ​രാ, ശപി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട കർ​ണ്ണ​ന്റെ ജന്മ​ര​ഹ​സ്യം ഒരി​ക്ക​ലും വെ​ളി​പ്പെ​ടാ​തി​രി​ക്ക​ട്ടെ!” പ്ര​ഭാ​ത​വെ​യിൽ മാ​ഞ്ഞു കൊ​ട്ടാ​രം മട്ടു​പ്പാ​വിൽ ഇരുൾ പടർ​ന്നു!

“ശി​രോ​വ​സ്ത്ര​ത്താൽ മുഖം മറ​ച്ചു അർ​ദ്ധ​രാ​ത്രി, സമീ​പ​ത്തെ സന്യ​സ്ത മഠ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് മറ്റാ​രു​മ​റി​യാ​തെ കട​ത്തി, നീ​രൊ​ഴു​ക്കി​ന്ന​രി​കിൽ കെ​ട്ടി, കഴു​ത്തു​വെ​ട്ടി തോ​ലു​രി​ച്ചു കൊ​മ്പും കു​ട​ലും നീ​ക്കി ഭക്ഷ്യ​യോ​ഗ്യ​മാ​ക്കിയ കാ​ള​ക്കു​ട്ട​നെ എന്തു് സ്വാ​ഗ​ത​ഗീ​തം പാ​ടി​യാ​ണു് പ്രി​യ​പ​ത്നി​യു​ടെ അടു​ത്തേ​ക്കു് പു​ലർ​ച്ച​യോ​ടെ തല​ച്ചു​മ​ടാ​യി കൊ​ണ്ടു​പോ​യ​തു്”?, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഇഷ്ട​മൃ​ഗ​മാം​സ​ഭ​ക്ഷ​ണം, വേ​ണ്ടി​വ​ന്നാൽ മോ​ഷ്ടി​ച്ചും കഴി​ക്കാൻ കൗ​ര​വ​അ​ടി​മ​കൾ​ക്കു​മു​ണ്ടു് അവ​കാ​ശ​മെ​ന്ന ഐതി​ഹാ​സിക പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ പ്ര​തീ​കാ​ത്മ​ക​മാ​യി ചെ​യ്ത​തു്? ഗോ​മാം​സ​ത്തെ നാം ആറു​പേ​രും അത്യു​ത്തമ പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര​മെ​ന്നു മഹ​ത്വ​പ്പെ​ടു​ത്തുക, ഗോ​മാം​സ​ത്താൽ നാം ആറു​പേർ എന്നെ​ന്നും മാം​സ​ള​മാ​യി ഐക്യ​പ്പെ​ടുക എന്നു​ച്ച​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് സസ്യാ​ഹാ​രി​യായ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ മു​മ്പിൽ യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ ആചാ​ര​പൂർ​വ്വം മു​ട്ടു​കു​ത്തിയ തോർ​മ്മ​യു​ണ്ടു്. കണ്ണു​തു​റ​ന്ന​പ്പോൾ പാ​ഞ്ചാ​ലി അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യി​രു​ന്നു!”

“അന്ധ​ഭർ​ത്താ​വി​നോ​ടു് ഐക്യ​ദാർ​ഢ്യം പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ക്കാൻ സ്വയം കാ​ഴ്ച​പ​രി​മി​ത​യായ ഗാ​ന്ധാ​രി​യു​ടെ മകൻ എങ്ങ​നെ പീ​ഡ​ക​നെ​ന്ന നി​ല​യിൽ കു​പ്ര​സി​ദ്ധ​നാ​യി?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പ​മാ​ണോ നി​ങ്ങൾ തൊ​ട്ടും തലോ​ടി​യും ഗാ​ന്ധാ​ര​യു​മാ​യി ബന്ധ​പ്പെ​ടു​ത്താൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന​തു്? എത്ര ലളി​ത​ഹൃ​ദ​യർ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലെ മാ​പ്ര​കൾ! അതു അര​മ​ന​ചൂ​താ​ട്ട​വേ​ദി​യി​ലെ വി​നോ​ദ​നാ​ട​ക​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ? ‘അതി​ജീ​വിത’യായി അഭി​ന​യി​ച്ച​വൾ അറി​യ​പ്പെ​ടു​ന്നൊ​രു രാ​ജ​സ്ത്രീ, തു​ട​ക്ക​ത്തിൽ ഉടു​തു​ണി​യാ​ല​വ​ളും മൂ​ടി​യ​ല്ലോ ഓമ​ന​മു​ഖം. അറ​ച്ചും പതു​ങ്ങി​യും നി​ങ്ങൾ പാ​ടു​പെ​ട്ടാ​രോ​പി​ക്കു​ന്ന ‘വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പം’ ഭീ​തി​ത​മാ​യി​ല്ല, സം​ഭ്ര​മ​ജ​ന​ക​മായ ‘ആകാശ ഇട​പെ​ട​ലു​കൾ’ ഉണ്ടാ​യി, അതു് ജനം പ്ര​കൃ​തി​നി​യ​മ​വി​രു​ദ്ധം എന്നു​ത​ള്ളി. ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം ‘നാ​ടു​വാ​ഴി’ (കളി​യാ​ക്കാൻ പോലും ‘രാ​ജ​സൂയ ചക്ര​വർ​ത്തി’ എന്നു നാം പാ​ണ്ഡ​വ​മു​ഖ്യ​നെ വി​ളി​ച്ചു​കൂട) യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ പരി​പൂർ​ണ്ണ​നി​സ്വ​നായ ചൂ​താ​ട്ട​സ​ഭ​വാർ​ത്ത​യേ​ക്കാൾ കു​രു​വംശ സദ​സ്സി​നെ ഞെ​ട്ടി​പ്പി​ച്ചി​ല്ലേ ഈ ഹാ​സ്യ​നാ​ട​കാ​ന്ത്യം? ഇര​യു​ടെ ഉടു​തു​ണി ഭദ്രം, വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പ​മോ, ദൃ​ശ്യ​മി​ഥ്യ, അതാ​ണു് ഒഴി​വു​കാ​ല​ത്തു അമ്മ​യു​ടെ നാ​ട്ടിൽ പഠി​ച്ച ഗാ​ന്ധാര തന​തു​ക​ല​യു​ടെ തന്മ​യ​ത്വം, സ്വ​യ​മൊ​രു വീ​ര​ഗാ​ന്ധാ​ര​നായ ഞാനതു ‘ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം സാ​മ്രാ​ജ്യം കീ​ഴ​ട​ക്കാൻ’ പര​സ്യ​മാ​യി തെ​ളി​യി​ച്ചു. മനോ​ധർ​മ്മ​മ​നു​സ​രി​ച്ചു മാ​റ്റം​വ​രു​ത്തിയ ഉടു​തു​ണി​യൂ​രൽ, വരും​കാല പരി​ഷ്കൃ​ത​സ​മൂ​ഹ​ങ്ങ​ളി​ലും പ്ര​സി​ദ്ധി​നേ​ടു​മെ​ന്ന​താ​ണെ​ന്റെ നടന നേ​ട്ടം. അതി​ജീ​വിത മു​ഖം​മൂ​ടി​യ​തു കൊ​ണ്ടെ​ന്താ​ണ​വൾ​ക്കു​ണ്ടായ കോ​ട്ട​മെ​ന്ന​ല്ലേ? അവൾ ആരെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ​ക്കും കൃ​ത്യ​മാ​യി പറ​യാ​നാ​വി​ല്ല! വി​നോ​ദ​നാ​ട​ക​സം​വി​ധാ​യ​നായ എന്നെ പര​മോ​ന്നത നീ​തി​പീ​ഠം പ്ര​തി​സ്ഥാ​ന​ത്തു നിർ​ത്തു​മെ​ങ്കിൽ, പര​സ്യ​വി​ചാ​രണ നേ​രി​ടാൻ തയ്യാർ, പ്രി​യ​പേ​ര​ക്കു​ട്ടി​ക​ളായ ഞങ്ങ​ളെ വ്യാ​സൻ ഇതി​ഹാ​സ​ര​ച​ന​യിൽ പരി​ലാ​ളി​ക്കു​മോ, അതോ വി​പ​ണി​ക്കു​വേ​ണ്ടി ചവി​ട്ടി​ത്തേ​ക്കു​മോ?”

“നട്ടാൽ കി​ളിർ​ക്കാ​വു​ന്ന അവ​കാ​ശ​വാ​ദ​മു​ണ്ടോ പാ​ണ്ഡവ ഭര​ണ​വാർ​ഷി​ക​ത്തിൽ?”, ഒറ്റ​യ്ക്കു് ഊഞ്ഞാ​ലാ​ടി ആഘോ​ഷി​ക്കു​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​ചോ​ദി​ച്ചു.

“യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ രാ​ജാ​വായ ശേഷം, കി​ട​പ്പു​രോ​ഗി​ക​ളൊ​ഴി​കെ നാ​ട്ടി​ലാ​രും മരി​ക്കു​ന്നി​ല്ലെ​ന്ന വസ്തുത നി​ങ്ങൾ ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചി​ല്ലേ? പരി​സ്ഥി​തി മന്ത്രാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ അധിക ചുമതല ഭീമൻ ഏറ്റെ​ടു​ത്ത​തോ​ടെ, എക്കാ​ല​വും തീ​രാ​ശാ​പ​മാ​യി​രു​ന്ന പു​ക​മ​ഞ്ഞു നീ​ങ്ങി അന്ത​രീ​ക്ഷം തെ​ളി​ഞ്ഞു, ഇളം​കാ​റ്റു് വീ​ശു​ന്ന​തു് നാ​ട്ടി​ലൊ​ക്കെ ഓടി​ന​ട​ക്കു​ന്ന നി​ങ്ങൾ അറി​യാ​റി​ല്ലേ? നഗ​ര​വി​ക​സ​നം അർ​ജു​നൻ ഏറ്റെ​ടു​ത്ത​തോ​ടെ, തക്ഷ​ശി​ല​യിൽ നി​ന്നു വി​ദ​ഗ്ധ പഠ​ന​സം​ഘം ഹസ്തി​ന​പു​രി നഗ​ര​വീ​ഥി​കൾ ചു​റ്റി നട​ന്നു, തലയിൽ കൈ​വ​ച്ചു് ‘ഭൂ​മി​യി​ലെ സ്വർ​ഗം’ എന്നു് വി​സ്മ​യി​ക്കു​ന്ന​തും നി​ങ്ങൾ കണ്ട​ത​ല്ലേ. നകു​ല​നും സഹ​ദേ​വ​നും പൊ​തു​ജ​നാ​രോ​ഗ്യ​വ​കു​പ്പു പകു​ത്തെ​ടു​ത്ത​തോ​ടെ, രാ​ജ്യ​ത്തു സാം​ക്ര​മി​ക​രോഗ ബാ​ധി​തർ ഇല്ലാ​താ​യി​ല്ലേ. കൂ​ട്ടി​വാ​യി​ക്കു​മ്പോൾ എന്താ​ണു് സൂചന? പാ​ണ്ഡ​വ​രും, സ്വർ​ഗ്ഗ​സ്ഥ​രായ വന്ദ്യ​പി​താ​ക്ക​ളും തമ്മിൽ പാ​ര​സ്പ​ര്യം! കാ​ല​നും വാ​യു​വും ഇന്ദ്ര​നും അശ്വി​നി ദേ​വ​ത​ക​ളും ഒരു​മി​ച്ചു ഞങ്ങ​ളെ അനു​മോ​ദി​ക്കാൻ വന്നു.—നി​ങ്ങ​ളിൽ ഞങ്ങൾ പ്ര​സാ​ദി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു, അതി​ന്റെ പ്ര​യോ​ജ​നം ജന​ങ്ങൾ​ക്കു് കി​ട്ടി​ത്തു​ട​ങ്ങും. ഇതൊ​ക്കെ അല്ലാ​തെ, ദേ​വ​സ​ന്ത​തി​കൾ ചെ​ങ്കോൽ പി​ടി​ക്കു​ന്ന കു​രു​വം​ശ​ത്തിൽ വേറെ എന്തു് നേ​ട്ട​പ്പ​ട്ടിക ഉണ്ടാ​ക്ക​ണം പാ​ണ്ഡ​വർ?” ഊക്കോ​ടെ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ഊഞ്ഞാൽ ആകാ​ശ​ത്തി​ലേ​ക്കു​യർ​ന്നു.

“പാ​ണ്ഡ​വ​കൊ​ടു​ങ്കാ​റ്റു വീ​ശു​ന്ന​ല്ലോ. ഭയ​മു​ണ്ടോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര​രോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“ജനി​ത​ക​വൈ​ക​ല്യ​ത്താൽ ഭി​ന്ന​ശേ​ഷി​ക്കാ​ര​നാ​യി വളരാൻ ആയി​രി​ക്ക​ണം പ്ര​കൃ​തി നി​ന​ക്കു് തന്ന വെ​ല്ലു​വി​ളി. എന്റെ അമ്മ അംബിക (കാ​ശി​രാ​ജ​കു​മാ​രി​ക​ളിൽ അംബയെ നി​ങ്ങൾ ഓർ​ക്കും), എന്നി​ലൊ​രു അസാ​ധാ​രണ പ്ര​തി​ഭ​യു​ണ്ടെ​ന്നു നേ​ര​ത്തെ കണ്ടെ​ത്തി പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ച്ചു. കാ​ഴ്ച​സൂ​ക്ഷ്മത ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്ന അസ്ത്ര​വി​ദ്യ​യെ​ക്കാൾ അന്ധ​നു് ചേരുക കൈ​പ്പ​ത്തി ആയു​ധ​മാ​ക്കു​ന്ന നൈ​പു​ണ്യ​മാ​ണെ​ന്ന​വൾ ഓർ​മ്മി​പ്പി​ക്കും. വ്യ​ത്യ​സ്ത​ത​രം അഞ്ചു​വി​ര​ലു​ള്ളൊ​രു സാ​ധാ​രണ കൈ​പ്പ​ത്തി! എന്നാ​ലവ നീ ദൃ​ഢ​ത​യോ​ടെ ചു​രു​ട്ടു​മ്പോൾ കാണാം, കാ​രി​രു​മ്പി​ന്റെ കരു​ത്തു​ള്ള മാ​ര​കാ​യു​ധം! ജ്വാ​ലാ​മു​ഖീ​ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ലേ​ക്കു പോ​വു​ന്ന അം​ബി​ക​ക്കു നേരെ ചീ​റി​യ​ടു​ത്ത ആനയെ ഞാൻ തളച്ച കഥ സൂ​ത​ന്മാർ പാ​ടാൻ​തു​ട​ങ്ങി. ക്ര​മം​തെ​റ്റാ​തെ കയറി മസ്ത​ക​ത്തിൽ മു​ഷ്ടി​കൊ​ണ്ട​ടി​ച്ച​പ്പോൾ, “അം​ബി​ക​ക്കു​മു​മ്പിൽ നമ​സ്ക​രി​ക്കു​ന്ന പോലെ ആന​ഇ​രു​ന്നു” എന്നു ഭീ​ഷ്മർ ആധി​കാ​രി​ക​ത​യോ​ടെ പറ​ഞ്ഞു​വ​ച്ച​തു എന്റെ പ്ര​തി​ച്ഛാ​യ​ക്കു തു​ണ​യാ​യി. അം​ബി​ക​ത്ത​മ്പു​രാ​ട്ടി​യെ ആക്ര​മി​ക്കാൻ വന്ന മദയാന പി​ന്നെ എഴു​ന്നേ​റ്റി​ല്ല എന്ന​റി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ മൃ​ഗ​സ്നേ​ഹി​യായ എന്റെ ഹൃദയം നൊ​ന്തു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ ഇന്നെ​ന്നെ ആക്ര​മി​ക്കാൻ തയ്യാ​റാ​യി വരു​ന്ന​തു് ‘ഇരു​മ്പു​പ്ര​തിമ’ കൗ​ന്തേ​യ​നാ​ണെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞു. ഞാൻ അവനു നേരെ ‘ചാ​ടി​ക്ക​യ​റേ​ണ്ട’ കാ​ര്യ​മി​ല്ല, കൈ​മു​ഷ്ടി വേണ്ട, കൈ​പ്പ​ത്തി നി​വർ​ത്തി ആഞ്ഞ​ടി​ച്ചാൽ തകരും ഭീ​മ​ന്റെ ദന്ത​നിര! തീരും യു​ദ്ധം ജയി​ച്ചെ​ന്ന പാ​ണ്ഡവ പ്ര​ചാ​ര​ണം!”

“മാ​ലി​ന്യ​സം​ഭ​ര​ണ​ത്തി​നു് വന്ന​പ്പോൾ, തൊ​ഴു​ത്തിൽ ഒരു കാ​ള​ക്കു​ട്ട​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഇന്നു് കയ​റി​യ​പ്പോൾ കാ​ണാ​നി​ല്ല”, നി​ത്യ​പ​രി​ച​യ​ഭാ​വ​ത്തിൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി സന്യ​സ്ഥാ​ശ്രമ അന്തേ​വാ​സി​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞു. പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ വന​വാ​സ​ക്കാ​ലം. കഠി​ന​ത​ട​വി​ന്റെ വ്യാ​ഴ​വ​ട്ട​ക്കാ​ലം. പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ പീ​ഡ​ന​കാ​ലം.

“അക്ഷ​യ​പാ​ത്ര​ത്തി​ലെ സ്ഥി​രം സസ്യ​ഭ​ക്ഷ​ണ​ല​ഭ്യ​ത​യിൽ പോ​ഷ​കാ​ഹാ​ര​ക്കു​റ​വു പ്ര​ക​ട​മാ​യി കണ്ടെ​ത്തിയ ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാർ മി​നി​ഞ്ഞാ​ന്നു രാ​ത്രി വി​ല​പി​ച്ചു് അനു​മ​തി വാ​ങ്ങി കാ​ള​ക്കു​ട്ട​നെ കയ​റ​ഴി​ച്ചു കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. തോലും കൊ​മ്പും എല്ലും അതാ ആ മൂ​ല​യിൽ. ജൈ​വ​മാ​ലി​ന്യം കൊ​ണ്ടു​പ്പോ​വു​മ്പോൾ കു​ഴി​ച്ചു​മൂ​ടൂ, കൗ​ര​വ​ചാ​ര​ന്മാർ വരു​മ്പോൾ അതു് കാ​ണ​ണ്ട.” അന്തേ​വാ​സി പ്ര​ഭാ​ത​പൂ​ജ​ക്കു് പൂ​പ​റി​ക്കാൻ മു​റ്റ​ത്തെ​ക്കി​റ​ങ്ങു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു തയ്യാ​റാ​വു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

“പണി​യാ​യു​ധ​ങ്ങൾ മൂർ​ച്ച​കൂ​ട്ടേ​ണ്ട പാ​ണ്ഡ​വർ പു​റം​തി​രി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു​വോ, യു​ദ്ധ​മേ​ഘ​ങ്ങൾ നി​റ​ഞ്ഞ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“അഞ്ചു​പേ​രി​ലൊ​രാൾ ഇന്നർ​ദ്ധ​രാ​ത്രി​യോ​ടെ കൗ​ര​വ​പ​ക്ഷ​ത്തേ​ക്കു് കൂ​റു​മാ​റു​മെ​ന്നു വാർ​ത്ത കേട്ട മുതൽ, അഞ്ചു​പേ​രും പര​സ്പ​രം ഒളി​ക​ണ്ണി​ട്ടു സം​ശ​യി​ക്ക​യാ​ണു്!”

“പെ​രു​മാ​റ്റ​ച്ച​ട്ട​ങ്ങ​ളു​ടെ പഠ​ന​സം​ഹിത ഭാ​വി​രാ​ജാ​ക്ക​ന്മാർ​ക്കാ​യി എഴു​താൻ താ​ത്വി​ക​ബോ​ധ​മു​ള്ള താ​ങ്കൾ​ക്ക​ന്ത്യ​പ​ദ​യാ​ത്ര​യിൽ ജീ​വ​നോ​ടെ കൂ​ടെ​കി​ട്ടി​യ​തു തെ​രു​വു​നായ!” പരി​താ​പ​ത്തോ​ടെ കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. മഹാ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യും മറ്റു​നാ​ലു പാ​ണ്ഡ​വ​രും ഒന്നൊ​ന്നാ​യി കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ണു മരി​ച്ചു, പറു​ദീ​സ​യി​ലേ​ക്കു മു​തിർ​ന്ന പാ​ണ്ഡ​വൻ വാഹനം കാ​ത്തു​നിൽ​ക്കു​ന്ന നേരം.

“അതു​വാ​യി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തി​ലും പറ്റി​യോ നി​ങ്ങൾ​ക്കു് പാ​ളി​ച്ച? വെ​ളി​യി​ട​വി​സർ​ജ്ജന ഇട​ങ്ങ​ളിൽ അല​ഞ്ഞു​ന​ട​ക്കു​ന്ന അഗ​തി​യ​ല്ല, ഇതു​ശ​രി​ക്കും കാലൻ, പറ​ഞ്ഞു​വ​ന്നാ​ലെ​നി​ക്കു ജൈവിക പി​താ​വാ​യി നി​ങ്ങൾ കാണണം. പാ​ണ്ഡു​പു​ത്ര​നെ​ന്ന നി​ല​യിൽ ഹസ്തി​ന​പു​രി രാ​ജാ​വായ എനി​ക്കെ​ങ്ങ​നെ കാലൻ അച്ഛ​നാ​യി​ട്ടു് വരു​മെ​ന്ന​ല്ലേ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ കൗ​തു​കം, അങ്ങ​നെ നി​ര​വ​ധി ദ്വാ​പ​ര​യുഗ വി​സ്മ​യ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു് യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ അഗ​തി​യാ​യും ഖാ​ണ്ഡ​വ​പ്ര​സ്ഥ​ത്തിൽ കു​ടി​യേ​റ്റ​ക്കാ​ര​നാ​യും ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തിൽ ചക്ര​വർ​ത്തി​യാ​യും വന​വാ​സ​ത്തിൽ കൗ​ര​വ​അ​ടി​മ​യാ​യും യാ​ത്ര​ചെ​യ്തു ഇതാ സ്വർ​ഗ്ഗ​രാ​ജ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കൊ​രു വാതിൽ തു​റ​ന്നു​കി​ട്ടി​യ​തും. കാലൻ ഉറ​പ്പു​ത​ന്ന, ശ്രേ​ണീ​ബ​ദ്ധ നട​പ​ടി​ക്ര​മ​മ​നു​സ​രി​ച്ചു, കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ണു​മ​രി​ക്കൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യിൽ​നി​ന്നു തു​ട​ങ്ങി ഭീ​മ​നിൽ അവ​സാ​നി​ക്കു​ന്ന​തും. പി​ന്നെ വി​ശ്വ​പ്ര​കൃ​തി​ക്കു​മു​മ്പിൽ മു​ട്ടു​മ​ട​ക്കി​യും മു​ട്ടു​കു​ത്തി​യും ഒരു ചോ​ദ്യം ചോ​ദി​ക്ക—എക്കാ​ല​വും വെ​ല്ലു​വി​ളി​യും അവ​മ​തി​യും തന്ന മോ​ശം​സ​ഹോ​ദ​ര​ങ്ങ​ളും പരി​വേ​ദ​ന​ക്കാ​രി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യും മണ്മ​റ​ഞ്ഞ​തോ​ടെ നീ സ്വാ​ത​ന്ത്രൻ, ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലേ​ക്കു തി​രി​ച്ചു​പോ​യി, നി​ല​വിൽ രാ​ജാ​വായ പരീ​ക്ഷി​ത്തിൽ​നി​ന്നും പി​ടി​ച്ചു​വാ​ങ്ങി​ക്കു​മോ നീ ചെ​ങ്കോൽ? ആ ചോ​ദ്യ​ത്തി​നു​ത്ത​രം തേ​ടു​ക​യാ​ണെൻ മനം. നി​ശ്ശ​ബ്ദത പാ​ലി​ക്കുക, കപ​ട​മെ​ന്നു നീ കരു​തു​ന്ന എന്റെ മന​സാ​ക്ഷി ഇതാ ഉണർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു!”

“ഇതെ​ന്താ കു​രു​വംശ രാ​ജ​മു​ദ്ര​യു​ള്ള സമ്മാ​ന​പ്പെ​ട്ടി​കൾ തീ​യി​ടാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന​തു്?”, ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം ചക്ര​വർ​ത്തി​നി രോഷം നി​യ​ന്ത്രി​ച്ചു ഭീ​മ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“നി​ന്റെ ജന്മ​ദി​ന​ത്തി​നു കൌരവർ കൊ​ടു​ത്ത​യ​ച്ച നൂറു സമ്മാ​ന​പ്പെ​ട്ടി​കൾ യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ കാ​ണാ​മ​റ​യ​ത്തു ഒളി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. ‘അതൊ​ന്നും ആരും തു​റ​ക്ക​രു​തു്, അതി​ന​ക​ത്തു് വി​ഷ​ജീ​വി​ക​ളെ കൌരവർ വച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്’ എന്നു് ഞാൻ താ​ക്കീ​തു് കൊ​ടു​ത്ത​പ്പോൾ, ‘എന്നാൽ നീയതു പാ​ഞ്ചാ​ലി കാണും മു​മ്പു് തന്നെ വാ​രി​ക്കൂ​ട്ടി തീ​യി​ടൂ’ എന്നു് യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ തി​ര​ക്കു​പി​ടി​ച്ച കല്പ്പി​ച്ചു! അധാർ​മ്മി​ക​മെ​ങ്കി​ലും ധർ​മ്മ​പു​ത്ര​രു​ടെ ഹിതം നോ​ക്കി​യ​ല്ലേ പറ്റൂ.”

“ഈ ഭാ​ഗ​ത്തൊ​ക്കെ വരു​ന്ന​തു് ആദ്യ​മാ​യാ​ണോ?”, അന്യ​ദേ​ശ​ക്കാ​ര​നെ​ന്നു വ്യ​ക്ത​മാ​യും തോ​ന്നിയ യു​വ​സൈ​നി​ക​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക അതി​ശ​യോ​ക്തി കലർ​ന്ന ആം​ഗ്യ​ച​ല​ന​ങ്ങ​ളോ​ടെ ആഹ്ലാദ ഭാ​വ​ത്തിൽ ചോ​ദി​ച്ചു, “പാ​ള​യ​ത്തി​ലും പോർ​ക്ക​ള​ത്തി​ലും നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പദ​വി​ക്ക​നു​സൃ​ത​മായ തോതിൽ സൗ​ക​ര്യ​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ കി​ട്ടു​ന്നു​ണ്ടോ?”

“നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്രി​യ​രാ​ജ​കു​മാ​രൻ ദു​ര്യോ​ധ​ന​ന്റെ സം​ഘാ​ട​ക​മി​ക​വു് പോർ​ക്ക​ള​ത്തിൽ നേ​രി​ട്ടു് കണ്ട​പ്പോൾ ‘ഞെ​ട്ടി​ത്തെ​റി​ച്ചു’. ഏതിനം പോ​രാ​ട്ട​വേ​ദി​യിൽ പോ​യാ​ലും, മാ​ര​കാ​യു​ധ​ങ്ങൾ അമ്പു, കു​ന്തം, വാൾ, ഗദ കാ​ര്യ​ക്ഷ​മ​മായ ശത്രു​സം​ഹാ​ര​ത്തി​ന​വി​ടെ ക്ര​മീ​ക​ര​ണം കാണും. അതു​കൊ​ണ്ടു് വധോർ​ജ്ജം ഊക്കിൽ ഞങ്ങൾ ഉള്ള​നേ​ര​മൊ​ക്കെ പ്ര​യോ​ഗി​ക്കും. കി​ട​ക്കാൻ വൃ​ത്തി​യു​ള്ള പായ, ഉണ്ണാൻ കാള ഇറ​ച്ചി പൊ​രി​ച്ച​തു്, നീ​ന്താൻ ശു​ദ്ധ​ജല കു​ളി​ക്ക​ട​വു​കൾ, രാ​ത്രി ഉടു​തു​ണി​യാൽ കണ്ണു് രണ്ടും കെ​ട്ടു​മ്പോൾ, ആസ്വാ​ദ​ന​ര​തി. തു​റ​ന്നു പറ​യ​ട്ടെ, സൈ​ന്യ​ത്തിൽ ചേർ​ന്ന​ശേ​ഷം ഇപ്പോ​ഴാ​ണു് കാലനു കു​ട​പി​ടി​ക്കു​ന്ന പണി ശരി​ക്കും ആർ​മാ​ദി​ക്ക​ലാ​ണെ​ന്നു അന്തഃ​രം​ഗം പറ​യു​ന്ന​തു്. ധൃ​തി​യു​ണ്ടു് ഇന്നു് കൊയ്ത തല​ക​ളു​ടെ കണ​ക്കു​ബോ​ധി​പ്പി​ച്ചു വേണം, നെ​ഞ്ചിൽ പറ്റി​പ്പി​ടി​ച്ച ശത്രു​ചോര, യമു​ന​യിൽ ഒന്നു് മനം​നി​റ​യെ നീ​ന്തി തേ​ച്ചു​മാ​ച്ചു​ക​ള​യാൻ, ആസ്വാ​ദ​ന​ര​തി​ചെ​യ്യാൻ വരു​ന്ന​വൾ​ക്കെ​ന്തോ, ചോ​ര​പ്പാ​ടു​ക​ണ്ടാൽ ഒരു വി​റ​ങ്ങ​ലി​പ്പു്!”

“ആരോപണ വി​ധേ​യ​രായ തെ​മ്മാ​ടി​ക്കൂ​ട്ട​ത്തെ ഗാ​ന്ധാ​രി വഴി​വി​ട്ടു് സം​ര​ക്ഷി​ക്കു​ന്നു! മു​ഖ​പ്ര​സം​ഗം ശ്ര​ദ്ധ​യിൽ പെ​ട്ടു​വോ?”, യു​ദ്ധ​കാ​ര്യ ലേഖകൻ ഹസ്തി​ന​പു​രി നീ​തി​പ​തി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“ആണു​ങ്ങൾ​ക്കു് പ്ര​വേ​ശ​നം പരി​മി​ത​പ്പെ​ടു​ത്തിയ ചൂ​താ​ട്ട​സ​ഭ​യിൽ ഇടി​ച്ചു​ക​യ​റി, അഭി​ജാ​ത​പു​രു​ഷ​സാ​ന്നി​ധ്യ​ത്തെ പ്ര​ലോ​ഭി​പ്പി​ച്ച ലൈം​ഗി​ക​ആ​രോ​പ​ണം നേ​രി​ട്ട ‘അല്പ​വ​സ്ത്ര ദ്രൗ​പ​ദി’യെ കു​റി​ച്ചാ​ണോ സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​തു? പെ​രു​മാ​റ്റ​ദൂ​ഷ്യ​ത്താൽ പൗ​രാ​വ​കാ​ശം നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു വന​വാ​സ​ത്തി​നു​പോയ, അവളും ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാ​രും നി​ല​വിൽ അടി​മ​ക​ളാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു് നീ​തി​ന്യാ​യ​പ​രി​ധി​യിൽ വരു​ന്ന​വ​ര​ല്ല. നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മാ​ധ്യ​മ​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തിൽ ‘സ്വ​ഭാ​വ​ദൂ​ഷ്യ’മുള്ള ആൺ പത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​കർ ഉണ്ടെ​ങ്കിൽ, പരാതി അയ​ക്കൂ. പരി​ശോ​ധി​ക്കാം. സു​ര​ക്ഷി​ത​തൊ​ഴി​ലി​ടം കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​ക്കു് ആണ​ധി​കാ​രി​കൾ നി​ഷേ​ധി​ക്കു​ന്ന​തു് കൊ​ണ്ട​ല്ലേ ആ പാവം, പകൽ മു​ഴു​വൻ ഹസ്തി​ന​പു​രി കൊ​ട്ടാ​ര​സ​മു​ച്ച​യ​ത്തിൽ തി​ണ്ണ​നി​ര​ങ്ങി കു​ലീ​ന​രാ​ജ​സ്ത്രീ​ക​ളെ കു​റി​ച്ചു് അപ​വാ​ദ​ങ്ങൾ നി​ത്യ​വും നഗ​ര​വീ​ഥി​ക​ളി​ലെ. ആൾ​ത്തി​ര​ക്കി​നെ സന്തു​ഷ്ട​രാ​ക്കാൻ ചു​വ​രെ​ഴു​ത്തു​പ​ത്ര​ത്തിൽ എഴു​തി​വ​ക്കു​ന്ന​തു?”

“സദ​സ്സു് ശു​ഷ്ക​മെ​ന്നു തോ​ന്നി​യ​പ്പോൾ പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​വേ​ദി​യിൽ കയറാൻ പ്ര​തി​രോ​ധ​വ​കു​പ്പു​മേ​ധാ​വി തയാ​റാ​യി​ല്ല? കണ്ണു​രു​ട്ടി​യും യാ​ചി​ച്ചും കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​ക​ളെ സദ​സ്സിൽ എത്തി​ച്ച​ശേ​ഷ​മേ ഭീമൻ ചട​ങ്ങു തു​ട​ങ്ങി​യു​ള്ളൂ എന്നൊ​ക്കെ ശരി​യെ​ങ്കിൽ എങ്ങ​നെ വാ​യി​ച്ചെ​ടു​ക്ക​ണം?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചാ​ര​വ​കു​പ്പു​മേ​ധാ​വി നകു​ല​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“ദു​ര്യോ​ധന ജീ​വ​ത്യാ​ഗ​ത്തി​ന്റെ വി​കാ​ര​നിർ​ഭര അനു​സ്മ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്ന​ല്ലോ. പാ​ഞ്ചാ​ലി അധ്യ​ക്ഷ എന്നു് കേ​ട്ട​പ്പോൾ ധാ​രാ​ളം പേ​രെ​ത്തി. ഭീ​മ​നാ​ണു് മു​ഖ്യ​പ്ര​ഭാ​ഷ​ക​നെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ പാ​ത്തും പതു​ങ്ങി​യും ഇറ​ങ്ങി​പ്പോ​യി. സൗ​ജ​ന്യ​ധാ​ന്യം വാ​ഗ്ദാ​നം ചെ​യ്താ​ണു് അമ്പ​തോ​ളം കൗ​ര​വ​രാജ വി​ധ​വ​ക​ളെ കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന​തു്. കൗ​ര​വ​രെ ഒന്നൊ​ന്നാ​യി കൊ​ന്നു​കൊ​ല​വി​ളി​ച്ച പോ​രാ​ട്ട​സ്മ​ര​ണ​കൾ ഗദ ഉയർ​ത്തി​പി​ടി​ച്ചു നാടൻ ചേ​രു​വ​ക​ളോ​ടെ വർ​ണ്ണി​ച്ച​പ്പോൾ, യു​ദ്ധ​വി​ധ​വ​കൾ ബോധം കെ​ട്ടു എന്നു​പ​റ​യു​ന്നു​ണ്ടു് ചിലർ. അതൊ​ന്നും ശ്ര​ദ്ധി​ക്കാ​തെ കത്തി​ക്ക​യ​റി​യ​തോ​ടെ, പാ​ഞ്ചാ​ലി ഇറ​ങ്ങി​പ്പോ​യി, യു​ദ്ധ​സ്മ​ര​ണ​യിൽ പരി​സ​ര​ബോ​ധം നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ഭീ​മ​നു് ശ്രോ​താ​വാ​യി ഈ മാ​ദ്രി​പു​ത്ര​നും!” യു​ധി​ഷ്ഠിര ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മ​ല്ല ഭീമൻ എന്ന അപാ​യ​ക​ര​മായ ധ്വ​നി​യാ​യി​രു​ന്നു നകു​ല​പ്ര​തി​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ കാതൽ.

ഗം​ഭീ​ര​മാ​യൊ​രു കഥ​യു​ണ്ടു് എന്നു് നാ​ട​കീ​യ​മാ​യി അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ട്ട​തു​കൊ​ണ്ടു് ഒരു കാ​ര്യ​വു​മി​ല്ല, ഉള്ളിൽ ഉള്ള​തു് എഴുതി തു​ട​ങ്ങു​മ്പോൾ, ഓരോ നി​മി​ഷ​വും ഞെ​ട്ട​ലോ​ടെ, ഒരു കാ​ഴ്ച​ക്കാ​ര​നെ പോലെ, അറി​യു​ക​യാ​ണു്, എനി​ക്കി​ത്ര​യും​നാൾ നന്നേ പരി​ചി​ത​രാ​യി​രു​ന്ന ഓരോ കഥാ​പാ​ത്ര​വും, ഇപ്പോൾ പു​തു​താ​യി നിർ​മ്മി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​നൊ​പ്പം, കു​ത​റി​യും ദി​ശ​മാ​റി​യും, എന്റെ പി​ടി​വി​ട്ടു​പോ​വു​ന്ന​ല്ലോ. കഥ ആദ്യ​ക​ര​ടു എഴു​തി​ത്തീ​രു​മ്പോൾ ഞാൻ വി​സ്മ​യ​ത്തോ​ടെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു, പു​ക​മൂ​ടിയ കഥാ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ള​ല്ല, ഇവർ, സ്വ​യം​ഭ​ര​ണാ​വ​കാ​ശ​മു​ള്ള സ്വ​ത​ന്ത്ര​ജീ​വി​കൾ!

“എല്ലാ​വർ​ക്കും ഒരു​പോ​ലെ കി​ട്ടാ​വു​ന്ന​ത​ല്ലേ ധാ​ന്യാ​ഹാ​രം? ഭീമനു മാ​ത്രം എന്താ മൃ​ഗ​മാം​സം?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. വന​വാ​സ​ക്കാ​ല​ത്തെ ഊട്ടു​പുര.

“ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലെ കാർ​ഷി​ക​ഭ​വ​ന​ങ്ങ​ളിൽ ധാ​ന്യ​ശേ​ഖ​രം കു​റ​യു​മ്പോൾ, പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ അക്ഷ​യ​പാ​ത്ര ഭക്ഷ​ണ​ല​ഭ്യ​ത​യിൽ കാ​ണു​ന്ന കാ​ലി​ക​മായ പ്ര​തി​ഭാ​സം എന്ന​തിൽ കവി​ഞ്ഞൊ​രു ‘മാ​യി​ക​പ്ര​ദർ​ശ​നം’ ഭീമൻ അതി​ലൂ​ടെ നട​ത്തി എന്നൊ​ന്നും നി​ങ്ങൾ കൗ​ര​വ​രു​ടെ മു​മ്പിൽ പ്ര​ച​രി​പ്പി​ക്ക​രു​ത​തേ. വി​ത്തു് തി​ന്നി​ട്ടും പട്ടി​ണി മാ​റാ​തെ, കർഷകർ, മൃ​ഗ​ങ്ങ​ളെ വെ​ട്ടി ഇറ​ച്ചി വേ​വി​ക്കു​മ്പോൾ. ഒരു ഭാഗം ഈ അക്ഷ​യ​പാ​ത്ര​ത്തിൽ പ്ര​കൃ​തി നി​യ​മ​മ​നു​സ​രി​ച്ചു സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യും വന്നു ചേരും”, മറ്റു​ള്ള​വ​രു​മാ​യി പങ്കി​ടാൻ മെ​ന​ക്കി​ടാ​തെ മാ​ട്ടി​റ​ച്ചി ആർ​ത്തി​യോ​ടെ ചവ​ക്കു​ന്ന​ഭീ​മ​നു് വേ​ണ്ടി നകുലൻ മാം​സ​ള​മാ​യൊ​രു ദർശനം വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു.

“പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട​വൻ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ട രീ​തി​യിൽ പരാ​തി​യു​ണ്ടോ? ഇപ്പോ​ഴും?”, ദു​ഖ​മാ​ച​രി​ക്കു​ന്ന ദു​ര്യോ​ധ​ന​വി​ധ​വ​യോ​ടു കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഭീമൻ ദു​ര്യോ​ധ​ന​വ​ധം പാ​ടി​ന​ട​ന്ന​രീ​തി​യിൽ രോ​ഷ​മു​ണ്ടു്. ധീ​ര​യു​ദ്ധ​നാ​യ​കൻ ഭീ​മ​ഗ​ദാ​പ്ര​ഹ​ര​ത്തിൽ നടു​വൊ​ടി​ഞ്ഞു​വീ​ണു എന്ന പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ അവ​കാ​ശ​വാ​ദം അതി​ശ​യോ​ക്തി​ക​ലർ​ന്ന​താ​യി. ചതു​പ്പു​നി​ല​ത്തു പു​ത​ഞ്ഞു​വീ​ണു ഉടൽ ചലി​ക്കാ​നാ​വാ​തെ, ദു​ര്യോ​ധ​നൻ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ സാ​ന്നി​ധ്യ​ത്തിൽ വാ​വി​ട്ടു​നി​ല​വി​ളി​ച്ചു എന്ന വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്ത​ലി​നു​മു​ണ്ടൊ​ര​ധാർ​മി​കത. വി​ഷ​വ​സ്തു സൈ​നി​ക​വ​സ്ത്ര​ത്തിൽ കരു​തി​മാ​ത്ര​മേ ദു​ര്യോ​ധ​നൻ സമാ​ധാ​ന​കാ​ല​ത്തു​പോ​ലും വീ​ടു​വി​ട്ടു​പു​റ​ത്തേ​ക്കി​റ​ങ്ങാ​റു​ള്ളു. വി​ട്ടു​വീ​ഴ്ച​യി​ല്ലാ​ത്ത ആത്മാ​ഭി​മാ​ന​ത്തോ​ടെ വേണം മര​ണ​വു​മെ​ന്ന നി​ശ്ച​യ​ദാർ​ഢ്യ​ത്തോ​ടെ​യു​ള്ള ആ സാ​ഹ​സിക ജീ​വി​ത​ത്തെ കേ​വ​ല​മൊ​രു ഭീ​രു​മ​ര​ണ​മാ​യി പൊ​തു​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ കൊ​ല​യാ​ളി​ഭീ​മൻ ആടി​പ്പാ​ടി ആസ്വ​ദി​ക്കു​ന്നു എന്ന​താ​ണു് കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര വി​ധ​വ​ക​ളു​ടെ യാതന!”

“മഹാ​റാ​ണി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ​ന്നു​പ​ചാ​ര​പൂർ​വ്വം കൊ​ട്ടാ​ര​ഭാ​ഷ​യിൽ പരാ​മർ​ശി​ക്കേ​ണ്ട നി​ങ്ങൾ ‘മു​ത്ത​ശ്ശി’ എന്ന സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​രു​ടെ ഗാർ​ഹി​ക​പ​ദ​മു​പ​യോ​ഗി​ച്ചു പര​സ്യ​മാ​യി അപ​മാ​നി​ച്ചു എന്ന പരാ​തി​യു​മാ​യി പു​ക​യു​ക​യാ​ണ​ല്ലോ പാവം പാ​ണ്ഡ​വ​ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങൾ. കു​രു​വംശ കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ വളർ​ന്നു ഇത്ര​മാ​ത്രം വലു​താ​യി​ട്ടും, കറ​തീർ​ന്ന കുലീന പെ​രു​മാ​റ്റ​ക്ര​മം കൃ​പാ​ചാ​ര്യ​നിൽ നി​ന്നു് നി​ങ്ങൾ പഠി​ച്ചി​ല്ലേ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പരീ​ക്ഷി​ത്തി​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“കൊ​ച്ച​നു​ജ​ത്തി എന്നെ​നി​ക്കു വി​ളി​ക്കാ​നാ​വു​മോ, അച്ഛ​ന്റെ അച്ഛൻ അർ​ജ്ജു​ന​ന്റെ ആദ്യ​ഭാ​ര്യ​യെ? കാ​ല​മൊ​ക്കെ എല്ലാ​വർ​ക്കും കു​തി​ച്ചു മു​ന്നേ​റി. ഞാ​നി​പ്പോൾ കൃ​പാ​ചാ​ര്യ​ന്റെ ശി​ഷ്യ​നൊ​ന്നു​മ​ല്ല വയ​സ്സു് മു​പ്പ​ത്തി​യ​ഞ്ചു കഴി​ഞ്ഞി​ല്ലേ. അന്ന​ന്ന​ത്തെ അപ്പ​ത്തി​നു് നി​ങ്ങ​ളു​ടെ നെ​ട്ടോ​ട്ട​ത്തിൽ കൊ​ല്ല​ങ്ങൾ പറ​ക്കു​ന്ന​തു് ശ്ര​ദ്ധ​യിൽ​പെ​ട്ടി​ല്ല അല്ലെ? എന്നാൽ മു​ത്ത​ശ്ശി എന്ന പരു​ക്കൻ പരാ​മർ​ശ​മൊ​ന്നു​മ​ല്ല പാ​ഞ്ചാ​ലീ​പ​രി​ഭ​വ​ത്തി​നു പി​ന്നിൽ. പ്രാ​യ​ക്കൂ​ടു​തൽ കാരണം നീണ്ട സു​ഖ​ചി​കി​ത്സ​ക്കു് മല​ഞ്ചെ​രു​വിൽ പോ​വേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നെ, അധി​കാ​ര​ത്തിൽ നി​ന്നു് വലി​ച്ചു താ​ഴെ​യി​ടാൻ മറ്റു പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ രഹ​സ്യ​സ​ഹാ​യം തേ​ടു​ക​യാ​ണു് പാ​ഞ്ചാ​ലി. കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി എന്ന പദവി ഞാൻ സ്ഥാന ത്യാ​ഗം ചെ​യ്തു കി​ട്ടി​യാൽ, പാ​ഞ്ചാ​ലി​പ​ട്ടാ​ഭി​ഷേ​കം എളു​പ്പ​ത്തി​ലാ​വും എന്ന​റി​യു​ന്നു. രാ​ജ​സ്നേ​ഹി​യായ എന്റെ അമ്മ വി​രാ​ട​രാ​ജ​കു​മാ​രി ഉത്തര, പക്ഷേ, ഈ കു​ടി​ല​നീ​ക്കം യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നെ രഹ​സ്യ​മാ​യി അറി​യി​ച്ച​പ്പോൾ, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ തൽ​ക്ഷ​ണം വീ​ട്ടു തട​ങ്ക​ലിൽ ആക്കി​എ​ന്ന​താ​ണു് ആശ്വാ​സം. ‘പു​ക​യു​ന്ന’ മറ്റു പാ​ണ്ഡ​വ​ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ളെ യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ ഹി​മാ​ലയ ചു​രം​കാ​വൽ​ക്കാ​രാ​ക്കി അയ​ക്കാ​നും പദ്ധ​തി​യി​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. അതോടെ കൗ​ന്തേയ ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പു​ക​ച്ചിൽ മാറും ഞാൻ അധി​കാ​ര​ത്തി​ലും വരും!”

“കൊ​ട്ടാ​ര​വി​രു​ന്നിൽ ലിം​ഗ​നീ​തി​യെ കു​റി​ച്ചു് നി​ങ്ങൾ സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​തു് ഇന്ന​ലെ കേ​ട്ടു. ലിം​ഗ​നീ​തി​നിർ​വ​ഹ​ണ​ത്തിൽ, സ്വ​ന്തം കാ​ര്യം എങ്ങ​നെ? പാ​ണ്ഡ​വർ അഞ്ചു​പേ​രും ‘ദേഹി ദേഹം വിടും വരെ’ വി​രൽ​ന​ഖം​ക​ടി​ച്ചു കാ​ത്തി​രി​ക്കേ​ണ്ടേ, സ്വയം മഹാ​റാ​ണി​യാ​വാൻ? അതോ, കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി പരീ​ക്ഷി​ത്തി​ന്റെ പി​ന്നിൽ വേണോ ഒതു​ങ്ങി​നിൽ​ക്കാൻ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. പാ​ണ്ഡ​വർ രാ​ജ​ഭ​ര​ണ​സേ​വ​നം നാ​ടി​നു പു​നർ​സ​മർ​പ്പി​ച്ച ദിവസം.

“വാർ​ധ​ക്യ​സ​ഹ​ജ​മായ വല്ലാ​യ്മ​യി​ല്ലാ​ത്ത​വർ വാ​ന​പ്ര​സ്ഥ​ത്തി​നു് പോയ കീ​ഴ്‌​വ​ഴ​ക്കം ഇല്ലേ? പാ​ണ്ഡു എങ്ങ​നെ​യാ​ണു് സിം​ഹാ​സ​നം ഉപേ​ക്ഷി​ച്ചു വന​ത്തിൽ പോ​യ​തു്? കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി ദേ​വ​വൃ​ത​നു് ചെ​ങ്കോൽ കൊ​ടു​ക്കാൻ മഹാ​രാ​ജാ​വു് ശന്ത​നു​വി​നു് സാ​ധി​ച്ചോ? അധി​കാ​രം ഏറ്റെ​ടു​ക്കാൻ തക്ക അവസരം വരു​മ്പോൾ, രാ​ജ​പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തി​നു് വഴ​ങ്ങി​ക്കൊ​ടു​ക്കാ​തെ, പു​തു​സാ​ധ്യത പരി​ശോ​ധി​ച്ചു് മു​ന്നോ​ട്ടു പോയ മീൻ​കാ​രി സത്യ​വ​തി​യാ​ണു്, പ്ര​തി​ജ്ഞ പാ​ലി​ച്ച ഭീ​ഷ്മ​ര​ല്ല, ആധു​നിക രാ​ജ്യ​ത​ന്ത്ര​ത്തി​ന്റെ ഉദാ​ത്ത​മാ​തൃക എന്നേ തക്ഷ​ശി​ല​യിൽ നി​ന്നു് വന്ന വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​ക​ളോ​ടു് സാ​ന്ദർ​ഭി കമായി പറ​ഞ്ഞു​ള്ളു. പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കി​ട​യിൽ കി​രീ​ട​ത്തി​നാ​യി വടം​വ​ലി​യു​ള്ള​പ്പോൾ, പാ​ഞ്ചാ​ലി അധി​കാ​ര​മോ​ഹി എന്ന നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തീ​തി​നിർ​മി​തി വേണ്ട!”

“കാ​ഴ്ച​പ​രി​മി​തി​യു​ള്ള​വർ​ക്കെ​തി​രെ ആരോ​പ​ണം! കൗ​ര​വ​രാജ കു​മാ​രി​ക​ളിൽ നി​ന്നും ചാ​ര​വ​കു​പ്പു​മേ​ധാ​വി നകുലൻ ‘നിർ​മ്മി​ച്ചെ’ടു​ത്തു​വോ പരാതി?”, അര​നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​കാ​ലം ഹസ്തി​ന​പു​രി​യെ നയി​ച്ചു് വാർ​ധ​ക്യ​ത്തിൽ കാ​ട്ടി​ലേ​ക്കു് അന്തി​മ​യാ​ത്ര​ക്കൊ​രു​ങ്ങു​ന്ന മുൻ​മ​ഹാ​രാ​ജാ​വി​നോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“അന്ധ​നെ​ന്ന നി​ല​യിൽ അർ​ഹ​ത​യി​ല്ലാ​ത്ത ആനു​കൂ​ല്യ​മൊ​ന്നും ധർ​മ്മ​പു​ത്ര​രു​ടെ ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തിൽ​നി​ന്നും പ്ര​തീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. വയോ​ജ​ന​സൗ​ഹൃ​ദ​മാ​യി​രി​ക്ക​ട്ടെ പാ​ണ്ഡ​വ​അ​ന്വേ​ഷ​ണം എന്നും പറ​യു​ന്നി​ല്ല. രാ​ഷ്ട്ര​ത്തി​ന്റെ പര​മാ​ധി​കാ​രം കാ​ത്തു​സൂ​ക്ഷി​ക്കാൻ നൂറു മക്ക​ളെ ബലി​കൊ​ടു​ത്ത അച്ഛൻ എന്നു് യു​ദ്ധ​മേ​നി​യും പറ​യു​ന്നി​ല്ല. ജന്മ​ദി​ന​ത്തിൽ ഗാ​ന്ധാ​രി ഒരു​ക്കിയ സ്നേ​ഹ​വി​രു​ന്നി​നു കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ വന്നു ഓടി​ച്ചാ​ടി കുറെ കു​ട്ടി​കൾ കൂ​ട്ടം കൂടി ചു​റ്റും നൃ​ത്തം ചെ​യ്തു മധുരം നു​ള്ളി​ത്ത​രു​മ്പോൾ, അരു​താ​ത്ത​യി​ട​ങ്ങ​ളിൽ വി​ര​ലു​കൾ സ്പർ​ശി​ച്ചെ​ങ്കിൽ മനഃ​പൂർ​വ്വ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. വാ​ന​പ്ര​സ്ഥ​ത്തിൽ പോ​വു​ന്ന ഞാൻ പ്ര​ബു​ദ്ധ​വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്കു​റ​പ്പു തരു​ന്നു—പാ​ണ്ഡ​വ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ലെ കു​ബു​ദ്ധി​കൾ കെ​ട്ടി​ച്ച​മ​ച്ച ആരോ​പ​ണം സത്യ​മെ​ങ്കിൽ, അഭി​ശ​പ്ത​വ്യാ​സ​പു​ത്രൻ കരി​ക്ക​ട്ട​യാ​വ​ട്ടെ!”, ഗാ​ന്ധാ​രി കു​ന്തി വി​ദു​രർ എന്നി​വർ​ക്കൊ​പ്പം പടി​യി​റ​ങ്ങു​മ്പോൾ, മട്ടു​പ്പാ​വിൽ ഒരാൾ നാ​ലു​വൃ​ദ്ധ​രു​ടെ​യും വന​വാ​സ​യാ​ത്ര കരു​ത​ലോ​ടെ നി​രീ​ക്ഷി​ച്ചു. വയ​സ്സാ​യ​വ​രിൽ​നി​ന്നും കൊ​ട്ടാ​രം ഒഴി​ഞ്ഞു കി​ട്ടി എന്നു​മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ശവ​മ​ട​ക്കി​നു വരാ​വു​ന്ന പണ​ച്ചെ​ല​വും സമ​യ​ന​ഷ്ട​വും ഒഴി​വാ​ക്കി​ക്കി​ട്ടി​യ​തിൽ സന്തു​ഷ്ട​നാ​യി​രു​ന്നു മാ​ദ്രി​പു​ത്രൻ!

“രാ​ജാ​വി​നെ മു​ഖം​കാ​ണി​ക്കാൻ എളി​മ​യോ​ടെ വരി​നി​ന്ന കർഷക പെൺ​കു​ട്ടി​ക​ളോ​ടെ​ന്താ ധർ​മ്മ​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണം?”, മു​ട്ടു​കു​ത്തി കൈ​മു​ത്തി കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര പാ​ണ്ഡവ ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന്റെ ആദ്യ​ദി​ന​ങ്ങൾ.

“കഷ്ട​പ്പാ​ടു് കേ​ട്ടു് കദ​ന​ഭാ​ര​ത്താൽ ഞാ​നൊ​ന്നു് കണ്ണു​വെ​ട്ടി​ച്ച​തിൽ ആ പാ​വ​ങ്ങൾ എന്തു​പി​ഴ​ച്ചു! കർ​ഷ​ക​കു​ടും​ബം നേ​രി​ട്ട ദൗർ​ഭാ​ഗ്യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ച​വർ പറ​യു​ന്ന​തു​കേ​ട്ടു് ഞാൻ ഞെ​ട്ടി. ആകെ വരു​മാ​ന​സ്രോ​ത​സ്സാ​യി​രു​ന്നു കരി​മ്പു​കൃ​ഷി​യി​ട​ങ്ങൾ, ആലോ​ച​ന​യി​ല്ലാ​തെ, ദു​ന്മാർ​ഗി​യായ അച്ഛൻ പണ​യം​വ​ച്ചു് ചൂ​താ​ടി തോ​റ്റ​പ്പോൾ, രക്ത​ബ​ന്ധു​കൂ​ടി​യായ വിജയി ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ടു​ന്നു പണ​യ​ഭൂ​മി​യു​ടെ അവ​കാ​ശം കൈ​മാ​റി കു​ടും​ബം നാ​ടു​വി​ട​ണം! കു​ടും​ബ​നാ​ഥ​നെ​ന്ന ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ​ബോ​ധ​മി​ല്ലാ​തെ ഭൂ​സ്വ​ത്തു പണ​യം​വ​ച്ചു് ചൂ​താ​ടി, ഭാ​ര്യ​യെ​യും മക്ക​ളെ​യും വഴി​യാ​ധാ​ര​മാ​ക്കു​ന്ന കൊ​ള്ള​രു​താ​ത്ത​വർ​ക്കു മേ​യാ​നു​ള്ള​ത​ല്ല ധർ​മ്മ​പു​ത്ര​രു​ടെ ഹസ്തി​ന​പു​രി സാ​മ്രാ​ജ്യം എന്ന​വ​രെ ബോ​ധ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി കു​ട്ടി​ക​ളെ വീ​ട്ടി​ലേ​ക്ക​യ​ച്ചു. എന്താ, ഇത്ര​യൊ​ക്കെ വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചി​ട്ടും ചോ​ദ്യ​ഭാ​വം, അവി​ശ്വാ​സ​ത്തി​ന്റെ കരി​നി​ഴ​ലാ​ട്ടം? ചൂ​താ​ട്ടം അപ​ല​പ​നീ​യ​മായ സാ​മൂ​ഹ്യ​തി​ന്മ എന്നു് ഞാൻ ഇട​നെ​ഞ്ചിൽ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കു​മ്പോൾ, ‘ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക’യുടെ ചോര തി​ള​ക്കേ​ണ്ട​ത​ല്ലേ?”

“വീ​ര​മൃ​ത്യു​വ​രി​ച്ച സൈ​നി​ക​രു​ടെ അവ​കാ​ശി​കൾ​ക്കു് കൊ​ട്ടാ​ര​വ​രു​മാ​ന​ത്തി​ന്റെ ആദ്യ​പ​ങ്കു കൃ​ത​ജ്ഞ​ത​യോ​ടെ വീ​തി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നൊ​രു വി​ശി​ഷ്ട സമ്പ്ര​ദാ​യം നി​ല​വി​ലു​ള്ള ഗം​ഗാ​ത​ട​ത്തിൽ, പാ​ണ്ഡ​വർ എന്താ​ണു് കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​ക​ളോ​ടു് ചെ​യ്ത​തു്? പാ​തി​രാ​മി​ന്ന​ലാ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ സ്ത്രീ​ക​ളെ​യും കു​ട്ടി​ക​ളെ​യും കു​ടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ച്ചു, കാ​രാ​ഗൃ​ഹ​ത്തിൽ പു​ന​ര​ധി​വാ​സം! വെ​ള്ള​വും വെ​ളി​ച്ച​വും ഇല്ലാ​തെ നൂ​റോ​ളം വി​ധ​വ​ക​ളും പു​ത്ര​വി​ധ​വ​ക​ളും അവി​വാ​ഹി​ത​പു​ത്രി​മാ​രും ചക്ര​ശ്വാ​സം വലി​ക്കുക! കണ്ണിൽ ചോ​ര​യി​ല്ലാ​ത്ത ക്രൂ​രത പാ​ണ്ഡ​വർ ചെ​യ്യു​ന്ന​തിൽ കു​ഴ​പ്പ​മി​ല്ല എന്നാൽ നി​ങ്ങ​ളെ​പ്പോ​ലൊ​രു സം​സ്കാ​ര​സ​മ്പ​ന്ന​യായ സ്ത്രീ എങ്ങ​നെ വച്ചു​പൊ​റു​പ്പി​ക്കു​ന്നു?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക നി​യു​ക്ത​റാ​ണി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. രാ​ജ്യ​ഭ​ര​ണ​ത്തിൽ ഉന്നത വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം നേടാൻ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​ജേ​താ​ക്കൾ, യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നും സം​ഘ​വും, ഭീഷ്മ ശര​ശ​യ്യ​യിൽ തമ്പ​ടി​ക്കു​ന്ന സം​ഘർ​ഷ​ദി​ന​ങ്ങൾ.

“അഞ്ചു മക്ക​ളെ​യും പി​താ​വി​നെ​യും സഹോ​ദ​ര​നെ​യും പാ​തി​രാ​വിൽ പാ​ള​യ​ത്തി​ലെ കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ ഇടി​ച്ചു​ക​യ​റി കൊ​ല്ലാൻ ആജ്ഞ​കൊ​ടു​ത്ത​ല്ലേ അവ​സാ​ന​ത്തെ കൗ​ര​വ​നായ ദു​ര്യോ​ധ​നൻ അന്ത്യ​ശ്വാ​സം വലി​ച്ച​തു്? ഞങ്ങ​ളെ പോർ​ക്ക​ള​ത്തിൽ ബന്ദി​ക​ളാ​ക്കി ജീ​വി​താ​ന്ത്യം​വ​രെ പാർ​പ്പി​ക്കാൻ വേ​ണ്ടി​യാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ വെ​ള്ള​വും വെ​ളി​ച്ച​വു​മി​ല്ലാ​ത്ത കാ​രാ​ഗൃ​ഹം അതി​വേ​ഗം നിർ​മ്മി​ച്ചെ​ടു​ത്ത​തും, ഇരുളറ ഓരോ പാ​ണ്ഡ​വ​നു നാ​മ​ക​ര​ണം ചെ​യ്ത​തും? മൊ​ത്തം ഹസ്തി​ന​പു​രി​യു​ടെ ഭണ്ഡാ​രം കൊ​ള്ള​യ​ടി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ കൗ​ര​വ​ഭാ​ര്യ​മാ​രു​ടെ നാ​ടു​ക​ളി​ലേ​ക്കു, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യു​ദ്ധം തു​ട​ങ്ങും​മു​മ്പു് തന്നെ, സു​ര​ക്ഷി​ത​മാ​യി എത്തി​ച്ച​തു്? ഞങ്ങൾ വന്നു അര​മ​ന​യിൽ കറ​ങ്ങി​നോ​ക്കു​മ്പോൾ എന്താ​ണു് കണ്ട​തു് ? ഞെ​ണു​ങ്ങിയ ചോർ​ച്ച​പ്പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളും ആർ​ക്കും വേ​ണ്ടാ​ത്ത വൃ​ദ്ധ​ജ​ന​ങ്ങ​ളും. എന്നി​ട്ടും, ആചാ​രം​പാ​ലി​ച്ചു യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ ധൃ​ത​രാ​ഷ്ടർ ഉൾ​പ്പെ​ടെ വൃ​ദ്ധ​ജ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു മു​മ്പിൽ സാ​ഷ്ടാം​ഗം നമ​സ്ക​രി​ക്കു​മ്പോൾ, കൺ​കെ​ട്ടു​നീ​ക്കി ഗാ​ന്ധാ​രി ഞങ്ങ​ളോ​ടു് പരു​ക്കൻ​ഭാ​ഷ​യിൽ കാ​ര്യം പറ​യു​ന്നു: കൗ​ര​വ​വം​ശ​ഹ​ത്യ​ചെ​യ്ത ഭീമനെ നാ​ടു​ക​ട​ത്തും വരെ അധി​കാ​ര​ദ​ണ്ഡ് യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നു് ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ കൈ​മാ​റി​ല്ല! ജേ​താ​ക്ക​ളായ പാ​ണ്ഡ​വ​രെ തോൽ​പ്പി​ക്കാ​നാ​വു​ന്ന​തെ​ല്ലാം നേ​ര​ത്തെ ചെ​യ്തി​ട്ടും, ഞങ്ങൾ കു​ലീ​ന​മൗ​ന​ത്തോ​ടെ നി​ന്നാൽ പോരാ, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ​ക്കു, (അതാ ഭീമൻ ധാ​ന്യ​വും ശു​ദ്ധ​ജ​ല​വു​മാ​യി പു​ന​ര​ധി​വാ​സ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തിൽ പോ​കു​ന്നു), അങ്ങ​നെ നി​ത്യ​വും എത്തു​ക​യും വേണം!” മന​സ്സി​ല്ലാ​മ​സ്സോ​ടെ മഹാ​രാ​ജാ​വു് ഊരി​ക്കൊ​ടു​ത്ത തി​രു​വ​സ്ത്ര​ങ്ങൾ കഴു​കി​യു​ണ​ക്കു​ന്ന ശ്ര​മ​ക​ര​മായ വി​ടു​പ​ണി​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു നി​യു​ക്ത​മ​ഹാ​റാ​ണി പാ​ഞ്ചാ​ലി. തി​ക​ഞ്ഞ നി​സ്സ​ഹ​ക​രണ മനോ​ഭാ​വ​ത്തിൽ മാ​റി​നി​ന്നു, അവളെ നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന കു​ന്തി, കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യു​ടെ ഉപ​ചാ​ര​പ്ര​ക​ട​നം ഉപേ​ക്ഷ​യോ​ടെ തള്ളി.

“എന്തു് പറ്റി മകനേ, ഇന്നും ഗു​രു​കു​ല​ത്തിൽ കൃ​പാ​ചാ​ര്യർ നി​ന്നെ കാ​ര​ണ​മി​ല്ലാ​തെ ശി​ക്ഷി​ച്ചു​വോ?”, വി​ങ്ങി​പ്പൊ​ട്ടി അന്തഃ​പു​ര​ത്തിൽ ഓടി​വ​രു​ന്ന മകനെ ചേർ​ത്തു് പി​ടി​ച്ചു അഭി​മ​ന്യു​വി​ധവ, ഉത്തര, കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി പരീ​ക്ഷി​ത്തി​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര പാ​ണ്ഡ​വ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ത്തിൽ, ആഭ്യ​ന്ത​ര​മ​ന്ത്രാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ ചുമതല വഹി​ക്കു​ന്ന അർ​ജു​ന​ന്റെ പേ​ര​ക്കു​ട്ടി​കൂ​ട്ടി​യാ​യി​രു​ന്നു പഞ്ച​പാ​വ​മെ​ന്നു​ക​രു​ത​പ്പെ​ടു​ന്ന പരീ​ക്ഷി​ത്തു്.

“നി​ന്റെ അമ്മ ഉത്തര, സ്വ​ന്തം കൈ കൊ​ണ്ടു് ഓമന വളർ​ത്തു​മൃ​ഗ​ത്തെ കഴു​ത്തു​വെ​ട്ടി മാംസം വര​ട്ടി ഇലയിൽ പൊ​തി​ഞ്ഞു നീ എനി​ക്കു് നാളെ രാ​വി​ലെ മറ്റാ​രും കാ​ണാ​തെ കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കിൽ, നീ രാ​ജാ​വായ ശേഷം വി​ഷ​പ്പാ​മ്പു് കടി​ച്ചു നീ മരി​ക്ക​ട്ടെ എന്നു് കൃ​പാ​ചാ​ര്യൻ എന്നെ ഭീ​ഷ​ണി​പ്പെ​ടു​ത്തി അമ്മാ!”

“മറ്റു പാ​ണ്ഡ​വർ പര​സ്യ​മാ​യി ബഹി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ന്ന യു​ധി​ഷ്ഠിര പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളിൽ, പക്ഷേ, നി​ങ്ങൾ പതി​വു് സാ​ന്നി​ധ്യ​മാ​ണ​ല്ലോ. അത്ര​ക്കി​ഷ്ട​മാ​ണോ ധർ​മ്മ​പു​ത്ര​രു​ടെ ‘പെരുമ’യാർ​ന്ന അർ​ദ്ധ​സ​ത്യ​ങ്ങൾ?”, അഭി​മ​ന്യു​വി​ന്റെ വി​ധ​വ​യും, കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി പരീ​ക്ഷി​ത്തി​ന്റെ അമ്മ​യു​മായ വി​രാ​ട​രാ​ജ​കു​മാ​രി ഉത്ത​ര​യോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഓരോ വാ​ക്കി​നു​ശേ​ഷ​വും ഒരു മുഴം നി​ശ​ബ്ദത പതി​വു​ള്ള യു​ധി​ഷ്ഠിര പ്ര​സം​ഗ​ങ്ങൾ കേ​ട്ടു പൊ​തു​വേ​ദി​യിൽ തല​കു​നി​ച്ചു ഇരി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന​തു ‘പെൺ​സൗ​ഹൃദ’ പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​ത്തി​നു ശേ​ഷ​മ​ല്ലേ? വേ​ദി​യിൽ പു​രു​ഷാ​ധി​പ​ത്യം വേണ്ട എന്നു് യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ നി​ഷ്കർ​ഷി​ച്ച​പ്പോൾ, സ്ത്രീ​പ്രാ​തി​നി​ധ്യ സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നു് വേ​ദി​യിൽ ഇനി ഇരു​ന്നു കൊ​ടു​ക്കാൻ ആവി​ല്ലെ​ന്നു് പാ​ഞ്ചാ​ലി കയ്യൊ​ഴി​ഞ്ഞു. രാ​ജാ​വി​നെ പി​ണ​ക്ക​രു​തെ​ന്ന കരു​ത​ലോ​ടെ, പരീ​ക്ഷി​ത്തു് പറ​ഞ്ഞു, അമ്മാ, വേ​ദി​യിൽ ‘വെ​റു​തെ’ ഇരു​ന്നാൽ മതി, യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തെ കു​റി​ച്ചു് ആസ്വാ​ദ​ന​മൊ​ന്നും അമ്മ ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രി​ല്ല.” പെൺ​സൗ​ഹൃ​ദ​പ്ര​സം​ഗ​വേ​ദി​യിൽ ഞാൻ സ്ഥി​രം സാ​ന്നി​ധ്യ​മാ​യ​തോ​ടെ തു​ട​ങ്ങി​യ​ത​ല്ലേ മഹാ​റാ​ണി പാ​ഞ്ചാ​ലി മു​റു​മു​റു​പ്പു്, “പരീ​ക്ഷി​ത്തു് ചെ​ങ്കോൽ നേടും മു​മ്പു് തന്നെ രാ​ജ​മാ​താ​വാ​യി ഉത്തര അഭി​ന​യി​ച്ചു​തു​ട​ങ്ങി​യോ!”

“വന​വാ​സ​ത്തിൽ​പോയ പാ​ണ്ഡ​വർ “നു​ഴ​ഞ്ഞു​ക​യ​റ്റ”ത്തി​നും ശ്ര​മി​ക്കാ​റു​ണ്ടോ? അതോ, അഞ്ചു​പേ​രും കൂ​ട്ടം​ചേർ​ന്നി​രു​ന്നു ഉൾ​ത്ത​ടം നീ​റി​പ്പു​ക​യു​ക​യാ​ണോ, പൊ​യ്പോ​യ​കാ​ല​ത്തെ നഷ്ട​സൗ​ഭാ​ഗ്യ​മോർ​ത്തു?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“മാ​ദ്രി​പു​ത്ര​നായ നകുലൻ, ‘ചാ​ര​മേ​ധാ​വി’ എന്നു് സ്വയം അവ​രോ​ധി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും, വനാ​തിർ​ത്തി​ക​ട​ന്ന ‘സാ​ഹ​സി​ക​നീ​ക്കം’ ഭീ​മ​നിൽ നി​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. മലയോര ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളിൽ ഭീമൻ ‘ജീ​വ​കാ​രു​ണ്യ​പ്ര​വർ​ത്ത​നം’ ചെ​യ്യ​ന്നു! കി​ട​പ്പു​രോ​ഗി​ക​ളെ ചു​മ​ന്നു ബന്ധു​ക്ക​ളെ സഹാ​യി​ക്കു​ന്നു, മൂർ​ക്കൻ പാ​മ്പു​ക​ളെ പി​ടി​കൂ​ടി വളർ​ത്തു​പ​ക്ഷി​ക​ളെ രക്ഷി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ഇതൊ​ക്കെ കഴി​ഞ്ഞു ‘കൗരവർ’ എന്ന പദം പ്രീ​തി​യി​ല്ലാ​തെ പാ​ണ്ഡ​വ​രിൽ ആരെ​ങ്കി​ലും ഉച്ച​രി​ച്ചാൽ, ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലെ ആണു​ങ്ങൾ ഭീ​മ​നു​നേ​രെ ഫണ​മു​യർ​ത്തും.”

“ദു​ര്യോ​ധ​നൻ ഞങ്ങൾ​ക്കു് രക്ഷ​കൻ, അവൻ കു​രു​വംശ കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി, എന്നും എന്നെ​ന്നും”, എന്നൊ​രു മു​ദ്രാ​വാ​ക്യം ഭീമനെ ക്കൊ​ണ്ടു് വി​ളി​പ്പി​ക്കും!

“രോഷം വരാൻ മാ​ത്ര​മെ​ന്താ​യി​രു​ന്നു വീഴ്ച? ‘തി​ന്മ​യു​ടെ ഇതി​ഹാ​സം’ എന്ന​തു് പ്ര​ശ്ന​മാ​യോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഞാ​നൊ​രം​ഗീ​കൃത പരി​ത്യാ​ഗി​യെ​ന്നോർ​ക്ക. ഒര​വി​ഹി​ത​ര​തി​യിൽ ജന്മം​ത​ന്ന സത്യ​വ​തി, വി​ധി​യു​ടെ വി​ള​യാ​ട്ട​ത്തിൽ, കു​രു​വംശ രാ​ജ​മാ​താ​വാ​യ​പ്പോൾ, പി​ന്തു​ടർ​ച്ച​യു​ടെ നിർ​ണ്ണാ​യ​ക​ഘ​ട്ട​ത്തിൽ എന്നോ​ടാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു, “എന്റെ പു​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ​ക്കു നീ ബീ​ജ​ദാ​നം ചെ​യ്യാ​മോ?”. കർ​ത്ത​വ്യ​ബോ​ധ​ത്തോ​ടെ ബീ​ജ​ദാ​നം ചെ​യ്തു കൊ​ട്ടാ​രം വി​ട്ടു എന്ന​തിൽ കവി​ഞ്ഞു, ‘ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ’, ‘പാ​ണ്ഡു’ തു​ട​ങ്ങിയ ജൈ​വി​ക​സ​ന്ത​തി​ക​ളിൽ അവ​കാ​ശ​മോ വൈ​കാ​രിക നി​ക്ഷേ​പ​മോ ഇല്ല എന്നി​രി​ക്കെ, അവ​രി​രു​വ​രും ജന​സം​ഖ്യ​യിൽ അക്കം. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യു​ദ്ധം ഞാൻ ദൂ​ര​ക്കാ​ഴ്ച​പോ​ലും കണ്ടി​ട്ടി​ല്ല എന്ന​പോ​ലെ രാ​ജ​മ​ന്ദി​ര​ങ്ങ​ളി​ലെ കൗ​ര​വ​ജീ​വി​ത​വും എനി​ക്ക​ന്യ​മാ​കു​ന്നു. കഥകൾ കുറെ വാ​മൊ​ഴി​യാ​യി കേ​ട്ടു, അറി​യാ​ത്ത​തെ​ല്ലാം ഭാ​വ​ന​യിൽ പൊ​തി​ഞ്ഞു. ഈ കഥാ​പാ​ത്ര​ങ്ങൾ വരും​യു​ഗ​ത്തി​ലും പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടും! ഒരാൾ​ക്ക​തു അക്ഷര‘മാ​ലി​ന്യ’മെ​ന്നു തോ​ന്നും. വേ​റൊ​രാൾ​ക്ക​തു മനു​ഷ്യ​പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ ‘ഖനി’യായും. സൂ​ത​ന്മാർ വഴി​നീ​ളെ പാ​ടി​ത്തു​ട​ങ്ങി​യ​തോ​ടെ, ‘പൊ​തു​മു​തൽ’ എന്നു് ബോ​ധ്യ​മാ​യി. വി​സ്തൃ​ത​മ​ഹാ​ഭാ​ര​തം മത്സ​രി​ച്ചു സ്വയം നി​ല​നിൽ​പ്പി​നു സാ​ധു​ത​തേ​ട​ണം. തി​ര​ക്കു​ണ്ടു്. മന​സ്സി​നെ ഈയി​ടെ​യാ​യി മഥി​ക്കു​ന്ന​തു് കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​ക​ളു​ടെ കഷ്ട​പ്പാ​ടു​ക​ള​ല്ല ഈ കാ​ണു​ന്ന അനാ​ഥ​പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​ന്റെ ആവ​ശ്യ​മെ​ന്തെ​ന്നാ​ണു്!”