പുതിയ അര​ങ്ങു്, പുതിയ വേഷം, ‘മാ​ക്ക് മി​ല്യൻ​സാ​യ്പ്’ പാ​ഠ​പു​സ്ത​കം. മു​മ്പിൽ, ദാ​രി​ദ്ര്യ​ത്തി​ന്റെ പല്ലും നഖ​വു​മേ​ല്പി​ച്ച മു​റി​പ്പാ​ടോ​ടെ വന്നി​രി​ക്കു​ന്ന പൈ​ത​ങ്ങൾ. അവ​രു​ടെ കണ്ണിൽ ഒരേ​യൊ​രു വി​കാ​രം: വി​ശ​പ്പു്. ഈർ​പ്പം മു​റ്റി​നി​ല്ക്കു​ന്ന ആ കണ്ണു​ക​ളി​ലേ​ക്കു നോ​ക്കി, അദ്ധ്യാ​പ​ക​ന്റെ ഭാഗം അഭി​ന​യി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ സഭാ​ക​മ്പ​മു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. പകരം നീ​റി​പ്പി​ടി​ക്കു​ന്ന വേ​ദ​ന​യാ​യി​രു​ന്നു മന​സ്സു നിറയെ.

അദ്ധ്യാ​പക ജോലി സ്വീ​ക​രി​ച്ച​തു് തു​ച്ഛ​മായ ശമ്പ​ള​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യോ, സാ​ക്ഷ​രത പ്ര​ച​രി​പ്പി​ക്കാ​നോ ആയി​രു​ന്നി​ല്ല. പക​രം​വീ​ട്ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ലക്ഷ്യം. കൊ​ച്ചു​നാ​ളിൽ എന്റെ കു​രി​ക്ക​ളിൽ​നി​ന്നു ഏറ്റു​വാ​ങ്ങിയ തല്ലു്, ആർ​ക്കെ​ങ്കി​ലും പലി​ശ​യും ചേർ​ത്തു കൊ​ടു​ക്ക​ണം. ക്രി​മി​നൽ കേ​സ്സിൽ​പെ​ടാ​തെ അന്നു തല്ലു കൊ​ടു​ക്കാൻ കഴി​യു​ന്ന ഒരേ​യൊ​രു തൊ​ഴി​ലാ​യി​രു​ന്നു അധ്യാ​പ​നം. അറ്റ​വ​യ​റി​നു മേലെ കീ​റി​പ്പൊ​ളി​ഞ്ഞ മു​ണ്ടും ചു​റ്റി മു​മ്പിൽ വന്നി​രി​ക്കു​ന്ന പൈ​ത​ങ്ങ​ളെ കണ്ട​പ്പോൾ നടു​ങ്ങി. എങ്ങ​നെ തല്ലും? അധ്യാ​പക ജോ​ലി​യി​ലെ ആദ്യ​ത്തെ ആശാ​ഭം​ഗം! സാ​ര​മി​ല്ല, ആവതും ഒട്ടി​പ്പി​ടി​ച്ചു​നി​ല്ക്കാൻ​ത​ന്നെ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു.

‘സ്യ​മ​ന്ത​കം’ ഇപ്പോൾ ഒരോർ​മ്മ മാ​ത്ര​മാ​ണ്. ജന്മ​കൃ​ത്യം സാ​ധി​ച്ച ‘ഭഗ​വ​തീ​വി​ലാ​സം നാ​ട​ക​ക്ക​മ്പ​നി’ അതി​ന്റെ സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മായ അന്ത്യം വരി​ക്കുക തന്നെ ചെ​യ്തു. പ്ര​വർ​ത്ത​കർ പലവഴി ചി​ന്നി​ച്ചി​ത​റി. ചിലർ വീ​ണ്ടും നിയമം ലം​ഘി​ച്ചു ജയി​ലി​ലെ​ത്തി. മറ്റു ചിലർ, ഉപ​ജീ​വ​നം തേടി നാ​ടു​വി​ടു​ക​യാ, ചി​ല്ലറ ജോ​ലി​ക​ളിൽ അഭയം തേ​ടു​ക​യോ ചെ​യ്തു.

നാ​ട​ക​ക്ക​മ്പ​നി​യു​ടെ ജന്മ​കൃ​ത്യം സാ​ധി​ച്ചെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​തു വെ​റു​തെ​യ​ല്ല. ഗ്രാ​മീ​ണ​ജ​ന​ത​യിൽ നാടക പ്രേ​മം സൃ​ഷ്ടി​ക്കാ​ന​തി​ന്നു കഴി​ഞ്ഞു. പണ്ടെ​ങ്ങു​മി​ല്ലാ​ത്ത​വി​ധം ഒരു ഉണർ​വ്വു​ണ്ടാ​ക്കാ​നും കഴി​ഞ്ഞു. ഉണർ​വ്വി​ന്റെ തെ​ളി​വെ​ന്ന പോലെ മു​ക്കി​ലും മൂ​ല​യി​ലും ‘കു​ട്ടി​സ്യ​മ​ന്തക’ങ്ങൾ മു​ള​പൊ​ട്ടി. എവിടെ നോ​ക്കി​യാ​ലും നാടകം. ഒഴി​വു​സ​മ​യ​ങ്ങ​ളി​ലും ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ലും വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ നാടകം പഠി​ക്കു​ന്നു. വലിയ ആർ​ഭാ​ട​മി​ല്ലാ​തെ, ഒതു​ങ്ങിയ മട്ടിൽ അര​ങ്ങേ​റു​ന്നു. ഉത്സാ​ഹ​ത്തി​മർ​പ്പോ​ടെ മു​തിർ​ന്ന​വ​ര​തു കാ​ണാ​നും ആസ്വ​ദി​ക്കാ​നു​മെ​ത്തു​ന്നു. ചി​ല​പ്പോൾ മുൻ​കർ​ട്ട​നു​പ​യാ​ഗി​ക്കു​ന്ന​ത് ഉടു​മു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കും. മു​ഖ​ത്തു തേ​പ്പി​നു ചോ​ക്കു​പൊ​ടി ഉപ​യോ​ഗി​ച്ചെ​ന്നു​വ​രും. എന്തൊ​ക്കെ​യാ​യാ​ലും നാ​ട​ക​മ​ല്ലേ. കാ​ണാ​നാ​ളു​ക​ളു​ണ്ടു്. കു​റ്റ​ങ്ങ​ളും കു​റ​വു​ക​ളും എത്ര​യൊ​ക്കെ​യു​ണ്ടാ​യാ​ലും ‘കു​ട്ടി സ്യ​മ​ന്ത​കം’ ജന​ങ്ങൾ വേ​ണ്ടു​വോ​ളം ആസ്വ​ദി​ച്ചു.

മല​ബാ​റി​ലെ—ക്ഷ​മി​ക്ക​ണം, അങ്ങ​നെ​യൊ​രു പേ​രു​ച്ച​രി​ക്കാൻ പാ​ടി​ല്ലെ​ന്നും അതു പോ​ലൊ​രു ഭൂ​പ്ര​ദേ​ശം ഈ ദു​നി​യാ​വി​ലി​ല്ലെ​ന്നും ഏതോ ഒരു ദി​വ്യൻ എവി​ടെ​യോ​വെ​ച്ചു് ഉദ്ഘോ​ഷി​ച്ചെ​ന്നും, പല ദി​വ്യ​ന്മാർ ഒരു​മി​ച്ച​തി​നു ശി​ങ്കി​ടി​പാ​ടി​യെ​ന്നും കേ​ട്ടു. ക്ഷ​മി​ക്ക​ണം. ദി​വ്യ​ന്മാർ മു​ഴു​വ​നും ക്ഷ​മി​ക്ക​ണം—ഇവിടെ വി​വ​രി​ക്കാൻ പോ​കു​ന്ന​തു് ചരി​ത്ര​വു​മാ​യി ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട കാ​ര്യ​മാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു മല​ബാ​റെ​ന്നു് ഇട​യ്ക്കി​ടെ പറ​ഞ്ഞു പോ​കു​ന്ന പെ​രും​കു​റ്റ​പ്പാ​ടു പൊ​റു​ത്തേ പറ്റൂ. മല​ബാ​റിൽ അന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന പതി​ന്നാ​ലാ​യി​രം എയി​ഡ​ഡ് അദ്ധ്യാ​പ​ക​രിൽ ഒരു​വ​നാ​യി​ട്ടാ​ണ് ഞാൻ ജോ​ലി​യിൽ കയ​റി​യ​തു്. കോഴ കൊ​ടു​ത്തി​ല്ല. അന്നു് അമ്പ​തി​നാ​യി​ര​വും, ലക്ഷ​വും കൊ​ടു​ക്കാൻ പ്രാ​പ്തി​യു​ള്ള ഉദ്യോ​ഗാർ​ത്ഥി​ക​ളോ വാ​ങ്ങാൻ കഴി​വും കരു​ത്തു​മു​ള്ള സ്കൂൾ മാ​നേ​ജർ​മാ​രോ ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് ഗവ​ണ്മെ​ന്റ്, ദയാ​ദാ​ക്ഷി​ണ്യം കൊ​ണ്ടു നി​ര​ക്ഷ​ര​കു​ക്ഷി​ക​ളായ പ്ര​ജ​കൾ​ക്കു് അക്ഷ​ര​വി​ദ്യ നല്കാൻ കല്പി​ച്ചു കണ്ടു​പി​ടി​ച്ച​താ​യി​രു​ന്നു പ്രൈ​വ​റ്റ് മാ​നേ​ജ്മെ​ന്റ് സമ്പ്ര​ദാ​യം. ചെ​റു​കിട ജന്മി​മാ​രേ​യോ, ചി​ല്ലറ വ്യാ​പാ​രി​ക​ളേ​യോ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു വി​ദ്യാ​ല​യം നട​ത്താൻ കരാ​റു​കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. കരാ​റി​ന്റെ പ്ര​തി​ഫ​ല​മാ​യി ആണ്ടു​തോ​റും ‘ഗ്രാ​ന്റ്’ എന്ന പേരിൽ ഒരു നി​ശ്ചിത സം​ഖ്യ​യും കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. മാ​നേ​ജർ​മാർ അതു വാ​ങ്ങി അദ്ധ്യാ​പ​കർ​ക്കി​ട​യിൽ വീ​തി​ക്കു​ന്നു. ഈ വാ​ങ്ങ​ലും വീ​തി​ക്ക​ലും അക്കാ​ല​ത്തു സീ​മാ​തീ​ത​മായ ആക്ഷേ​പ​ങ്ങൾ​ക്കു് ഇട​വ​രു​ത്തീ​ട്ടു​ണ്ട്. അതു​പോ​ലെ അദ്ധ്യാ​പ​ക​രു​ടെ ജോ​ലി​സ്ഥി​ര​ത​യെ​പ്പ​റ്റി​യും മാ​നേ​ജ്മെ​ന്റ് സമ്പ്ര​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ കെ​ടു​തി​യെ​പ്പ​റ്റി​യും ഗ്രാ​ന്റ് നല്കു​ന്ന രീ​തി​യെ​പ്പ​റ്റി​യും നാടു നീളെ കല​ശ​ലായ ആക്ഷേ​പ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ദേ​ശാ​ഭി​മാ​നി​ക​ളായ നേ​താ​ക്ക​ന്മാ​രും ബു​ദ്ധി​ജീ​വി​ക​ളു​മൊ​ക്കെ ഈ സമ്പ്ര​ദാ​യ​ത്തെ കടു​ത്ത വാ​ക്കു​കൾ​കൊ​ണ്ടു് ആക്ഷേ​പി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഒരു തെ​ളി​വി​താ. സഞ്ജ​യ​ന്റെ ഒരു ആക്ഷേ​പ​ഹാ​സ്യ​ക​വി​ത​യിൽ നി​ന്നു ചില വരികൾ:

ഈ ഗൂഢ മാർ​ഗ്ഗ​സ​ഞ്ചാ​രം അവസാന വി​ശ​ക​ല​ന​ത്തിൽ അധ്യാ​പ​ക​നു ദോഷം വരു​ത്തു​ന്ന​താ​യി കാണാം. പരി​ശോ​ധ​നാ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്റെ പേ​ന​ത്തു​മ്പി​ലൂ​ടെ തി​രി​യു​ന്ന ശു​പാർ​ശ​യി​ലൂ​ടെ, പല പല ഫയ​ലു​ക​ളിൽ കയ​റി​യി​റ​ങ്ങി, വെ​ട്ടും തി​രു​ത്തും കൈ​പ്പ​റ്റി കൊ​ല്ലാ​വ​സാ​ന​ത്തിൽ രൂപം കൊ​ള്ളു​ന്ന ഗ്രാ​ന്റ്, അതിൽ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ തുക. എങ്ങ​നെ ഏത​ള​വിൽ ഏതു തോതിൽ തട്ടി​പ്പ​ട​ച്ചു​ണ്ടാ​ക്കി​യ​താ​ണെ​ന്നു് ദി​വ്യ​ജ്ഞാ​ന​മു​ള്ള​വർ​ക്കു പോലും കണ്ടു പി​ടി​ക്കാ​നാ​വി​ല്ല. സഞ്ജ​യൻ ഒടു​വിൽ എത്തി​ച്ചേ​രു​ന്ന​തു് ഈ നി​ഗ​മ​ന​ത്തി​ലാ​ണ്:

അദ്ധ്യാ​പക ജോ​ലി​ക്കു​ള്ള പ്ര​തി​ഫ​ല​മെ​ന്ന നി​ല​യിൽ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഗ്രാ​ന്റ് ആളി​ക്ക​ത്തു​ന്ന തീയിൽ ഉരു​കി​പ്പോ​കു​ന്ന വെണ്ണ പോലെ എങ്ങോ നാ​ശ​മ​ട​യു​ന്നു.

അദ്ധ്യാ​പ​കർ​ക്കു് ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥി​രത ഇല്ലാ​ത്ത​താ​യി​രു​ന്നു മാ​നേ​ജ്മെ​ന്റ് വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ മറ്റൊ​രു മഹാ​ശാ​പം. കാ​ര​ണ​മി​ല്ലാ​തെ എപ്പോൾ വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും മാ​നേ​ജർ​ക്കു് അദ്ധ്യാ​പ​ക​നെ പി​രി​ച്ചു​വി​ടാം. എന്റെ ഒര​നു​ഭ​വം! ആദ്യ​മാ​യി അദ്ധ്യാ​പ​ക​വൃ​ത്തി​യിൽ കയ​റു​ന്നു. പുതിയ ജോലി. പുതിയ കു​പ്പാ​യം. കാ​ല​ത്തെ എഴു​ന്നേ​റ്റു കുളി. മുടി ചീ​കി​വെ​ക്കൽ. ചന്ദ​ന​പ്പൊ​ട്ടു തൊടൽ. വഴി​നീ​ളെ വീ​ടു​കൾ തോറും കയ​റി​യി​റ​ങ്ങി കു​ട്ടി​ക​ളെ അന്വേ​ഷി​ക്കൽ. മടി​യ​ന്മാ​രെ തെ​ര​ഞ്ഞു പി​ടി​ക്കൽ. എല്ലാം ചി​ട്ട​യാ​യി നട​ക്കു​ന്നു. ഒന്നി​ലും വീഴ്ച വരു​ത്തു​ന്നി​ല്ല. മാ​ക്ക്മി​ല്യൻ സാ​യ്പ് ചമച്ച പാ​ഠ​പു​സ്ത​ക​ത്തി​ലെ കവി​ത​കൾ തട്ടു​പൊ​ളി​യൻ രീ​തി​യിൽ ഉറ​ക്കെ​ച്ചൊ​ല്ലു​ന്നു. കറു​പ്പു പല​ക​യിൽ അതെ​ഴു​തി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു. ഒരു മഹാ​പ​ണ്ഡി​ത​ന്റെ, ദി​വ്യ​ന്റെ, മട്ടിൽ കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ മു​മ്പിൽ അഭി​ന​യി​ക്കു​ന്നു. വാ പൊ​ളി​ച്ചു മു​മ്പി​ലി​രി​ക്കു​ന്ന​തു് പാ​വ​ങ്ങ​ളാ​ണെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞി​ട്ടും, അവ​രോ​ടു പൂർ​ണ്ണ​മായ സഹ​താ​പ​മു​ണ്ടാ​യി​ട്ടും ഇട​യ്ക്കി​ടെ ഓരോ തല്ലു കൊ​ടു​ക്കാൻ മറ​ന്നി​ല്ല. കാരണം, നല്ല മാ​ഷാ​വാൻ അന്നു കു​ട്ടി​ക​ളെ തല്ലു​ക​ത​ന്നെ വേണം; ഇല്ലെ​ങ്കിൽ ആർ​ക്കു​മൊ​രു മതി​പ്പി​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടു തല്ലി. പശ്ചാ​ത്താ​പ​ത്തി​ന്റെ പു​ണ്യ​തീർ​ത്ഥ​മൊ​ഴു​ക്കി ഇന്നും ഞാനാ തെ​റ്റു കഴു​കി​ക്ക​ള​യാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ക​യാ​ണു്.

അങ്ങ​നെ അഞ്ചു മാസം ജോലി ചെ​യ്തു. ഒരു ദി​വ​സ​മെ​ങ്കി​ലും മു​ട​ങ്ങി​യി​ട്ടി​ല്ല. വയ്യെ​ങ്കി​ലും കൃ​ത്യ​സ​മ​യ​ത്ത് സ്കൂ​ളി​ലെ​ത്തും. ഞാ​നൊ​ഴി​ച്ച് അവി​ടെ​യു​ള്ള​വ​രെ​ല്ലാം താ​പ്പാ​ന​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. പരി​ച​യ​സ​മ്പ​ന്നർ. തങ്ങ​ളു​ടെ ജോ​ലി​യെ​പ്പ​റ്റി ബോ​ധ​മു​ള്ള​വർ. നശ്വ​ര​മാ​ണു ജോ​ലി​യെ​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യ​വർ. പാ​ക​മാ​യി പഴു​ത്തു കണ്ണി​യിൽ തൂ​ങ്ങി​നി​ല്ക്കു​ന്ന ഒരു മാ​മ്പ​ഴം പോലെ നേ​രി​യൊ​രു കാ​റ്റു തട്ടി​യാൽ അടർ​ന്നു. താഴെ വീഴാൻ പാ​ക​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു അവ​രെ​ന്നു് എനി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു കൂ​ടാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ, അവ​രൊ​ക്കെ അതു് നല്ല​പോ​ലെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കി, അതി​ന​നു​സ​രി​ച്ച് തങ്ങ​ളു​ടെ ജീ​വി​ത​വും ജോ​ലി​യു​ടെ രീ​തി​യും പാ​ക​പ്പെ​ടു​ത്തി​വെ​ച്ചി​രു​ന്നു.

എനി​ക്കു് എന്നെ​പ്പ​റ്റി വലിയ മതി​പ്പു തോ​ന്നി. ജോ​ലി​യി​ലു​ള്ള എന്റെ ആത്മാർ​ത്ഥത മാ​തൃ​കാ​പ​ര​മാ​ണെ​ന്നു ഞാൻ വി​ശ്വ​സി​ച്ചു. ആരോ​ടു​മ​തു് തു​റ​ന്നു പറ​ഞ്ഞി​ല്ലെ​ന്നു​മാ​ത്രം. എന്താ​ണെ​ന്റെ ശമ്പ​ളം? എനി​ക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. എന്നാ​ണു് ശമ്പ​ളം കി​ട്ടുക? അതും അറി​ഞ്ഞു കൂടാ. സത്യ​ത്തിൽ എനി​ക്കു മാ​ത്ര​മ​ല്ല, എന്റെ സഹ​പ്ര​വർ​ത്ത​കർ​ക്കും അതു് അറി​ഞ്ഞു കൂ​ടാ​യി​രു​ന്നു. ചി​ല​പ്പോൾ ഒരു കൊ​ല്ലം പൂർ​ത്തി​യാ​കു​മ്പോൾ ഗ്രാ​ന്റ് വരും. എങ്ങ​നെ വരു​ന്നു, എതിലേ വരു​ന്നു. എന്ന​റി​ഞ്ഞു കൂടാ, വന്നാൽ ബഹ​ള​മാ​ണ്. അദ്ധ്യാ​പ​ക​രു​ടെ ബഹളം. മാ​നേ​ജ​രെ തേ​ടി​യു​ള്ള ബഹളം. ഗ്രാ​ന്റ് കി​ട്ടി​യാൽ അല്പ​ദി​വ​സ​ങ്ങൾ മാ​നേ​ജർ അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​നാ​വും. എവിടെ പോ​യെ​ന്നു ആർ​ക്കു​മ​റി​യി​ല്ല. അദ്ധ്യാ​പ​കർ അന്വേ​ഷി​ച്ച​ന്വേ​ഷി​ച്ചു മടു​ത്തു. “കണ്ണാ നീ​യെ​വി​ടെ?” എന്നു പാടി തള​രു​മ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടും. അട​ക്കി​പ്പി​ടി​ച്ച ശബ്ദ​ത്തിൽ ഗവ​ണ്മെ​ന്റി​നെ ശകാ​രി​ക്കും. പരി​ശോ​ധ​നാ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​നെ വഴ​ക്കു പറയും. വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സ​രീ​തി​യെ തെ​റി​വി​ളി​ക്കും. പക്ഷേ, ഗ്രാ​ന്റി​ന്റെ കാ​ര്യം, അദ്ധ്യാ​പ​കർ ഒരു വർ​ഷ​മാ​യി കാ​ത്തി​രി ക്കു​ന്ന അവ​രു​ടെ പ്ര​തി​ഫ​ല​ത്തി​ന്റെ കാ​ര്യം, കമാ​ന്നൊ​ര​ക്ഷ​രം മി​ണ്ടി​ല്ല. എല്ലാ തെ​റി​യും പൂ​ര​പ്പാ​ട്ടും കഴി​ഞ്ഞു് ഒടു​വി​ലാ​ണു് സംഗതി പു​റ​ത്തു ചാ​ടു​ന്ന​തു്. മാ​നേ​ജർ പറ​യു​ന്നു:

“വയ്യാ, എനി​ക്കു വയ്യാ.”

“എന്താ കാ​ര്യം?” അദ്ധ്യാ​പ​കർ ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു.

“സ്കൂൾ നട​ത്താൻ എന്നെ​ക്കൊ​ണ്ടു വയ്യ; ആർ​ക്കു വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും നട​ത്താം. ഞാനീ നി​മി​ഷം ഒഴി​ഞ്ഞു തരാം.”

“എന്താ മാ​നേ​ജർ പറ​യു​ന്ന​തു്?”

“ഇത്ത​വണ കി​ട്ടിയ ഗ്രാ​ന്റി​ന്റെ തുക അറി​യാ​മോ?”

“എത്ര​യാ?” അദ്ധ്യാ​പ​കർ കോ​റ​സ്സാ​യി ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു.

“മു​ന്നൂ​റു രൂപ. ഏഴു പേർ​ക്കു് മു​ന്നൂ​റു രൂപ വീ​തി​ക്ക​ണം. ഒരാൾ​ക്കെ​ത്ര കി​ട്ടും? ഇതാണോ ശമ്പ​ളം? ഇങ്ങ​നെ​യാ​ണോ ശമ്പ​ളം കൊ​ടു​ക്കേ​ണ്ട​തു്?”

അദ്ധ്യാ​പ​ക​രു​ടെ മന​സ്സ്, മു​ന്നൂ​റി​നെ ഏഴു​കൊ​ണ്ടു ഹരി​ക്കു​ക​യും ഹരി​ച്ചു​കി​ട്ടിയ തുക വീ​ണ്ടും പന്ത്ര​ണ്ടു കൊ​ണ്ട് ഹരി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്ന തി​ര​ക്കി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഒടു​വിൽ ഉത്ത​രം കി​ട്ടു​മ്പോൾ, ബോ​ധ​ക്ഷ​യ​ത്തി​ന്റെ വക്കിൽ കാൽ തളർ​ന്നു വീ​ഴു​ന്നു. വീ​ണേ​ട​ത്തു കി​ട​ന്നു് മാ​നേ​ജർ കൊ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു് വാ​ങ്ങു​ന്നു. ശഠി​ക്കാ​നോ കണ​ക്കു പറ​യാ​നോ വയ്യ. അങ്ങ​നെ​യെ​ങ്കിൽ ചെയ്ത നി​മി​ഷം തൊ​ട്ടു് അദ്ധ്യാ​പ​ക​നു ജോ​ലി​യി​ല്ല. ഇത്ര​യും പറ​ഞ്ഞു​പോ​യ​തു് പിൽ​ക്കാ​ലാ​നു​ഭ​വം വെ​ച്ചു കൊ​ണ്ടാ​ണ്.

തു​ട​ങ്ങി​യ​തു് എന്റെ ആദ്യ ജോ​ലി​യി​ലാ​ണ​ല്ലോ. മട​ങ്ങി​പ്പോ​കാം. അഞ്ചു മാസം സത്യ​സ​ന്ധ​മാ​യി ജോലി നോ​ക്കി​യെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​ല്ലോ. ആറാ​മ​ത്തെ മാ​സ​ത്തി​ന്റെ പി​റ​വിദ ിവസം, എന്നു വെ​ച്ചാൽ ഒന്നാം തീയതി. പതി​വു​പോ​ലെ കു​ളി​ച്ചു കു​റി​യി​ട്ടു്, കൃ​ത്യ​സ​മ​യ​ത്തു സ്കൂ​ളി​ലെ​ത്തു​ന്നു. ഹാജർ പട്ടി​ക​യിൽ ഒപ്പു​വെ​ക്കാൻ സഹ​പ്ര​വർ​ത്ത​ക​രോ​ടൊ​പ്പം മാ​നേ​ജ​രു​ടെ മേ​ശ​യ്ക്ക​രി​കിൽ എത്തു​ന്നു. പട്ടിക നി​വർ​ത്തി ഓരോ​രു​ത്ത​രാ​യി ഒപ്പി​ട്ടു പി​രി​യു​ന്നു. അവ​സാ​ന​ത്തെ ഊഴം എന്റേ​താ​ണു്. സ്റ്റീൽ പെൻ മഷി​ക്കു​പ്പി​യി​ലാ​ഴ്ത്തി, വലി​ച്ചെ​ടു​ത്തു കു​ട​ഞ്ഞു്, കു​നി​ഞ്ഞു ഹാ​ജർ​പ​ട്ടി​ക​യി​ലേ​ക്കു നോ​ക്കു​മ്പോൾ എന്റെ പേ​ര​വി​ടെ​യി​ല്ല. ഞാൻ സഹ​പ്ര​വർ​ത്ത​ക​രു​ടെ മു​ഖ​ത്തു നോ​ക്കി. എങ്ങും ഒരു ഭാ​വ​ഭേ​ദ​മി​ല്ല. പി​ന്നെ ഞാ​നാ​യി​ട്ടെ​ന്തി​നു ഭാ​വ​ഭേ​ദം കാ​ട്ടു​ന്നു? ഞാൻ മി​ണ്ടാ​തെ തി​രി​ഞ്ഞു നട​ന്നു. ആരോ​ടും ഒന്നും പറ​യാ​തെ പടി​യി​റ​ങ്ങി.

അതോടെ എല്ലാം അവ​സാ​നി​ച്ചി​ല്ല. അവ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു​മി​ല്ല. കാരണം കൂ​ടാ​തെ എപ്പോൾ വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും പി​രി​ച്ചു​വി​ടാ​നു​ള്ള അധി​കാ​രം കയ്യി​ലി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ജോലി നൽകാൻ മാ​നേ​ജർ​മാർ മടി​ക്കി​ല്ല. ശല്യ​മാ​ണു്, ഗു​ണ​മി​ല്ല, ലാ​ഭ​മി​ല്ല എന്നൊ​ക്കെ തോ​ന്നി​യാൽ പറ​ഞ്ഞു വിടാം. ഈ വ്യ​വ​സ്ഥ നി​മി​ത്തം താ​മ​സി​യാ​തെ എനി​ക്കു ജോലി കി​ട്ടു​ന്നു. ഇത്ത​വണ ഒരു പെൺ​പ​ള്ളി​ക്കൂ​ട​ത്തി​ലാ​ണ് ചെ​ന്നു​പെ​ട്ട​തു്. ചി​ട്ട​യിൽ നട​ക്കു​ന്ന സ്കൂൾ; പരി​ഷ്ക​രി​ച്ച മട്ടിൽ വേഷം ധരി​ക്കു​ന്ന അദ്ധ്യാ​പ​കർ. പാ​ട്ടും ഡാൻ​സു​മൊ​ക്കെ പഠി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. ഇട​യ്ക്കു ഹാർ​മോ​ണി​യ​ത്തി​ന്റെ​യും ചി​ല​ങ്ക​യു​ടെ​യും ശബ്ദ​മു​ണ്ടാ​കും. അതൊരു സുഖം തന്നെ. പ്രാ​ഥ​മി​ക​വി​ദ്യാ​ല​യ​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും ഹൈ​സ്കൂൾ ശൈ​ലി​യി​ലാ​ണു നട​ത്തി​പ്പ്. അദ്ധ്യാ​പ​ക​രിൽ ചിലർ കോ​ട്ടു് ധരി​ക്കു​ന്നു. മറ്റു ചിലർ കോ​ട്ടി​നു മീതെ വേ​ഷ്ടി ചു​റ്റു​ന്നു. തര​ക്കേ​ടി​ല്ലെ​ന്ന അഭി​പ്രാ​യ​മു​ണ്ടാ​യി. പക്ഷേ, കോ​ട്ടു ധരി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു മാ​നേ​ജർ ഒരി​ക്ക​ലും എന്നെ നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ച്ചി​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടു തന്നെ അങ്ങ​നെ​യൊ​ര​പ​രാ​ധം ചെ​യ്യേ​ണ്ടി​യും വന്നി​ല്ല. ഞാ​നി​പ്പ​ഴാ​ലോ​ചി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. അന്നെ​ങ്ങാ​നും കോ​ട്ടു ധരി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു മാ​നേ​ജർ നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ എന്റെ സ്ഥി​തി എന്താ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു? വയ്യെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞാൽ ഉടനെ പി​രി​ച്ചു​വി​ട്ടും. ആവാ​മെ​ന്നു സമ്മ​തി​ച്ചാൽ അന്നു പൊ​തു​വിൽ പാ​ശ്ചാ​ത്യ​സം​സ്കാ​ര​ത്തോ​ടു പു​ച്ഛ​വും വെ​റു​പ്പു​മു​ള്ള കാലം. കഴി​യു​ന്ന​തും ഖദർ ധരി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന നിർ​ബ​ന്ധ​മു​ള്ള കാലം. ദൈ​വാ​ധീ​ന​മെ​ന്നു പറ​യ​ട്ടെ, മാ​നേ​ജർ അങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നും ചെ​യ്തി​ല്ല. അതി​ലെ​നി​ക്കു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടി​ന്നും നന്ദി​യു​ണ്ടു്.

പക്ഷേ, കാ​ര്യം മറ്റൊ​രു വഴി​ക്കു തി​രി​ഞ്ഞു. വിധി ആർ​ക്കെ​ങ്കി​ലും തടു​ക്കാ​നാ​വു​മോ? ഒരു​നാൾ രാ​വി​ലെ സ്കൂ​ളിൽ കട​ന്നു​ചെ​ന്ന​പ്പോൾ മാ​നേ​ജർ സ്ഥ​ല​ത്തു​ണ്ടു്. ഞാ​നെ​ന്റെ ക്ലാ​സ്സിൽ ചെ​ന്നി​രു​ന്നു. അല്പ നി​മി​ഷം കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ഒരു കു​ട്ടി എന്നെ സമീ​പി​ക്കു​ന്നു. കട​ലാ​സ് ചുരുൾ എന്റെ മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തു വെ​ക്കു​ന്നു. ഞാ​ന​തെ​ടു​ത്തു ചുരുൾ നി​വർ​ത്തി വാ​യി​ക്കു​ന്നു.

“ഇന്നു മുതൽ നി​ങ്ങ​ളു​ടെ സാർ​വീ​സ് ഇവിടെ ആവ​ശ്യ​മി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു നി​ങ്ങ​ളെ പി​രി​ച്ചു​വി​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.”

ഇതിൽ ഒര​ക്ഷ​ര​മെ​ങ്കി​ലും മാ​റീ​ട്ടി​ല്ല. എല്ലാ വാ​ക്കു​ക​ളും അന്നു മാ​നേ​ജർ എഴു​തി​യ​തു​ത​ന്നെ. കഷ്ട​കാ​ല​ത്തി​നു് ആ കട​ലാ​സ് നഷ്ട​പ്പെ​ട്ടു​പോ​യി. ഇല്ലെ​ങ്കിൽ മാ​നേ​ജ്മെ​ന്റ് സമ്പ്ര​ദാ​യ​ത്തി​ന്റെ ഗർ​ഹ​ണീ​യ​ത​യ്ക്കു് ഇന്ന​തു് ഒരൊ​ന്നാ​ന്ത​രം രേ​ഖ​യാ​വു​മാ​യി​രു​ന്നു.

കട​ലാ​സ് ചുരുൾ നി​വ​ത്തി വാ​യി​ക്കു​മ്പോൾ എന്റെ കൈ വി​റ​ച്ചി​ല്ല. ഉദ്വേ​ഗം​കൊ​ണ്ടു ഹൃ​ദ​യ​മി​ടി​പ്പു കൂ​ടി​യി​ല്ല. ഏതു നി​മി​ഷ​വും ഇതു സം​ഭ​വി​ക്കാ​മെ​ന്ന മട്ടി​ലാ​യി​രു​ന്നു ഞാൻ ജോ​ലി​ചെ​യ്തി​രു​ന്ന​തു്. ഞാൻ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, എന്റെ വർ​ഗ്ഗ​ത്തിൽ​പ്പെ​ട്ട, മല​ബാ​റി​ലെ പതി​ന്നാ​ലാ​യി​രം അദ്ധ്യാ​പ​ക​ന്മാർ മു​ഴു​വ​നും. ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥി​ര​ത​യ്ക്കു വേ​ണ്ടി, നേ​രി​ട്ടു​ള്ള ശമ്പ​ള​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി കൊ​തി​ച്ചി​രു​ന്ന പതി​ന്നാ​ലാ​യി​ര​ത്തി​നെ കർമ്മ നി​ര​ത​രാ​ക്കാ​നും സമ​ര​സ​ന്ന​ദ്ധ​രാ​ക്കാ​നും ആഹ്വാ​നം നല്കി​ക്കൊ​ണ്ടു് അന്നു രം​ഗ​ത്തി​റ​ങ്ങാൻ ശക്ത​രായ ചില അദ്ധ്യാ​പ​ക​രു​ണ്ടാ​യി. അവ​രു​ടെ പി​ന്നി​ല​ണി​നി​ര​ക്കാൻ അദ്ധ്യാ​പ​കർ സന്ന​ദ്ധ​രാ​യി. അങ്ങ​നെ മലബാർ എയി​ഡ​ഡ് സ്കൂൾ അദ്ധ്യാ​പക സംഘടന ജന്മം പൂ​ണ്ടു. അദ്ധ്യാ​പക സം​ഘ​ട​ന​യു​ടെ ഐതി​ഹാ​സിക സമരം മല​ബാ​റി​ന്റെ ചരി​ത്ര​ത്തിൽ വർ​ണ്ണോ​ജ്ജ്വ​ല​മായ ഒര​ദ്ധ്യാ​യം എഴു​തി​ച്ചേർ​ത്തു.