ശശി​യ​മ്മാ​വൻ സ്വീ​ക​ര​ണ​മു​റി​യിൽ ചാ​രു​ക​സേ​ര​യിൽ ചാ​രി​ക്കി​ട​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. എല്ലാ​വ​രും അങ്ങോ​ട്ടു ചെ​ല്ലു​ന്ന​തു കണ്ട​പ്പോൾ പെ​ട്ടെ​ന്നു് നേ​രെ​യി​രു​ന്നു; ആൾ നല്ല ഉഷാ​റാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

ശശി​യ​മ്മാ​വൻ പറ​ഞ്ഞു: “ങാ, ഇരി​ക്കു് ഇരി​ക്കു്… നേ​ര​ത്തേ നി​ങ്ങ​ളെ​യൊ​ക്കെ​ക്ക​ണ്ട സന്തോ​ഷം ഒരു വശ​ത്തു്; ആ സമ​ര​ത്തെ​പ്പ​റ്റി ഓർ​മ്മി​ച്ച​പ്പോൾ മന​സ്സി​നൊ​രു ഉല​ച്ചിൽ. ആ മൂഡിൽ ഞാ​നെ​ന്തൊ​ക്കെ​യോ പറ​ഞ്ഞു. ഇപ്പോ​ഴും ആ കഥകൾ ഓർ​ക്കു​മ്പോ​ഴും അതി​നെ​പ്പ​റ്റി വല്ല​തും പറ​യു​മ്പോ​ഴും വല്ലാ​തെ ആവേശം കൊ​ള്ളു​ന്നു.”

അമ്മാ​വൻ ഒരി​ട​നിർ​ത്തി ടീ​പ്പോ​യിൽ വച്ചി​രു​ന്ന വെ​ള്ള​മെ​ടു​ത്തു് ഒരി​റ​ക്കു കു​ടി​ച്ചു. കു​റ​ച്ചു​നേ​രം എന്തോ ആലോ​ചി​ച്ചി​രു​ന്നു; പി​ന്നെ തു​ട​ങ്ങി: “അത്ത​ര​ത്തി​ലൊ​രു സമ​ര​ത്തി​നു പശ്ചാ​ത്ത​ല​മൊ​രു​ങ്ങി​യ​തെ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്ന​റി​യ​ണ്ടേ; പറയാം. ഐതി​ഹാ​സി​ക​മായ ഒരു സമ​ര​മാ​യി​രു​ന്ന​തു്. ഇന്ത്യയുടെ-​കേരളത്തിന്റേയും, സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മര ചരി​ത്ര​ത്തിൽ രക്തം കൊ​ണ്ടെ​ഴു​തി​ച്ചേർ​ത്ത ഉജ്ജ്വ​ല​മായ ഒരേടു്-​അതാണു് ‘പു​ന്ന​പ്ര വയലാർ’…”

“നി​ങ്ങ​ളെ​ന്താ പര​സ്പ​രം നോ​ക്കു​ന്നേ? അന്നു കേ​ര​ള​മി​ല്ല​ല്ലോ എന്ന​ല്ലേ? ശരി​യാ​ണു്. അന്നു് രാ​ജ​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ലു​ള്ള തി​രു​വി​താം​കൂർ, കൊ​ച്ചി എന്നീ രണ്ടു നാ​ട്ടു​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളും ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് അധീ​ന​ത​യി​ലു​ള്ള മല​ബാ​റും ആയി​രു​ന്നു; മലബാർ, മദ്രാ​സ് പ്ര​സി​ഡൻ​സി​യു​ടെ ഭാഗം. അതു​മൂ​ന്നും കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്താ​ണു് കേ​ര​ള​മെ​ന്ന സ്റ്റേ​റ്റ് ഉണ്ടാ​യ​തെ​ന്നും അതു് എന്നാ​ണെ​ന്നും അമ്മൂ​നും ആദി​ക്കും അറി​യാ​മ​ല്ലോ അല്ലേ?” ശശി​യ​മ്മാ​വൻ ഞങ്ങ​ളെ നോ​ക്കി​ച്ചി​രി​ച്ചു; ആദി ഒന്നും മന​സ്സി​ലാ​കാ​തെ മി​ഴി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.

“അമ്മൂ, മോള് ആദി​ക്കു പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ക്ക​ണെ… എവി​ടെ​യാ ഞാൻ നിർ​ത്തീ​തു്. ങാ, ഇന്ത്യ സ്വ​ത​ന്ത്ര​മാ​യ​തി​ന്റെ സദ്ഫ​ല​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നാ​ണ​തു്. ഒരു​പ​ക്ഷേ ഇന്ത്യ സ്വ​ത​ന്ത്ര​യാ​യാ​ലും നമ്മ​ളി​ങ്ങു തെ​ക്കു് തി​രു​വി​താം​കൂർ എന്നൊ​രു നാ​ട്ടു​രാ​ജ്യ​ത്തി​ലെ രാ​ജാ​വി​ന്റെ പ്ര​ജ​ക​ളാ​യി അവ​രു​ടെ ദി​വാൻ​മാ​രു​ടെ കി​രാ​ത​ഭ​ര​ണ​ത്തിൽ പഴയ അടിമ ജീ​വി​തം നയി​ച്ചേ​നെ.”

“പു​ന്ന​പ്ര​വ​യ​ലാർ സമ​ര​ത്തി​നു് വി​ദേ​ശാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തിൽ നി​ന്നു​ള്ള മോചനം മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല ലക്ഷ്യം. രാ​ജാ​ധി​കാ​ര​ത്തിൽ ദി​വാ​ന്റെ കി​രാ​ത​ഭ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു അന്നു നി​ല​നി​ന്ന​തു്; കൊ​ച്ചി​രാ​ജ്യം സമാ​ധാന ഉട​മ്പ​ടി​പ്ര​കാ​രം തി​രു​വി​താം​കൂ​റി​നു വി​ട്ടു​കൊ​ടു​ത്ത ‘കര​പ്പു​റം ദേശ’ മാ​ണ​ല്ലോ ചേർ​ത്ത​ല​യും ആല​പ്പു​ഴ​യും. കര​പ്പു​റം ദേ​ശ​ത്തു് അന്നു് വലിയ ജന്മി മാ​ട​മ്പി​കു​ടും​ബ​ങ്ങൾ ധാ​രാ​ളം ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. നയ​വി​ശാ​ര​ദ​നായ ദിവാൻ സി. പി. രാ​മ​സ്വാ​മി അയ്യർ ജന്മി​മാ​രെ​യും മുതലാളിമാരെയും-​അന്നു വലിയ കയർ ഫാ​ക്ട​റി​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു; പി​ന്നെ സു​ഗ​ന്ധ​ദ്ര​വ്യ​ങ്ങ​ളും, കയറും, കൊ​പ്ര​യും തു​ട​ങ്ങി ഒരു​പാ​ടു കയ​റ്റു​മ​തി ഇട​പാ​ടു​ക​ളും. ആല​പ്പുഴ വലി​യൊ​രു വാ​ണി​ജ്യ​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യി​രു​ന്ന​ല്ലോ. ഈ ഫാ​ക്ട​റി​ഉ​ട​മ​ക​ളും വലിയ കച്ച​വ​ട​ക്കാ​രു​മാ​ണു് അന്ന​ത്തെ മുതലാളിമാർ-​സ്വാധീനിച്ചു കൂടെ നിർ​ത്തി. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളെ​യും അടി​യാ​ള​രെ​യും മൃ​ഗ​തു​ല്യം കരു​തി​യി​രു​ന്ന ജന്മി​മാ​രും മു​ത​ലാ​ളി​മാ​രും സി. പി. യുടെ മർ​ദ്ദ​ന​ഭ​ര​ണ​ത്തി​നു് ചൂ​ട്ടു​പി​ടി​ച്ചു. പാ​വ​പ്പെ​ട്ട കർ​ഷ​ക​രും തൊ​ഴി​ലാ​ളി​സ​മൂ​ഹ​വും സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​രും സഹി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്ന പീ​ഡ​ന​ങ്ങ​ളും ദാ​രി​ദ്ര്യ​വും പട്ടി​ണി​യും, നേ​രി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്ന ക്രൂ​ര​മായ ജന​ദ്രേ​ാ​ഹ​നി​യ​മ​ങ്ങ​ളും മർ​ദ്ദ​ന​മു​റ​ക​ളും ജന​ങ്ങ​ളെ രോ​ഷാ​കു​ല​രാ​ക്കി.”

‘അതി​നി​ടെ രണ്ടാം ലോ​ക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധം പൊ​ട്ടി​പ്പു​റ​പ്പെ​ട്ടു. ഭക്ഷ്യ​ക്ഷാ​മം കൂ​ടു​തൽ രൂ​ക്ഷ​മാ​യി; എല്ലാം യു​ദ്ധാ​വ​ശ്യ​ത്തി​നെ​ന്നാ​യി. വി​ള​വു​ക​ളെ​ല്ലാം ബല​മാ​യി ലെവി അള​പ്പി​ച്ചു് അധി​കൃ​തർ കൊ​ണ്ടു​പോ​കും. അതോടെ ജന്മി​മാർ ഭക്ഷ്യ​ധാ​ന്യ​ങ്ങൾ പൂ​ഴ്ത്തി​വ​ച്ചു. ഒരു​നാ​ഴി അരിയോ നെ​ല്ലോ ആരെ​ങ്കി​ലും കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്ന​തു പി​ടി​ച്ചാൽ അറ​സ്റ്റു ചെ​യ്യും. എല്ലാ​ത്തി​നും വില കേറി; പക്ഷെ കരി​ഞ്ച​ന്ത​യിൽ​പ്പോ​ലും ധാ​ന്യ​ങ്ങൾ കി​ട്ടാ​നി​ല്ല. കൂ​ടു​തൽ പേർ​ക്കും വാ​ങ്ങാ​നു​ള്ള ശേ​ഷി​യു​മി​ല്ല. രൂ​ക്ഷ​മായ തൊ​ഴി​ലി​ല്ലാ​യ്മ, തൊഴിൽ ചെ​യ്യു​ന്ന​വർ​ക്കോ നി​സ്സാ​ര​കൂ​ലി. അതും പല​പ്പോ​ഴും കൊ​ടു​ക്കി​ല്ല. ചോ​ദി​ച്ചാൽ ക്രൂ​ര​മർ​ദ്ദ​നം, പി​രി​ച്ചു​വി​ടൽ അങ്ങ​നെ… കർ​ഷ​ക​ത്തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളെ പാ​ട​ത്തെ ചെ​ളി​യിൽ ചവി​ട്ടി​ത്താ​ഴ്ത്തിയ സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ ധാ​രാ​ളം.’

‘പട്ടാ​ള​ത്തിൽ ചേർ​ന്നാൽ കി​ട്ടാ​വു​ന്ന ജീ​വി​ത​സൗ​ക​ര്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചും യു​ദ്ധം കഴി​ഞ്ഞാ​ലും വീ​ണ്ടും ജോ​ലി​കി​ട്ടു​മെ​ന്നും പി​രി​ഞ്ഞു​പോ​രു​മ്പോൾ കി​ട്ടാൻ പോ​കു​ന്ന പണ​ത്തെ​പ്പ​റ്റി​യും എല്ലാം നിറം പി​ടി​പ്പി​ച്ച പര​സ്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു് പത്ര​ത്തിൽ വന്നു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന​തു്. ആ പ്ര​ലോ​ഭ​ന​ങ്ങ​ളിൽ ഒരു​പാ​ടു പട്ടി​ണി​ക്കു​ന്ത​ങ്ങൾ വീണു. ഒരു​പാ​ടു നാ​ട്ടു​കാർ പട്ടാ​ള​ത്തിൽ ചേർ​ന്നു. മി​ക്ക​വാ​റും​പേർ കൂ​ലി​പ്പ​ട്ടാ​ള​മാ​യി​രു​ന്നു. ആസ്സാം കാ​ടു​ക​ളി​ലൂ​ടെ ബർ​മ്മ​യി​ലേ​ക്കും മറ്റു​മു​ള്ള റോ​ഡു​വെ​ട്ട​ലാ​ണു് പണി. കൊ​ടും​ശൈ​ത്യ​വും മല​മ്പ​നി​യും മറ്റു​മാ​യി ഒരു​പാ​ടു​പേർ ചത്തൊ​ടു​ങ്ങി…’

‘രണ്ടാം ലോ​ക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധം തീർ​ന്ന​പ്പോൾ സ്ഥി​തി വീ​ണ്ടും വഷ​ളാ​യി. യു​ദ്ധം തീർ​ന്ന​തും എല്ലാ​വ​രേ​യും വെറും കൈ​യോ​ടെ പി​രി​ച്ചു​വി​ട്ടു. അതോടെ തൊ​ഴി​ലി​ല്ലാ​യ്മ കൂ​ടു​തൽ രൂ​ക്ഷ​മാ​യി. യു​ദ്ധം തീർ​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഭക്ഷ്യ​ക്ഷാ​മ​ത്തി​നു അറുതി വന്നി​ല്ല. കൊടും പട്ടി​ണി, ഒപ്പം ദി​വാ​ന്റെ​യും ജന്മി​മാ​രു​ടെ​യും മു​ത​ലാ​ളി​മാ​രു​ടെ​യും മർ​ദ്ദ​ന​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ തീ​വ്ര​ത​യും. സമാ​ന​മായ അവ​സ്ഥ​ക​ളൊ​ക്കെ​ത്ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു കൊ​ച്ചി​യി​ലും മല​ബാ​റി​ലും. കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​പാർ​ട്ടി പ്ര​വർ​ത്ത​കർ ജന​ങ്ങ​ളെ അണി​നി​ര​ത്തി, അടി​ച്ച​മർ​ത്ത​ലി​നെ​തി​രേ​യും ഭക്ഷ്യ​ക്ഷാ​മം പരി​ഹ​രി​ക്കാ​നാ​യും വ്യാ​പ​ക​മാ​യി സമ​ര​ങ്ങൾ നട​ത്തി. പക്ഷെ സർ​ക്കാ​രി​ന്റെ ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നു​ണ്ടാ​യ​തു് ഭീ​ക​ര​മായ മനു​ഷ്യ​വേ​ട്ട​യാ​ണു്. വി​ദേ​ശാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​നെ​തി​രെ മല​ബാ​റിൽ ഇതി​ന​കം പല സമ​ര​ങ്ങ​ളും അര​ങ്ങേ​റി​യി​രു​ന്നു. വൈ​ദേ​ശി​ക​മാ​യാ​ലും രാ​ജ​വാ​ഴ്ച​യു​ടേ​താ​യാ​ലും അടി​മ​ത്ത​വും അടി​ച്ച​മർ​ത്ത​ലും അവ​സാ​നി​പ്പി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണെ​ന്നു​ള്ള തി​രി​ച്ച​റി​വു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി സമൂ​ഹ​ത്തിൽ മാ​ത്ര​മ​ല്ല മറ്റു സാ​ധാ​ര​ണ​ക്കാ​രി​ലും സൃ​ഷ്ടി​ക്കാൻ കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​പാർ​ട്ടി പ്ര​വർ​ത്ത​കർ​ക്കു സാ​ധി​ച്ചു…’

‘തി​രു​വി​താം​കൂ​റിൽ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺ​ഗ്ര​സ് ആദ്യ​കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ അത്ര​യ്ക്കൊ​ന്നും സജീ​വ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. പക്ഷേ 1938-ൽ തി​രു​വി​താം​കൂർ സ്റ്റേ​റ്റു കോൺ​ഗ്ര​സ് രൂ​പീ​ക​രി​ച്ച​തോ​ടെ കോൺ​ഗ്ര​സി​ന്റെ പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ങ്ങൾ ഉഷാ​റാ​ക്കി. മല​ബാ​റി​ലാ​ണ​ല്ലോ കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​പാർ​ട്ടി ആദ്യം രൂ​പം​കൊ​ണ്ട​തു്. അവിടെ നി​ന്നും പി. കൃ​ഷ്ണ​പി​ള്ള​യും എ. കെ. ജി. യും ഇ. എം. എസ്സും കെ. ദാ​മോ​ദ​ര​നും തി​രു​വി​താം​കൂ​റി​ലേ​ക്കു വന്നി​രു​ന്നു. അവരും ആദ്യ​കാല കോൺ​ഗ്ര​സ് പ്ര​വർ​ത്ത​ക​രാ​ണു്. ഇന്ത്യ സ്വ​ത​ന്ത്ര​യാ​കു​ന്ന​തു പോലെ തന്നെ പ്രാ​ധാ​ന്യ​മു​ള്ള​താ​ണു് രാ​ജ​വാ​ഴ്ച​യു​ടേ​യും ജന്മി​ത്വ​ത്തി​ന്റേ​യും ചൂ​ഷ​ണ​ങ്ങ​ളി​ലും പീ​ഡ​ന​ങ്ങ​ളി​ലും നി​ന്നു് കൃ​ഷി​ക്കാ​രു​ടെ​യും തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​ടെ​യും മോ​ച​ന​വും സവർ​ണ​മേ​ധാ​വി​ത്വ​ത്തി​ന്റെ കെ​ട്ടു​പാ​ടിൽ നി​ന്നു് അധഃ​കൃ​ത​വർ​ഗ്ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ മോ​ച​ന​വു​മെ​ന്നു് കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാർ തി​രി​ച്ച​റി​ഞ്ഞു.’

‘രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി സമൂ​ഹ​ത്തി​ലെ മേൽ​ത്ത​ട്ടി​ലു​ള്ള​വ​രും ബു​ദ്ധി​ജീ​വി​ക​ളു​മ​ട​ങ്ങു​ന്ന​വ​രു​ടെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള സമ​ര​വും ഒപ്പം കർ​ഷ​ക​രേ​യും തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളേ​യും ചൂ​ഷ​ണ​ത്തിൽ നി​ന്നും അധഃ​കൃ​ത​സ​മൂ​ഹ​ത്തെ ജാ​തി​യ​ടി​മ​ത്ത​ത്തിൽ​നി​ന്നും മോ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​ള്ള സമ​ര​ങ്ങ​ളും പല​യി​ട​ത്തും നട​ന്നി​രു​ന്നു. ക്രൂ​ര​മർ​ദ്ദ​ന​ങ്ങ​ളും അറ​സ്റ്റു​മാ​യി ആ സമ​ര​ങ്ങ​ളെ അടി​ച്ച​മർ​ത്താ​നാ​ണു് അധി​കാ​രി​കൾ തു​നി​ഞ്ഞ​തു്. മദ്യ​പാ​നി​ക​ളേ​യും ഗു​ണ്ട​ക​ളേ​യും കൊ​ണ്ടു് സമ​ര​ക്കാ​രെ മർ​ദ്ദി​പ്പി​ക്കുക, സമ​ര​ക്കാ​രു​ടെ വീ​ടു​കൾ കൊ​ള്ള​യ​ടി​ക്കുക, കള്ള​ക്കേ​സു​കൾ കെ​ട്ടി​ച്ച​മ​യ്ക്കുക അങ്ങ​നെ പല​വി​ധ​ത്തിൽ ഉപ​ദ്ര​വി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. സി. പി. യുടെ കു​തി​ര​പ്പ​ട്ടാ​ള​വും പോ​ലീ​സും കോ​ളേ​ജു​ക​ളിൽ കയറി വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​ക​ളെ പോലും മാ​ര​ക​മാ​യി തല്ലി​ച്ച​ത​ച്ചു; പ്ര​ക​ട​ന​ങ്ങ​ളും യോ​ഗ​ങ്ങ​ളും നി​രോ​ധി​ച്ചു… അതി​നെ​തി​രെ നി​യ​മ​ലം​ഘന സമരം നട​ത്തു​മെ​ന്ന സ്റ്റേ​റ്റു കോൺ​ഗ്ര​സി​ന്റെ മു​ന്ന​റി​യി​പ്പു വന്ന​തോ​ടെ സ്റ്റേ​റ്റു കോൺ​ഗ്ര​സ്സി​നെ​യും നി​രോ​ധി​ച്ചു സി. പി.’

‘അതി​നെ​ത്തു​ടർ​ന്നു് നി​യ​മ​ലം​ഘന സമ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ ഘോ​ഷ​യാ​ത്ര​യാ​യി. ഒരു​പാ​ടു അക്ര​മ​സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളും വെ​ടി​വെ​പ്പും ക്രൂ​ര​മർ​ദ്ദ​ന​ങ്ങ​ളും കസ്റ്റ​ഡി​ക്കൊ​ല​പാ​ത​ക​ങ്ങ​ളും ഉണ്ടാ​യി. സമരം രൂ​ക്ഷ​മാ​യി. സമ​ര​ത്തി​നു് ആവേശം പകരാൻ നി​ര​വ​ധി വാ​ള​ണ്ടി​യർ​മാർ രാ​ജ്യ​ത്തി​ന്റെ നാ​നാ​ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നും എത്തി. നേ​താ​ക്ക​ന്മാർ വള​രെ​പ്പേർ ഇരു​മ്പ​ഴി​ക്കു​ള്ളി​ലാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. പതി​നാ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കി​നു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ ഒറ്റ​ക്കെ​ട്ടാ​യി കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​പാർ​ട്ടി​യു​ടെ കൊ​ടി​ക്കീ​ഴിൽ അണി​നി​ര​ന്നു. ആല​പ്പു​ഴ​യി​ലെ ബോ​ട്ടു​ക​ളി​ലെ നാ​വി​ക​ത്തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളും പണി​മു​ട​ക്കി. തുലാം ഏഴി​നു് ചി​ത്തി​ര​തി​രു​നാൾ മഹാ​രാ​ജാ​വി​ന്റെ ജന്മ​ദി​ന​ത്തിൽ കയർ​ഫാ​ക്ട​റി തൊ​ഴി​ലാ​ളി വാ​ള​ണ്ടി​യർ​മാർ നി​രാ​ഹാ​രം കി​ട​ന്നു. അന്നു തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തു് സ്റ്റേ​റ്റു കോൺ​ഗ്ര​സ് മഹാ​രാ​ജാ​വി​ന്റെ കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ലേ​ക്കു് നട​ത്തിയ ജാ​ഥ​യിൽ ആല​പ്പു​ഴ​യി​ലെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളും പങ്കെ​ടു​ത്തി​രു​ന്നു.’

‘സി. പി. കു​റു​ക്ക​നാ​യി​രു​ന്നു. സ്റ്റേ​റ്റു കോൺ​ഗ്ര​സ്സി​ന്റേ​യും യൂ​ത്തു് ലീ​ഗി​ന്റേ​യും നി​രോ​ധം നീ​ക്കി. തട​വി​ലാ​ക്കി​യി​രു​ന്ന നേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രെ വി​ട്ട​യ​ച്ചു. ഇതും സമ​ര​ക്കാ​രു​ടെ ആവ​ശ്യ​ത്തി​ലു​ള്ള കാ​ര്യ​മാ​യി​രു​ന്ന​ല്ലോ. പക്ഷെ, ആല​പ്പു​ഴ​യി​ലെ സമ​ര​ക്കാ​രെ സി. പി. നോ​ക്കി​വ​ച്ചി​രു​ന്നു. രാ​ത്രി ആല​പ്പുഴ കട​പ്പു​റ​ത്തു് യോഗം കഴി​ഞ്ഞി​റ​ങ്ങിയ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളേ​യും വാ​ള​ണ്ടി​യർ​മാ​രേ​യും അതി​ഭീ​ക​ര​മാ​യി മർ​ദ്ദി​ച്ചു് കാലും കയ്യും നെ​ഞ്ചും തല്ലി​ത്ത​കർ​ത്തു് വലി​ച്ചെ​റി​ഞ്ഞു. യൂ​ണി​യ​നാ​ഫീ​സ് തല്ലി​പ്പൊ​ളി​ച്ചു, അതി​ന​ക​ത്തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​വ​രെ തല്ലി ജീ​വ​ച്ഛ​വ​മാ​ക്കി. പ്ര​തി​ഷേ​ധി​ച്ചു് ജാഥ നട​ത്തി​യ​വർ​ക്ക് നേരെ വെ​ടി​വ​ച്ചു. രണ്ടു​പേർ അവി​ടെ​ത്ത​ന്നെ മരി​ച്ചു​വീ​ണു. പി​റ്റേ​ന്നു് ഫാ​ക്ട​റി​പ്പ​ടി​ക്ക​ലെ​ത്തിയ സമു​ന്ന​ത​രായ നേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രെ അതി​ക്രൂ​ര​മാ​യി മർ​ദ്ദി​ച്ചു. പി. കൃ​ഷ്ണ​പി​ള്ള​യും എ. കെ. ജി. യും കെ. കെ. വാ​രി​യ​രും യൂ​ത്തു് ലീഗ് പ്ര​വർ​ത്ത​ക​രും സമ​ര​ത്തെ കൂ​ടു​തൽ ശക്ത​മാ​ക്കി മു​ന്നോ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. അതേ​സ​മ​യം സ്റ്റേ​റ്റു കോൺ​ഗ്ര​സ് നേ​താ​ക്ക​ളായ പട്ടം​താ​ണു​പി​ള്ള, ടി. എം. വർ​ഗീ​സ് തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​രൊ​ന്നും പണി​മു​ട​ക്കു് ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കു നോ​ക്കി​യ​തേ​യി​ല്ല. കോൺ​ഗ്ര​സ്സു​കാ​രും കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാ​രും ഒന്നി​ച്ചു​നി​ന്ന ആ പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​നെ ചില നേ​താ​ക്കൾ ദി​വാ​നും മു​ത​ലാ​ളി​മാ​രു​മാ​യി ഒത്തു​തീർ​പ്പു​ണ്ടാ​ക്കി വഞ്ചി​ച്ചു. പക്ഷെ ഭൂ​രി​ഭാ​ഗം തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളും പി​ന്മാ​റി​യി​ല്ല. സമ​ര​ത്തി​ന്റെ ഫല​മാ​യി കൂ​ലി​യിൽ ചെറിയ വർ​ധ​ന​വ് നൽകാൻ മു​ത​ലാ​ളി​മാർ തയ്യാ​റാ​യി. തു​ടർ​ന്നു യൂ​ണി​യൻ തന്നെ സമരം പിൻ​വ​ലി​ച്ചു.’

“അതു​പോ​ട്ടെ; ചു​രു​ക്കി​പ്പ​റ​യാം… ഞാൻ കാ​ടു​കേ​റു​ന്നു. സ്റ്റേ​റ്റു​കോൺ​ഗ്ര​സ്സി​ലും, പി​ന്നീ​ടു് രൂ​പീ​ക​രി​ച്ച കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ കോൺ​ഗ്ര​സ് സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു​പാർ​ട്ടി​യി​ലും പ്ര​വർ​ത്തി​ച്ചി​രു​ന്ന പലരും പതു​ക്കെ​പ്പ​തു​ക്കെ കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാ​രാ​യി മാ​റി​യി​രു​ന്നു. അങ്ങ​നെ​യാ​ണു് അവ​സാ​നം 1939-ൽ കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ കോൺ​ഗ്ര​സ് സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു പാർ​ട്ടി കമ്മി​റ്റി അപ്പാ​ടെ കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​പാർ​ട്ടി​യാ​യി​ത്തീർ​ന്ന​തു്. തൊ​ഴി​ലാ​ളി സമ​ര​ങ്ങൾ നട​ക്കു​മ്പോൾ തന്നെ ട്രേ​ഡ് യൂ​ണി​യൻ പ്ര​വർ​ത്ത​നം വി​പ്ല​വാ​ടി​സ്ഥാ​ന​ത്തിൽ പു​നഃ​സം​ഘ​ടി​പ്പി​ക്കാ​നു​ള്ള ശ്ര​മ​ങ്ങൾ ഊർ​ജ്ജി​ത​മാ​യി നട​ന്നു. കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു് പാർ​ട്ടി​യു​ടെ ചെ​റു​ഗ്രൂ​പ്പു​കൾ, രാ​ഷ്ട്രീയ ക്ലാ​സ്സു​കൾ, വി​പ്ലവ ട്രേ​ഡ് യൂ​ണി​യൻ പ്ര​വർ​ത്തന ശൈലി… അങ്ങ​നെ​യ​ങ്ങ​നെ ചി​ട്ട​യായ ട്രേ​ഡ് യൂ​ണി​യൻ പ്ര​വർ​ത്ത​നം പരി​ശീ​ലി​പ്പി​ച്ചു; ഒപ്പം അവർ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മര പോ​രാ​ളി​ക​ളു​മാ​യി.”

‘രണ്ടാം​ലോക മഹാ​യു​ദ്ധം കഴി​ഞ്ഞ സമ​യ​ത്തു് സമ​ര​ങ്ങൾ കൊ​ടു​മ്പി​രി​ക്കൊ​ണ്ടു. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളും കൃ​ഷി​ക്കാ​രു​മെ​ല്ലാം സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ബോ​ധ​വും വർ​ഗ്ഗ​ബോ​ധ​വു​മു​ള്ള​വ​രാ​യി മാ​റി​യി​രു​ന്നു… അപ്പോ​ഴാ​ണു് ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ ശ്ര​ദ്ധ​യെ ആകർ​ഷി​ക്കാ​നും അനു​ഭാ​വ​വും സഹ​ക​ര​ണ​വും പി​ടി​ച്ചു​പ​റ്റാ​നും ദിവാൻ സി. പി. മഹാ​രാ​ജാ​വി​നെ മു​ന്നിൽ നി​റു​ത്തി ഒരു പുതിയ തന്ത്രം പ്ര​യോ​ഗി​ച്ച​തു്: സ്വ​ത​ന്ത്ര​തി​രു​വി​താം​കൂ​റും അമേ​രി​ക്കൻ മോഡൽ ഭര​ണ​സ​മ്പ്ര​ദാ​യ​വും.’

“അമേ​രി​ക്കൻ മോഡൽ എന്നു​വ​ച്ചാൽ എന്താ​യി​രു​ന്നു എന്ന​റി​യാ​മോ അമ്മൂ?” ശശി​യ​മ്മാ​വൻ ചോ​ദി​ച്ചു. “അപ്പ​ച്ചി​യ​മ്മൂ​മ്മ പണ്ടു് പറ​ഞ്ഞ​തു കേ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു് ‘അമേ​രി​ക്കൻ മോഡൽ അറ​ബി​ക്ക​ട​ലിൽ’ എന്നൊ​ക്കെ മു​ദ്രാ​വാ​ക്യം വി​ളി​ച്ചോ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു അന്നു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ സമരം ചെ​യ്ത​തെ​ന്നു്.” അമ്മു പറ​ഞ്ഞു.

“ങാ… പക്ഷേ അമേ​രി​ക്കൻ മോഡൽ എന്നു് ദിവാൻ ഉദ്ദേ​ശി​ച്ച​തു് രാ​ജ​ഭ​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ കീഴിൽ പ്രാ​യ​പൂർ​ത്തി വോ​ട്ട​വ​കാ​ശ​ത്തോ​ടു​കൂ​ടിയ തെ​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​ലൂ​ടെ അസം​ബ്ലി​യും ദി​വാ​ന്റെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള എക്സി​ക്യൂ​ട്ടീ​വ​ട​ങ്ങു​ന്ന ഗവൺ​മെ​ന്റെ​ന്നു​മാ​ണു്. പക്ഷെ അസം​ബ്ലി​ക്കു് എക്സി​ക്യൂ​ട്ടീ​വി​നെ നി​യ​ന്ത്രി​ക്കാൻ അധി​കാ​ര​മി​ല്ല. എന്നു​വ​ച്ചാൽ ജന​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തി​നി​ധി​ക​ളാ​യി കു​റ​ച്ചു​പേർ​ക്കു് അവിടെ പോ​യി​രി​ക്കാം. ദി​വാ​ന്റെ ഇഷ്ടം പോലെ ഭരി​ക്കും. ചു​രു​ക്ക​ത്തിൽ ഇന്ത്യാ​രാ​ജ്യം സ്വ​ത​ന്ത്ര​യാ​കു​മ്പോൾ തി​രു​വി​താം​കൂർ ഒരു പര​മാ​ധി​കാര രാ​ജ്യ​മാ​യി നി​ല​നിൽ​ക്കും. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളും കർ​ഷ​ക​രും പഴ​യ​പ​ടി ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ പു​റം​പോ​ക്കിൽ പു​ഴു​ക്ക​ളെ​പ്പോ​ലെ തു​ട​രും…”

‘തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ​ക്കു് ഇതു സ്വീ​ക​രി​ക്കാ​നാ​വു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. തി​രു​വി​താം​കൂ​റിൽ ഉത്ത​ര​വാ​ദ​ഭ​രണ പ്ര​ക്ഷോ​ഭം മു​ന്നോ​ട്ടു കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​മെ​ന്ന പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​ത്തിൽ നി​ന്നു് പട്ടം പ്ര​ഭൃ​തി​കൾ ഒഴി​ഞ്ഞു മാറി. എന്നാൽ സി. പി. യെ എതിർ​ത്ത കോൺ​ഗ്ര​സ്നേ​താ​ക്ക​ളായ സി. കേശവൻ, കു​മ്പ​ള​ത്തു ശങ്കു​പ്പി​ള്ള, ആനി​മ​സ്ക്രീൻ തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​രെ സർ​ക്കാർ ഒറ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി. ദിവാൻ പട്ട​ത്തെ വി​ളി​ച്ചു സം​സാ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ മാ​ന്യ​നാ​യി അം​ഗീ​ക​രി​ച്ചു വശ​ത്താ​ക്കി. സി. പി. ഇന്ത്യൻ ഭര​ണാ​ധി​കാ​രി​ക​ളിൽ സമർ​ത്ഥ​നായ ആളാ​ണെ​ന്നും അമേ​രി​ക്കൻ മോഡൽ ഭര​ണ​പ​രി​ഷ്ക്കാ​രം പരീ​ക്ഷി​ച്ചു നോ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും പട്ടം നി​ല​പാ​ടെ​ടു​ത്തു. സി. പി. സ്വ​ത​ന്ത്ര തി​രു​വി​താം​കൂർ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​ര​ഭ​ട​ന്മാ​രായ സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു​ക​ളേ​യും കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ളേ​യും വേ​ട്ട​യാ​ടാൻ തു​ട​ങ്ങി. സി. പി. യുടെ പോ​ലീ​സി​ന്റെ വേ​ട്ട​യാ​ട​ലി​നു് പട്ടം തു​ട​ങ്ങിയ കോൺ​ഗ്ര​സ് നേ​താ​ക്ക​ളും മു​ത​ലാ​ളി​മാ​രും ജന്മി​മാ​രും അവ​രു​ടെ ഗു​ണ്ടാ​പ്പ​ട​യും ഒത്താശ ചെ​യ്തു.’

‘ഈ സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തി​ലാ​ണു് ദിവാൻ ഭരണം അവ​സാ​നി​പ്പി​ക്കുക, ഉത്ത​ര​വാ​ദ​ഭ​ര​ണം അനു​വ​ദി​ക്കുക, അമേ​രി​ക്കൻ മോഡൽ പിൻ​വ​ലി​ക്കുക, രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ത്ത​ട​വു​കാ​രെ വി​ട്ട​യ​ക്കുക, നാ​ട്ടു​കാ​രെ വേ​ട്ട​യാ​ടാൻ തു​റ​ന്ന പോ​ലീ​സ് ക്യാ​മ്പു​കൾ പിൻ​വ​ലി​ക്കുക തു​ട​ങ്ങി കുറെ ആവ​ശ്യ​ങ്ങൾ മുൻ​നിർ​ത്തി അമ്പലപ്പുഴ-​ചേർത്തല താ​ലൂ​ക്കു​ക​ളി​ലെ തൊ​ഴി​ലാ​ളി​സം​ഘ​ട​ന​കൾ ഒന്ന​ട​ങ്കം പണി​മു​ട​ക്കി​നി​റ​ങ്ങി​യ​യ​തു്.’

“പത്ര​ങ്ങ​ളിൽ വാർ​ത്ത വന്ന​തു് ‘തി​രു​വി​താം​കൂ​റിൽ ലഹള… കൊ​ള്ള​യും കൊ​ല​യും തീ​വെ​പ്പും നിർ​ബ്ബാ​ധം നട​ക്കു​ന്നു. പട്ടാ​ള​നി​യ​മം പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു.’ എന്നാ​ണു്. ‘കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാ​രാ​ണു് ഇതി​ന്റെ​യെ​ല്ലാം പി​റ​കിൽ; പട്ടാ​ള​ത്തീ​ന്നു പി​രി​ഞ്ഞു വന്ന ചിലരെ ലഹ​ള​യ്ക്കു​വേ​ണ്ടി സം​ഘ​ടി​പ്പി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. പോ​ലീ​സി​ന്റേ​യും പട്ടാ​ള​ത്തി​ന്റേ​യും കയ്യിൽ നി​ന്നു് ഒരു​പാ​ടു് ആയു​ധ​ങ്ങൾ അവർ പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തി​ട്ടു​ണ്ടു്. അവർ അതു കൃ​ത്യ​മാ​യി ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്നു’ എന്നൊ​ക്കെ കമ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാർ​ക്കെ​തി​രെ ഒന്നു​ര​ണ്ടു വാർ​ത്ത വന്നു​വെ​ന്നു് പി​ന്നീ​ടു് അച്ഛൻ പറ​ഞ്ഞു കേ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്”, സാ​വി​ത്രി​ക്കു​ട്ടി വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു.

“അതു്…” ശശി​യ​മ്മാ​വൻ പറ​ഞ്ഞു​തു​ട​ങ്ങി: “പത്ര​ങ്ങൾ​ക്കു് കർ​ക്ക​ശ​മായ സെൻ​സർ​ഷി​പ്പാ​യി​രു​ന്നു. പര​മ​പ്ര​ധാ​ന​മായ 27 ആവ​ശ്യ​ങ്ങൾ മുൻ​നിർ​ത്തി​യാ​ണു് തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ സമരം തു​ട​ങ്ങി​യ​തു്. പാ​ര​ല​ലാ​യി​ട്ടു് ജന്മി​ക​ളും അവ​രു​ടെ ഗു​ണ്ടാ റൗ​ഡി​സെ​റ്റും ചേർ​ത്തല നഗരം ചു​റ്റി ദി​വാ​നും രാ​ജാ​വി​നും ജയ് വി​ളി​ച്ചു ജാഥ നട​ത്തി. ഞങ്ങൾ അന്നു് സ്ക്കൂൾ​ഫൈ​നൽ ക്ലാ​സ്സി​ലുൾ​പ്പെ​ടെ​യു​ള്ള വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​ക​ളും സമ​ര​ത്തെ അനു​കൂ​ലി​ച്ചും ‘ദിവാൻ ഗോ ബാ​ക്ക്’ വി​ളി​ച്ചും ഉഗ്രൻ പ്ര​ക​ട​നം നട​ത്തി. അത്ര​യും വലിയ ഒരു വി​ദ്യാർ​ത്ഥി ജാഥ അന്നാ​ദ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു.”

“പക്ഷെ ജാഥ കഴി​ഞ്ഞെ​ത്തിയ ഗു​ണ്ടാ റൗ​ഡി​സം​ഘ​ങ്ങൾ പോ​ലീ​സി​നോ​ടൊ​പ്പം ചേർ​ന്നു് വീ​ടു​ക​ളും കട​ക​ളും കൊ​ള്ള​യ​ടി​ക്കു​ക​യും ആളു​ക​ളെ മർ​ദ്ദി​ക്കു​ക​യും വീ​ടു​കൾ പൊ​ളി​ച്ചു തീ​യി​ടു​ക​യും മറ്റും ചെ​യ്തു. ഓ, ഞാൻ നേ​ര​ത്തെ അക്കാ​ര്യം പറ​ഞ്ഞു അല്ലേ?”

“അതി​നി​ടെ ഒരു കഥ​യു​ണ്ടു്. നമ്മു​ടെ ബന്ധു​വായ ഒരു ജന്മി​യു​ടെ ഗു​ണ്ടാ​ത്ത​ല​വ​നാ​യി​രു​ന്നു കണ്ട​ത്തിൽ പാ​ച്ചു​പി​ള്ള. കണ്ട​ത്തിൽ കു​ടും​ബം അന്ത​സ്സും ആഭി​ജാ​ത്യ​വു​മു​ള്ള സമ്പ​ന്ന കു​ടും​ബ​മാ​ണു്. വി​ദ്യാ​സ​മ്പ​ന്ന​രും ആ കു​ടും​ബ​ത്തിൽ ധാ​രാ​ള​മു​ണ്ടു്. പക്ഷെ ഇയാൾ റൗ​ഡി​യാ​യി ജീ​വി​ക്കാ​നാ​ണു് ഇഷ്ട​പ്പെ​ട്ട​തു്. ഭാ​ര്യേം കു​ട്ടി​ക​ളേം ഉപേ​ക്ഷി​ച്ചു് ഒറ്റ​യ്ക്കൊ​രു വീ​ട്ടി​ലാ​ണു് താമസം. താ​മ​സ​മെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞാൽ വല്ല​പ്പോ​ഴും തങ്ങു​ന്നൊ​രി​ടം. ബാ​ക്കി സമ​യ​മൊ​ക്കെ വെ​ട്ടും കു​ത്തും അടി​പി​ടീം. ഇതി​നി​ടെ ജന്മി​യു​ടെ ശത്രു​ക്ക​ളായ വാ​ല​ന്മാ​രെ ഓടി​ക്കാൻ ചെ​ന്നു പാ​ച്ചു​പി​ള്ള​യും കൂ​ട്ട​രും. എതിർ​ത്തു​നി​ന്ന വാ​ല​ന്മാ​രിൽ ചിലരെ കട​ലാ​വ​ണ​ക്കിൻ പത്ത​ലി​നു് അടി​ച്ചു​കൊ​ന്നു് കാ​യ​ലി​ലെ​റി​ഞ്ഞു. തടയാൻ ചെന്ന പോ​ലീ​സി​ന്റെ കൈ മഴു​വി​നു വെ​ട്ടി​മു​റി​ച്ചു.”

“വാ​ളെ​ടു​ത്ത​വൻ വാളാൽ എന്ന​ല്ലെ. അവ​സാ​നം ഏതോ ചതി​വി​ലാ ചത്ത​തു്. പാ​ച്ചു​പി​ള്ള​യ്ക്കു് ഒരു തട്ടാ​ത്തി സ്ത്രീ​യി​ലു​ണ്ടായ മകൻ തട്ടാൻ​വേ​ലു ഒറ്റി​ക്കൊ​ടു​ത്ത​താ​ണ​ത്രെ. പാ​ച്ചു​പി​ള്ള മരി​ച്ചു കഴി​ഞ്ഞ​പ്പം അയാടെ വീ​ട്ടി​ലെ അര​പ്പെ​ട്ടി (അന്നു് ട്ര​ങ്കൊ​ന്നും സാ​ധാ​ര​ണ​യ​ല്ല. പല അള​വി​ലെ തടി​പ്പെ​ട്ടി​ക​ളാ​ണു്) നിറയെ ആയുധങ്ങൾ-​വടിവാള്, കഠാരി, മഴു, വെ​ട്ടു​ക​ത്തി, ഇടി​ക്ക​ട്ട അങ്ങ​നെ…”

“സാ​വി​ത്രി​ക്കു​ട്ടി​യെ​ന്തോ പറ​യാ​നോ​ങ്ങി​യ​പോ​ലെ… ഓ നീ മേ​നാ​ച്ചേ​രീ​ലും രക്ത​സാ​ക്ഷി മണ്ഡ​പ​ങ്ങ​ളി​ലു​മൊ​ക്കെ അടു​ത്തി​ടെ പോ​യ​ല്ലോ. അക്കാ​ര്യം പറ​യാ​നാ അല്ലേ? പറ​ഞ്ഞോ പറ​ഞ്ഞോ… അത്ര നേരം ഞാ​നൊ​ന്നു കെ​ട​ക്കാം.” ശശി​യ​മ്മാ​വൻ അക​ത്തെ മു​റി​യി​ലേ​ക്കു പോയി. ‘ക്ഷീ​ണി​ച്ചു​കാ​ണും.’