ഈ ശതാ​ബ്ദ​ത്തി​ലെ ഏറ്റ​വും ശ്രേ​ഷ്ഠ​നായ കവി ആരെ​ന്നു് ഈ ലേ​ഖ​ക​നോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചാൽ പാ​വ്ലോ നെറൂത എന്നാ​യി​രി​ക്കും ഉത്ത​രം. ലയ​ത്തി​ന്റെ​യും ശൈ​ലി​യു​ടെ​യും ജീ​വി​താ​ഭി​വീ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​ന്റെ​യും സാ​ന്ദ്ര​ത​കൾ വേർ​തി​രി​ച്ചെ​ടു​ക്കാൻ വയ്യാ​ത്ത​വി​ധം ഒന്നി​ച്ചു​ചേ​രു​മ്പോ​ഴാ​ണു് കവിത മഹ​നീ​യ​മാ​യി​ബ്ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​തു്. അതിനെ കാ​വ്യ​മ​ന്ത്രം എന്നു​വ​രെ വി​ളി​ക്കാം. ആ രീ​തി​യി​ലു​ള്ള കാ​വ്യ​മ​ന്ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ രച​യി​താ​വാ​ണു് നെറൂത. എങ്കി​ലും രാ​ഷ്ട്ര​വ്യ​വ​ഹാ​ര​ത്തി​ന്റെ കണ്ണാ​ടി​യിൽ​ക്കൂ​ടി​മാ​ത്രം കാ​വ്യ​ങ്ങ​ളെ നോ​ക്കു​ന്ന​വർ, കവി​ക​ളെ സം​വീ​ക്ഷ​ണം ചെ​യ്യു​ന്ന​വർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ പ്ര​ചാ​ര​കൻ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നു. ഈ ലോ​ക​ത്തു​ള്ള ഏതി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചും മനു​ഷ്യ​നു വി​കാ​ര​മു​ണ്ടാ​കാം; അതു ചി​ല​പ്പോൾ ഉത്ക​ട​വി​കാ​ര​വു​മാ​കാം. കാ​മു​കി​യെ കണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടായ കാ​മാ​വേ​ശ​ത്തേ​യോ പ്രേ​മാ​വേ​ശ​ത്തേ​യോ കാ​മു​കൻ—കവി—ആവി​ഷ്ക്ക​രി​ച്ചാൽ ആരും അയാളെ പ്ര​ചാ​ര​കൻ എന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്നി​ല്ല, ക്രൗ​ഞ്ച​പ​ക്ഷി​ക​ളി​ലൊ​ന്നി​നെ വേടൻ അമ്പെ​യ്തു വീ​ഴ്ത്തി​യ​പ്പോൾ ഇണ​പ്പ​ക്ഷി കര​ഞ്ഞു. ആ രോദനം കേ​ട്ടും ആ കാഴ്ച കണ്ടും ഉത്ക​ട​വി​കാ​ര​ത്തി​നു വി​ധേ​യ​നായ കവി “മാ നിഷാദ” എന്നാ​രം​ഭി​ക്കു​ന്ന ശ്ലോ​കം ചൊ​ല്ലി. അതിൽ ഒര​നു​പ​ത്തി​യും ആരും ദർ​ശി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. എന്നാൽ, ഫ്രാ​ങ്കോ​യു​ടെ നൃ​ശം​സത കണ്ടു നെറൂത.

എന്നെ​ഴു​തു​മ്പോൾ അതു പ്ര​ചാ​ര​ണ​മെ​ന്നു് അപ​ഹ​സി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. എന്നാൽ, അവ​രെ​ന്തു​കൊ​ണ്ടു് വള്ള​ത്തോ​ളി​ന്റെ “എന്റെ ഗു​രു​നാ​ഥൻ” എന്ന കാ​വ്യ​ത്തെ പ്ര​ചാ​ര​ണ​മാ​യി ദർ​ശി​ക്കു​ന്നി​ല്ല? നെ​റൂ​ത​യു​ടെ കാ​വ്യ​ത്തി​ലും വള്ള​ത്തോ​ളി​ന്റെ കാ​വ്യ​ത്തി​ലും കലാ​പ​ര​മായ ആവ​ശ്യ​ക​ത​യ്ക്കു​മ​തീ​ത​മായ ഉത്ക​ട​വി​കാ​ര​മു​ണ്ടു്. Spain in our Hearts എന്ന കാ​വ്യം രചി​ച്ച നെറൂത പ്ര​ചാ​ര​ക​നാ​ണെ​ങ്കിൽ ‘എന്റെ ഗു​രു​നാ​ഥൻ’ എഴു​തിയ വള്ള​ത്തോ​ളും പ്ര​ചാ​ര​കൻ തന്നെ. അതം​ഗീ​ക​രി​ക്കാൻ നി​ഷ്പ​ക്ഷ​ചി​ന്താ​ഗ​തി​യു​ള്ള​വർ​ക്കു​പോ​ലും പ്ര​യാ​സം. ഗാ​ന്ധി​ജി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഐൻ​സ്റ്റൈ​നും മാർ​ട്ടിൻ​ലൂ​തർ കിം​ഗും പറഞ്ഞ വാ​ക്യ​ങ്ങൾ ഉദ്ധ​രി​ച്ചി​ട്ടു് ഏതും സമ​ചി​ത്ത​ത​യോ​ടെ വീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന ശ്രീ. കൈ​നി​ക്കര കു​മാ​ര​പി​ള്ള പറ​യു​ന്നു: “അന​പേ​ക്ഷി​ത​മാ​യി അഭി​ജ്ഞ​ലോ​കം നട​ത്തിയ ആ വി​ധി​യെ​ഴു​ത്തി​നെ ഗം​ഭീ​ര​സു​ന്ദ​ര​മായ കാ​വ്യ​രൂ​പ​മാ​ണു് വള്ള​ത്തോ​ളി​ന്റെ “എന്റെ ഗു​രു​നാ​ഥൻ” കമ്മ്യൂ​ണി​സ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ചാ​ര​ണ​മോ? എന്നാ​ല​തു നി​ന്ദ്യം. ഗാ​ന്ധി​സ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ചാ​ര​ണ​മോ? എന്നാ​ല​തു ശ്രേ​ഷ്ഠം. ഈ ചി​ന്താ​ഗ​തി സാ​ഹി​ത്യ​നി​രൂ​പ​ണ​ത്തിൽ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഈ ലേ​ഖ​ക​നു് സ്വീ​ക​ര​ണീ​യ​മ​ല്ല.

ചില പ്ര​തി​രൂ​പ​ങ്ങൾ​കൊ​ണ്ടു്—കൊടി, സ്മാ​ര​ക​ങ്ങൾ, പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങൾ, ലേ​ഖ​ന​ങ്ങൾ ഇവ​കൊ​ണ്ടു്—ബഹു​ജ​ന​ത്തെ ‘മാ​നി​പ്പു​ലേ​റ്റു്’ ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​നേ​യാ​ണു് പ്ര​ചാ​ര​ണ​മെ​ന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ അതു് രാ​ഷ്ട്ര​വ്യ​വ​ഹാ​ര​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട​വർ​മാ​ത്രം അനു​ഷ്ഠി​ക്കു​ന്ന കൃ​ത്യ​മ​ല്ല, ലെ​നി​ന്റെ agitprop എന്ന ചി​ന്താ​ഗ​തി​യെ ആക്ഷേ​പി​ക്കു​ന്ന​വർ തന്നെ മറ്റൊ​രു വി​ധ​ത്തി​ലു​ള്ള പ്ര​ക്ഷോ​ഭ​ണ​ത്തെ​യും പ്ര​ചാ​ര​ണ​ത്തെ​യും അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​ണു്. മി​ഷ​ന​റി​മാ​രു​ടെ പ്ര​വർ​ത്ത​നം ഒരു​ദാ​ഹ​ര​ണം. ഉദ്ബു​ദ്ധ​മായ ആത്മ​ലാ​ഭ​മാ​ണു്—enlightened self-​interest—മി​ഷ​ന​റി പ്ര​വർ​ത്ത​ന​ത്തി​ന്റെ ലക്ഷ്യം; agitprop-​ൽ ആ ലക്ഷ്യ​മി​ല്ല എന്നു ചിലർ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചേ​ക്കും. ആ പ്ര​ഖ്യാ​പ​ന​ത്തിൽ കഴ​മ്പി​ല്ല. വി​പ്ല​വ​ത്തി​ലൂ​ടെ​യു​ള്ള സോ​ഷ്യ​ലി​സം “ഉദ്ബു​ദ്ധ​മായ ആത്മ​ലാ​ഭം” തന്നെ​യാ​ണ​ല്ലോ. ഇത്ര​യും പറ​ഞ്ഞ​തിൽ​നി​ന്നു് നെ​റൂ​ത​യെ മാ​ത്രം പ്ര​ചാ​ര​ക​നെ​ന്നു വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഒരർ​ത്ഥ​വു​മി​ല്ലെ​ന്നു തെ​ളി​യു​ന്നു​ണ്ട​ല്ലോ. കത്തോ​ലി​ക്കാ​മ​ത​ത്തി​നും രാ​ജാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തി​നും വേ​ണ്ടി റ്റി. എസ്. എല്യ​റ്റ് എന്തു പ്ര​ചാ​ര​വേല ചെ​യ്തു​വോ, അദ്ധ്യാ​ത്മി​ക​ത്വ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി അര​വി​ന്ദ​ഘോ​ഷ് എന്തു പ്ര​ചാ​ര​മ​നു​ഷ്ഠി​ച്ചു​വോ അതിൽ​ക്ക​വി​ഞ്ഞ ഒരു പ്ര​ചാ​ര​ണ​വും നെറൂത കമ്മ്യൂ​ണി​സ​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി ചെ​യ്തി​ട്ടി​ല്ല. നെ​റൂ​ത​യു​ടെ കൃ​ത്യം ഗർ​ഹ​ണീ​യ​മാ​ണെ​ങ്കിൽ എല്യ​റ്റി​ന്റെ​യും യേ​റ്റ്സി​ന്റെ​യും അര​വി​ന്ദ​ഘോ​ഷി​ന്റെ​യും കൃ​ത്യ​ങ്ങൾ ഗർ​ഹ​ണീ​യ​ങ്ങൾ തന്നെ. ഫ്രാ​ങ്കോ​യെ നര​ക​ത്തി​ലി​ട​ണ​മെ​ന്നും മറ്റു​ള്ള യാ​ത​ന​കൾ​ക്ക് അയാൾ വി​ധേ​യ​നാ​കു​ന്ന​തി​നു​പു​റ​മേ ചോര, മഴ​യെ​ന്ന​പോ​ലെ അയാ​ളു​ടെ പു​റ​ത്തു വീ​ണു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും അയാൾ സ്പെ​യി​നിൽ​വ​ച്ചു് തു​ര​ന്നെ​ടു​ത്ത കണ്ണു​ക​ളു​ടെ പ്ര​വാ​ഹം അന​ന്ത​മാ​യി അയാ​ളു​ടെ ശരീ​ര​ത്തി​ലൂ​ടെ ഒഴു​കി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും നെറൂത നിർ​ദ്ദേ​ശി​ക്കു​ന്നു (… let blood fall upon you like rain, and let a dying river of severed eyes slide and flow over you staring at you endlessly.) ഫ്രാ​ങ്കോ എന്ന രാ​ക്ഷ​സ​നോ​ടു് കടു​ത്ത വെ​റു​പ്പും നെറൂത എന്ന മഹാ​ക​വി​യോ​ടു് അനിർ​വാ​ച്യ​മായ ബഹു​മാ​ന​വു​മു​ള്ള എനി​ക്ക് ഇതു് ഉത്കൃ​ഷ്ട​കാ​വ്യ​മാ​യി അം​ഗീ​ക​രി​ക്കാൻ വയ്യ. പക്ഷേ ഇതു് വി​ദ്വേ​ഷ​മാ​വി​ഷ്ക്ക​രി​ക്കു​ന്ന കാ​വ്യ​മാ​ണെ​ന്നു് ഞാൻ അറി​യു​ന്നു​ണ്ടു്. വി​ദ്വേ​ഷ​ത്തി​ന്റെ സ്ഫു​ടീ​ക​ര​ണ​ത്തിൽ സ്ഥൂ​ലീ​ക​ര​ണം വരും. സൗ​ന്ദ​ര്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത സ്ത്രീ​യു​ടെ ശരീ​ര​ത്തെ “നവ​നീ​ത​ത്തി​നു നാ​ണ​മ​ണ​യ്ക്കും” തനു​ല​ത​യാ​യി കാ​ണു​ന്ന കവി​യു​ടെ സ്ഥൂ​ലീ​ക​ര​ണ​പ്ര​വ​ണ​ത​യ്ക്കു സദൃ​ശ​മായ പ്ര​വ​ണത തന്നെ​യാ​ണ​തു്. My love is like a red red rose എന്നു് ഒരു പെ​ണ്ണി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് പറ​യാ​മെ​ങ്കിൽ മനു​ഷ്യാ​ധ​മ​നായ ഫ്രാ​ങ്കോ​യെ “miserable leaf of salt, dog of the earth, ill-​born pall or of shadow” എന്നൊ​ക്കെ നെ​റൂ​ത​യ്ക്കും വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കാം. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ Canto General എന്ന മഹാ​കാ​വ്യ​ത്തി​ലെ The Heights of Macchu Picchu എന്ന കാ​വ്യ​ഖ​ണ്ഡ​വും മറ്റു ഖണ്ഡ​ങ്ങ​ളി​ലെ ചില കാ​വ്യ​ങ്ങ​ളും മാ​ത്ര​മേ എനി​ക്കു വാ​യി​ക്കാൻ കി​ട്ടി​യി​ട്ടു​ള്ളു. അവയിൽ പല​യി​ട​ങ്ങ​ളി​ലും നെറൂത സേ​ച്ഛാ​ധി​കാ​രി​ക​ളെ​യും മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​വ്യ​വ​സ്ഥി​തി​യെ സം​ര​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന​വ​രെ​യും ‘Cruel Pig’, ‘Jackal with gloves’, ‘New York wolves’ എന്നൊ​ക്കെ വി​ളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. Mass communication എന്ന​തി​നെ ലക്ഷ്യ​മാ​ക്കി​യു​ള്ള സം​ബോ​ധ​ന​ക​ളാ​ണിവ. അവ​യ്ക്ക് കവി​ത​യു​മാ​യി ബന്ധ​മി​ല്ലെ​ന്നു് നമ്മ​ളെ​ക്കാൾ നെ​റൂ​ത​യ്ക്കു​ത​ന്നെ അറി​യാം.

കവിത, പുതിയ ഭാ​ഷ​യിൽ പറ​ഞ്ഞാൽ “ബോ​ധ​പൂർ​വ്വം” പ്ര​ചാ​ര​ണാ​ത്മ​ക​മാ​കു​മ്പോൾ അത്യു​ക്തി​യും സ്ഥൂ​ലീ​ക​ര​ണ​വും വര​തി​രി​ക്കി​ല്ല. ശു​ദ്ധ​മായ കവി​ത​യ്ക്ക് ആ ദോ​ഷ​മൊ​ട്ടി​ല്ല​താ​നും. എങ്ങ​നെ​യാ​ണു് കവിത, കല ഇവ വി​ശു​ദ്ധി​യാർ​ജ്ജി​ക്കു​ന്ന​തു്? വി​കാ​രം എപ്പോ​ഴും സവി​ശേ​ഷ​മാ​യ​തി​നോ​ടു ബന്ധ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. കവി അതിനെ സാർ​വ​ജ​നീ​ന​മാ​ക്ക​ണം. അപ്പോൾ ആവി​ഷ്ക്കാ​ര​ത്തി​നു് അപ​രി​മേ​യ​സ്വ​ഭാ​വം വരും. നെറൂത Matilde Vrrutia-​യെ സ്നേ​ഹി​ച്ചി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്താ​ണു് The Captains’ Verses എന്ന പ്രേ​മ​കാ​വ്യം രചി​ച്ച​തു്.

എന്നൊ​ക്കെ നെറൂത എഴു​തു​മ്പോൾ സ്നേ​ഹം മറ്റിൽ​ഡ​യോ​ടാ​ണെ​ന്നും ദ്വീ​പു് കാ​പ്രീ​ദ്വീ​പാ​ണെ​ന്നും നമു​ക്ക​റി​യാം. എങ്കി​ലും, സവി​ശേ​ഷ​ത​യിൽ നി​ന്ന​ക​ന്നു് ആ വി​കാ​ര​ത്തി​നും ദ്വീ​പി​നും സാർ​വ​ജ​നീന സ്വ​ഭാ​വം കൈ​വ​രു​ന്നു. അതി​നാൽ എക്സ്പ്ര​ഷ​നു്—ആവി​ഷ്ക്കാ​ര​ത്തി​നു്—അന​ന്ത​ത​യെ​ന്ന ഗു​ണ​മു​ണ്ടാ​കു​ന്നു. അല്ലെ​ങ്കിൽ, അപ​രി​മേ​യ​സ്വ​ഭാ​വം സി​ദ്ധി​ക്കു​ന്നു. വി​കാ​രം സവി​ശേ​ഷ​മാ​യ​തിൽ​ത്ത​ന്നെ വർ​ത്തി​ക്കു​മ്പോൾ ആവി​ഷ്ക്കാ​ര​ത്തി​നു് പരി​മേ​യ​സ്വ​ഭാ​വ​മേ​യു​ള്ളു. അതു് കല​യു​ടെ ധർ​മ്മ​ത്തി​നു വി​രു​ദ്ധ​മാ​ണു്.

മലയാള സാ​ഹി​ത്യ​ത്തിൽ പു​രോ​ഗ​മ​ന​ത്തി​ന്റെ പേ​രും​പ​റ​ഞ്ഞു് ആവിർ​ഭ​വി​ച്ച കാ​വ്യ​ങ്ങൾ​ക്കും കഥ​കൾ​ക്കും സാർ​വ​ജ​നീന സ്വ​ഭാ​വ​മി​ല്ല. അവ​യു​ടെ എക്സ്പ്ര​ഷ​നു് അപ​രി​മേ​യ​ത്വ​വു​മി​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് ഇന്നു് അവ വി​സ്മ​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​തു്.

എന്ന വരി​കൾ​ക്കു സദൃ​ശ​ങ്ങ​ളായ എന്തെ​ങ്കി​ലും വരികൾ പു​രോ​ഗ​മന സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ കാ​ല​ത്തു​ണ്ടായ കാ​വ്യ​ങ്ങ​ളിൽ​നി​ന്നു് എടു​ത്തു​കാ​ണി​ക്കാ​നാ​കു​മോ? കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റായ ഹരീ​ന്ദ്ര​നാ​ഥ് ചതോ​പാ​ദ്ധ്യായ Window എന്നൊ​രു നാടകം രചി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. സർ​ക്കാർ സൂ​ര്യ​പ്ര​കാ​ശ​ത്തി​നു് കരം ചു​മ​ത്തു​ന്നു. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ അതു കൊ​ടു​ക്കാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു് സർ​ക്കാർ അവ​രു​ടെ വീ​ടു​ക​ളി​ലെ കണ്ണാ​ടി ജന​ലു​ക​ളിൽ കീലു പു​ര​ട്ടു​ന്നു. തൊ​ഴി​ലാ​ളി​കൾ ഒരു​മി​ച്ചു കൂടി ആലോ​ചി​ച്ച​തി​നു​ശേ​ഷം കണ്ണാ​ടി​കൾ കൈ​കൊ​ണ്ടു് ഇടി​ച്ചു​പൊ​ളി​ക്കു​ന്നു. അപ്പോൾ ഇളം​ചു​വ​പ്പു​നി​റ​മു​ള്ള സൂ​ര്യ​ര​ശ്മി​കൾ അവ​രു​ടെ ഭവ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് കട​ന്നു​വ​രു​ന്നു. ഈ നാ​ട​ക​ത്തി​നു​ള്ള ശക്തി മല​യാ​ള​സാ​ഹി​ത്യ​ത്തിൽ പു​രോ​ഗ​മ​ന​ത്തി​ന്റെ പേരിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ട ഏതു കൃ​തി​യ്ക്ക് ലഭി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്?