എല്ലാം ഒന്നുകൂടി അടിച്ചുകൂട്ടിപ്പറയുന്നപക്ഷം, ഇന്നത്തെ പാരിസ്സുകാരൻ തെമ്മാടിച്ചെക്കൻ, പണ്ടു റോമിലുണ്ടായിരുന്ന അങ്ങാടിപ്പിള്ളരെപ്പോലെ, നെറ്റിത്തടത്തിൽ വൃദ്ധലോകത്തിന്റെ ജരയോടുകൂടിയ ജനക്കൂട്ടപ്പിഞ്ചുകുട്ടിയാണു്.

തെമ്മാടിച്ചെക്കൻ ജനസമുദായത്തിനു് ഒരു മോടിയാണു് - അതോടുകൂടിത്തന്നെ ഒരു രോഗവുമാണു്; മാറ്റിക്കളയേണ്ടുന്ന ഒരു രോഗം-എങ്ങനെ? വെളിച്ചം കൊണ്ടു്.

വെളിച്ചം ആരോഗ്യത്തെയുണ്ടാക്കുന്നു.

വെളിച്ചം കത്തുന്നു.

ശ്രേഷ്ഠങ്ങളായ എല്ലാ സാമുദായികദീപ്തികളും പ്രകൃതിശാസ്ത്രത്തിൽ നിന്നു, സാഹിത്യത്തിൽനിന്നു, കലാവിദ്യകളിൽനിന്നു, വിദ്യാഭ്യാസത്തിൽനിന്നു് ഉദിച്ചുവരുന്നു. മനുഷ്യരെയുണ്ടാക്കുക. മനുഷ്യരെയുണ്ടാക്കുക. അവർ നിങ്ങൾക്കുണർവുണ്ടാക്കുന്നതിനു നിങ്ങൾ അവർക്കു വെളിച്ചം കൊടുക്കുക. പരമസത്യത്തിന്റെ അപ്രതിഹതാധികാരത്തോടുകൂടി, സാർവജനീനമായ വിദ്യാഭ്യാസം എന്ന ഉൽക്കൃഷ്ടവിഷയം ഇന്നല്ലെങ്കിൽ നാളെ മനുഷ്യബുദ്ധിക്കു മുൻപിൽ പ്രത്യക്ഷമാവും; അപ്പോൾ, ഫ്രാൻസുകാരുടെ ജീവിതസിദ്ധാന്തത്തെ അനുസരിച്ചു രാജ്യഭരണം ചെയ്യുന്നവർക്ക് ഇവയിൽ ഒന്നു തിരഞ്ഞെടുക്കേണ്ടിവരും-ഫ്രാൻസിലെ കുട്ടികളേയോ, പാരിസ്സിലെ തെമ്മാടിച്ചെക്കന്മാരെയോ; വെളിച്ചത്തിലെ നാളങ്ങളേയോ, ഇരുട്ടിലെ പൊട്ടിച്ചൂട്ടുകളേയോ.

തെമ്മാടിച്ചെക്കൻ പാരിസ്സിനെകാണിക്കുന്നു, പാരിസ്സു് ലോകത്തേയും.

എന്തുകൊണ്ടെന്നാൽ, പാരിസ്സു് ഒരാകെത്തുകയാണു്. മനുഷ്യജാതിയുടെ മേൽപ്പുരത്തട്ടാണു് പാരിസ്സു്. ഈ കൂറ്റൻ നഗരം മുഴുവനുംകൂടി മരിച്ചുപോയ ആചാരങ്ങളുടേയും ജീവിച്ചിരിക്കുന്ന ആചാരങ്ങളുടേയും ഒരു ചുരുക്കമാണു്. പാരിസ്സിനെ കാണുന്നവർ, ഇടയ്ക്കിടയ്ക്കെല്ലാം സ്വർഗത്തോടും നക്ഷത്രമണ്ഡലത്തോടുംകൂടി സർവചരിത്രത്തിന്റേയും അടിത്തട്ടു താൻ കാണുന്നതായി വിചാരിക്കുന്നു. പാരിസ്സിനു് ഒരു തലസ്ഥാനമുണ്ടു്. ടൗൺഹാൾ; ഒരു പാർത്തനൊ [1] വുണ്ടു്, നോത്തൃദാംപള്ളി; ഒരു അവെൻതീൻകുന്നുണ്ടു്, അങ്ത്വാങ് പ്രദേശം; ഒരു സർവദേവമണ്ഡപമുണ്ടു്, പങ്തിയൊ [2] ഒരു കാറ്റുകളുടെ അമ്പലമുണ്ടു്, അഭിപ്രായം; ഗെമോണിയെയുടെ [3] സ്ഥാനത്തു് അതു പരിഹാസത്തെയാക്കിയിരിക്കുന്നു. മറ്റെവിടെയുള്ള എന്തൊന്നും പാരിസ്സിലുണ്ടു്. ദ്യുമെർസേയുടെ [4] മീൻപിടുത്തക്കാരിക്കു യൂരിപ്പിഡിസ്സിന്റെ [5] കിഴങ്ങുകച്ചവടക്കാരനോടു പകരം പറയാം. പകിടകളിക്കാരനായ വെയാനുസ്സു് കമ്പക്കൂത്താട്ടക്കാരനായ ഫോറിയോസോവിൽ വീണ്ടും ജീവിച്ചിരിക്കുന്നു. പയിനുവാണിഭക്കാരൻ ദമസിപ്പുസ്സിനു് അപൂർവവസ്തു വ്യാപാരികളുടെ ഇടയിൽ സുഖമായിക്കൂടാം; അഗോറായ്ക്കു [6] ദിദെരോവിനെ തുറുങ്കിലിടാൻ കഴിയുന്നതുപോലെ, വിൻസന്നു [7] സോക്രട്ടിസ്സിനേയും പിടിയിലൊതുക്കാൻ സാധിയ്ക്കും; കുർത്തിലുസു് [8] പൊരിച്ച മുള്ളമ്പന്നി മാംസമുണ്ടാക്കിയതുപോലെ, ഗ്രിമോ ദു് ലരെയിഞ്യേർപ്രദേശം വൃത്തിപ്പെടുത്തിപ്പൊരിച്ച മൂരിയിറച്ചിയും കണ്ടുപിടിച്ചു; പ്ലൗത്തുസ്സിന്റെ കൃതികളിലുള്ള വിഷമചതുഷ്കോണക്ഷേത്രത്തെ നാം വീണ്ടും ലെത്വാലിലെ കമാനത്തിനു ചുവട്ടിൽ വെളിവായി കാണുന്നു; അപുലെയുസ്സിനാൽ എതിർക്കപ്പെട്ട പൊയ്കിലുസ്സിലെ വാൾതീനി പൊങ്നെകുന്നിന്മേലുള്ള ഒരു വാൾ വിഴുങ്ങിയാണു്; റോമിലെ നാലു സുന്ദരവിഡ്ഢികൾ - ആ അൽകെസി മാർകുസു്, ഫീദ്രോമുസു്, ദിയബോലൂസു്, ആർഗിരിപുസു് എന്നിവർ-ലബതുവിന്റെ കുതിരവണ്ടിയിൽനിന്നു കുതല്യേയിൽ വന്നിറങ്ങുന്നതു കാണാം; പുഞ്ചിനെല്ലോവിനു മുൻപിൽ നൊദിയൊ [9] എത്രകണ്ടു നില്ക്കുമോ അതിലധികമൊന്നും കോൺഗ്രിയോവിന്നു [10] മുൻപിൽ ഗെലിയുസ് [11] നിന്നിരിക്കില്ല; നേരമ്പോക്കുകാരനായ പന്തൊലബുസ് [12] കഫെ ആൻഗ്ലെയിൽ (=ഇംഗ്ലീഷ് കാപ്പിഹോട്ടൽ) വെച്ചു ബദ്ധപ്പാടുകൂടിയ നൊമൻതനുസ്സിനെ [12] ഇളിച്ചു കാട്ടുന്നു; ഹെർമോഗെനുസ്സാകട്ടെ [13] ഷാംസെലിസെയിലെ ഒരാർപ്പുവിളിയാണു്; അയാൾക്കു ചുറ്റും ബോബെഷോവിനെ [12] പ്പോലെ ഉടുപ്പിട്ട യാചകൻ ത്രാസ്യുസ് [12] ധർമം വാങ്ങിക്കൂട്ടുന്നു; തുലെരിയിൽവെച്ചു നിങ്ങളുടെ പുറംകുപ്പായക്കുടുക്കിന്മേൽ പിടികൂടി നിർത്തുന്ന ‘സ്വൈരംകൊല്ലി’ രണ്ടായിരം കൊല്ലങ്ങൾക്കുശേഷം നിങ്ങളെക്കൊണ്ടു തെസ്പ്രിയോന്റെ [12] ഈ സംബോധനാലങ്കാരത്തെ ആവർത്തിപ്പിക്കുന്നു: ‘എന്റെ കുപ്പായത്തിന്മേൽ ആർ പിടികൂടുന്നു?’ സുരേനിലെ വീഞ്ഞ് ആൽബിയിലെ വീഞ്ഞിന്റെ ഒരനുകരണവിശേഷമാണു്; ദെസൊഗിയെറിലെ ചുകന്ന അതിർവരമ്പുകൾ ബലത്രോവിലെ വലിയ വിള്ളലിനു കിടനില്ക്കുന്നു; എസ്ക്വിലിയായെ [14] പ്പോലെ, രാത്രിയിലെ മഴയത്തു പെർലഷെസ്സും അതേ പ്രകാശനാളങ്ങളെ പുറപ്പെടുവിക്കുന്നു; എന്നല്ല, അഞ്ചുകൊല്ലത്തേക്കായി വാങ്ങിയിട്ടുള്ള സാധുക്കളുടെ ശ്മശാനസ്ഥലം നിശ്ചയമായും അടിമയുടെ ശവമഞ്ചക്കടുന്നൽക്കൂടിനു സമാനമാണു്.

പാരിസ്സിലില്ലാത്ത ഒന്നിനെ തിരഞ്ഞുനോക്കുക. ത്രൊഫോനിയുസ്സിന്റെ അരിപ്പത്തൊട്ടിയിൽ [15] മെസ്മരുടെ [16] തൊട്ടിക്കുള്ളിൽ കാണാത്ത യാതൊന്നുമില്ല; ബ്രാഹ്മണരുടെ അമ്പലം കൊന്തു് ദു് സാങ് ഴെർമാങ്ങിൽ [17] വീണ്ടും അവതരിച്ചിരിക്കുന്നു; സാങ്മൊദാറിലെ ശ്മശാനസ്ഥലം ഡമാസ്കസ്സിലുള്ള ഉമുമിയെ മുഹമ്മദീയ പള്ളിയെപ്പോലെ എല്ലാത്തരം അത്ഭുതകർമങ്ങളും കാണിക്കുന്നുണ്ടു്.

പാരിസ്സിനു് ഒരു ഈസോപ്പും [18] ഒരു കനിദിയയു [19] മുണ്ടു്, മാംസെൽ ലെനോർമാൻ [20] മിന്നലാട്ടങ്ങളെപ്പോലുള്ള സ്വപ്നക്കാഴ്ചയുടെ യാഥാർഥ്യങ്ങളെപ്പറ്റി ദെൽഫൊസ്സ് [21] പട്ടണംപോലെ, അതു ഭയപ്പെടുന്നു; ദൊദോന [22] ഇട്ടു മുക്കാലികളെ തിരിച്ചിരുന്നതുപോലെ അതു മേശകളേയും തിരിക്കുന്നു. സിംഹാസനത്തിന്മേൽ റോം സാമ്രാജ്യം വേശ്യയെ എടുത്തുവെച്ചതുപോലെ അവിടെ അതു ദാസിപ്പെണ്ണിനെ കേറ്റിവെക്കുന്നു; എന്നല്ല, എല്ലാം എടുത്തുപറകയാണെങ്കിൽ, പതിനഞ്ചാമൻ ലൂയി ക്ലോദിയസ്സിനെ [23] ക്കാൾ കൊള്ളരുതാത്തവനാണെങ്കിൽ, മദാം ദ്യു ബാറി മെസ്സലിനിയെ [24] ക്കാൾ ഭേദമാണു്. ഇപ്പോഴും നിലനിൽക്കുന്നതും നമ്മൾ തിരക്കിക്കൊണ്ടുപോകുന്നതുമായ ഒരപൂർവരീതിയിൽ ഗ്രീസ്സിലെ നഗ്നതയേയും ഹീബ്രുക്കാരുടെ ദുർന്നടപ്പിനേയും ഗാസ്കണിയിലെ കടംകഥയേയും പാരിസു് നഗരം കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്നു. അതു ഡയോജെനിസ്സിനേയും യോബിനേയും [25] ചക്കപ്പലഹാരത്തേയും കൂട്ടിച്ചേർക്കുുകയും ‘കോന്സ്തിത്യുസിയെനെ’ പത്രത്തിന്റെ പഴയ കോപ്പികളിൽ ഒരു പ്രേതരൂപത്തെ കെട്ടിച്ചമയിക്കുകയും ചെയ്തു, ദ്യുക്ലോവിനെ [26] നിർമിക്കുന്നു.

പ്രജാദ്രോഹിക്ക് ഒരിക്കലും വയസ്സാവുന്നില്ലെന്നു് പ്ലുത്താർക്ക് [27] അഭിപ്രായപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഡൊമീഷിയന്റെ [28] യെന്നപോലെ സില്ലയുടെ [29] കീഴിൽ റോം വശം കെട്ടു ധാടിയൊന്നു കുറച്ചു. വാരുസു് വിബിസ്ക്കൂസ് [30] ഉണ്ടാക്കിയ ഈ ഉപദേശരൂപമായ സ്തുതിവാക്യത്തെ-ഗ്രീസ്സുകാരോടെതിർക്കാൻ നമുക്കു ടൈബർനദിയുണ്ടു്; വെള്ളം കുടിക്കാൻ നമുക്കു ടൈബർനദിയുണ്ടു്; ടൈബർനദിതന്നെ രാജ്യദ്രോഹത്തേയും ഘോഷിക്കുന്നു-വിശ്വസിക്കാമെങ്കിൽ ടൈബർ ഒരു ലീത്തി [31] യായിരുന്നു. പാരിസ്സു് ഒരു ദിവസം പത്തുലക്ഷം കുപ്പിവെള്ളം കുടിക്കുന്നുണ്ടു്; എങ്കിലും ഇടയ്ക്കിടയ്ക്കു നിലവിളികൂട്ടുന്നതിനും ആപൽസൂചകമായ മണിയടിക്കുന്നതിനും അതിന്നു് ഇടകിട്ടായ്കയില്ല.

അതൊഴിച്ചാൽ, പാരിസ്സു് സൗമ്യമാണു്, എന്തിനേയും പാരിസ്സു് അന്തസ്സിൽ സ്വീകരിക്കുന്നു; അതിനു തന്റെ കാമദേവത ഇന്നതരത്തിലായിരിക്കണമെന്നു സിദ്ധാന്തമില്ല; അതിന്റെ സുഭഗപൃഷ്ടത കാടന്റേതാണു്; അതു ചിരിക്കുവാൻ വേണ്ടിയുണ്ടാക്കപ്പെട്ടതാണെന്നേ ഉള്ളു-അതു സർവവും ക്ഷമിക്കുന്നു; വൈരൂപ്യം അതിനെ ആഹ്ലാദിപ്പിക്കുന്നു, വഷളത്തം അതിനെ പൊട്ടിച്ചിരിപ്പിക്കുന്നു, ദുഃസ്വഭാവം അതിനെ രസിപ്പിക്കുന്നു; കമ്പക്കാരനാവുക, നിങ്ങൾക്കു കമ്പക്കാരനായി കഴിയാം; ആ മഹത്തായ നികൃഷ്ടശീലം, കള്ളത്തരംപോലും, അതിനെ വെറുപ്പിക്കുന്നില്ല; ബാസിലിനു [32] മുൻപിൽ മൂക്കുപിടിക്കാതിരിക്കാൻ മാത്രം അതിനു സാഹിത്യകുശലതയുണ്ടു്; എന്നല്ല, പ്രിയാപസ്സിന്റെ ‘ചുമ’കൊണ്ടു് ഫോറസു് എത്ര കണ്ടു് പിന്നോക്കം തെറിച്ചുവോ അതിലൊട്ടുമധികം തർത്തുഫിന്റെ പ്രാർഥനകൊണ്ടു് അതു നാണംകെടുകയില്ല. പാരിസ്സിന്റെ മുഖാകൃതിയിൽ പ്രപഞ്ചമുഖത്തിന്റെ ഒരംശവും കാണാതെ കണ്ടില്ല. മബൈൽ കളി ഒരിക്കലും ജനിക്യുലത്തിലെ ‘പാട്ടും കളിയു’മല്ല-പക്ഷേ, വ്യഭിചാരത്തിനു ഏർപ്പാടുചെയ്തുകൊടുക്കുന്ന സ്റ്റാഫിയ ലോകപരിചയമില്ലാത്ത പ്ലാനീസിയത്തെ പിടികൂടാൻവേണ്ടി പതിയിരിക്കുന്നതുപോലെതന്നെ, ഇവിടത്തെ പെണ്ണുങ്ങളുടെ ഉടുപ്പുവില്പനക്കാരി തേവടിശ്ശിപ്പെണ്ണിനെ തന്റെ നോട്ടങ്ങൾകൊണ്ടു് ആകെ വിഴുങ്ങിക്കളയാറുണ്ടു്. ബരിയർ ദ്യുകൊംബെ എന്ന പ്രദേശം ഒരിക്കലും കൊല്ലൊസിയ [33] മല്ല-പക്ഷേ, സീസർ ചക്രവർത്തി നോക്കുന്നുണ്ടോ എന്നു തോന്നുമാറു് അവിടെയുള്ള ആളുകൾക്ക് അത്രയും കൊടുംക്രൂരത കാണുന്നു. സിറിയയിലെ ചാരായക്കടക്കാരിക്കു മദർസഗ്വേക്കാൾ അന്തസ്സുണ്ട്-പക്ഷേ, വെർജിൽ റോമിലെ വീഞ്ഞുകടകളിൽ തെണ്ടിയിരുന്നുവെങ്കിൽ, ബൽസാക് [34] ഷാർലെ [35] എന്നിവർ പാരിസ്സിലെ ചാരായക്കടകളിലെ കുടിസ്ഥലത്തു് കൂട്ടംകൂടിയിട്ടുണ്ടു്. പാരിസു് ലോകം ഭരിക്കുന്നു. അപൂർവബുദ്ധിമാന്മാർ അവിടെനിന്നു് ഉദിച്ചുവരുന്നു. ഇടിയും മിന്നലുമാകുന്ന പന്ത്രണ്ടു ചക്രങ്ങളോടുകൂടിയ തന്റെ രഥത്തിൽ അദോനെ [36] എഴുന്നള്ളുന്നു; സിലെനുസ് [37] തന്റെ കഴുതമേൽ കയറി അങ്ങോട്ടു വരുന്നു. സിലെനുസ്സിനുപകരം റാംപൊന [38] എന്നു വായിക്കുക.

പാരിസ്സു് പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ പര്യായമാണു്; പാരിസ്സു് അതെൻസാണ്-സിബരിസ്സു്, [39] യെരുസലം, [40] പന്തിൻ [41] എല്ലാ പരിഷ്കാരങ്ങളും സംക്ഷിപ്തരൂപത്തിൽ അവിടെയുണ്ടു്; എല്ലാ കാടത്തരങ്ങളും, പാരിസ്സു് തനിയ്ക്കൊരു തൂക്കുമരം ഇല്ലായിരുന്നുവെങ്കിൽ വല്ലാതെ കുണ്ഠിതപ്പെട്ടേയ്ക്കും.

പ്ലാസു് ദു് ഗ്രേവു് തെരുവിന്റെ ഒരു കഷ്ണം ഒരു നല്ല കാര്യമാണു്. ഈ ഒരു രസം പിടിപ്പിക്കലില്ലെങ്കിൽ, ആ ശാശ്വതോത്സവം എന്തിനു കൊള്ളാം? നമ്മുടെ രാജ്യനിയമങ്ങൾ ബുദ്ധിപൂർവം ഏർപ്പെടുത്തപ്പെട്ടവയാണു്; ഈ കത്തിയലക് നോൽമ്പിൻ തലേന്നാൾ ചോരയൊഴുകുന്നതിനു നാം അവയോടു നന്ദി പറയുക.