“ഭർ​ത്താ​വി​ന്റെ ജഡം ചി​ത​യി​ലേ​ക്കെ​ടു​ത്തി​ട്ടി​ല്ല, അതി​നു​മു​മ്പു് പൂ ചൂടി സു​ന്ദ​രി​യാ​യി സതി​യ​നു​ഷ്ഠി​ക്കാൻ തയ്യാ​റാ​യ​ല്ലോ! കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക മാ​ദ്രി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“കു​ന്തി നിർ​ബ​ന്ധി​ച്ച​തു​കൊ​ണ്ടു് പാ​ണ്ഡു​ചി​ത​യിൽ ഞാൻ സതി അനു​ഷ്ഠി​ക്ക​യാ​ണെ​ന്ന മുൻ​വി​ധി​യു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ ഇതാ: ചി​ത​യി​ല​ല്ല, കാ​ട്ടു​തീ​യി​ലാ​ണു് ഈ ജന്മം ഞാൻ ഒതു​ക്കു​ന്ന​തു്. പ്ര​കൃ​തി​യോ​ടു​ള്ള പ്ര​തി​ഷേ​ധ​മാ​ണു്, പാ​ണ്ഡു​വി​നോ​ടു വി​ശ്വ​സ്ത​ത​യോ, ആചാ​ര​ങ്ങ​ളോ​ട​നു​സ​ര​ണ​യോ. കു​ന്തി​യോ​ടു കീ​ഴ​ട​ങ്ങ​ലോ അല്ല. എന്നോ​ടു​ള്ള അതൃ​പ്തി​യാ​ണു് കാ​ര്യം. ഭർ​ത്താ​വു പാ​ണ്ഡു​വി​നു് കാ​യി​ക​ക്ഷ​മ​ത​യി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു് ആദ്യ​ഭാ​ര്യ കു​ന്തി​യെ​ങ്ങ​നെ​യൊ​ക്കെ പ്ര​ലോ​ഭ​ന​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ പര​പു​രു​ഷ​ന്മാ​രെ ആന​ന്ദി​പ്പി​ച്ചു മൂ​ന്നു കു​ട്ടി​ക​ളെ നേ​ടി​യ​തെ​ന്നു് ഞാൻ കേ​ട്ടി​രു​ന്നു. എനി​ക്കും വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു സന്ധ്യ​ക്കു് പൂ​ചൂ​ടി പു​റ​ത്തു​പോ​യി ആണിനെ തേടാൻ. അഭി​മാ​നം അടി​യ​റ​വു വച്ചു​നേ​ടിയ രണ്ടു കു​ട്ടി​ക​ളെ​യും, കു​ന്തി​യു​ടെ മൂ​ന്നു മക്ക​ളെ​യും കൂ​ട്ടി ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ അഭ​യാർ​ഥി​ക​ളാ​യി ചെ​ല്ലാൻ എനി​ക്കു് ആവി​ല്ലെ​നി​ക്കെ​ന്ന ഉത്ത​മ​ബോ​ധ്യ​ത്തി​ലാ​ണു്, വധു​വി​നെ​പോ​ലെ വേഷം കെ​ട്ടി അണി​ഞ്ഞൊ​രു​ങ്ങി കാ​ട്ടു​തീ​യിൽ ജീ​വ​നൊ​ടു​ക്കുക!”

“മൃ​ത്യു​ചി​ഹ്ന​ങ്ങൾ നി​ങ്ങൾ കണ്ടു​വോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“എപ്പോ​ഴെ​ങ്കി​ലും ഉള്ളിൽ​ഉ​ള്ള​ത​വൾ തു​റ​ന്നു പറ​ഞ്ഞി​രു​ന്നോ? എനി​ക്കു​റ​പ്പി​ല്ല. ബഹു​ഭർ​ത്തൃ​ത്വ​സേ​വ​നം, ഊഴ​ത്തി​ന​പ്പു​റം പര​മാ​ന​ന്ദം തന്ന​പ്പോ​ഴും, ദൂരെ ദൂരെ കട​ലോ​ര​ന​ഗ​രി​യി​ലെ ശ്യാ​മ​സു​ന്ദ​ര​നെ അവൾ സ്വ​പ്നം കണ്ടി​രു​ന്നോ? അങ്ങ​നെ സംശയം വന്നാൽ, ഭീതി തോ​ന്നും. ഉട​യാ​ട​യൂ​രി കി​ട​ക്കു​മ്പോ​ഴും, അവ​ളു​ടെ മന​സ്സു്, അങ്ങ​നെ​യൊ​ന്ന​വൾ​ക്കു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ, ഇട​നെ​ഞ്ചിൽ​നി​ന്നും അക​ലെ​യ​ക​ലെ! ഇന്ന​വ​ളു​ടെ വീഴ്ച മാ​ര​ക​മാ​യി​രി​ക്കാ​മെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. വി​ലാ​പ​സ്വ​രം എന്നിൽ നി​ന്നു് ഞാ​ന​റി​യാ​തെ വീ​ണെ​ങ്കി​ലും, മു​ന്നിൽ നട​ന്ന​വർ വച്ച​കാൽ പി​ന്നോ​ട്ടെ​ടു​ത്തി​ല്ലെ​ന്ന​തെ​നി​ക്കൊ​രു നി​ശ​ബ്ദ​താ​ക്കീ​താ​യി. പദ​യാ​ത്ര തു​ടർ​ന്നു. വന​വാ​സ​ക്കാ​ല​ത്തു നി​ങ്ങ​ളോ​ട​വൾ​ക്കു സം​സാ​രി​ക്കാൻ അവസരം കി​ട്ടി​യ​തു​കൊ​ണ്ടാ​വാം, വി​ഷാ​ദ​രോ​ഗ​ഭീ​ഷ​ണി നേ​രി​ടാ​നാ​യ​തെ​ന്ന പരാ​മർ​ശ​ങ്ങൾ അവളിൽ നി​ന്ന​ക്കാ​ല​ത്തു കേ​ട്ടു. ആദി​വാ​സി​ക​ളു​ടെ സഹാ​യ​ത്തോ​ടെ ജഡം ചി​ത​യി​ലെ​ടു​ക്കാ​നു​ള്ള നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ശ്രമം ഫലി​ച്ചു എന്നു് കരു​ത​ട്ടെ? ഞങ്ങ​ള​ഞ്ചു​പേർ എത്ര​കാ​ലം ആ ഉടൽ കണ്ടു​മോ​ഹി​ച്ചു, ഉടലിൽ കൈ​വ​ക്കാൻ ഭ്ര​മി​ച്ചു! കഴുകൻ കൊ​ത്താ​തെ, കത്തി​ത്തീർ​ന്ന​വൾ എന്നെ​ന്നേ​ക്കു​മാ​യി ചാ​മ്പ​ലാ​യി എങ്കിൽ, അതാ​യി​രി​ക്കും നന്ദി​പ്ര​ക​ട​നം!” പറ​ഞ്ഞു​പ​റ​ഞ്ഞു ഇളമുറ പാ​ണ്ഡ​വൻ സഹ​ദേ​വൻ കാ​ലി​ട​റി, കു​ഴ​ഞ്ഞു​വീ​ഴു​ന്ന​തും, അവ​ന്റെ ശരീരം പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ താ​ണ്ഡ​വ​ത്തിൽ നി​ശ്ച​ല​മാ​വു​ന്ന​തും, അതു് ശ്ര​ദ്ധി​ക്കാ​തെ മറ്റു പാ​ണ്ഡ​വർ കാൽ മു​ന്നോ​ട്ടു വക്കു​ന്ന​തും കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചു.

“പൊ​തു​വേ​ദി​യിൽ പ്ര​സം​ഗി​ക്കു​മ്പോൾ മഹാ​രാ​ജാ​വു് യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ വി​തു​മ്പി മു​ഖം​താ​ഴ്ത്തു​ന്നു. കണ്ണു് തു​ട​ക്കു​ന്നു ശബ്ദം ഇട​റു​ന്നു എന്തു് പറ്റി ‘ധർ​മ്മി​ഷ്ഠ’നെ നൊ​മ്പ​ര​പ്പെ​ടു​ത്താൻ മാ​ത്രം?”, യു​ദ്ധ​കാ​ര്യ​ലേ​ഖ​കൻ, പിൻ​വ​രി​യിൽ അല​സ​മാ​യി കി​ട​ന്ന ചാർ​വാ​ക​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“സ്വാ​ഭാ​വിക കാ​ര​ണ​ത്താൽ വീ​ട്ടിൽ കി​ട​ന്നു മരി​ച്ച​വ​രു​ടെ വി​ധ​വ​കൾ, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​കൾ​ക്കു​ള്ള പ്ര​ത്യേക സാ​മ്പ​ത്തിക സഹായം വ്യാ​ജ​സ​ത്യ​വാ​ങ്മൂ​ല​ങ്ങൾ നൽകി തട്ടി​യെ​ടു​ക്കു​ന്നു എന്ന​റി​ഞ്ഞ സത്യ​സ​ന്ധ​നായ ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​യു​ടെ മനോ​വേ​ദന! അതൊ​ക്കെ ഇനി​യും നാം പരി​ച​യ​പ്പെ​ടും.”

“പൂ​വ​ണി​യാ​ത്ത അഭി​ലാ​ഷ​ങ്ങൾ വല്ല​തും ഉണ്ടോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. പാ​ണ്ഡ​വ​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ മു​പ്പ​ത്തി​യ​ഞ്ചാം വർഷം. കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി പരീ​ക്ഷി​ത്തു് കൊ​ട്ടാ​ര​വി​പ്ല​വ​ത്തി​നാ​യി പാ​ണ്ഡ​വ​രെ വം​ശീ​യ​മാ​യി പി​ളർ​ത്താൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന സംഘർഷ കാലം.

“മഹാ​റാ​ണി​പ​ദ​വി കി​ട്ടി​യി​ട്ടു് മൂ​ന്നു​ദ​ശാ​ബ്ദ​ങ്ങൾ കഴി​ഞ്ഞു. അല്ല​ലി​ല്ലാ​തെ കഴി​ഞ്ഞു എന്നാ​ണോ സങ്ക​ല്പം! പരീ​ക്ഷി​ത്തി​നെ പട്ടാ​ഭി​ഷേ​കം ചെ​യ്യി​ക്ക​ണം. സ്മൃ​തി​നാ​ശം സം​ഭ​വി​ച്ച യു​ധി​ഷ്ടി​ര​നുൾ​പ്പെ​ടെ രോ​ഗാ​തുര പാ​ണ്ഡ​വ​രെ മഹാ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ വട​ക്കൻ മല​ക​ളി​ലേ​ക്ക​യ​ക്കു​ന്ന നിർ​ണ്ണാ​യ​ക​ദൗ​ത്യ​വും ഫല​പ്ര​ദ​മാ​യി പൂർ​ത്തി​യാ​ക്കാ​നു​ണ്ടു്. അധി​കാ​ര​വ​ഴി​യിൽ ഞാൻ രാ​ജ​മാ​താ​പ​ദ​വി തുടരണ മെ​ന്നും, മര​ണം​വ​രെ മഹാ​റാ​ണി​പ​ദ​വി തന്റെ ഭാ​ര്യ​ക്കു് കൊ​ടു​ക്കാ​തെ ഒഴി​ച്ചി​ടു​മെ​ന്നും, മു​ട്ടു​കു​ത്തി പരീ​ക്ഷി​ത്തു് എനി​ക്കു് വാ​ക്കു​ത​ന്നി​ട്ടു​ണ്ടു്. പാ​ണ്ഡ​വ​രി​ല്ലാ​ത്തൊ​രു സ്വ​ത​ന്ത്ര സ്വ​കാ​ര്യ ജീ​വി​ത​ത്തി​ലാ​ണു് ഈ ലോ​ക​ത്തിൽ നി​ന്നു് യാത്ര പറ​യു​ന്ന​താ​യി ഞാൻ പകൽ​കി​നാ​വു് കാണുക. ഭൗ​തി​ക​ശ​രീ​രം രാ​ജ​സ​ഭ​യിൽ പൊ​തു​ദർ​ശ​ന​ത്തി​നു വെ​ക്കു​ന്ന​തും, ഹസ്തി​ന​പു​രി​യാ​കെ വി​ങ്ങി​പ്പൊ​ട്ടി വരി​നി​ന്നു അന്ത്യോ​പ​ചാ​ര​മർ​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തും, മേ​ഘ​ര​ഹി​ത​മാ​യൊ​രാ​കാ​ശ​ത്തി​നു താഴെ ഗം​ഗ​യു​ടെ തീ​ര​ത്തൊ​രു​ക്കിയ ചി​ത​യിൽ അതി​വേ​ഗം ചാ​ര​മാ​യി ഞാൻ മാ​റു​ന്ന​തും ആ വി​ശു​ദ്ധ​കി​നാ​വി​ന്റെ കാ​രു​ണ്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു്.”

“അഞ്ചു​കു​ട്ടി​ക​ളു​മാ​യി അഭയം യാ​ചി​ച്ചു വന്ന കു​ന്തി ഇപ്പോൾ, രാ​ജ​ഭ​ര​ണ​ത്തിൽ മഹാ​റാ​ണി​പ​ദ​വി അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ട​ല്ലോ. എങ്ങ​നെ നേ​രി​ടും കു​രു​വംശ ഭൂ​പ​ട​ത്തിൽ ഈ അസാ​ധാ​രണ വനി​ത​യെ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക വി​ദു​ര​രോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“അട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്ത​ണ​മ​ല്ലോ. മഹാ​രാ​ജാ​വു് പാ​ണ്ഡു പര​പ്രേ​രണ ഇല്ലാ​തെ സ്വയം സ്ഥാ​നം ത്യ​ജി​ച്ചു വന​വാ​സ​ത്തി​നു​പോ​യി എന്നാ​ണു് കൊ​ട്ടാ​രം​രേ​ഖ​ക​ളിൽ ഇപ്പോ​ഴും കാ​ണു​ന്ന​തു്. ചെ​ങ്കോൽ സ്വയം ത്യ​ജി​ച്ചാൽ, ഒപ്പം ഊരി​പ്പോ​വി​ല്ലേ ചെ​ങ്കോ​ലിൽ പി​ന്തു​ടർ​ച്ച​ക്കാ​രു​ടെ അവ​കാ​ശം? അപ്പോൾ കു​ന്തി മഹാ​റാ​ണി​പ​ദ​വി​ക്കു് എങ്ങ​നെ യോ​ഗ്യ​യാ​വും? കാ​ഴ്ച​പ​രി​മി​ത​നെ​ന്ന പരി​ഗ​ണ​യിൽ, ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ അധി​കാ​ര​ത്തിൽ​നി​ന്നും നേ​ര​ത്തെ ഒഴി​ഞ്ഞു​പോ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും, പാ​ണ്ഡു ബദൽ​ക്ര​മീ​ക​ര​ണ​മി​ല്ലാ​തെ സ്ഥാ​ന​ത്യാ​ഗം ചെ​യ്താൽ, രാ​ജ്യം​ഭ​രി​ക്കുക എന്ന​ല്ലാ​തെ, ‘എനി​ക്കു് കാ​ഴ്ച​യി​ല്ല’ എന്നു് ആവർ​ത്തി​ക്കാൻ ആവുമോ? ഞാൻ മന്ത്രി​യാ​യി, മഹാ​രാ​ജാ​വു് ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ നന്നാ​യി ഭരി​ച്ചു, സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തിൽ ജനം ഇപ്പോൾ സന്തു​ഷ്ടർ. കു​ന്തി​യു​ടെ അവ​കാ​ശ​സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തേ​ക്കാൾ വലു​ത​ല്ലേ സദ്ഭ​ര​ണ​ത്തി​നാ​യി ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ തു​ടർ​ച്ച? സാ​ഹ​ച​ര്യം അറി​ഞ്ഞു കു​ന്തി സ്വയം കു​ട്ടി​ക​ളെ വളർ​ത്തി എടു​ക്കു​ന്ന കാ​ര്യ​ത്തിൽ മാ​താ​വി​ന്റെ ശ്ര​ദ്ധ ചെ​ലു​ത്ത​ട്ടെ. ഇട്ടെ​റി​ഞ്ഞു​പോ​യ​വ​ന്റെ വിധവ കു​ന്തി​യു​ടെ പ്ര​തി​ച്ഛായ നി​ല​വിൽ അത്ര മി​ക​വു​ള്ള​ത​ല്ല. കു​ന്തി​യു​ടെ മക്ക​ളു​ടെ പി​തൃ​ത്വ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു പറയാൻ ഞാൻ ആളല്ല. എങ്കി​ലും ഞാൻ കൊ​ട്ടാ​ര​കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​ഞ്ഞു എന്നു് മാ​ത്രം. സിം​ഹാ​സ​ന​ത്തിൽ അവ​കാ​ശ​വു​മാ​യി കു​ന്തി വാ​ശി​പി​ടി​ച്ചാൽ, ഇട​പെ​ടുക ഗാ​ന​ധാര ഭൂ​പ​തി​യാ​യി​രി​ക്കും. അവ​ന്റെ പൂർ​വ്വാ​ശ്ര​മം ഗാ​ന്ധാ​ര​രാ​ജ​കു​മാ​രൻ ശകുനി! പേർ കേ​ട്ട​പ്പോൾ തന്നെ നി​ങ്ങൾ പക​ച്ചു​പോ​യി അല്ലെ, അപ്പോ​ള​വ​നെ നി​ത്യ​വും അര​മ​ന​യിൽ ഇട​പ​ഴ​കു​ന്ന എന്നെ​പോ​ലു​ള്ള​വ​രു​ടെ കാ​ര്യ​മോ?”

ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ ഭര​ണ​ഘ​ട​നാ പ്ര​തി​സ​ന്ധി. ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ സ്ഥാ​നം ഒഴി​യാൻ വയ്ക്കു​ന്ന ഉപാ​ധി​കൾ!

“നി​ങ്ങൾ യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നെ വാ​മൊ​ഴി​യിൽ നി​സ്സാ​ര​വൽ​ക്ക​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി ശ്ര​ദ്ധ​യിൽ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. വ്യ​ക്തി​പ​ര​മായ ദു​ര​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ളാ​ലാ​ണോ ദു​ഷി​ക്കു​ന്ന​തു്?”,കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക, മുൻ മഹാ​റാ​ണി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു, മഹാ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ക്കാ​ലം, വട​ക്കൻ മല​ഞ്ചെ​രു​വിൽ പാ​ണ്ഡ​വ​കു​ടും​ബം ‘ഛി​ന്ന​ഭി​ന്ന’മായി ആറു പേരും വെ​വ്വേ​റെ തീ കത്തി​ച്ചു ഹി​മാ​ല​യ​ത​ണു​പ്പ​ക​റ്റു​ന്ന സന്ധ്യ.

“ഉച്ച​രി​ക്കു​ന്ന വാ​ക്കി​ല​ല്ല, മറ്റു​ള്ളർ​വർ​ക്കു​വേ​ണ്ടി ചെ​യ്യു​ന്ന പ്ര​വൃ​ത്തി​യി​ലാ​ണു് ഒരാൾ സത്യ​വാ​നാ​വേ​ണ്ട​തു് എന്ന​യാൾ ആവർ​ത്തി​ക്കു​മ്പോ​ഴും, ആ വെ​റും​വാ​ക്കിൽ സത്യം​പു​ലർ​ത്താ​നാ​വാ​തെ അയാൾ കി​ത​ക്കു​ന്ന​തു് ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. നി​ങ്ങൾ തൊ​ലി​പ്പു​റ​മേ കാ​ണു​ന്ന സു​ന്ദ​ര​രൂ​പൻ ‘ധർ​മ്മ​പു​ത്രർ’ ഉണ്ട​ല്ലോ, അതു് മി​ത്താ​ണെ​ന്നൊ​ന്നും ഞാൻ സ്ഥാ​പി​ച്ചെ​ടു​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. എന്നാൽ വ്യാ​സൻ മഹാ​ഭാ​ര​ത​മെ​ഴു​തു​മ്പോൾ യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ സാ​ത്വിക ഭാ​വ​വും സം​ഭാ​ഷ​ണ​മി​ക​വും കണ്ടു ആളൊരു ധർ​മ്മി​ഷ്ഠൻ എന്ന മി​ഥ്യാ​ധാ​ര​ണ​യിൽ പതി​ക്ക​രു​തു് എന്നെ​നി​ക്കു താൽ​പ്പ​ര്യ​മു​ണ്ടു്. കാരണം, എന്റെ കർ​ത്ത​വ്യം അയാ​ളോ​ട​ല്ല, അയാ​ളു​ടെ ഭാ​വി​ഇ​ര​ക​ളായ നി​ങ്ങ​ളെ​പോ​ലു​ള്ള​വ​രോ​ടാ​ണു്!”

“തോൽ​പ്പി​ച്ചാൽ പോരാ, കൗ​ര​വ​രെ ഭൂ​മു​ഖ​ത്തു​നി​ന്നും നി​ഷ്കാ​സ​നം ചെ​യ്യ​ണം എന്ന ആത്യ​ന്തി​ക​യു​ദ്ധ​ല​ക്ഷ്യം നേ​ടി​യാ​ണോ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ​നി​ന്നും ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലേ​ക്കു മട​ക്കം?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക അർ​ജ്ജു​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നിൽ​നി​ന്നും നടി​പ്പു​നി​റ​ഞ്ഞ പ്ര​ഭാ​ഷ​ണം കേൾ​ക്കാ​നു​ള്ള മാ​ന​സി​കാ​വ​സ്ഥ​യിൽ അല്ലാ​തെ, മു​മ്പി​ലാ​യി​രു​ന്നു യു​ദ്ധ​ത്തിൽ അഭി​മ​ന്യു​വി​നെ നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ആ പി​താ​വു്.

“നൂ​റു​കൗ​ര​വ​രു​ടെ​യും ജഡ​ങ്ങൾ എണ്ണി​ത്തി​ട്ട​പ്പെ​ടു​ത്തി യു​ദ്ധ​നിർ​വ​ഹ​ണ​സ​മി​തി അവയെ പ്ര​ദർ​ശ​ന​യോ​ഗ്യ​മാ​ക്കു​മ്പോൾ ഞാൻ ഇട​പെ​ട്ടു് ആശ്വ​സി​പ്പി​ച്ചു ഗാ​ന്ധാ​രി​യു​ടെ കണ്ണീർ കാണാൻ എനി​ക്കി​നി ആവി​ല്ല അതു​കൊ​ണ്ടു് ഭൗ​തി​കാ​വ​ശി​ഷ്ട​ങ്ങൾ എങ്ങ​നെ​യോ അങ്ങ​നെ എന്ന നി​ല​യിൽ ഉടൻ പു​ഴ​യിൽ തള്ളൂ ഇന്നാർ​ധ​രാ​ത്രി​യോ​ടെ ഹി​മാ​ല​യ​ത്തിൽ​നി​ന്നും മഞ്ഞു​രു​കി വരു​ന്ന പ്ര​ള​യ​ജ​ല​കു​ത്തൊ​ഴു​ക്കിൽ നാളെ ഉച്ച​യോ​ടെ ജഡ​ങ്ങൾ പ്ര​യാ​ഗി​ലെ​ത്തും. അതോടെ അവ ഗംഗ വഴി കാ​ശി​യിൽ ചേ​രു​ന്ന​തോ​ടെ കൗ​ര​വാ​ത്മാ​ക്കൾ സ്വർ​ഗ്ഗ​രാ​ജ്യ​പ്ര​വേ​ശ​ന​ത്തി​നു ആത്മീ​യ​യോ​ഗ്യ​രാ​കും. എന്റെ വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം യു​ദ്ധ​നിർ​വ​ഹ​ണ​സ​മി​തി, യോഗം ചേർ​ന്നു് സ്വീ​ക​രി​ച്ചു അതു​പോ​ലെ ചെ​യ്തു എന്നാ​ണ​റി​വു്. ഇനി ഹസ്തി​പു​രി കോ​ട്ട​പി​ടി​ച്ചാൽ, കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ നി​ന്നും കൗ​ര​വ​രാജ വി​ധ​വ​കു​ടും​ബ​ങ്ങ​ളെ ഭീമൻ കാ​ര്യ​ക്ഷ​മ​ത​യോ​ടെ കു​ടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ക്കും. അതു് രണ്ടാം ഘട്ടം. ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര​രും ഗാ​ന്ധാ​രി​യും ഉൾ​പ്പെ​ടു​ന്ന വയോ​ജ​ന​സം​ഘ​ത്തെ വന​വാ​സ​ത്തി​ന​യ​ക്കേ​ണ്ട ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വം മി​ത​ഭാ​ഷി സഹ​ദേ​വ​നാ​ണു്. അവ​ന്റെ ദാർ​ശ​നി​ക​മാ​ന​ങ്ങൾ കൊ​ച്ചു​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​ലൂ​ടെ വന​വാ​സ​ത്തെ ആകർ​ഷ​ക​മാ​ക്കും. വ്യാ​സ​നെ​ക്ക​ണ്ടു നകുലൻ കർ​ശ​ന​മാ​യി താ​ക്കീ​തു നൽകും കൗ​ര​വ​രെ ‘കൃ​മി​കീട’ങ്ങൾ പോലെ കൈ​കാ​ര്യം ചെ​യ്യാൻ അറ​പ്പു കാ​ണി​ക്ക​രു​തു്. പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ കൗരവർ ലൈം​ഗി​കാ​ക്ര​മ​ണം ചെ​യ്യാൻ വസ്ത്രാ​ക്ഷേ​പം സ്തോ​ഭ​ജ​ന​ക​രം​ഗം കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ക്കാ​മോ എന്നു് ‘കേണപേ’ക്ഷി​ക്കും. മഹാ​ഭാ​രത ആദ്യ​ക​ര​ടു​വെ​ട്ടി​മാ​റ്റു​ന്ന​തും വള​ച്ചൊ​ടി​ക്കു​ന്ന​തും മാ​ത്ര​മ​ല്ല ഞങ്ങ​ളു​ടെ കു​ടും​ബ​ചി​ത്രം, ചില കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ക്ക​ലു​ക​ളും ആണെ​ന്നു്, വരും​ത​ല​മു​റ​യിൽ ചി​ല​രൊ​ക്കെ തി​രി​ച്ച​റി​ഞ്ഞാ​ലും പൊ​തു​സ​മൂ​ഹം അവ​യെ​ല്ലാം ‘സത്യം സത്യ​മ​ല്ലാ​തെ മറ്റൊ​ന്നു​മ​ല്ല’ എന്ന നി​ഗ​മ​ന​ത്തിൽ തു​ടർ​ന്നും വാ​യി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കും!”

“വം​ശീ​യ​മ​ഹിമ പറ​ഞ്ഞു ദു​ര്യോ​ധ​നൻ പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കു​മേൽ കു​രു​വംശ അധി​നി​വേ​ശ​ത്തി​നു കി​ണ​ഞ്ഞു​ശ്ര​മി​ക്കു​ന്നു എന്ന യു​ധി​ഷ്ഠിര ആരോ​പ​ണ​ത്തോ​ടെ​ങ്ങ​നെ നി​ങ്ങൾ പ്ര​തി​ക​രി​ക്കു​ന്നു?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക നകു​ല​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​മാ​യി ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ എത്തി​യ​ശേ​ഷം, ഒര​ന്തി​ക്കൂര നേ​ടി​യെ​ടു​ക്കാൻ സാ​ഹോ​ദ​ര്യ​രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്തി​ലൂ​ടെ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന പാ​ണ്ഡ​വർ ഹസ്തി​ന​പു​രി കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ പാ​ഞ്ഞു​ന​ട​ക്കു​ന്ന സം​ഘർ​ഷ​ദി​ന​ങ്ങൾ.

“മൂ​ന്നു് പാ​ണ്ഡ​വർ, കൗ​ന്തേ​യർ എന്ന വം​ശീ​യ​മ​ഹിമ അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ട്ടു്, മാ​ദ്രേ​യ​രായ ഞങ്ങൾ രണ്ടു​പേ​രെ, തരം കി​ട്ടു​മ്പോ​ഴെ​ല്ലാം കീ​ഴ്പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തൊ​രു നി​ത്യ​ക്കാ​ഴ്ച​യ​ല്ലേ, അപ്പോൾ, പഞ്ച​പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കു​മേൽ നൂ​റ്റു​വ​രായ കൗരവർ കി​ണ​ഞ്ഞു ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന ഭൂ​രി​പ​ക്ഷ​അ​ധി​നി​വേ​ശ​ശ്ര​മ​ത്തെ അപ​ല​പി​ക്കാൻ ധാർ​മ്മി​ക​ത​യു​ടെ മഹാ​പു​രോ​ഹി​ത​നായ യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നു് എന്ത​വ​കാ​ശം?”

“ശാ​ന്ത​സു​ന്ദ​ര​മായ പുൽ​മേ​ടി​ലെ ഈ ആശ്ര​മ​ത്തി​ലാ​ണു് നി​ങ്ങൾ ആറു​പേ​രും, പന്ത്ര​ണ്ടു​കൊ​ല്ല അടി​മ​ജീ​വി​തം, പക്ഷേ, ആശ്ര​മ​മൃ​ഗ​ങ്ങൾ?, മാൻ മുയൽ ഒന്നും മു​റ്റ​ത്തു് കാ​ണു​ന്നു​മി​ല്ല” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഞാ​നി​ല്ലേ”, അറവു കത്തി​ക്കു് മു​മ്പിൽ ബലി​മൃ​ഗ​ത്തെ പോലെ പാ​ഞ്ചാ​ലി മു​ട്ടു് മട​ക്കി കു​നി​ഞ്ഞു ഇരു​കൈ​കൾ ഉയർ​ത്തി നീ​ട്ടി, “പട്ടി​ണി​യി​ടാ​നും ഭാരം ചു​മ​ക്കാ​നും അഞ്ചു കാ​ള​കൂ​റ്റൻ​മാർ​ക്കു് കീ​ഴ്പ്പെ​ടു​ത്താ​നും.”

“ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥം ചക്ര​വർ​ത്തി​നി ആയി​രു​ന്ന​പ്പോൾ ദാ​സി​പ്പ​ണി​ക്കു് കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ വേ​ണ്ട​ത്ര ആളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്നാൽ വന​വാ​സ​ത്തിൽ എത്തി​യ​പ്പോൾ? വീ​ട്ടു​ജോ​ലി ‘നരക’മായി കണ്ടു​വോ?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“വീ​ട്ടു​ജോ​ലി​യ​ല്ല വീ​ട്ടു​കാ​രെ! അമർ​ച്ച ചെ​യ്യാൻ ഞാ​നൊ​ന്നു നോ​ക്കി​യാൽ മതി എന്നാൽ അഞ്ചു ആണു​ട​ലു​ക​ളു​ടെ നി​ര​ന്ത​ര​സാ​മീ​പ്യം, വീ​ട്ട​ക​ത്ത​വ​രു​ടെ അല​സ​സാ​ന്നി​ധ്യം, ഇത്ര​യൊ​ക്കെ എന്നും പരി​ച​യ​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടും, എന്നെ തകർ​ക്കാൻ ആവാ​ത്ത​തു്, ഭാ​വി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു ആറു​പേ​രും ഒരു​പോ​ലെ പു​ലർ​ത്തു​ന്ന ആശ​ങ്ക​യാ​ണു്. കു​ടി​യേ​റ്റ​ക്കാ​രാ​യി ഖാ​ണ്ഡ​വ​പ്ര​സ്ഥ​ത്തി​ലേ​ക്കു​പോ​യി, ഒന്നു​മാ​വാ​തെ മു​ഷി​യു​മ്പോൾ നേർ​വ​ഴി നയി​ച്ച​തു് രാ​ജ​സൂയ യാഗം ചെ​യ്യാൻ പ്രേ​ര​ണ​നൽ​കി​യ​ല്ലേ. അവർ ഇന്ന​തൊ​ക്കെ നി​ഷേ​ധി​ക്കും, സ്വാ​ധീ​ന​ശ​ക്തി അതീ​ത​ശ​ക്തി​യാ​ണെ​ന്നു അട​യാ​ള​പ്പെ​ടു​ത്ത​ണം. യാ​ഗ​ത്തി​ലെ സ്ത്രീ​വി​രു​ദ്ധ ആചാ​ര​ങ്ങൾ സം​യ​മ​ന​ത്തോ​ടെ സഹി​ച്ചു​വേ​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു യു​ധി​ഷ്ടി​ര​ഭാ​ര്യാ​യി യാ​ഗ​ശാ​ല​യിൽ രണ്ടു​നാൾ പു​ക​യും പട്ടി​ണി​യും സഹി​ച്ചു​ക​ഴി​യാൻ. പി​ന്നീ​ടു് ചക്ര​വർ​ത്തി​നി എന്ന അല​ങ്കാ​ര​പ​ദ​വി കി​ട്ടി​യ​തോ​ടെ പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്ക​തെ​ല്ലാം കൗ​ര​വ​രെ ക്ഷ​ണി​ച്ചു​വ​രു​ത്തി മതി​പ്പു​നേ​ട​ണം. അതി​നി​ട​യിൽ എനി​ക്ക​ഞ്ചു പ്രാ​വ​ശ്യം ഓരോ​രു​ത്ത​രു​ടെ​യും ഗർ​ഭ​വും സഹി​ച്ചു​പ്ര​സ​വി​ക്ക​ണം കു​ഞ്ഞി​നെ പോ​റ്റാൻ പാ​ഞ്ചാ​ല​യിൽ എത്തി​ക്ക​ണം ശരി​യാ​ണു് നി​ങ്ങൾ പരാ​മർ​ശി​ച്ച നരകം. അതു് തന്നെ​യാ​യി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ബഹു​ഭർ​തൃ​ത്വ ജീ​വി​തം!”

“പാ​ഞ്ചാ​ല​പോ​ലൊ​രു ആണ​ധി​കാര പ്ര​മ​ത്ത​ത​യു​ള്ള രാ​ജ്യ​ത്തിൽ നി​ന്നു​വ​രു​ന്ന നി​ങ്ങൾ​ക്കെ​ങ്ങ​നെ ‘സ്ത്രീ​സ​മ​ത്വം’ എന്ന വാ​ക്കു പോലും പേ​ടി​കൂ​ടാ​തെ ഉച്ച​രി​ക്കാ​നാ​വും എന്നാ​യി​രു​ന്നു, കൗരവ സഹോ​ദ​രി​യും ഹസ്തി​ന​പു​രി പെ​ണ്ണ​വ​കാശ പോ​രാ​ളി​യു​മായ ദു​ശ്ശള ഒരി​ക്കൽ എന്നോ​ടു് പറ​ഞ്ഞ​തു്. ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ക്കാ​ല​ത്തും, വന​വാ​സ​ക്കാ​ല​ത്തും, അജ്ഞാ​ത​വാ​സ​ക്കാ​ല​ത്തും നി​ങ്ങൾ പു​രു​ഷാ​ധി​പ​ത്യ​പ്ര​വ​ണ​ത​ക്കെ​തി​രെ മൂർ​ച്ച​യു​ള്ള വാ​ക്കു​കൊ​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും ഇട​പെ​ട്ട സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ ഓർ​ത്തെ​ടു​ക്കാൻ എനി​ക്കു കഴി​യും. എന്താ​ണു് നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തി​രോ​ധ​ഗാ​ഥ​യു​ടെ ഊർജ്ജ സ്രോ​ത​സ്സു്?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി മഹാ​റാ​ണി​പ​ദ​വി വഹി​ക്കു​ന്ന കാലം.

“കവി​പാ​ടി​യ​പോ​ലെ, ജനി​ച്ച​തു​ത​ന്നെ മു​തിർ​ന്ന​സ്ത്രീ ആയി​ട്ട​ല്ലേ. കു​ഞ്ഞാ​യാ​ണു് വളർ​ന്നു​വ​ലു​താ​യെ​ങ്കിൽ സ്വ​ഭാ​വ​രൂ​പീ​ക​ര​ണ​കാ​ല​ത്തെ പരാ​ശ്ര​യ​ബോ​ധ​ത്തിൽ അധി​കാ​ര​പു​ര​ഷ​നു വി​ധേ​യ​പ്പെ​ടാൻ സ്വാ​ഭാ​വിക അവ​സ​ര​ങ്ങൾ ഉണ്ടാ​വും എന്നാൽ പ്ര​കൃ​തി അതെ​നി​ക്കു് ‘നി​ഷേ​ധി’ച്ചു. സ്വ​യം​പ​ര്യാ​പ്ത​രീ​തി​യിൽ വളർ​ച്ച​യെ​ത്തിയ സ്ത്രീ​ശ​രീ​ര​വു​മാ​യി, യാ​ഗാ​ഗ്നി​യിൽ നി​ന്നു​യർ​ന്നു​വ​ന്ന എനി​ക്കു് ബാ​ല്യ​കൗ​മാ​ര​ങ്ങ​ളിൽ ആൺ​ആ​ശ്ര​യ​ത്വം ഇല്ലാ​തെ പോയതു പ്ര​കൃ​തി​യു​ടെ ലീ​ല​യ​ല്ലേ, അതോ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ പുതിയ പത്ര​ഭാ​ഷ​യിൽ ഞാ​നൊ​രു മി​ത്താ​ണോ!”

“ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലെ വഴി​യ​മ്പ​ല​ങ്ങ​ളി​ലും കു​തി​ര​പ്പ​ന്തി​ക​ളി​ലു​മൊ​ക്കെ കഴി​ഞ്ഞ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളാ​യി പതി​വി​ല്ലാ​ത്ത​തോ​തിൽ ആൾ​ത്തി​ര​ക്കു​കാ​ണു​ന്ന​ല്ലോ, എന്താ​ണു് കാ​ര്യം, മൊ​ത്തം ജന​ത​യു​ടെ കണ​ക്കെ​ടു​ക്കാൻ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു​വോ?”, യു​ദ്ധ​ക്കെ​ടു​തി നേ​രി​ട്ട​റി​യാൻ വന്ന ദേ​ശാ​ന്തര പഠ​ന​സം​ഘ​ത്തി​ലെ തക്ഷ​ശില അധ്യാ​പ​കൻ, വക്താ​വു് നകു​ല​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചെ​വി​യോർ​ത്തു.

“യു​ദ്ധം ഒരു​വർ​ഷം മു​മ്പു് കഴി​ഞ്ഞ​ത​ല്ലേ, പു​രു​ഷ​ജ​ന​സം​ഖ്യ​യിൽ കു​റ​വു് കാ​ണു​മ​ല്ലോ, എന്നാൽ ഇത​ത​ല്ല, തീർ​ത്ഥാ​ട​ന​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യി എത്ര​ക്ഷ​ണം ഹസ്തി​ന​പു​രി വി​ക​സി​ച്ചു​എ​ന്നോർ​ക്കു​മ്പോൾ അല്ലേ ഈ തി​ര​ക്കു് നമു​ക്കെ​ത്ര ആത്മ​വി​ശ്വാ​സം തരു​ന്നു എന്നു ഞങ്ങൾ അഭി​മാ​ന​ത്തോ​ടെ അറി​യു​ന്ന​തു്! കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​നാ​യ​കൻ ദു​ര്യോ​ധ​നൻ അന്ത്യ​വി​ശ്ര​മം ചെ​യ്യു​ന്ന യമു​നാ​തീര ശക്തി​സ്ഥ​ല​ത്തി​ലേ​ക്കു് പ്ര​വേ​ശ​നം പ്ര​തീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന ദേ​ശ​വി​ദേശ തീർ​ത്ഥാ​ട​ക​രു​ടെ പ്ര​വാ​ഹം. ഞങ്ങ​ളു​ടെ ചാ​രി​താർ​ഥ്യം ചെ​റു​ത​ല്ല, തി​രു​മേ​നീ, ഓരോ വെ​ളു​ത്ത​വാ​വി​നും, ആത്മീ​യ​യാ​ത്രാ പദ്ധ​തി​ക്കു് പാ​ഞ്ചാ​ലി​രൂ​പം കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. സ്വ​ത​ന്ത്ര പത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​ക​യും യു​ക്തി​വാ​ദി​യു​മായ കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യെ ഞങ്ങൾ പഠ​ന​സം​ഘ​ത്തി​ലേ​ക്കു നാ​മ​നിർ​ദേ​ശം ചെ​യ്യു​ന്നു!”

“വേ​നൽ​ക്കാല സു​ഖ​വാ​സ​ത്തി​നു​പ​യോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്ന വാ​ര​ണാ​വ​തം കൊ​ട്ടാ​രം സു​ഖ​ചി​കി​ത്സ​ക്കാ​യി കു​ന്തി​ക്കും കൗ​ന്തേ​യർ​ക്കും വി​ട്ടു​കൊ​ടു​ത്ത​തു് രാ​ജാ​വി​ന്റെ വി​വേ​ച​നാ​ധി​കാ​ര​ത്തിൽ ആയി​രു​ന്ന​ല്ലോ. എന്നി​ട്ടും അതി​ഥി​കൾ സൗ​ക​ര്യം ദു​രു​പ​യോ​ഗം ചെ​യ്തു തീ​യി​ട്ടു​ന​ശി​പ്പി​ച്ചു എന്നാ​ണു് കണ്ട​തു്. മാ​ത്ര​മോ, അത്താ​ഴം ചോ​ദി​ച്ചു​വ​ന്ന ആറംഗ ആദി​വ​സ​കു​ടും​ബ​ത്തെ ഇര​ക​ളാ​ക്കി. കത്തി​ക്ക​രി​ഞ്ഞ​തു് കു​ന്തി​യും മക്ക​ളു​മാ​ണെ​ന്ന വ്യാ​ജ​തെ​ളി​വു​മു​ണ്ടാ​ക്കി. അഗ്നി​ബാധ വി​വാ​ദ​മാ​യി​ട്ടും കു​റ്റാ​ന്വേ​ഷ​ണ​മി​ല്ലാ​തെ കണ്ട​പ്പോൾ ചാർ​വാ​കൻ നീ​തി​പീ​ഠ​ത്തിൽ പരാ​തി​കൊ​ടു​ത്തു. ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ അന്വേ​ഷ​ണ​ത്തി​നു് ഉത്ത​ര​വി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. പ്രതി ഒളി​വിൽ എന്ന രണ്ടു​വാ​ക്കു് മറു​പ​ടി​യോ​ടെ, അന്വേ​ഷ​ണ​വും നി​ല​ച്ചു. പ്രതി ഒളി​വി​ലാ​യാൽ അവ​രു​ടെ അഭാ​വ​ത്തി​ലും നീ​തി​പീ​ഠം ഹസ്തി​ന​പു​രി​നീ​തി​സം​ഹിത അനു​സ​രി​ച്ചു ശിക്ഷ വി​ധി​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു എന്നു് നി​യ​മ​ജ്ഞർ നി​രീ​ക്ഷി​ച്ച​പ്പോൾ, അവ​രു​ടെ നേരെ ഭര​ണ​കൂ​ടം കുതിര കയ​റു​ന്നു. ഈ നാ​ട്ടിൽ കു​ന്തി​ക്കു് മാ​ത്ര​മാ​യു​ണ്ടോ ശി​ക്ഷാ​നി​യ​മ​ത്തിൽ ഇളവു്?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ദു​ര്യോ​ധ​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“മുൻ​രാ​ജാ​വും മുൻ രാ​ജ്ഞി​യും ശി​ക്ഷ​യിൽ​നി​ന്നും മുൻ​കാല പ്രാ​ബ​ല്യ​ത്തോ​ടെ ഒഴി​വാ​ക്ക​പ്പെ​ടും എന്നു് നി​യ​മ​സം​ഹി​ത​യിൽ എഴു​തി​വ​ച്ച​തു കു​രു​വം​ശാ​ധി​പ​നായ ശന്ത​നു​വ​ല്ലേ? അല്ലെ​ങ്കിൽ, ഭാര്യ ഗംഗ ശി​ശു​ഹ​ത്യ​യു​ടെ പേരിൽ കൊ​ല​പാ​തക പ്ര​തി​യാ​വു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ? ആ ഇളവു് മുൻ മഹാ​റാ​ണി കു​ന്തി​ക്കു് മാ​ത്രം കി​ട്ടാ​തി​രു​ന്നാൽ നാളെ നി​ങ്ങൾ പറ​യി​ല്ലേ കൗരവർ കു​ന്തി​യെ നി​യ​മ​വി​രു​ദ്ധ​മാ​യി പീ​ഡി​പ്പി​ക്കു​ന്നു?”

“പാ​ണ്ഡ​വ​ക്കു​ട്ടി​ക​ളെ വിഷം തീ​റ്റി​ക്കാൻ പോലും ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര​രു​ടെ പണ​പ്പെ​ട്ടി​യിൽ കയ്യി​ട്ടു​വാ​ര​ണ​മെ​ന്ന പണ​സം​ബ​ന്ധ​മായ ദു​സ്ഥി​തി നി​ല​വി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന നി​ങ്ങ​ളു​ടെ വി​ദ്യാർ​ഥി ജീ​വി​ത​ത്തിൽ, അര​ങ്ങേ​റ്റ ദിവസം പാ​ണ്ഡ​വർ ജാ​തീ​യ​മാ​യി അവ​മ​തി​ച്ച കർ​ണ്ണ​നെ “അം​ഗ​രാ​ജാ​വാ​യി” പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കാൻ വേണ്ട സാ​ഹ​സി​കത നി​ങ്ങൾ പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ച്ചു. ഈ അസാ​ധാ​രണ നട​പ​ടി​ക്കു, മുൻ​കാല പ്രാ​ബ​ല്യ​ത്തോ​ടെ രാ​ജ​കീ​യ​അ​നു​മ​തി പി​ന്നീ​ടു് കി​ട്ടി​യോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ദു​ര്യോ​ധ​ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തി​നൊ​ന്നു​യർ​ന്നു. സാ​ഹ​സി​ക​മാ​യി ഞാനും ഇട​പെ​ടേ​ണ്ടി വന്നു. പാ​ണ്ഡ​വ​വി​രു​ദ്ധ​മ​നോ​ഭാ​വ​മു​ള്ള ഒരു അധഃ​കൃത യോ​ദ്ധാ​വി​നെ ആജീ​വ​നാ​ന്ത അടി​മ​യാ​യി നേ​ടി​യെ​ടു​ക്കാൻ, അം​ഗ​രാ​ജ്യം എന്ന സാ​ങ്ക​ല്പ്പി​ക​ദേ​ശ​നാ​മം ആധി​കാ​രി​ക​മാ​യി ഞാൻ ഉച്ച​രി​ച്ചു. അതിനു ഭീ​ഷ്മ​രു​ടെ​യോ വി​ദു​ര​രു​ടെ​യോ മനഃ​സ​മ്മ​തം ചോ​ദി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാ​നു​ള്ള ഗാ​ന്ധാ​ര​ധാർ​ഷ്ട്യം അന്നേ എന്റെ പെ​രു​മാ​റ്റ​ത്തി​ലു​ണ്ടു്. അതിൽ കവി​ഞ്ഞെ​ന്തു മുൻ​കാല പ്രാ​ബ​ല്യ​വും രാ​ജ​കീ​യ​അ​നു​മ​തി​യും?”

“യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ, എല്ലാം ഇട്ടെ​റി​ഞ്ഞു നഗ്ന​പാ​ദ​നാ​വു​മ്പോൾ, ഒപ്പം നി​ങ്ങ​ളും പടി​യി​റ​ങ്ങു​ന്നു?, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. മഹാ​പ്ര​സ്ഥാ​നം തു​ട​ങ്ങിയ നേരം.

“അയാൾ പടി​യി​റ​ങ്ങു​ന്ന​തി​ന്റെ കാ​ര്യം അയാ​ളോ​ടു​ത​ന്നെ ചോ​ദി​ക്ക​ണം, ഞാൻ ഇറ​ങ്ങി​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന ലക്ഷ്യം, അതു​വേ​റെ!”

“അരമന ഊട്ടു​പുര തന്നെ അന്ന​മൊ​ടു​ങ്ങാ​ത്ത അക്ഷ​യ​പാ​ത്ര​മ​ല്ലേ? അപ്പോൾ പാ​വ​പ്പെ​ട്ട​വ​നു​കി​ട്ടേ​ണ്ട സൗ​ജ​ന്യ​ധാ​ന്യം വരി​നി​ന്നു വാ​ങ്ങു​ക​യോ മഹാ​റാ​ണി?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. ശി​ര​സ്സും മു​ഖ​വും മറച്ച പാ​ഞ്ചാ​ലി വി​ത​ര​ണ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തി​നു മു​മ്പിൽ ക്ഷ​മ​യോ​ടെ.

“ഹസ്തി​ന​പു​രി റാ​ണി​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​വി​ധ​വ​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും പൗ​രാ​വ​കാ​ശം പൊ​തു​വ​ല്ലേ?”

“ഭാ​വി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചൊ​രു ആശ​ങ്ക​യൊ​ന്നു​മി​ല്ലാ​തെ ഇങ്ങ​നെ സ്വ​ത​ന്ത്ര​യാ​യി കാ​ട്ടിൽ നട​ക്കു​മ്പോൾ, പൊ​ന്മാൻ പ്ര​ലോ​ഭി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​പോ​ലെ തോ​ന്നാ​റു​ണ്ടോ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. വന​വാ​സ​ക്കാ​ലം. കാ​ട്ട​രു​വി​ക​ളു​ടെ ഇര​മ്പൽ ഒഴികെ നി​ശ​ബ്ദ​മായ താ​ഴ്‌​വര.

“ഏതു​നി​മി​ഷ​വും ഉരുൾ​പൊ​ട്ടു​മെ​ന്നു അഞ്ചു ‘ധീ​രോ​ദാ​ത്ത’ന്മാർ മാറി മാറി ‘ലക്ഷ്മ​ണ​രേഖ’ വര​ക്കു​മ്പോ​ഴോ?”

“അമ്മാ, ഈ യു​വ​യോ​ദ്ധാ​വു് എന്റെ അച്ഛ​നാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ! വൃ​ദ്ധ​നും രോ​ഗി​യു​മായ ശന്ത​നു എന്തി​നു എന്റെ അച്ഛ​നാ​യി”, അമ്മ​യെ​ക്കാൾ പ്രാ​യം കു​റ​ഞ്ഞ ‘ദേ​വ​വ്ര​തൻ’ എന്ന ഭീ​ഷ്മ​രേ​യും, അമ്മ​യു​ടെ അച്ഛ​നെ​ക്കാൾ പ്രാ​യ​മു​ള്ള മഹാ​രാ​ജാ​വു് ശന്ത​നു​വി​നെ​യും മാറി മാറി ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടി, കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി​യായ വി​ചി​ത്ര വീ​ര്യൻ, മഹാ​റാ​ണി സത്യ​വ​തി​യോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു, ഹസ്തി​ന​പു​രി അര​മ​ന​യിൽ ഭീ​ഷ്മർ ദീർ​ഘ​യാ​ത്ര​ക്കു് തയ്യാ​റെ​ടു​ക്കു​ന്ന സമയം.

“കൊ​ച്ചു​കു​ട്ടി​യാ​ണെ​ങ്കി​ലും ഇപ്പോ​ഴേ വ്യ​ക്ത​മാ​യി​ല്ലേ മകനെ, എത്ര​മാ​ത്രം സ്ത്രീ​വി​രു​ദ്ധ​രാ​ണു് ഞങ്ങ​ളു​ടെ ഭാ​ഗ​ധേ​യം നിർ​ണ​യി​ക്കു​ന്ന അതീ​ത​ശ​ക്തി​കൾ? നി​ന്റെ പ്ര​ശംസ കേ​ട്ടു് സു​ന്ദ​ര​യോ​ദ്ധാ​വു് ഭീ​ഷ്മർ പ്ര​സാ​ദി​ച്ച പോലെ തോ​ന്നു​ന്നു. നി​ന​ക്ക​വൻ ഒന്നി​ല​ധി​കം സു​ന്ദ​രി​ക്കു​ട്ടി​ക​ളെ കി​ട​ക്ക​ക്കൂ​ട്ടി​നാ​യി, സ്വ​യം​വ​ര​ത്തിൽ ബലം പ്ര​യോ​ഗി​ച്ചും തട്ടി​യെ​ടു​ത്തു കൊ​ണ്ടു് വരും” ക്ഷ​യ​രോ​ഗി​യായ കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി വി​ചി​ത്ര​വീ​ര്യ​നെ, അമ്മ മഹാ​റാ​ണി സത്യ​വ​തി ചു​മ​ലിൽ കൈ​വ​ച്ചു് ആശ്വ​സി​പ്പി​ച്ചു. അകലെ കാ​ശി​രാ​ജ്യ​ത്തി​ലേ​ക്കു കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി​ക്കു​വേ​ണ്ടി വധു​വി​നെ​ത്തേ​ടി ഇറ​ങ്ങി​ത്തി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു സാ​യു​ധ​ഭീ​ഷ്മർ.

“കീചകൻ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് പ്ര​ണ​യാ​ഭ്യർ​ത്ഥന ചെ​യ്തു എന്ന അപ​വാ​ദം വസ്തു​ത​യെ​ന്നു തർ​ക്ക​ത്തി​നു് സമ്മ​തി​ച്ചാ​ലും, കഴു​ത്തു ഞെ​രി​ച്ച​വ​നെ കൊ​ല​പ്പെ​ടു​ത്താൻ മാ​ത്രം വലിയ അപ​രാ​ധ​മാ​ണോ നി​ങ്ങൾ അവ​നിൽ​ക്ക​ണ്ട​തു്? പര​സ്യ​മാ​യി അര​ക്കെ​ട്ടിൽ കൈ​വ​ച്ചു ദ്രൗ​പ​ദി​യെ വി​വ​സ്ത്ര​യാ​ക്കിയ ദു​ശ്ശാ​സ​നൻ പോലും പോ​റ​ലേൽ​ക്കാ​തെ ചൂ​താ​ട്ട​സ​ഭ​യിൽ അഞ്ചു ആണു​ങ്ങ​ളെ വെ​ല്ലു​വി​ളി​യോ​ടെ നേ​രി​ട്ടൊ​രു ഭൂ​ത​കാ​ലം നി​ങ്ങൾ​ക്കു​ണ്ടു്!” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഭീ​മ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“നി​ത്യ​വും രാ​ത്രി​യാ​യാൽ സൈ​ര​ന്ധ്രി​യെ​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി, മദ്യ​വും മാം​സാ​ഹാ​ര​വു​മാ​യി റാണി സു​ദേ​ഷ്ണ​യു​ടെ അനു​ഗ്ര​ഹാ​ശി​സ്സു​ക​ളോ​ടെ കീ​ച​ക​വ​സ​തി​യിൽ പതു​ങ്ങി​ച്ചെ​ന്നു അർ​ധ​രാ​ത്രി വരെ ആസ്വാ​ദ​ന​ക്കൂ​ട്ടു് കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു് എന്ന​റി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, യു​വ​സൈ​നി​ക​മേ​ധാ​വി​യിൽ കാമന കാ​ണു​ന്ന അവൾ​ക്കും, അവളിൽ രതി​യു​ടെ അമി​താ​ധി​കാ​രം പ്ര​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന അവനും നേരെ ഈ കൈ​ത്ത​രി​ച്ചു. അര​മ​ന​ഊ​ട്ടു​പു​ര​യിൽ മാം​സ​പാ​ച​കം ചെ​യ്യു​ന്ന എന്നെ കരു​വാ​ക്കി, വി​രാ​ട​രാ​ജാ​വു്, ഭീഷണി നേ​രി​ടാൻ നെ​യ്തെ​ടു​ത്തൊ​രു വധ​മാ​യി​രു​ന്നു അതെ​ന്നു തി​രി​ച്ച​റി​യാൻ ഞാൻ വൈകി. നൃ​ത്ത​മ​ണ്ഡ​പ​ത്തി​ലെ രഹ​സ്യ​മു​റി​യിൽ കാ​ത്തു കി​ട​ക്കു​ന്ന​തു പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ​ന്ന മോ​ഹ​ത്തിൽ അവൻ, കു​ളി​ച്ചു സു​ഗ​ന്ധം മേ​ലാ​സ​ക​ലം പു​ര​ട്ടി​യ​തു​കൊ​ണ്ടു്, കൊല രസ​ക​ര​മാ​യി​രു​ന്നു എന്നു​മാ​ത്രം ഈ കൊ​ല​പ്പു​ള്ളി, ഔദാ​ര്യ​ത്തോ​ടെ ഓർ​ക്ക​ട്ടെ. നി​യ​മ​വ്യ​വ​സ്ഥ പാ​ലി​ക്കാ​ന​ല്ല​ല്ലോ ഞങ്ങൾ ആകാ​ശ​ചാ​രി​ക​ളു​ടെ മക്ക​ളാ​യി ഭൂ​മി​യിൽ താ​രോ​ദ​യം ചെ​യ്ത​തു്. ഞങ്ങ​ളെ സാ​ദാ​മ​നു​ഷ്യ​രാ​യി നി​ങ്ങൾ തരം​താ​ഴ്ത്തി ചോ​ദ്യം ചെ​യ്യ​രു​തു്!”

“ആൽ​മ​ര​ച്ചു​വ​ട്ടി​ലി​രു​ന്നു ആറു​പേ​രും ‘ചൂ​താ​ട്ട​പ​രി​ശീ​ല​നം’ ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്, വനാ​ശ്ര​മ​ജാ​ല​ക​ത്തി​ലൂ​ടെ നോ​ക്കു​മ്പോൾ, പര​സ്പ​രം ചൂ​ണ്ടു​വി​ര​ലു​യർ​ത്തി കയർ​ക്കു​ന്ന​തു കാണാം. അതും കൗ​ര​വ​രോ​ടു് പോ​രാ​ടാ​നു​ള്ള നൈ​പു​ണ്യ​വി​ക​സ​ന​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​ണോ?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. മഴ​പെ​യ്തു തെ​ളി​ഞ്ഞ ഹി​മാ​ലയ താ​ഴ്‌​വര.

“കള്ള​ച്ചൂ​തിൽ ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മാ​രാൽ കബ​ളി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട പാ​ഞ്ചാ​ലി കളി​ബ​ഹി​ഷ്ക​രി​ക്കു​മ്പോൾ, വി​രൽ​ചൂ​ണ്ടി ആണു​ങ്ങൾ പഴി​ചാ​രും, നി​ന്നെ​യാ​ണു് നി​ന്നെ​മാ​ത്ര​മാ​ണു് പാ​ഞ്ചാ​ലി​യി​ന്നു കോ​പ​ത്താൽ ഉന്നം​വ​ച്ച​തു. മറ്റു മൂ​ന്നു​പേ​ര​പ്പോൾ ‘അല്ല, നി​ന്നെ നി​ന്നെ’ എന്നു് വി​റ​യ​ലോ​ടെ തി​രി​ച്ചു ഒച്ച​വ​ക്കും. എനി​ക്കു് പ്ര​ശ്ന​മി​ല്ല! ഞാൻ അവൾ​ക്കു ഇട​യ്ക്കി​ടെ മറ്റു​ഭർ​ത്താ​ക്ക​ന്മർ അറി​യാ​തെ കി​ട​പ്പ​റ​യിൽ തലയിണ പങ്കി​ടു​ന്ന നേ​ര​ത്തു കല്യാ​ണ​സൗ​ഗ​ന്ധി​കം കാ​ഴ്ച​വെ​ക്കും!”, ഭീ​മ​ശ​ബ്ദ​ത്തിൽ, കളി​ജ​യി​ച്ച കു​ഞ്ഞി​ന്റേ​തു​പോ​ലെ കൊ​ഞ്ചൽ കലർ​ന്നു.

“പരാതി പറ​യു​ന്ന​ല്ലോ? എന്താ​ണ​വ​ളു​ടെ യഥാർ​ത്ഥ​പ്ര​ശ്നം!”, അഞ്ചാ​മ​ത്തെ കു​ഞ്ഞി​നെ​യും വളർ​ത്താൻ പാ​ഞ്ചാ​ല​യിൽ അമ്മ​യെ ഏൽ​പ്പി​ച്ചു, ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തിൽ തി​രി​ച്ചെ​ത്തിയ ചക്ര​വർ​ത്തി​നി​യു​ടെ പുതിയ അഭി​മു​ഖം ‘ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക’യുടെ കോ​ട്ട​യ്ക്ക​കം ചു​വ​രെ​ഴു​ത്തു​പ​തി​പ്പിൽ വാ​യി​ച്ച ചാർ​വാ​കൻ, കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“നാ​ലു​പേ​രെ കു​ന്തി​യിൽ​നി​ന്നും പാ​രി​തോ​ഷി​ക​മാ​യി, അർ​ജ്ജു​ന​നു​മൊ​പ്പം, പാ​യ​ക്കൂ​ട്ടി​നു കി​ട്ടി​യ​പ്പോൾ, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യ​തൊ​രു ‘പരാതി’യായി തു​റ​ന്നു​പ​റ​ഞ്ഞ​തു് കു​ന്തി​ക്കെ​തി​രെ ആയി​രു​ന്നു, ഊഴം​വ​ച്ചു അഞ്ചു കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളെ പി​ന്നീ​ടു് പ്ര​സ​വി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും അവൾ​ക്കു തി​രി​ച്ച​റി​വു​ണ്ടാ​യി, നാ​മ​മാ​ത്ര ചക്ര​വർ​ത്തി​നീ പദ​വി​കൊ​ടു​ത്തു അവ​ളു​ടെ ചിറകു രണ്ടും പാ​ണ്ഡ​വർ മു​റി​ച്ചി​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു!”

“അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​മാ​യി കൂ​ടി​യാ​ലോ​ചി​ച്ചെ​ടു​ത്ത​ത​ല്ല, മറി​ച്ചു യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ തീർ​ത്തും വൈ​കാ​രി​ക​മായ തീ​രു​മാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു​വോ വാ​ന​പ്ര​സ്ഥം? അതോ, കു​തി​ര​പ്പ​ന്തി ചർ​ച്ച​യിൽ ഇപ്പോൾ കേ​ട്ട​പോ​ലെ, ആത്മ​നി​ന്ദ​യാൽ നി​ങ്ങൾ​ക്കു് വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​വാ​ത്ത​വി​ധം അര​മ​ന​പ്ര​കോ​പ​നം, അഭി​മ​ന്യു​പു​ത്ര​നും കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി​യു​മായ പരീ​ക്ഷി​ത്തിൽ നി​ന്നു​ണ്ടാ​യോ?”, അധി​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ അക​ത്ത​ള​ത്തിൽ നി​ന്നു് പു​റ​ത്തു​ചാ​ടി വട​ക്കൻ മല​ക​ളി​ലേ​ക്കു യാ​ത്ര​യായ പാ​ണ്ഡ​വ​രെ നോ​ക്കി കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക, മുൻ​ഔ​ദ്യോ​ഗിക വക്താ​വു നകു​ല​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“കൌ​ര​വ​രു​ടെ കി​രാ​ത​ഭ​ര​ണ​ത്തിൽ നി​ന്നു് കു​രു​വം​ശ​ത്തെ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യി​ലൂ​ടെ രക്ഷി​ച്ച പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ ഐതി​ഹാ​സിക യു​ദ്ധ​വി​ജ​യ​ത്തി​ന്റെ മു​പ്പ​ത്തി​ആ​റാം വാർ​ഷി​കം ആയി​രു​ന്ന​ല്ലോ ഇക്ക​ഴി​ഞ്ഞ ദിവസം. ഈ ദേശീയ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ദിന ആഘോ​ഷ​ത്തിൽ പങ്കെ​ടു​ക്കാൻ പക്ഷേ, കോ​ട്ട​മൈ​താ​ന​യോ​ഗ​ത്തിൽ പങ്കെ​ടു​ക്കാൻ വന്ന​തു് അഞ്ചു വൃ​ദ്ധ​പാ​ണ്ഡ​വർ മാ​ത്രം. ചെ​ങ്കോ​ലും തി​രു​വ​സ്ത്ര​വും, അക്ഷ​മ​നായ കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി​ക്കു ഉടനടി കൈ​മാ​റാൻ, കാ​ല​ഘ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ നൊ​മ്പ​ര​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നൊ​രു ഓർ​മ്മ​പ്പെ​ടു​ത്തൽ കൂ​ടി​യാ​യി, ലക്ഷ​ണ​മൊ​ത്ത കൊ​ട്ടാ​ര​വി​പ്ല​വ​മൊ​ന്നു മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല, ഒരി​റ്റു് രക്ത​ച്ചൊ​രി​ച്ചിൽ പോലും ഇല്ലാ​ത്ത, അധി​കാ​ര​കൈ​മാ​റ്റം മാ​ത്രം!”

“പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ നി​ത്യ​വും അതി​ഥി​മ​ന്ദി​ര​ത്തിൽ പൂ​കൊ​ടു​ത്തു നി​ങ്ങൾ ആദ​രി​ക്കു​ന്ന​തു്, അഭി​മാ​നി​കൗ​ര​വ​രു​ടെ അന്ത​സ്സി​നു യോ​ജി​ച്ച​ത​ല്ലെ​ന്നും, സൂ​ക്ഷി​ച്ചി​ല്ലെ​ങ്കിൽ അവ​ളു​ടെ തേൻ​കെ​ണി​യിൽ വീ​ഴു​മെ​ന്നോർ​മ്മി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും ഗാ​ന്ധാ​ര​ഭൂ​പ​തി ഉപ​ദേ​ശി​ച്ചെ​ന്നു​കേ​ട്ട​ല്ലോ. നവ​വ​ധു​പാ​ഞ്ചാ​ലി ഇത്ര​ക്ഷ​ണം പേ​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്നൊ​രു യക്ഷി​സാ​ന്നി​ധ്യ​മാ​യോ?” കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ഇളമുറ കൗ​ര​വ​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. പാ​ഞ്ചാ​ലി​യും പാ​ണ്ഡ​വ​രും സ്വ​ന്ത​മെ​ന്നു പറയാൻ ഒരി​ട​മി​ല്ലാ​തെ ദു​ര്യോ​ധ​ന​ന്റെ ഔദാ​ര്യ​ത്തിൽ അരമന അതി​ഥി​മ​ന്ദി​ര​ത്തിൽ കഴി​യു​ന്ന സം​ഘർ​ഷ​ദി​ന​ങ്ങൾ.

“ആദ്യം ഭൂപതി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ഉടൽ വർ​ണ്ണി​ക്കാൻ ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. ചെ​റു​പ്പ​മ​ല്ലേ ഉള്ളിൽ ഉള്ള​തു് തീവ്ര ആരാ​ധ​ന​യെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, ഭീ​ഷ​ണി​പ്പെ​ടു​ത്താൻ തു​നി​ഞ്ഞു. പി​ന്നെ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ പേ​ടി​പ്പെ​ടു​ത്തൊ​രു പ്ര​തി​ച്ഛാ​യ​യിൽ കെ​ട്ടാൻ തു​നി​ഞ്ഞു. ഒരു കൊ​ട്ടാ​ര​വ​സ​തി അനു​വ​ദി​ച്ചു​കി​ട്ടാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി, തി​രി​ച്ചു നി​ങ്ങൾ​ക്കു് മാ​ന്ത്രിക കണ്ണാ​ടി തരാ​മെ​ന്നു പറയും ഉട​ല​വ​സ​ര​ങ്ങൾ പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ക്കുക വഴി, പ്ര​ലോ​ഭി​പ്പി​ക്കും തേൻ​കെ​ണി​യിൽ ഞങ്ങൾ വീണാൽ, മു​തിർ​ന്ന കൗ​ര​വ​രു​മാ​യി അവൾ സ്വയം വി​ല​പേ​ശും. ഗാ​ന്ധാ​രി​യു​ടെ സഹോ​ദ​രൻ​കൂ​ടി​യായ ഭൂ​പ​തി​ക്കു ഞങ്ങ​ളിൽ നി​യ​ന്ത്ര​ണ​മു​ണ്ടെ​ന്നാ​ണു് അര​മ​ന​വൃ​ത്താ​ന്തം. അവളിൽ ഭ്ര​മി​ച്ചു​പോയ ഞങ്ങൾ​ക്കു​ണ്ടോ അര​ക്ക​ഴ​ഞ്ചു ഭാ​വി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു അര​ക്ഷി​താ​വ​സ്ഥ! പൂ​ക്കൾ കൈ​മാ​റി ഞങ്ങൾ അവ​ളു​ടെ കാൽ​ക്കൽ തൊ​ട്ടു എഴു​ന്നേൽ​ക്കു​മ്പോൾ, അവൾ ഉപചാര ആലിം​ഗ​ന​ത്താൽ ഞങ്ങ​ളെ കോ​രി​ത്ത​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു എങ്ങ​നെ ഗാ​ന്ധാ​ര​ഭൂ​പ​തി​യെ അറി​യി​ക്കും. എന്തു​കെ​ണി​യിൽ വീ​ണാ​ലും അതൊരു ദർശന, സ്പർ​ശന സാ​യൂ​ജ്യം എന്ന നി​ല​യിൽ വി​ശ്വ​പ്ര​കൃ​തി​ക്ക​പ്പോൾ നന്ദി​ചൊ​ല്ലും.”

“പാ​ണ്ഡവ സഖ്യ​ക​ക്ഷി ആവേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്ന മദ്ര രാ​ജ​വു് (എന്നെ​ന്നും പരേ​ത​മാ​ദ്രി​യു​ടെ ഓർമ്മ നമു​ക്കു് പവി​ത്രം) ദു​ര്യോ​ധ​ന​നു​മാ​യി കൂ​ട്ടു​ചേർ​ന്നു കർ​ണ്ണ​ന്റെ തേ​രാ​ളി​യാ​യി മാ​റി​യ​ല്ലോ. എങ്ങ​നെ നേ​രി​ടും ഈ ‘അപ​ശ​കു​നം’?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക പാ​ണ്ഡവ സൈ​ന്യ​ത്തി​ന്റെ നേ​താ​വും, പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ സഹോ​ദ​ര​നു​മായ ധൃ​ഷ്ട​ധ്യു​മ്ന​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര താ​ര​യു​ദ്ധം അർ​ജ്ജു​ന​നും കർ​ണ്ണ​നും തമ്മി​ലെ​ന്നു് യു​ദ്ധ​നിർ​വ​ഹ​ണ​സ​മി​തി അധ്യ​ക്ഷൻ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തിയ നേരം.

“നകു​ല​നും സഹ​ദേ​വ​നും ഞാനും പ്ര​ഭാ​ത​ഭ​ക്ഷ​ണം കഴി​ച്ച​തു് ഒപ്പം. ഒരു അസ്വാ​ര​സ്യ​വും എവി​ടെ​യും പു​ക​യു​ന്ന​താ​യി ഞങ്ങ​ളാ​രും കണ്ടി​ല്ല. ചാ​ഞ്ചാ​ട്ടം എന്നൊ​ക്കെ മദ്ര​ച​ക്ര​വർ​ത്തി​യു​ടെ നി​ല​പാ​ടി​നെ കാ​ണാ​നും ഞങ്ങൾ തയ്യാ​റ​ല്ല. സഹോ​ദ​രി​യോ​ടു് വാ​ത്സ​ല്യ​വും മാ​ദ്രേ​യ​രായ നകുല സഹ​ദേ​വ​നു നേരെ ഉത്ത​ര​വാ​ദി​ത്വ​ബോ​ധ​വും ഉള്ള മദ്ര​ച​ക്ര​വർ​ത്തി​യെ, തെ​റ്റി​ദ്ധാ​ര​ണ​യു​ടെ പേരിൽ ദു​ര്യോ​ധ​നൻ തട്ടി​യെ​ടു​ത്തു എന്ന​താ​യി​രി​ക്കും കൂ​റു​മാ​റ്റ​ത്തിൽ കാ​ര്യം. തൽ​ക്കാ​ലം ഞങ്ങൾ നയ​ത​ന്ത്ര​ത്തേ​ക്കാൾ ആശ്ര​യി​ക്കുക മാ​ര​കാ​യു​ധ​ത്തെ! നാളെ മദ്ര​ഹൃ​ദ​യം വെ​ട്ടി​പ്പൊ​ളി​ക്കാൻ ഉത​കു​ന്നൊ​രു വേ​ലു​മാ​യി രം​ഗ​ത്തി​റ​ങ്ങുക സാ​ക്ഷാൽ ധർ​മ്മ​പു​ത്രർ! ഇനി ഗോ​പു​ര​ന​ട​യിൽ പോയി കർ​ണ്ണ​അർ​ജുന ഐതി​ഹാ​സിക പോ​രാ​ട്ടം കൺ​കു​ളി​രെ കാണൂ!”

“പര​മാ​ധി​കാര രാ​ഷ്ട്ര​ത്തി​ന്റെ രാ​ജാ​വ​ല്ലേ? ദൈ​വ​ദാ​ന​മായ മനു​ഷ്യ​ജീ​വി​ത​ത്തി​നു​ള്ള അവ​കാ​ശം അനി​ഷേ​ധ്യ​മായ ഒന്നാ​ണെ​ന്നും, അതിനെ ഇല്ലാ​താ​ക്കി നവ​ജാ​ത​ശി​ശു​ക്ക​ളു​ടെ ഹത്യ​ക്കാ​യി നമ്മു​ടെ പു​ഴ​ക​ളെ ആരും ദു​രു​പ​യോ​ഗം ചെ​യ്യാൻ അനു​വ​ദി​ക്ക​രു​തെ​ന്നും, സാ​മാ​ന്യ​മാ​യെ​ങ്കി​ലും നി​ങ്ങൾ അറി​യേ​ണ്ട​ത​ല്ലേ. ഏഴു കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളെ ഗം​ഗ​യിൽ മു​ക്കി​ക്കൊ​ന്ന ക്രൂര എന്നു് സ്ത്രീ​സ​മൂ​ഹം ശപി​ക്കു​ന്ന ഗംഗയെ, ‘വത്സ​ല​മാ​താ പു​ര​സ്കാ​രം’ കൊ​ടു​ത്തു നി​ങ്ങൾ ആദ​രി​ക്കു​ന്ന​തിൽ നീ​തി​യു​ടെ നി​ഷേ​ധം തോ​ന്നി​യി​ല്ലേ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക മഹാ​രാ​ജാ​വു് ശന്ത​നു​വി​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“വി​വാ​ഹ​ക​രാർ അനു​സ​രി​ച്ചു ഭാ​ര്യ​ചെ​യ്യു​ന്ന​തൊ​ന്നും തട​യാ​നോ വി​മർ​ശി​ക്കാ​നോ പാ​ടി​ല്ല എന്ന നി​ബ​ന്ധന പാ​ലി​ച്ചു എന്ന​ല്ലേ ഉള്ളൂ. ആദ്യ ഏഴു പ്ര​സ​വ​ങ്ങ​ളി​ലെ നവ​ജാ​ത​ശി​ശു​ക്ക​ളെ പു​ഴ​യിൽ ഒഴു​ക്കി എന്ന​തു് ആ കാ​ര​ണ​ത്താൽ, ചോ​ദ്യം ചെ​യ്യാൻ അധി​കാ​രം ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. എന്നാൽ എട്ടാ​മ​ത്തെ കു​ഞ്ഞി​നെ പു​ഴ​യിൽ ഒഴു​കു​മ്പോൾ, ‘അരുതേ’ എന്നാ​ക്രോ​ശി​ക്കാൻ എന്നി​ലെ വൃ​ദ്ധ​രാ​ജാ​വു് മു​തിർ​ന്നു. കരാർ ലം​ഘ​ന​ത്തെ​ക്കാൾ പി​ന്തു​ടർ​ച്ച​ക്കൊ​രു കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി​വേ​ണം എന്ന യാ​ഥാർ​ഥ്യ​ബോ​ധ​മാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടെ​ന്താ പ്ര​ശ്നം, ദേ​വ​വ്ര​തൻ എന്നൊ​രു​ത്തമ ദേ​വ​സ​ന്ത​തി​യെ യു​വ​രാ​ജാ​വാ​യി അഭി​ഷി​ക്ത​നാ​ക്കാൻ അവ​സ​ര​വു​മാ​യി. കു​ത്തി​ക്കു​ത്തി അര​മ​ന​പ്പേ​റ്റു​വി​വ​ര​ങ്ങൾ ചോ​ദി​ക്കാ​തെ, പു​ണ്യ​ന​ദി​ക​ളായ യമു​ന​യും ഗം​ഗ​യും ഒഴു​കു​ന്ന ഈ ഹരിത ഭൂമി ഹസ്തി​ന​പു​രി​യു​ടെ, ആഗോള പെരുമ നി​ല​നിർ​ത്തൂ, കൊ​ച്ച​നു​ജ​ത്തീ!”

“അടി​മ​പ്പെൺ​പ​ദ​വി നൽകി ഔദ്യോ​ഗി​ക​മാ​യി കു​ടി​ല​കൗ​ര​വർ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ ഇന്ന​ലെ രാ​ത്രി ചൂ​താ​ട്ട​സ​ഭ​യിൽ അന്താ​രാ​ഷ്ട്ര പെ​രു​മാ​റ്റ​ച്ച​ട്ടം ലം​ഘി​ച്ചു അപ​മാ​നി​ക്കു​മ്പോൾ, സത്യ​സ​ന്ധ​നെ​ന്നു് പേ​രെ​ടു​ത്ത നി​ങ്ങൾ അക്ഷോ​ഭ്യ​നാ​യി​രു​ന്നു എന്നാ​ണോർമ. എങ്ങ​നെ നേടി, പരീ​ക്ഷ​ണ​ഘ​ട്ട​ത്തി​ലും പത​റാ​തെ നി​ല​നിർ​ത്തിയ മനോ​നി​യ​ന്ത്ര​ണം? ചൂ​താ​ട്ട​ഭ്ര​മ​ക്കാ​രായ ഞങ്ങ​ള​ഞ്ചു​പേ​രെ പച്ച​ക്കു കത്തി​ക്കു​വിൻ, എന്നാൽ നി​ഷ്ക​ള​ങ്ക​പാ​ഞ്ചാ​ലി​യെ വെ​റു​തെ വിടൂ, എന്നൊ​ക്കെ വൈ​കാ​രി​ക​മാ​വേ​ണ്ട രം​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലേ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തിൽ ചക്ര​വർ​ത്തി​പ​ദ​വി വഹി​ക്കു​ന്ന കാലം. ശ്വാ​സ​കോ​ശ​രോ​ഗം ബാ​ധി​ച്ചു അവ​ശ​നാ​യി കു​റ​ച്ചു​നാൾ കി​ട​പ്പി​ലാ​യ​പ്പോൾ, പാ​ഞ്ചാ​ലി, ഇള​മു​റ​പാ​ണ്ഡ​വ​രു​മാ​യി ഒത്തു​ക​ളി​ച്ചു, വേ​ണ്ട​ത്ര വൈ​ദ്യ​സ​ഹാ​യം എത്തി​ക്കാ​തെ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളോ​ളം കളി​പ്പി​ച്ചു എന്ന പരു​ക്കൻ ഓർമ എന്നെ ചൂ​താ​ട്ട സഭയിൽ സ്വാ​ധീ​നി​ച്ചു​വോ?”, ദി​ക്ക​റി​യാ​ത്ത മട്ടിൽ വനവാസ യാ​ത്ര​ക്കി​റ​ങ്ങിയ യു​ധി​ഷ്ഠി​രൻ, വട​ക്കോ​ട്ടു കാൽ​വെ​ക്കു​ന്ന​തി​നു പകരം തെ​ക്കോ​ട്ടു തി​രി​ഞ്ഞു.

“അർ​ഹി​ക്കു​ന്ന അനു​പാ​ത​ത്തിൽ കവി​ഞ്ഞ അളവിൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി നി​ങ്ങ​ള​ഞ്ചു​പേ​രിൽ ആരെയോ രഹ​സ്യ​മാ​യി പരി​ലാ​ളി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു് എന്ന ദു​സ്സം​ശ​യം നി​ങ്ങ​ളിൽ ആദ്യ​മു​യർ​ത്തി​യ​താ​രാ​യി​രു​ന്നു?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക മാ​ദ്രീ​പു​ത്ര​നായ നകു​ല​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“അഞ്ചു​പേ​രും ആരോ​പ​ണ​നിർ​മ്മി​തി​യു​ടെ ആസ്ഥാ​ന​ക​ലാ​കാ​ര​ന്മാർ എന്നോർ​ക്ക നീ! ഒരു പണ​ത്തൂ​ക്ക​മെ​ങ്കി​ലും മറ്റു​നാ​ലു​പേ​രേ​ക്കാൾ പ്ര​ണ​യ​പ​രി​ഗ​ണ​ന​ക്കാ​യി ഒറ്റ​ക്കൊ​റ്റ​യ്ക്കും കു​റു​മു​ന്ന​ണി​യു​ണ്ടാ​ക്കി​യും ഞങ്ങൾ നിർ​ല​ജ്ജം ഒറ്റു​കൊ​ടു​ത്തു എന്ന​ത​ല്ലേ ബഹു​ഭർ​ത്തൃ​ത്വ​ത്തി​ലെ കി​ട​പ്പ​റ​യാ​ഥാർ​ഥ്യം? ആ നി​ല​ക്കു് നോ​ക്കി​യാൽ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ഉട​ല​ടി​മ​കൾ ഞങ്ങൾ, ആറടി ഉയ​ര​മു​ള്ള ഈ ദേ​വ​സ​ന്ത​തി​കൾ!”

“ഇങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നു​മ​ല്ല അല്ലെ നി​ങ്ങൾ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യു​ദ്ധ​ഫ​ലം വി​ഭാ​വന ചെ​യ്ത​തു് ?”, നൂറു മക്ക​ളെ​യും, ഇപ്പോൾ പു​ത്ര​വി​ധ​വ​ക​ളെ​യും, കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തിൽ​നി​ന്നും നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ഗാ​ന്ധാ​രി​യോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു, യു​ദ്ധാ​ന​ന്തര പാ​ണ്ഡവ ഭര​ണ​കൂ​ടം ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​ക​ളെ പാ​തി​രാ​വിൽ കു​ടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ച്ച ദി​ന​ങ്ങൾ.

“അമ്മാ, ഇന്നു് ഞാൻ കു​ട്ടി​ഭീ​മ​നു് ചു​ടു​മാൻ​ചോ​ര​യിൽ കു​റ​ച്ചു വിഷം കൊ​ടു​ത്തു എന്നു് ദു​ര്യോ​ധ​നൻ എന്നോ​ടു് രഹ​സ്യ​മാ​യി പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ, അവനെ ഞാൻ ശാ​സ​ന​യോ​ടെ അഹിം​സ​യി​ലേ​ക്കു കൈ​പി​ടി​ച്ചു് നട​ത്തി. നാളെ മറ്റു​നാ​ലു പാ​ണ്ഡ​വർ​ക്കും അതു പോലെ നല്ല​വ​ണ്ണം കല​ക്കി കൊ​ടു​ക്കൂ” എന്നു് അമ്മ​യെ​ന്ന നി​ല​യിൽ ദീർ​ഘ​ദൃ​ഷ്ടി​യോ​ടെ ദു​ര്യോ​ധ​ന​നിൽ ഹിംസ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്കാ​ഞ്ഞ​താ​ണെ​ന്റെ വൻ​വീ​ഴ്ച”, കൺ​കെ​ട്ടു് അൽ​പ്പം നീ​ക്കി പാ​ണ്ഡ​വ​ചാ​രൻ ഇല്ലെ​ന്നു​റ​പ്പി​ച്ച ഗാ​ന്ധാ​രി പി​റു​പി​റു​ത്തു.

“അഭി​മ​ന്യു​വി​ന്റെ ചര​മ​ശ്രു​ശ്രൂ​ഷ​യിൽ ഞാനും ‘ഹസ്തി​ന​പു​രി പത്രിക’യുടെ ഉട​മ​യും പങ്കെ​ടു​ത്തി​രു​ന്നു, എന്നാൽ ‘അകം​പൊ​രുൾ’ പൂർ​ണ്ണ​മാ​യും വ്യ​ക്ത​മാ​യി​ല്ല. ചി​ത​ക്ക​രി​കി​ലേ​ക്കു കയറി കു​ന്തി ആരോടോ കയർ​ക്കു​ന്നു! ഞാൻ ആ വഴി ചെ​ന്ന​പ്പോ​ഴേ​ക്കും, കു​ന്തി പാ​ള​യ​ത്തി​ലേ​ക്കു് മട​ങ്ങി. ആരോ​ടു് അവ​രെ​ന്താ​ണു് ശാ​സി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞ​തെ​ന്നു് അടു​ത്തു് നിന്ന നി​ങ്ങൾ കണ്ടി​രു​ന്നോ?”, യു​ദ്ധ​കാ​ര്യ ലേഖകൻ കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​യോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു.

“യു​ധി​ഷ്ഠി​ര​ന്റെ ചു​മ​ലു​ക​ളിൽ ഇരു​കൈ​പ്പ​ത്തി​വ​ച്ചു കു​ന്തി പറഞ്ഞ വാ​ക്കു​ക​ളിൽ മാ​തൃ​ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്റെ നീ​റ്റ​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. കു​ന്തി​രി​ക്ക​പ്പ​ന്തം പോലെ അർ​ജ്ജു​ന​പു​ത്രൻ ജ്വ​ലി​ച്ചു, ചാ​ര​മാ​വു​ന്നു. എന്നാൽ, ഷഷ്ടി​പൂർ​ത്തി​യെ​ത്താ​റായ നീയോ? ജീ​വ​നിൽ കൊതി തീ​രാ​തെ, ഉമി​ത്തീ​പോ​ലെ മൂ​ന്നു നാലു പതി​റ്റാ​ണ്ടു​കൾ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ ആട്ടും തു​പ്പു​മേ​റ്റു് ഭീ​രു​വാ​യി, നീ ഇനി​യും ദശാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളോ​ളം ജീ​വി​ക്ക​ട്ടെ,” കര​ളി​ലെ കൊ​ടും​കാ​റ്റു് ശമി​ക്കാ​ത്ത കു​ന്തി​യെ, ഭീമൻ പാ​ള​യ​ത്തി​ന​ക​ത്തേ​ക്കു വലി​ച്ചു കൊ​ണ്ടു പോയി. കൗ​മാ​ര​പോ​രാ​ളി​യു​ടെ ഭൗ​തി​ക​ശ​രീ​രം കത്തി​പ്പ​ട​രു​ന്ന വൈകിയ രാ​ത്രി​യിൽ, ‘അകം​പൊ​രുൾ’ തേ​ടേ​ണ്ട വി​ലാ​പ​മാ​യി എനി​ക്ക​പ്പോൾ തോ​ന്നി​യി​ല്ല. ചി​ല​പ്പോ​ഴെ​ങ്കി​ലും നേരിൽ കണ്ട അധാർ​മ്മി​ക​ത​ക്കെ​തി​രെ പൊ​ട്ടി​ത്തെ​റി​ക്കു​മ്പോ​ഴ​ല്ലേ പെ​ണ്ണു് അമ്മ​യും അച്ഛ​മ്മ​യു​മൊ​ക്കെ​യാ​വു​ന്ന​തു്!”

“എന്തു​പ​റ്റി അർ​ജ്ജു​ന​ന്റെ കണ്ണി​നു താഴെ കല​ങ്ങിയ ചോര?”, മൂ​ല​യിൽ ഇരു​ന്നു ജാ​ല​ക​ത്തി​ലൂ​ടെ പു​റ​ത്തേ​ക്കു​നോ​ക്കി നെ​ടു​വീർ​പ്പി​ടു​ന്ന അർ​ജ്ജു​ന​നെ​ചൂ​ണ്ടി കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക നകു​ല​നോ​ടു് തൊ​ഴിൽ​പ​ര​മായ കരു​ത​ലോ​ടെ ചോ​ദി​ച്ചു. പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ കു​ടി​യേ​റ്റ​ക്കാ​ലം.

“ഇന്ദ്ര​വെ​പ്പാ​ട്ടി​യെ​ന്ന​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ദേ​വ​നർ​ത്ത​കി​ഉർ​വ​ശി​യു​മാ​യി അർ​ജ്ജു​നൻ അവി​ഹി​ത​ബ​ന്ധം സ്ഥാ​പി​ച്ചു എന്ന ദു​രാ​രോ​പ​ണം, അച്ഛ​ന്റെ അതി​ഥി​യാ​യി സ്വർ​ഗ്ഗ​രാ​ജ്യ​ത്തിൽ നേ​രി​ടു​ന്ന​തി​നി​ടെ, ആരൊ​ക്കെ​യോ മർ​ദി​ച്ച​വ​ശ​നാ​ക്കി ഭൂ​മി​യി​ലേ​ക്കു് തള്ളി​യി​ട്ടു എന്നാ​ണ​റി​യു​ന്ന​തു്. ‘ആയിരം കണ്ണു​ള്ള’ ഇന്ദ്രൻ തന്നെ​യാ​ണോ ഇരു​ട്ട​ടി​യു​ടെ പി​ന്നിൽ എന്നു​പോ​ലും ശ്രു​തി​യു​ണ്ടു്. അർ​ജ്ജു​ന​ന്റെ സ്വർ​ഗ്ഗ​രാ​ജ്യ​സ​ന്ദർ​ശ​നം മനോ​രോ​ഗി​യു​ടെ കെ​ട്ടു​ക​ഥ​യെ​ന്നു സം​ശ​യി​ക്കു​ന്ന പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ അർ​ത്ഥ​ഗർ​ഭ​മായ മൗ​ന​മാ​ണു്, യോ​ദ്ധാ​വി​നേ​റ്റ മു​റി​പ്പാ​ടി​നെ​ക്കാൾ നോ​വി​ക്കു​ന്ന​തും. അർ​ജ്ജു​ന​നെ​തി​രാ​യി ഈ സംഭവം വ്യാ​സൻ കു​ടും​ബ​ക​ഥ​യിൽ എഴു​തു​മോ? അതോ ‘ഉർ​വ്വ​ശീ’ശാപം ഉപ​കാ​ര​മെ​ന്നു പ്ര​ത്യ​ക്ഷം വഴി വി​വി​ധോ​ദ്ദേ​ശ്യ​അർ​ജ്ജു​നൻ വരും​കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ തെ​ളി​യി​ക്കു​മോ? ഞങ്ങൾ ദേ​വ​സ​ന്ത​തി​ക​ളു​ടെ ഒരു കാ​ര്യം!”

“ദ്രോ​ണ​വ​ധ​ത്തിൽ പറ​യേ​ണ്ടി​വ​ന്ന അർ​ദ്ധ​സ​ത്യം, അതി​ന്റെ അന​ന്തര ഫല​ത്താൽ നൊ​മ്പ​ര​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു​വോ യു​ധി​ഷ്ഠിര മനഃ​സാ​ക്ഷി​യെ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു. ഗുരു ദ്രോ​ണ​രു​ടെ ഒന്നാം ചര​മ​ദി​ന​ത്തിൽ അനു​സ്മ​ര​ണ​പ്ര​ഭാ​ഷ​ണം ചെ​യ്തു വേ​ദി​യിൽ​നി​ന്നി​റ​ങ്ങി പാ​ഞ്ചാ​ലി​യു​ടെ തേരിൽ കയ​റു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഹസ്തി​ന​പു​രി മഹാ​രാ​ജാ​വു്.

“എന്റെ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​മ​നഃ​സാ​ക്ഷി​യെ, സമാ​ധാ​ന​കാ​ല​ത്തെ അനു​സ്മ​രണ പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​ലൊ​ന്നും നി​ങ്ങൾ വലി​ച്ചി​ഴ​ക്ക​രു​തേ. വാ​മൊ​ഴി അർ​ദ്ധ​സ​ത്യം സ്വ​ന്തം പ്ര​തി​ച്ഛായ നേ​രി​ടു​ന്ന മാ​ധ്യമ ഭീ​ഷ​ണി​യെ പ്ര​തി​രോ​ധി​ക്കാൻ മാ​ത്ര​മേ ഉപ​യോ​ഗി​ക്കാ​വൂ എന്ന ഉപാധി ഞാൻ വെ​ച്ചു!”

“ലൈം​ഗി​കാ​തി​ക്ര​മി​ക​ളെ​ന്ന കു​പ്ര​സി​ദ്ധി​യു​ള്ള നൂ​റോ​ളം കൗ​ര​വ​രും ആരാ​ധ​ക​രാ​ണെ​ന്നു നി​ങ്ങൾ അവ​കാ​ശ​പ്പെ​ടു​ന്നു!”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ആക്ഷേ​പം പോലെ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. നവ​വ​ധു​വും പാ​ണ്ഡ​വ​രും പാ​ഞ്ചാ​ല​യിൽ​നി​ന്നെ​ത്തി അന്തി​യു​റ​ങ്ങാൻ കൗ​ര​വ​ക​രു​ണ​തേ​ടു​ന്ന അശാ​ന്ത​കാ​ലം.

“പ്ര​ണ​യ​ത്തോ​ടെ എന്നെ നോ​ക്കു​ന്ന​തു് അപ​രാ​ധ​മൊ​ന്നു​മ​ല്ല. വാർ​ത്ത​തേ​ടി നട​ക്കു​ന്ന​തി​നി​ട​യിൽ, കാണാൻ കൊ​ള്ളാ​വു​ന്ന നി​ങ്ങ​ളും കണ്ടു​പോ​വാ​വു​ന്ന​ത​ല്ലേ വഴി​യോ​ര​വാ​യ​ന​ക്കാ​രു​ടെ കടാ​ക്ഷ​ങ്ങൾ! എന്നാൽ അതു് ഞാൻ പെ​ട്ടെ​ന്നൊ​ന്നും അം​ഗീ​ക​രി​ക്കാ​റൊ​ന്നു​മി​ല്ല. പ്ര​ണ​യ​മി​ഴി​ക​ളിൽ കാണാം, രതി​ജ​ന്യ ആവേ​ശ​വും, പെൺ​മ​നം കീ​ഴ്പ്പെ​ടു​ത്താൻ തി​മിർ​പ്പു​ള്ള പ്ര​ശം​സ​യും, പെ​ണ്ണു​ട​ലിൽ ഉട​മ​സ്ഥാ​വ​കാ​ശം ലക്ഷ്യ​മി​ടു​ന്ന വേ​ട്ട​നോ​ട്ട​വും!”

“ഉരു​ട്ടാ​നു​ണ്ടോ ഇനി​യും ‘ധർ​മ്മ​സം​സ്ഥാ​പന’തലകൾ?”, കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക നകു​ല​നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു.

“വീ​ണ്ടും പോ​യ​തു്, പൂർ​ണ്ണ കു​രു​വം​ശീ​യ​ഉൽ​മൂ​ല​നം ഉന്ന​മാ​ക്കി വാ​ളെ​ടു​ക്കാ​ന​ല്ല, പരേ​ത​കൗ​ര​വ​രോ​ടു് അന്തി​മ​യാ​ത്ര ചോ​ദി​ക്കാ​നാ​യി​രു​ന്നു. കു​രു​വം​ശ​അ​ഖ​ണ്ഡ​ത​ക്കാ​യി ജീ​വ​ത്യാ​ഗം ചെയ്ത കൗ​ര​വ​സ​ഖ്യ​ക​ക്ഷി​സൈ​നി​കർ​ക്കു ഉപ​ചാ​ര​പൂർ​വ്വം കൈ​കൂ​പ്പി പുതിയ രാ​ജാ​വു് എളി​മ​യോ​ടെ വി​ട​ചൊ​ല്ലു​ന്ന​തി​നു ആകാ​ശ​ച്ചെ​രു​വിൽ അതീ​ത​ശ​ക്തി സാ​ക്ഷി! ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്ര​രിൽ​നി​ന്നു് ചെ​ങ്കോൽ ഏറ്റു​വാ​ങ്ങു​മ്പോ​ഴും മു​ഖ​ത്തു​ക​ണ്ടി​ല്ലേ, കുലീന കു​രു​വംശ ഉപ​ചാ​ര​ങ്ങൾ? ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്ന​കാ​ല​ത്തു ‘ധർ​മ്മ​പു​ത്രർ’ എന്ന​വ​നെ പൊ​തു​സ​മൂ​ഹം മഹ​ത്വ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തി​ന്റെ പൊരുൾ ഇപ്പോ​ഴെ​ങ്കി ലും, സം​ശ​യ​രോ​ഗി​യായ കൊ​ട്ടാ​രം ലേ​ഖി​ക​ക്കു് വ്യ​ക്ത​മാ​യോ?”

“കു​ടി​യൊ​ഴി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട കൗ​ര​വ​രാ​ജ​വി​ധ​വ​കൾ​ക്കു നി​ങ്ങ​ളു​ടെ ഐഖ്യ​ദാർ​ഢ്യ​മൊ​ന്നും ഇതു​വ​രെ കണ്ടി​ല്ല​ല്ലോ. സൈ​ന്ധ​വ​ദേ​ശ​ത്തു നി​ന്നും നി​ങ്ങൾ മട​ങ്ങി​യെ​ത്താൻ വൈ​കി​യോ, അതോ, യു​ദ്ധ​ജേ​താ​ക്ക​ളെ അര​മ​ന​യിൽ കണ്ട​പ്പോൾ മനം മാ​റി​യോ?”, കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​ക്കു ശേഷം ആദ്യ​മാ​യി ഹസ്തി​ന​പു​രി​യിൽ എത്തിയ കൗ​ര​വ​സ​ഹോ​ദ​രി ദു​ശ്ശ​ള​യോ​ടു് കൊ​ട്ടാ​രം ലേഖിക ചോ​ദി​ച്ചു.

“ഭർ​ത്താ​വു് ജയ​ദ്ര​ഥൻ കു​രു​ക്ഷേ​ത്ര​യിൽ ബലി​ദാ​നി​യാ​യ​തോ​ടെ എനി​ക്കു് സൈ​ന്ധ​വ​രാ​ജ​മാ​താ പദ​വി​യേ​റ്റെ​ടു​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു എന്നു​വെ​ച്ചു ഞാൻ നൂ​റോ​ളം സഹോ​ദ​ര​വി​ധ​വ​ക​ളോ​ടു് സാ​ഹോ​ദ​ര്യം നി​ല​നിർ​ത്തി​യി​ല്ല എന്നു​നി​ങ്ങൾ അന്യാ​യ​നി​ഗ​മ​ന​ത്തിൽ എത്തി​യാൽ ഞങ്ങൾ സ്ത്രീ​കൾ എന്തു​ചെ​യ്യും! സ്വ​ത്തു് തി​രി​ച്ചു​പി​ടി​ക്കുക എന്ന​താ​യി​രു​ന്നു പാ​ണ്ഡ​വ​രു​ടെ യഥാർ​ത്ഥ​ല​ക്ഷ്യം എന്നു തോ​ന്നു​ന്നി​ല്ല കാരണം, അങ്ങ​നെ​യെ​ങ്കിൽ പാ​ണ്ഡ​വർ സ്വ​ന്തം നാടായ ഇന്ദ്ര​പ്ര​സ്ഥ​ത്തി​ലേ​ക്ക​ല്ലേ പോ​വേ​ണ്ട​തു്? പകരം ഹസ്തി​ന​പു​രി​യി​ലെ​ത്തി അന്ധ​നും വൃ​ദ്ധ​നു​മായ ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ​ക്കു് മനു​ഷ്യാ​വ​കാ​ശം നി​ഷേ​ധി​ച്ചു. ഇരു​മ്പു​മു​ള്ളു പി​ടി​പ്പി​ച്ച പ്ര​തി​മ​യെ ധൃ​ത​രാ​ഷ്ട്രർ​ക്കു് ആലിം​ഗ​നം ചെ​യ്യാൻ ഏർ​പ്പാ​ടാ​ക്കിയ മൗലിക പ്ര​തി​ഭ​ക്കു കൊ​ടു​ക്ക​ണം ‘അഹിം​സാ​പു​ര​സ്കാ​രം’! പടി​ഞ്ഞാ​റൻ കട​ലോ​ര​ദേ​ശ​മായ സൈ​ന്ധ​വ​ദേ​ശ​ത്തെ ജന​ത​ക്കു എന്നെ അവ​രു​ടെ രാ​ജ​മാ​താ​വാ​യി സ്വീ​ക​രി​ക്കാ​മെ​ങ്കിൽ കലിം​ഗ​ദേ​ശ​ക്കാ​രി​യായ ദു​ര്യോ​ധ​ന​വി​ധ​വ​ക്കു എന്തു​കൊ​ണ്ടു് ഹസ്തി​ന​പു​രി ആ പദ​വി​കൊ​ടു​ത്തു​കൂ​ടാ? അപ്പോൾ നി​ങ്ങൾ പറയും, മരി​ക്കും​വ​രെ ദു​ര്യോ​ധ​നൻ, അഭി​ഷി​ക്ത​നാ​വാ​ത്ത വെ​റു​മൊ​രു കി​രീ​ടാ​വ​കാ​ശി മാ​ത്രം! ഞാൻ ഇവിടെ വന്ന​തു് ഹസ്തി​ന​പു​രി വനി​താ​വ​കാശ സമി​തി​യു​ടെ അധ്യ​ക്ഷ എന്ന നി​ല​യി​ലാ​ണു്. സ്വ​ത​ന്ത്ര നീ​തി​പീ​ഠ​മാ​ണെ​ന്നെ നി​യ​മി​ച്ച​തു് അതു​കൊ​ണ്ടു് ഭര​ണ​മാ​റ്റ​ത്തിൽ അസാ​ധു​വാ​കു​ന്ന പദ​വി​യ​ല്ല എന്റേ​തെ​ന്നു പാ​ണ്ഡ​വ​രും പാ​ഞ്ചാ​ലി​യും ഓർ​ത്താൽ നന്നു്!” താ​ക്കീ​തു​പോ​ലെ ദു​ശ്ശള, വിരൽ ഹസ്തി​ന​പു​രി​യു​ടെ അധി​കാര ഇടമായ കോ​ട്ട​ക്കു​നേ​രെ ഭീ​ഷ​ണ​നോ​ട്ട​ത്തോ​ടെ ചൂ​ണ്ടി. നകു​ല​നേ​ത്ര​ങ്ങൾ അവളെ പി​ന്തു​ടർ​ന്നു.