SFNസാ­യാ­ഹ്ന ഫൌ­ണ്ടേ­ഷൻ
images/Nystr_Flower-girl.jpg
The flower girl, a painting by Jenny Nyström (1854–1946).
ആദർശ് ഹി­ന്ദു­ഹോ­ട്ടൽ
ബി­ഭൂ­തി ഭൂഷൺ ബ­ന്ദ്യോ­പാ­ദ്ധ്യാ­യ (വി­വർ­ത്ത­നം: ര­വി­വർ­മ്മ)

ബ­സാ­റി­ലെ (റെ­യിൽ­വേ­സ്റ്റേ­ഷ­നെ ചു­റ്റി­പ്പ­റ്റി വ­ളർ­ന്ന വ്യാ­പാ­ര­കേ­ന്ദ്രം) ബേചു ച­ക്ക­ത്തി (ച­ക്ര­വർ­ത്തി) യുടെ ഹോ­ട്ടൽ, റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലെ ആ­ദി­മ­വും അ­കൃ­ത്രി­മ­വു­മാ­യ ഹി­ന്ദു­ഹോ­ട്ടൽ ആ­ണെ­ന്നു് മുൻ­വ­ശ­ത്തു് വലിയ വലിയ അ­ക്ഷ­ര­ങ്ങ­ളിൽ എ­ഴു­തി­വെ­ച്ചി­ട്ടു­ള്ള­തു നോ­ക്കാ­തെ­ത­ന്നെ മി­ക്ക­വർ­ക്കും അ­റി­യാം. ക­ഴി­ഞ്ഞ ഏ­താ­നും കൊ­ല്ല­ങ്ങൾ­കൊ­ണ്ടു് റാ­ണാ­ഘാ­ട് റെയിൽ ബ­സാ­റി­നു­ണ്ടാ­യ അ­തി­ശ­യി­പ്പി­ക്കു­ന്ന ഉ­ന്ന­തി­യോ­ടൊ­പ്പം ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ നി­ല­യും വളരെ മെ­ച്ച­പ്പെ­ട്ടു. ഇ­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞ പ­ത്തു­വർ­ഷ­ങ്ങൾ­ക്ക­കം ഹോ­ട്ട­ലി­ന്നു് അ­ട­ച്ചു­റ­പ്പു­ള്ള ഒരു കെ­ട്ടി­ടം ഉ­ണ്ടാ­യി. നാലു പാചക ബ്രാ­ഹ്മ­ണർ അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി­യി­ലെ തി­രു­ത­കൃ­തി­കാ­ര­ണം ശ്വാ­സം വി­ടാൻ­പോ­ലും ഞെ­രു­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു. അ­ത്ര­ക്കു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു ഊ­ണു­കാ­രു­ടെ തി­ര­ക്കു്.

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി (പ്രാ­യം അൻ­പ­തി­ന്നു മേലെ, ക­റു­ത്തു­മ­ല്ല, വെ­ളു­ത്തു­മ­ല്ല, ത­ടി­ച്ച­ദേ­ഹം, ന­ര­യ്ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ മുടി) ഹോ­ട്ട­ലി­ന്നു മുൻ­വ­ശ­ത്തു­ള്ള മു­റി­യിൽ ഒരു ബ­ഞ്ചിൽ മ­രം­കൊ­ണ്ടു­ള്ള പ­ണ­പ്പെ­ട്ടി­യിൽ കൈ­മു­ട്ടൂ­ന്നി ഇ­രി­ക്കു­ന്നു. സമയം പ­ത്തു­മ­ണി. ബൻ­ഗാ­വ് ലെ­യി­നിൽ നി­ന്നു­ള്ള ട്രെ­യിൻ എ­ത്തി­യ­തേ­യു­ള്ളു. ചില യാ­ത്ര­ക്കാർ പു­റ­ത്തേ­യ്ക്കു­ള്ള ഗേ­റ്റു­വ­ഴി നി­ര­ത്തി­ലേ­ക്കി­റ­ങ്ങി­ത്തു­ട­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്നു.

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി നി­ര­ത്തു­വ­ക്ക­ത്തു നി­ന്നു­കൊ­ണ്ടു വി­ളി­ച്ചു­പ­റ­യു­ന്നു—

“ഇ­വി­ടെ­ക്കു വരൂ, ബാബു ചൂ­ടു­ള്ള­ചോ­റു്, രസികൻ മീൻ­ക­റി, നി­രാ­മി­ഷ ഭോജനം. ഹി­ന്ദു ഹോ­ട്ട­ലാ­ണു ബാബു.”

ര­ണ്ടു­പേർ മ­തി­യു­ടെ പ്ര­സം­ഗ­ത്തിൽ ഭ്ര­മി­ച്ചു്, അ­ടു­ത്തു­ള്ള യ­ദു­ബാ­ഡു­യ്യേ (ബ­ന്ദ്യോ­പാ­ധ്യാ­യ) യുടെ ഹോ­ട്ടൽ­ക്കാ­രു­ടെ വി­ന­യ­പൂർ­വ­മ­ള്ള ക്ഷണം നി­ര­സി­ച്ചു്, ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലേ­ക്കു ക­ട­ന്നു.

“ഏയ്, ഭാ­ണ്ഡ­ങ്ങൾ ഇവിടെ വെ­ക്കാം. ലേശം ക്ഷ­മി­ക്ക­ണേ, ബാബു, ടി­ക്ക­റ്റു വാ­ങ്ങ­ണം ഇ­വി­ടെ­നി­ന്നു്. ഏതു ക്ലാ­സ്സി­ലെ ഊണാണു വേ­ണ്ട­തു്? ഫ­സ്റ്റ് ക്ലാ­സ്സോ സെ­ക്ക­ന്റ് ക്ലാ­സ്സോ? ഫ­സ്റ്റി­ന്നു് അഞ്ചണ, അ­തി­ന­ല്ലെ­ങ്കിൽ മൂ­ന്ന­ണ.”

ഈ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ നിയമം അ­താ­ണു്. പണം കൊ­ടു­ത്തു് ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ അ­ടു­ക്കൽ­നി­ന്നു് ടി­ക്ക­റ്റ് (ഒരു കഷണം ക­ട­ലാ­സ്—അതിൽ ന­മ്പ­റും ക്ലാ­സ്സും എ­ഴു­തി­യി­രി­ക്കും) വാ­ങ്ങി അ­ക­ത്തേ­ക്കു ക­ട­ക്ക­ണം. അവിടെ ഒരു പാചക ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ ഇ­രി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടാ­കും. ഊ­ണു­കാ­ര­നെ നിർ­ദ്ദി­ഷ്ട­സ്ഥാ­ന­ത്തു് ഇ­രു­ത്തു­ക—അ­താ­ണ­യാൾ­ക്കു പണി. ഊ­ണി­നു­ള്ള സ്ഥാ­നം മു­ള­ന്ത­ട്ടി­ക­കൊ­ണ്ടു് ര­ണ്ടാ­യി പ­കു­ത്തി­രി­ക്കു­ന്നു. അ­തി­ന്റെ ഒരു ഭാ­ഗ­ത്തു് ഒ­ന്നാം ക്ലാ­സ്സു­കാർ. മ­റ്റേ­തിൽ ര­ണ്ടാം­ക്ലാ­സ്സു­കാ­രും. എ­ല്ലാ­വ­രും ഊ­ണു­ക­ഴി­ഞ്ഞു പോയാൽ, അയാൾ അ­വ­രിൽ­നി­ന്നു വാ­ങ്ങി­യ ടി­ക്ക­റ്റു­കൾ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യെ തി­രി­ച്ചേ­ല്പി­ക്കും. അ­തെ­ണ്ണി വരവു തി­ട്ട­പ്പെ­ടു­ത്തും. അ­തിൽ­നി­ന്നു തന്നെ ബാ­ക്കി എത്ര ക­റി­യും ചോറും ഉ­ണ്ടാ­വും എ­ന്നും ക­ണ­ക്കാ­ക്കും. പാചക ബ്രാ­ഹ്മ­ണർ­ക്കു് മോ­ഷ­ണ­ത്തി­നു് യാ­തൊ­രു പ­ഴു­തും ഇല്ല.

മതി അ­ക­ത്തേ­ക്കു ക­ട­ന്നി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു:

“ആകെ നാലു പേ­രാ­യി­രു­ന്നു ഊ­ണു­കാർ. ര­ണ്ടു­പേർ അ­വ­രു­ടെ­അ­വ­ടേ­ക്കു പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞു.”

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “പൊ­യ്ക്കോ­ട്ടെ നീ കു­റേ­ക്കൂ­ടി അ­ങ്ങോ­ട്ടു നീ­ങ്ങി­ച്ചെ­ന്നു നിൽ­ക്കു്. ശാ­ന്തി­പൂർ വ­രേ­ണ്ട സ­മ­യ­മാ­യി. ഈ വ­ണ്ടി­ക്കു് നാ­ല­ഞ്ചു ശാ­പ്പാ­ടു­കാർ ഉ­ണ്ടാ­കാ­തെ വ­രാ­റി­ല്ല. അ­ക­ത്തു­ചെ­ന്നു് ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­രോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു പോ, ശാ­ന്തി­പൂർ വ­രു­ന്ന­തു­വ­രെ വേറെ അരി അ­ടു­പ്പ­ത്തി­ടേ­ണ്ട എ­ന്നു്. തൽ­ക്കാ­ലം ആ ഒരു ചെ­മ്പു് അരി വെ­ച്ച­തു­കൊ­ണ്ടു് ക­ഴി­ച്ചു­കൂ­ട്ട­ട്ടെ.”

ഇ­തി­നി­ട­യ്ക്കു് ഹോ­ട്ടൽ വേ­ല­ക്കാ­രി പത്മ അ­ടു­ക്ക­ലേ­ക്കു ചെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “പൈസ വേണം ബാബു, തൈരു വാ­ങ്ങ­ണം.”

ബേചു ചോ­ദി­ച്ചു: “എ­ന്തി­നാ­ണു തൈർ?”

പത്മ ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒ­രാൾ­ക്കു ഫ­സ്റ്റ് ക്ലാ­സ്സിൽ ഊണു വേണം. പ­റ­ഞ്ഞ­യ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. തൈ­രു­വേ­ണം—പഴം വേണം.”

ബാബു ചോ­ദി­ച്ചു: “ആരാണു കേൾ­ക്ക­ട്ടെ? പണം തന്നു ഉ­ണ്ണു­ന്ന­വൻ ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ?”

“ആ­ണെ­ന്നു­ത­ന്നെ വെ­ച്ചോ­ളൂ. പണം രൊ­ക്കം തരും. വെ­റു­തെ വേണ്ട. എന്റെ ആ­ങ്ങ­ള­യു­ടെ മകൻ നാ­ട്ടിൽ­നി­ന്നു വ­രു­ന്നു­ണ്ടു്. ശാ­ന്തി­പൂർ വ­ണ്ടി­ക്കു്.”

“വേണ്ട വേണ്ട. അയാൾ പണം ത­രേ­ണ്ട. ചെ­റു­പ്പ­ക്കാ­രൻ രണ്ടു ദിവസം താ­മ­സി­ക്കു­വാൻ വ­രു­ന്നു. അ­യാൾ­ക്കു ചേ­റി­നു് പണം വാ­ങ്ങു­ക­യോ? തൈ­രി­ന്നു പണം കൊ­ണ്ടു­പൊ­യ്കൊ­ള്ളു.”

ബേചു ഇ­ങ്ങ­നെ ആ­രോ­ടും ഒ­രി­ക്ക­ലും പറയുക പ­തി­വി­ല്ല. എ­ന്നാൽ പ­ത്മ­യു­ടെ കാ­ര്യം ഒന്നു വേറെ. വേ­ല­ക്കാ­രി­യാ­ണെ­ങ്കി­ലും ഈ ഹോ­ട്ട­ലിൽ പത്മ പ­റ­യു­ന്ന പ­ടി­ക്ക­ല്ലാ­തെ ഒരു കാ­ര്യ­വും ന­ട­ക്കി­ല്ല. അതിനെ മ­റു­ത്തു­പ­റ­യാൻ ഇ­തു­വ­രെ ആരും ധൈ­ര്യ­പ്പെ­ട്ടി­ട്ടി­ല്ല. ഈ പ്ര­ത്യേ­ക­ത കണ്ടു ചില കു­നു­ഷ്ഠ­ന്മാർ പല അ­പ­വാ­ദ­ങ്ങ­ളും പ­റ­ഞ്ഞു ന­ട­ക്കു­ന്നു­ണ്ടു്. എ­ന്നാൽ അ­തി­നൊ­ക്കെ ചെവി കൊ­ടു­ക്കാൻ നി­ന്നാൽ കാ­ര്യ­ങ്ങൾ മു­ന്നോ­ട്ടു പോ­വി­ല്ല.

ശാ­ന്തി­പൂർ വണ്ടി എ­ത്തി­യ­തി­ന്റെ ലഹള കേൾ­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി.

വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി, ഊ­ണി­ന്നു് ആളെ പി­ടി­ക്കാൻ പു­റ­പ്പെ­ടു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി വി­ളി­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞു: “ധാ­രാ­ളം ശാ­പ്പാ­ടു­കാ­രെ കൊ­ണ്ടു­വ­രാൻ നി­ന്നെ­ക്കൊ­ണ്ടു വ­യ്യെ­ങ്കിൽ നി­ന്നെ വെ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടി­രി­ക്കാൻ പ്ര­യാ­സ­മാ­ണു്, പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കാം. നി­ന്റെ ശ­മ്പ­ള­ച്ചി­ല­വി­നു­ള്ള വ­ക­പോ­ലും കി­ട്ടു­ക­യി­ല്ല എന്നു വെ­ച്ചാൽ വേ­ല­ക്കാ­ര­നെ നി­യ­മി­ക്കാൻ എ­ന്തി­നു മി­ന­ക്കെ­ട­ണം? ക­ഴി­ഞ്ഞ ആഴ്ച വെറും ഇ­രു­പ­ത്തി­മൂ­ന്നു­പേ­രെ­യാ­ണു് കൊ­ണ്ടു­വ­ന്ന­തു്. ഇ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഒരു ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ത്താ­നാ­കു­മോ?”

വേ­ല­ക്കാ­രി പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ടെ ഈ ‘പണം… പണം’ എ­ന്നു­ള്ള മു­റ­വി­ളി കേ­ട്ടു മ­ടു­ത്തു. മൂ­ന്ന­ണ­യ്ക്കു­പ­ക­രം പ­തി­ന്നാ­ലു പൈസാ (മൂ­ന്ന­ര അണ) യാ­ക്കു. ഒ­ന്നാം ക്ലാ­സ്സ് വേ­ണ്ടെ­ന്നു വെ­ക്കൂ. അ­ല്ലെ­ങ്കിൽ­ത്ത­ന്നെ എത്ര പേ­രു­ണ്ടു് ഈ ഒ­ന്നാം ക്ലാ­സ്സു­കാർ. ഒന്നു കേൾ­ക്ക­ട്ടെ. യ­ദു­ബാ­ഡു­യ്യേ­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ റേ­റ്റ് കു­റ­ച്ചു­വെ­ന്നു കേ­ട്ടു…”

ബേചു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­രു­തു്. അ­രു­തു്. കു­റ­ച്ചു പ­തു­ക്കെ പ­റ­ഞ്ഞു കൂടേ നി­ന­ക്കു്. വ­ല്ല­വ­രും കേ­ട്ടു­പോ­യാൽ ഇ­പ്പോൾ തന്നെ…”

ഇ­തി­നി­ട­ക്കു് ആറു് ഊ­ണു­കാ­രെ പി­ടി­കൂ­ടി­ക്കൊ­ണ്ടു് മതി തി­രി­ച്ചെ­ത്തി.

ബേചു പ­റ­ഞ്ഞു: “വരു ബാബു, ഭാ­ണ്ഡം ഇ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നോ­ട്ടെ. ബാ­ബു­മാർ ഏതു ക്ലാ­സ്സി­ലാ­ണു് ഊണു ക­ഴി­ക്കു­ക? അ­ഞ്ച­ണ­യും മൂ­ന്ന­ണ­യും.”

ഒരാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ആ അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­രൻ ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ എ­ങ്ങും പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞി­ല്ല­ല്ലോ? അയാൾ പാകം ചെയ്ത ഭ­ക്ഷ­ണം ക­ഴി­ക്കാ­നാ­ണു് ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ വ­ന്ന­തു്. ക­ഴി­ഞ്ഞ കുറി ഇ­വി­ടെ­വ­ന്നു ഉ­ണ്ടി­ട്ടു­പോ­യ­തി­ന്റെ രുചി മ­റ­ക്കാൻ ക­ഴി­യു­ന്നി­ല്ല. ഇ­റ­ച്ചി ഉ­ണ്ടാ­വി­ല്ലേ?”

“ഇല്ല ബാബു, ഇ­റ­ച്ചി പാകം ചെ­യ്തി­ട്ടി­ല്ല. പ­തി­വി­ല്ല, എ­ങ്കി­ലും ആർഡർ ത­രി­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ വൈ­കു­ന്നേ­ര­ത്തേ­ക്കു്…”

അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞങ്ങൾ കോ­ട­തി­യിൽ ഒരു നമ്പർ പ്ര­മാ­ണി­ച്ചു­വ­ന്ന­വ­രാ­ണു്. പ­ര­ദേ­വ­ത­മാ­രു­ടെ കൃ­പാ­ക­ടാ­ക്ഷ­ങ്ങൾ­കൊ­ണ്ടു് ജ­യി­ച്ചാൽ ഇ­ന്നു് ഹോ­ട്ട­ലിൽ­ത്ത­ന്നെ വേ­ണ്ടി­വ­രും താമസം, നാളെ വ­ക്കീ­ലി­ന്റെ ഓ­ഫീ­സ്സിൽ പോ­യി­ട്ടു കാ­ര്യ­ങ്ങ­ളു­ണ്ടു്. അ­ങ്ങി­നെ­യാ­ണെ­ങ്കിൽ വൈ­കു­ന്നേ­രം മൂ­ന്നു സേർ ഇ­റ­ച്ചി ആ­വ­ശ്യ­മാ­യി­വ­രും. പക്ഷേ, മു­മ്പു പറഞ്ഞ ആ ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ തന്നെ വേണം പാ­ക­പ്പെ­ടു­ത്തി­ത്ത­രു­വാൻ. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ വേറെ വ­ല്ലി­ട­ത്തും ഞങ്ങൾ നോ­ക്കി­ക്കൊ­ള്ളാം.”

അവർ ടി­ക്ക­റ്റു വാ­ങ്ങി ഭ­ക്ഷ­ണ­ത്തി­നു­ള്ള മു­റി­യി­ലേ­ക്കു പോ­യ­പ്പോൾ പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “ആ വർ­ക്ക­ത്തു­കെ­ട്ട മ­നു­ഷ്യൻ ഇ­തൊ­ന്നും കേൾ­ക്ക­ണ്ട. എന്തു ക­ണ്ടി­ട്ടാ­ണാ­വോ ഇവറ്റ ആ മ­നു­ഷ്യ­ന്റെ ദേ­ഹ­ണ്ണ­ത്തെ ഇ­ത്ര­ക്കൊ­ക്കെ വാ­ഴ്ത്തു­ന്ന­തു്… ബ­ഹു­കേ­മം തന്നെ.”

ബേചു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­ക­ത്തു ചെ­ന്നു് ടി­ക്ക­റ്റു­കൾ എ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു വരൂ. ഇ­തേ­വ­രെ­യു­ള്ള ക­ണ­ക്കു തീർ­ത്തു വെ­ക്ക­ട്ടെ. ഇനി വ­ണ്ടി­യും ഇല്ല.—ഒരു മ­ണി­ക്കു­ള്ള മു­ഡോ­ഗാ­ഛാ ലോ­ക്കൽ മാ­ത്രം.”

പത്മ ചോ­ദി­ച്ചു: “എന്തേ? ആ­സ്സാം മെ­യി­ലി­ല്ലേ?”

ആ­സ്സാം മെ­യി­ലി­ന്നു് ഹോ­ട്ടൽ ഭ­ക്ഷ­ണ­ക്കാർ അ­ധി­ക­മു­ണ്ടാ­കി­ല്ല. പ­ണ്ടു് എട്ടോ പത്തോ പേർ ആ മെ­യി­ലി­ന്നും ഉ­ണ്ടാ­കാ­റു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്താ­യി­പ്പോ­യി­ട്ടാ­ണാ­വോ ബ­ജാ­റി­ന്നു് ഇ­ങ്ങി­നെ­യൊ­രു ഗ­തി­കേ­ടു്.

പത്മ അ­ക­ത്തു­ചെ­ന്നു് പാ­ച­ക­ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­ന്റെ ക­യ്യിൽ­നി­ന്നു് ടി­ക്ക­റ്റു­കൾ വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “കേ­ട്ടി­ല്ലേ പ­റ­യു­ന്ന­തു്?ഫ­സ്റ്റ് ക്ലാ­സ്സു­കാർ­ക്കു­ള്ള പ­രി­പ്പു­ക­റി മു­ഴു­വൻ തീർ­ന്ന­ത്രേ. ഹാ­ജാ­രി ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­ന്റെ പണി. മ­റു­വ­ശ­ത്തോ? ഇ­പ്പോൾ വന്ന കൂ­ട്ടർ ആ മ­നു­ഷ്യ­നെ സ്വർ­ഗ്ഗം­വ­രെ­യെ­ടു­ത്തു­പൊ­ക്കി—നി­ങ്ങൾ, അ­തു­ണ്ടാ­ക്കൂ—നി­ങ്ങൾ ഇ­തു­ണ്ടാ­ക്കൂ, മ­റ്റേ­തു പാകം ചെ­യ്യൂ—മ­റി­ച്ച­തു ച­മ­ച്ചു­ത­രൂ—എ­ന്തൊ­രു അ­ശ്രീ­ക­രം പി­ടി­ച്ച ഏർ­പ്പാ­ടു്, കണ്ടു നിൽ­ക്ക­വ­യ്യ. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് പ­റ­യു­ക­യാ­ണു്, അതല്ല, ഇ­നി­യി­പ്പോൾ പ­രി­പ്പി­നു് എ­ന്തു­കാ­ട്ടും?”

“എ­ത്ര­യു­ണ്ടു് പ­രി­പ്പു­ക­റി ബാ­ക്കി… നോ­ക്കി­യി­ല്ലേ?”

“ഒ­രു­തു­ള്ളി. ക­ഷ്ടി­ച്ചു തു­ട­ച്ചെ­ടു­ത്താൽ മൂ­ന്നു­പേർ­ക്കു മ­തി­യാ­യി എ­ന്നു­വ­രാം.”

“എത്ര പേർ­ക്കു­ള്ള പ­രി­പ്പു കൊ­ടു­ത്തി­രു­ന്നു?”

“പത്തു പേർ­ക്കു വേണ്ട ചെ­റു­പ­യ­റ്റിൻ പ­രി­പ്പു് ഒ­ന്നാം ക്ലാ­സ്സു­കാർ­ക്കു മു­ഡി­ഘ­ണ്ഡ (മീൻ­ത­ല­ക്ക­റി) യു­ണ്ടാ­ക്കാൻ കൊ­ടു­ത്തു. ര­ണ്ടാം ക്ലാ­സ്സിൽ മു­പ്പ­തു പേർ­ക്കു­ള്ള ക­റി­ക്കു് മ­ല­ങ്ക­ട­ല—വെൺ­ക­ട­ല­പ്പ­രി­പ്പു­കൾ—കൂ­ട്ടി­ച്ചേർ­ത്തു­കൊ­ടു­ത്തു. ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റി­നെ വി­ളി­ക്കൂ…” (പാ­ച­ക­ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നെ ഠാ­ക്കുർ എന്നു വി­ളി­ക്കു­ന്നു.)

ദാസി പത്മ ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റി­നെ കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു.

ഠാ­ക്കു­റി­നു വ­യ­സ്സു നാല്പത്തഞ്ചു-​നാല്പത്താറു്. ത­ടി­ക്കാ­ത്ത ദേഹം. ആൾ ശു­ദ്ധ­നാ­ണെ­ന്നു് ഒ­റ്റ­നോ­ട്ട­ത്തിൽ മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കാം.

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി ചോ­ദി­ച്ചു: “ഹാ­ജാ­രി, പ­രി­പ്പൊ­ക്കെ എ­വി­ടെ­പ്പോ­യി?”

ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കുർ പ­റ­ഞ്ഞു: “അതു് എ­ങ്ങ­നെ പറയാൻ ആവും ബാബു… ഊ­ണു­കാർ­ക്കു് പ­തി­വു­പോ­ലെ­യ­ല്ലാ­തെ അധികം വി­ള­മ്പി­യി­ട്ടി­ല്ല, കുറവു ക­ണ്ടാൽ എ­ന്നെ­ക്കൊ­ണ്ടെ­ന്തു­ചെ­യ്യാ­നാ­വും, കേൾ­ക്ക­ട്ടെ.”

ദാസി പത്മ അയാളെ ത­ട്ടി­ക്കേ­റി: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ­ഉ­ള്ളിൽ നിറയെ തെ­മ്മാ­ടി­ത്ത­മേ­യു­ള്ളു. ഠാ­ക്കുർ, മു­മ്പു് ഉ­ണ്ണാൻ വ­ന്ന­വ­രു­ടെ മു­ഖ­സ്തു­തി കേ­ട്ടു ഞെ­ളി­ഞ്ഞു് നി­ങ്ങൾ മൂ­ഡി­ഘ­ണ്ഡ മു­ഴു­വൻ കോരി വി­ള­മ്പി­യ­താ­ണു്. എ­നി­ക്ക­റി­യാം അ­സ്സ­ലാ­യി­ട്ടു്. പ­ത്തി­രു­പ­തു പൈസ ബ­ക്ഷി­ഷും ത­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും എ­നി­ക്കു­റ­പ്പു­ണ്ടു്.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഈ ഹോ­ട്ട­ലിൽ എ­ത്ര­ബ­ക്ഷി­ഷ് കി­ട്ടാ­റു­ണ്ടെ­ന്നു് നി­ങ്ങൾ കാ­ണാ­റു­ള്ള­താ­ണ­ല്ലോ, പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി… ഒരു ബീ­ഡി­പോ­ലും ആ­രെ­ങ്കി­ലും ത­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടോ? ആ­റി­ച്ചി­ല്വാ­നം വർ­ഷ­മാ­യി­ല്ലേ ഞാ­നി­വി­ടെ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കു­ന്നു? നി­ങ്ങൾ ഞാ­നെ­പ്പോ­ഴും സ­മ്മാ­നം വാ­ങ്ങു­ന്ന­തേ കാ­ണാ­റു­ള്ളു.”

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “മു­ഖ­ത്തു­നോ­ക്കി എ­ന്നോ­ടു തർ­ക്കു­ത്ത­രം പറയാൻ വരണ്ട… പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കാം. പത്മ ഉ­ള്ള­തു പ­റ­യു­മ്പോൾ ആ­രെ­യും പേ­ടി­ച്ചു­നിൽ­ക്കാ­റി­ല്ല. ആ ത­ര­ക്കാ­രി­പ്പെ­ണ്ണാ­യി­ക്കൂ­ട്ട­ണ്ട എന്നെ. ഒ­ന്നാം ക്ലാ­സ്സി­ലെ ഊ­ണു­കാർ ദുർ­ഗ്ഗാ­പൂ­ജ­ക്കാ­ല­ത്തു് നി­ങ്ങൾ­ക്കു് ഒരു ഗെ­ഞ്ജി (കു­പ്പാ­യം) വാ­ങ്ങി­ത്ത­ന്നെ­ന്നു് സ­മ്മ­തി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടോ?”

“ഹൗ… വ­ലി­യൊ­രു ഗെ­ഞ്ജി—പഴയ ഒരു കു­പ്പാ­യം—അ­ങ്ങി­നെ­യാ­ണു വാ­ങ്ങി­ത്ത­ന്നു­വെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു കൊ­ണ്ടു­വ­രു­ന്ന­തു്.”

ബേ­ചു­പ­റ­ഞ്ഞു: “പോക പോക. വേ­ണ്ടാ­ത്ത ഓരോ അ­ധി­ക­പ്ര­സം­ഗ­ങ്ങൾ പ­റ­യു­ന്ന­തു് മ­തി­യാ­ക്കു, ഠാ­ക്കുർ. കൂ­ടു­തൽ ആളുകൾ ഇനി ഇ­ന്നു് ഉ­ണ്ണാൻ വ­ന്നാൽ അ­വർ­ക്കു­വേ­ണ്ട പ­രി­പ്പി­ന്റെ വില നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ശ­മ്പ­ള­ത്തിൽ­നി­ന്നു് ഈ­ടാ­ക്കും.”

“എ­ന്തി­നു് ബാബു. ഇതിൽ എന്റെ കു­റ്റം എ­ന്താ­ണു്? പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി എ­ട്ടു­പേർ­ക്കു­ള്ള പ­രി­പ്പാ­ണു് അ­ള­ന്നു­ത­ന്നി­രു­ന്ന­തു്. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് പ­തി­നൊ­ന്നു­പേർ ഊ­ണു­ക­ഴി­ച്ചു.”

ദാസി പത്മ ഇ­തു­കേ­ട്ടു് ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റി­ന്റെ മു­മ്പിൽ­ത്ത­ന്നെ ചെ­ന്നു നി­ന്നു്, ക­ണ്ണു­കൾ ചു­വ­പ്പി­ച്ചു് ഭാ­വ­ത്തി­നൊ­ത്തു കൈ­ക­ളും മു­ഖ­വും ഇ­ള­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ട്ടു­പേർ­ക്കു­ള്ള­തേ ത­ന്നി­രു­ന്നു­ള്ളു­വെ­ന്നോ? നീചൻ… തെ­മ്മാ­ടി… ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­യൻ, പത്തു പേർ­ക്കു പ­ത്തിൽ പകുതി അ­ഞ്ചു­പോ­യ (കാൽ­സേ­റി­ന്റെ അളവു്) പ­രി­പ്പു് ഈ ഞാ­ന­ല്ലേ മു­മ്പിൽ­വെ­ച്ചു് അ­ള­ന്നു­ത­ന്ന­തു്?”

ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റി­ന്നു് ഇതിനു തക്ക മ­റു­പ­ടി പറയാൻ ധൈ­ര്യം വ­ന്നി­ല്ല.

ദാസി പത്മ അത്ര ക്ഷണം വി­ട്ടു­കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന­വ­ള­ല്ല. എ­ന്നാൽ ഇ­തി­നി­ട­യ്ക്കു് ചിലർ ഉ­ണ്ണാൻ എ­ത്തി­യ­തു ക­ണ്ടു് അവൾ പറയാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ട­തു വേ­ണ്ടെ­ന്നു­വെ­ച്ചു് അ­ക­ത്തേ­ക്കു പോയി. ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റും പി­ന്നെ അവിടെ നി­ന്നി­ല്ല.

സമയം ര­ണ്ട­ര­മ­ണി.

ആ­സ്സാം മെ­യിൽ­വ­ന്നു ക­ട­ന്നു­പോ­യി­ട്ടു കുറേ നേ­ര­മാ­യി.

ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കുർ ഒ­റ്റ­യ്ക്കു് ഭ­ക്ഷ­ണ­മു­റി­യിൽ ഉ­ണ്ണു­വാ­നി­രു­ന്നു. വലിയ ചെ­മ്പു­പാ­ത്ര­ത്തിൽ ര­ണ്ടു­വ­റ്റു ചോറു്. ക­ടാ­ഹ­ത്തിൽ ലേശം പ­റ്റി­പ്പി­ടി­ച്ചു കി­ട­ക്കു­ന്ന കൂ­ട്ടാൻ. ശേ­ഷി­ച്ചി­രു­ന്ന പ­രി­പ്പും മീനും പ­ത്മ­യു­ടെ പാ­താ­ളം­പോ­ലു­ള്ള കി­ണ്ണ­ത്തിൽ വ­ടി­ച്ചു പ­കർ­ന്നു­കൊ­ടു­ത്തു. അവൾ നി­ത്യ­വും ഒ­ന്ന­ര­മ­ണി­യ­ടി­ച്ചാൽ മ­ട­പ്പ­ള്ളി­യിൽ ബാ­ക്കി­വ­രു­ന്ന മീനും പ­രി­പ്പും പ­ച്ച­ക്ക­റി­യും അ­വ­ളു­ടെ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു കൊ­ണ്ടു­പോ­കും. വെ­ച്ചു­വി­ള­മ്പു­ന്ന­വ­ന്നു് വ­ല്ല­തും ബാ­ക്കി­യു­ണ്ടെ­ങ്കി­ലും കൊ­ള്ളാം ഇ­ല്ലെ­ങ്കി­ലും കൊ­ള്ളാം.

ഇ­നി­യു­മൊ­രു പാ­ച­ക­ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നു­ള്ള­തു് ഒ­റീ­സ്സാ­ക്കാ­രൻ. അ­യാ­ളു­ടെ പേർ രതൻ ഠാ­ക്കുർ. അയാൾ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഇ­രു­ന്നു് ഉ­ണ്ണു­ക പ­തി­വി­ല്ല. അ­ടു­ത്തു­ത­ന്നെ വീടു്. അയാൾ സ്വ­ന്തം ഓഹരി വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു കൊ­ണ്ടു­പോ­കും. ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ഇവിടെ ആ­രു­മി­ല്ല. ഹോ­ട്ട­ലിൽ­ത­ന്നെ താമസം. എ­ന്നും അ­യാൾ­ക്കു് ഇ­ങ്ങ­നെ­ത­ന്നെ ത­ല­യി­ലെ­ഴു­ത്തു്. വെറും വ­യ­റോ­ടെ ര­ണ്ട­ര­മ­ണി­വ­രെ എ­ല്ലു­മു­റി­യെ അ­ധ്വാ­നി­ച്ചു­ക­ഴി­ഞ്ഞു് കി­ട്ടു­ന്ന­തു് ര­ണ്ടു­വ­റ്റു് ഉ­ണ­ങ്ങി­പ്പി­ടി­ച്ച ചോറു്. ചി­ല­ദി­വ­സം ഒരു കയിൽ പ­രി­പ്പു്. അ­തി­ല്ലാ­ത്ത നാ­ളു­കൾ തന്നെ അ­ധി­ക­വും. ചെ­മ്പിൽ ചോറു് അധികം ക­ണ്ടാൽ ദാസി പത്മ പറയും—ആ­രു­ണ്ണാ­നാ­ണു് ഇത്ര വളരെ ചോറു്? മൂ­ന്നു­പേർ­ക്കു് കൊ­റ്റി­നു മ­തി­യാ­വും എന്റെ കി­ണ്ണ­ത്തി­ലേ­ക്കു് രണ്ടു ച­ട്ടു­കം കൂടി ഇ­ട്ടു­ത­രൂ…

ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കുർ ഉ­ണ്ണാ­നി­രി­ക്കു­മ്പോൾ വി­ചാ­രി­ക്കാ­റു­ണ്ടു്—രണ്ടു ച­ട്ടു­കം കൂടി ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ… പുളി തി­രു­മ്മി­യെ­ങ്കി­ലും ഉ­ണ്ണാ­മാ­യി­രു­ന്നു. ഈ പത്മ എ­ന്തൊ­രു മ­ര്യാ­ദ­കെ­ട്ട പെ­ണ്ണാ­ണെ­ന്നു നോ­ക്കു. ഒരാൾ വയറു നിറയെ ഉ­ണ്ണു­ന്ന­തും ക­ണ്ടു­കൂ­ടാ. യ­ദു­ബാ­ഡു­വാ­യ്യേ­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പാചക ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ പ­തി­നൊ­ന്നു മ­ണി­ക്കു് ഒരു കി­ണ്ണം നിറയെ ചോറു ഭ­ക്ഷി­ക്കും. ഇവിടെ അതിനു യോ­ഗ­മു­ണ്ടാ­കു­മോ എ­ന്നെ­ങ്കി­ലും? കൊ­ള്ളാം ഗൃ­ഹ­നാ­യ­ക­നു ചേർ­ന്ന ഗൃ­ഹി­ണി. (പ­ത്മ­യെ ഉ­ള്ളാ­ലെ ഗൃ­ഹി­ണി എന്നു വി­ളി­ക്കു­മ്പോൾ അ­യാൾ­ക്കു് പ്ര­ത്യേ­ക ഒരു സുഖം തോ­ന്നാ­റു­ണ്ടു്. വായ തു­റ­ന്നു് പ­റ­യ­വ­യ്യാ­ത്ത­തു് മ­ന­സ്സിൽ പ­റ­ഞ്ഞാൽ കു­റ­ച്ചു് ആ­ശ്വാ­സം തോ­ന്നും).

ആ­ഹാ­ര­ത്തി­നു­ശേ­ഷം രണ്ടു മ­ണി­ക്കൂർ മാ­ത്രം ഇടവേള.

വീ­ണ്ടും അ­ഞ്ചു­മ­ണി­ക്കു് ചെ­മ്പു് അ­ടു­പ്പ­ത്തു് ക­യ­റ്റ­ണം.

രതൻ ഠാ­ക്കുർ ആ സമയം വീ­ട്ടിൽ കി­ട­ന്നു കൂർ­ക്കം വ­ലി­ക്ക­യാ­വും. എ­ന്നാൽ ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കുർ ചൂർ­ണ്ണി ന­ദി­യു­ടെ തീ­ര­ത്തു­ള്ള ദേ­വാ­ല­യ­ത്തി­ലോ രാ­ധാ­വ­ല്ല­ഭ­ത­ല­യി­ലെ ക­ളി­ത്ത­ട്ടി­ലോ ചെ­ന്നി­രു­ന്നു് സമയം കളയും. ഒ­റ്റ­ക്കി­രു­ന്നു്, ഉ­റ­ങ്ങാ­തെ സമയം ക­ള­ഞ്ഞി­രു­ന്ന­തു് വെ­റു­തെ­യ­ല്ല. അ­യാൾ­ക്കു് മ­നോ­രാ­ജ്യ­ത്തി­നു­ള്ള സ­മ­യ­മാ­ണു് അതു്. വി­ജ­ന­മാ­യ ഒ­രി­ട­ത്തി­രു­ന്നു് ചി­ന്തി­ക്കു­വാൻ മ­റ്റൊ­രു സമയം കി­ട്ടി­യി­രു­ന്നി­ല്ല. സ­ന്ധ്യ­ക്കു് ഏ­ഴു­വ­രെ അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി. അ­തു­ക­ഴി­ഞ്ഞാൽ പ­തി­നൊ­ന്നു­വ­രെ ഊ­ണു­കാർ­ക്കു വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ക്കൽ. അ­യാ­ളു­ടെ ഊണു ക­ഴി­യു­മ്പോ­ഴേ­ക്കു മണി പ­ന്ത്ര­ണ്ടു്. പി­ന്നെ യ­ജ­മാ­ന­നെ അ­രി­യു­ടേ­യും ക­റി­യു­ടേ­യും ക­ണ­ക്കു പ­റ­ഞ്ഞു ബോ­ധ്യ­പ്പെ­ടു­ത്തൽ. ഒരു മ­ണി­ക്ക­പ്പു­റം ഉ­റ­ങ്ങാൻ നോ­ക്ക­ണ്ട. പി­ന്നെ രണ്ടു വി­നാ­ഴി­ക ഒ­രി­ട­ത്തു കു­ത്തി­യി­രു­ന്നു ആ­കാ­ശ­ക്കോ­ട്ട കെ­ട്ടു­വാൻ എവിടെ സമയം? ചൂർ­ണ്ണി ന­ദി­യു­ടെ തീരം അ­യാൾ­ക്കു പി­ടി­ച്ചു.

മ­റു­ക­രെ ശാ­ന്തി­പു­രി­ലേ­ക്കു­ള്ള നി­ര­പ്പി­ല്ലാ­ത്ത നി­ര­ത്തു്. വ­ള­വ­ര­യു­ള്ള ഒരു വ­ഞ്ചി­യിൽ ചിലർ അ­ക്ക­രെ­ക്കു പോ­കു­ന്നു. ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ മു­ള­ങ്കൂ­ട്ടം, ശാ­ല്മ­ലീ വൃ­ക്ഷം, വയൽ, വാ­ഴ­ത്തോ­പ്പു­കൾ, ആ­വ­ണ­ക്കിൻ ചെ­ടി­കൾ പി­ടി­പ്പി­ച്ചു വേലി വ­ള­ച്ചു­കെ­ട്ടി­യ ഗൃ­ഹ­സ്ഥ­ഭ­വ­ന­ങ്ങൾ.

ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കൂർ ഒരു ബീഡി ക­ത്തി­ച്ചു വി­ചാ­രം തു­ട­ങ്ങി.

അ­ഞ്ചു­വർ­ഷ­ങ്ങൾ ക­ഴി­ഞ്ഞു ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ചെ­ന്നു കൂ­ടി­യി­ട്ടു്. ആ­ദ്യ­മാ­യി റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടി­ലെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ചെ­ന്നു­ക­യ­റി­യ ദിവസം അയാൾ ഇ­പ്പോ­ഴും ഓർ­ക്കു­ന്നു. ഗാം­നാ­പു­രിൽ­നി­ന്നും റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടിൽ എ­ത്തി­യ ഉടൻ അയാൾ നേരെ ബേ­ച്ചു­ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ആ­യി­രു­ന്നു ക­യ­റി­ച്ചെ­ന്ന­തു് ജോ­ലി­യ­ന്വേ­ഷി­ച്ചു്.

യ­ജ­മാ­നൻ മുൻ­വ­ശ­ത്തു­ത­ന്നെ ഇ­രു­ന്നി­രു­ന്നു. ചോ­ദി­ച്ചു: “എ­ന്തു­വേ­ണം?”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “അതോ ബാബു, പാ­ച­ക­വൃ­ത്തി ചെ­യ്യു­ന്ന ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നാ­ണു്. പ­ണി­യ­ന്വേ­ഷി­ച്ചു ന­ട­ക്കു­ന്നു. ഇവിടെ വ­ല്ല­തും ഒ­ഴി­വു­ണ്ടോ ആവോ.”

“എ­ന്താ­ണു നി­ന്റെ പേർ?”

“അതോ, ഹാ­ജാ­രി ദേ­വ­ശർ­മ്മ ഉപാധി ച­ക്ര­വർ­ത്തി.” ഇ­ങ്ങി­നെ വേണം പേർ പറയാൻ എ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ദേ­ഹ­ണ്ണ­ക്കാ­രൻ അച്ഛൻ പ­ഠി­പ്പി­ച്ചി­ട്ടാ­ണു പോ­യ­തു്.

“വീ­ടെ­വി­ടെ?”

“ഗാം­നാ­പൂർ സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ ഇ­റ­ങ്ങി ഏ­ഡോ­ശോ­ല ഗ്രാ­മം വരെ പോകണം.”

“പാ­ച­ക­വി­ദ്യ അ­റി­യാ­മോ?”

“ബാബു, ഒരു ദിവസം പ­ണി­യെ­ടു­പ്പി­ച്ചു നോ­ക്കൂ, ഇ­റ­ച്ചി, മീൻ ഏതു ക­റി­യും പാകം ചെ­യ്യാം.”

“ശരി, മൂ­ന്നു ദിവസം വെ­റു­തെ പാകം ചെ­യ്യേ­ണ്ടി വരും. അതു ക­ഴി­ഞ്ഞാൽ ഏ­ഴു­രൂ­പ മാ­സ­പ്പ­ടി, ഊണു പുറമേ, സ­മ്മ­ത­മാ­ണെ­ങ്കിൽ ഇ­ന്നു­ത­ന്നെ തു­ട­ങ്ങി­ക്കോ­ളൂ.”

അ­ന്നു­തൊ­ട്ടു് ഇ­ന്നോ­ളം അര പൈസ ശ­മ്പ­ളം കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ത്തി­ട്ടി­ല്ല. എ­ന്നാ­ലോ, ഉ­ണ്ണാൻ ചെ­ല്ലു­ന്ന­വർ ഒ­ന്ന­ട­ക്കം അ­യാ­ളു­ടെ ക­ലാ­വൈ­ഭ­വ­ത്തെ വാ­ഴ്ത്തി പ­റ­യു­ന്നു. എ­ന്നാൽ പ­ത്മാ­ദാ­സി­യു­ടെ വാ­യിൽ­നി­ന്നും താൻ വെച്ച ക­റി­യെ­പ്പ­റ്റി ഒ­രൊ­റ്റ സ്തു­തി­വാ­ക്കെ­ങ്കി­ലും കേൾ­ക്കാൻ അ­യാൾ­ക്കു യോ­ഗ­മു­ണ്ടാ­യി­ട്ടി­ല്ല. നല്ല വാ­ക്കി­ന്റെ കാ­ര്യ­മോ പോ­ക­ട്ടെ, പ­ത്മാ­ദാ­സി ക­ഴി­യു­മെ­ന്നു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ അയാളെ അ­മ്മി­യിൽ വെ­ച്ചു മീൻ ത­ടി­കൊ­ണ്ടു കു­ത്തി­ച്ച­ത­ച്ചു കളയും. ദ­രി­ദ്രൻ, ഇ­ന്ന­ത്തെ ഈ സാ­ധ­ന­ങ്ങ­ളു­ടെ തീ­പി­ടി­ച്ച വി­ല­ക്കാ­ല­ത്തു് ഉള്ള ജോ­ലി­യും വി­ട്ടു വല്ല വ­ഴി­ക്കും പോ­കാ­നൊ­ക്കു­മോ? പോ­ക­ട്ടെ, അ­തോർ­ത്തു് അ­യാൾ­ക്കു് അത്ര അ­സ്വാ­സ്ഥ്യം തോ­ന്നു­ന്നി­ല്ല. അ­യാ­ളു­ടെ മ­ന­സ്സിൽ വലിയ ഒരു മോഹം വ­ളർ­ന്നു വ­രു­ന്നു­ണ്ടു്. ഭഗവാൻ പ്ര­സാ­ദി­ച്ചി­ട്ടു് അതു് ഏ­തെ­ങ്കി­ലും ഒരു ദിവസം സാ­ധി­പ്പി­ച്ചു­കൊ­ടു­ത്താൽ അതോടെ സകല അഴലും തീരും. ഹോ­ട്ടൽ പണി അയാൾ ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­യി പ­ഠി­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു.

അയാൾ ത­ന്റേ­താ­യ ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങും. ഹോ­ട്ട­ലി­നു പു­റ­ത്തു് എ­ഴു­തി­വെ­ച്ചി­രി­ക്കും

ഹാ­ജാ­രി ച­ക്ര­വർ­ത്തി­യു­ടെ ഹി­ന്ദു ഹോ­ട്ടൽ റാ­ണാ­ഘാ­ട് മാ­ന്യ­ന്മാർ­ക്കു് മി­ത­മാ­യ ചാർ­ജിൽ ഭ­ക്ഷ­ണ­വും വി­ശ്ര­മ­വും. വ­രു­വിൻ കാ­ണു­വിൻ പ­രീ­ക്ഷി­ച്ചു­നോ­ക്കു­വിൻ!!!

തന്റെ യ­ജ­മാ­ന­നെ­പ്പോ­ലെ തന്നെ എ­ല്ലാം നോ­ക്കി ഞെ­ളി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു കൊ­ണ്ടു് ടി­ക്ക­റ്റു­കൾ വിൽ­ക്കും. വേ­ല­ക്കാ­രും വെ­യ്പു­കാ­രും ബാ­ബു­വെ­ന്നു വി­ളി­ക്കും. താൻ ത­ന്നെ­പോ­കും മാർ­ക്ക­റ്റിൽ മീനും പ­ച്ച­ക്ക­റി­യും വാ­ങ്ങാൻ. ഈ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ­പ്പോ­ലെ ദാ­സി­യെ സകല ഭാ­ര­വു­മേ­ല്പി­ച്ചു നോ­ക്കി­യി­രി­ക്ക­യി­ല്ല. ഇ­ട­പാ­ടു­കാ­രെ നല്ല ആഹാരം നൽകി തൃ­പ്തി­പ്പെ­ടു­ത്തി പണം വാ­ങ്ങും. ഇ­ന്നോ­ള­മു­ള്ള അ­നു­ഭ­വം കൊ­ണ്ടു്, ആ­ളു­കൾ­ക്കു് നല്ല വ­സ്തു­ക്കൾ, ന­ല്ല­വ­ണ്ണം പാകം ചെ­യ്തു വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ത്താൽ അവർ ര­ണ്ടു­കാ­ശു് ചാർജ് അധികം ത­രാ­നും മ­ടി­ക്ക­യി­ല്ല എ­ന്നും അയാൾ മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കി­വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു.

ഈ ഹോ­ട്ട­ലി­നെ­പ്പോ­ലെ അയാൾ മാ­യ­ക്ക­ച്ച­വ­ടം ന­ട­ത്തു­ക­യി­ല്ല. മായം ചേർ­ത്ത പ­രി­പ്പു വെ­ച്ചു­വി­ള­മ്പു­ക­യി­ല്ല. മാർ­ക്ക­റ്റിൽ നി­ന്നു് മു­ര­ടി­ച്ചു പു­ഴു­ക്കു­ത്തി­യ വ­ഴു­തി­ന­ങ്ങ­യും വ­ണ്ടി­ക്കു വ­രു­ന്ന ഐ­സി­ലി­ട്ട വി­ല­കു­റ­ഞ്ഞ മീനും തി­ര­ഞ്ഞു­പി­ടി­ച്ചു വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു വന്നു നാ­ട്ടു­കാ­രെ തീ­റ്റു­ക­യി­ല്ല.

ഇവിടെ ഭ­ക്ഷ­ണം ക­ഴി­ക്കാൻ വ­രു­ന്ന­വർ­ക്കു വി­ശ്ര­മി­ക്കാൻ സൗ­ക­ര്യ­മി­ല്ല. വി­ശ്ര­മം അ­ത്യാ­വ­ശ്യ­മെ­ന്നു തോ­ന്നു­ന്ന­വർ യ­ജ­മാ­ന­നി­രി­ക്കു­ന്ന ബ­ഞ്ചിൽ ഇ­രു­ന്നു ഒരു ബീ­ഡി­വ­ലി­ക്കും. എ­ന്നാൽ വി­ശ്ര­മി­ക്കു­ന്ന­തി­നു തക്ക വ്യ­വ­സ്ഥ­യു­ള്ള ഹോ­ട്ട­ലിൽ ധാ­രാ­ളം ആളുകൾ വ­രു­മെ­ന്നാ­ണു് ഹാ­ജാ­രി­ക്ക­ഭി­പ്രാ­യം. ഊണു ക­ഴി­ഞ്ഞാൽ ഒന്നു ന­ടു­നി­വർ­ത്ത­ണ­മെ­ന്നു പ­ലർ­ക്കു­മു­ണ്ടാ­വും മോഹം. അയാൾ ഒരു പ്ര­ത്യേ­ക മുറി ഏർ­പ്പാ­ടു­ചെ­യ്യും, ഉ­ണ്ണാ­നെ­ത്തു­ന്ന ചെ­റു­കി­ട­ക്കാർ­ക്കു­വേ­ണ്ടി. അവിടെ മ­ര­ക്ക­ട്ടി­ലിൽ കാർ­പ്പ­റ്റും പു­ത­പ്പും വി­രി­ച്ചി­ടും. ത­ല­യ­ണ­യും ഉ­ണ്ടാ­വും. പുക വ­ലി­ക്കു­വേ­ണ്ട വി­ഭ­വ­ങ്ങ­ളും ഒ­രു­ക്കി­യി­രി­ക്കും. ഒന്നു മ­യ­ങ്ങ­ണം എ­ന്നു­ള്ള­വർ­ക്കു് ഒരു വി­ഷ­മ­വും ഉ­ണ്ടാ­യി­രി­ക്ക­യി­ല്ല. ഉണ്ണൂ, തി­ന്നൂ, വി­ശ്ര­മി­ക്കൂ, പു­ക­വ­ലി­ക്കൂ, തന്റെ വ­ഴി­ക്കു പോകൂ. റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടി­ലെ ഒരു ഹോ­ട്ട­ലി­ലു­മി­ല്ല ഈവിധ വ്യ­വ­സ്ഥ­കൾ; യ­ദു­ബാ­ഡ­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ പോലും. ഇ­ട­പാ­ടു വേ­ണ്ട­വി­ധ­മാ­ക­ണ­മെ­ന്നു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ ഇ­തൊ­ക്കെ അ­ത്യാ­വ­ശ്യം തന്നെ. ഇ­ല്ലെ­ങ്കി­ലോ? വണ്ടി വ­രു­ന്ന സമയം നോ­ക്കി സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ ചെ­ന്നു നി­ന്നു് ‘വ­രു­വിൻ വ­രു­വിൻ ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം ശാ­പ്പാ­ടു് ഹി­ന്ദു ഹോ­ട്ടൽ’ എന്നു വി­ളി­ച്ചു നി­ല­വി­ളി­ച്ച­തു­മാ­ത്രം ഫലം. ഉ­ണ്ണാ­നാ­ളെ­ക്കി­ട്ടി­ല്ല.

സു­ഖ­മാ­യി ഒ­രി­ട­ത്തി­രു­ന്നു ഭ­ക്ഷ­ണം ക­ഴി­ക്കു­ക—അ­താ­ണു് പ­റ്റു­കാർ­ക്കും ആ­വ­ശ്യം. അതു ല­ഭ്യ­മാ­കു­ന്നി­ട­ത്തെ­ത്തും തനിയെ ഉ­പ­ഭോ­ക്താ­ക്കൾ.

അ­യാൾ­ക്ക­റി­യാം—ഇ­ന്നു് ഒരു ഹോ­ട്ട­ലിൽ വി­ശ്ര­മ ഗൃഹം ഏർ­പ്പാ­ടു ചെ­യ്താൽ മതി, നോ­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടു നിൽ­ക്കെ, നാ­ളെ­ത്ത­ന്നെ റാ­ണാ­ഘാ­ട് ബ­സാ­റി­ലെ സ­ക­ല­മാ­ന ഹി­ന്ദു ഹോ­ട്ട­ലു­ക­ളി­ലും തു­റ­ക്കും ഓരോ വി­ശ്ര­മാ­ഗാ­രം—അതു കൊ­ണ്ടു് ര­ണ്ടൂ­ണു­കാ­രെ അധികം കി­ട്ടു­മെ­ന്നു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ.

എ­ന്നാ­ലും ആ­ദ്യ­മാ­യി ഇതിൽ പേ­രെ­ടു­ക്കു­ന്ന­വ­നു ത­ന്നെ­യാ­യി­രി­ക്കും എ­ന്തൊ­ക്കെ വ­ന്നാ­ലും കൂ­ടു­തൽ മെ­ച്ചം. പി­ന്നെ­യു­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു എ­ന്തൊ­ക്കെ­യോ മ­നോ­രാ­ജ്യ­ങ്ങൾ, ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ത­ല­ച്ചോ­റിൽ വ­ര­ച്ചു­വെ­ച്ചി­ട്ടു­ള്ള­വ­യാ­യി. ഒരു വി­ശ്ര­മ ഗൃഹം മാ­ത്ര­മെ­ന്നു വെ­ക്കേ­ണ്ട. എ­ത്ര­യോ പേ­രു­ണ്ടു് കോ­ട­തി­യിൽ ന­മ്പ­രി­ന്നു വ­രു­ന്നു. അവർ പ­ക­ല­ത്തെ പൊ­രി­ഞ്ഞ അ­ധ്വാ­ന­ത്തി­നു­ശേ­ഷം വന്നു കു­ളി­ച്ചു സു­ഖ­മാ­യി ഊ­ണു­ക­ഴി­ച്ചു്, അല്പം ശീ­ട്ടു­ക­ളി­ക്ക­ണം എന്ന അ­ഭി­പ്രാ­യ­ക്കാ­രാ­യെ­ന്നു വരാം. അ­തി­നു­മു­ണ്ടാ­വും വ്യ­വ­സ്ഥ. വെ­റ്റി­ല മു­റു­ക്കു­ന്ന­തി­നു വേറെ ചാർ­ജു­ചെ­യ്യി­ല്ല. ത­ന്നെ­ത്താ­നെ­ടു­ത്തു മു­റു­ക്കാം. വ­യ്യെ­ങ്കിൽ വേ­ല­ക്കാ­രെ­ക്കൊ­ണ്ടു ചെ­യ്യി­ക്കാം.

ചൂർ­ണ്ണി­ക്ക­ര­ക്കി­രു­ന്നു ചി­ന്തി­ക്കു­ന്ന സമയം ഇ­ങ്ങി­നെ പല പല പുതിയ പ­ദ്ധ­തി­ക­ളും അ­യാ­ളു­ടെ മ­ന­സ്സിൽ രൂ­പം­കൊ­ള്ളും. എ­ന്നാൽ എ­ന്നെ­ങ്കി­ലും ഇ­തൊ­ക്കെ ന­ട­ക്കു­മോ? മ­നോ­ര­ഥം പൂർ­ണ്ണ­മാ­വു­മോ? പ്രാ­യം നാ­ല്പ­തു നാ­ല്പ­ത്താ­റാ­യി. ഇ­ക്കാ­ല­മ­ത്ര­യും ഒ­ന്നും ചെ­യ്യാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. ഏ­ഴു­രൂ­പ ശ­മ്പ­ള­ത്തി­ന്റെ പ­ണി­ക്കു് ഇ­നി­യും ഒ­ര­റു­തി­വ­ന്നു കാ­ണു­ന്നി­ല്ല. പ്രാ­ര­ബ്ധ­ക്കാ­ര­നാ­യ ഒരു പടു ദ­രി­ദ്രൻ. എ­ന്തു­ചെ­യ്താ­ലെ­ന്തു­വ­രും എ­ന്നു­പോ­ലും ചി­ന്തി­ച്ചി­ട്ടൊ­രു പി­ടി­കി­ട്ടു­ന്നി­ല്ല.

എ­ന്നി­ട്ടും നി­ത്യ­വും ഈ ചൂർ­ണ്ണി­യു­ടെ തീ­ര­ത്തി­രു­ന്നു് അയാൾ ഇ­തൊ­ക്കെ ചി­ന്തി­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്തി­നു്? ചി­ന്തി­ക്കു­ന്ന­തിൽ ഒരു സുഖം തോ­ന്നു­ന്നു. അ­തു­കൊ­ണ്ടു ചി­ന്തി­ക്കു­ന്നു.

എ­ന്നാ­ലും പ്രാ­യ­മാ­യി എ­ന്നു­വെ­ച്ചു് വെ­റു­തെ­യി­രി­ക്കു­ന്ന ത­ര­ക്കാ­ര­ന­ല്ല, അയാൾ. നാ­ല്പ­ത്താ­റു് അത്ര വലിയ ഒരു വ­യ­സ്സ­ല്ല. ഇ­നി­യും എ­ത്ര­യോ കാലം അയാൾ ജീ­വി­ക്കാൻ പോ­കു­ന്നു. അ­തി­നാൽ ഉ­ത്സാ­ഹ­ത്തി­നു് ഒരു കു­റ­വു­മി­ല്ല. ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­റ­ക്കാൻ ത­ര­മാ­യാൽ എ­ങ്ങി­നെ­യാ­ണു് സ­ല്പേർ സ­മ്പാ­ദി­ക്കു­ക എന്നു കാ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ക്കും. ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങി­വെ­ച്ചി­ട്ടു ച­ത്താ­ലു­മി­ല്ല വ്യ­സ­നം…

സ­മ­യ­മാ­യി­രി­ക്കു­ന്നു. ഇനി ഇ­രു­ന്നാൽ പ­റ്റി­ല്ല. ദാസി പത്മ ഇ­തി­നി­ട­യ്ക്കു് അ­ടു­പ്പിൽ തീ­പി­ടി­പ്പി­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞി­രി­ക്കും. വൈ­കി­ച്ചെ­ന്നാൽ അ­വ­ളു­ടെ പു­ല­ഭ്യ­ങ്ങൾ കേൾ­ക്കേ­ണ്ടി­വ­രും. എ­ന്തൊ­രു ഏ­ഷ­ണി­യും ഭീ­ഷ­ണി­യും. സ­ഹി­ച്ചു­കൂ­ടാ. യ­ജ­മാ­ന­ന്നു കൊ­ളു­ത്തി­ക്കൊ­ടു­ത്തു ക­ള­ഞ്ഞി­ല്ലേ അവൾ ഞാൻ ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­ക്കു­മെ­ന്നു്. സ­ത്യാ­വ­സ്ഥ­യോ, തൊ­ട്ടി­ട്ടി­ല്ല ഒ­രു­കാ­ല­ത്തും.

മ­ട­ക്ക­ത്തിൽ ചെ­റി­യ­ങ്ങാ­ടി­ത്ത­ല­ക്ക­ലാ­ണു് രാ­ധാ­വ­ല്ല­ഭ തല. ഹാ­ജാ­രി നി­ത്യ­വും ഈ സമയം ഇവിടെ വന്നു ഭ­ഗ­വാ­നെ ഭ­ക്തി­യോ­ടെ പ്ര­ണ­മി­ച്ചി­ട്ടു പോകും.

“ഭ­ഗ­വാ­നേ രാ­ധാ­വ­ല്ല­ഭാ സാ­ഷ്ടാം­ഗം ന­മ­സ്ക­രി­ക്കു­ന്നു ദേവാ! എന്റെ മോഹം സാ­ധി­പ്പി­ച്ചു­ത­രു. ദാസി പ­ത്മ­യു­ടെ ത­ട്ടി­ക്കേ­റ്റം പൊ­റു­ക്ക വ­യ്യാ­താ­യി എ­നി­ക്കു്… യ­ജ­മാ­ന­ന്റെ ഹോ­ട്ട­ലി­ന്ന­ടു­ക്കൽ തന്നെ ആ പെ­ണ്ണു നോ­ക്കി­നിൽ­ക്കെ എ­നി­ക്കു ഹോ­ട്ടൽ തു­റ­ക്കാൻ ഭാ­ഗ്യ­മു­ണ്ടാ­ക്കി­ത്ത­രു, ത­മ്പു­രാ­നേ!

ഹോ­ട്ട­ലിൽ മ­ട­ങ്ങി­യെ­ത്തി­യ­പ്പോൾ രതൻ ഠാ­ക്കൂർ ഇ­നി­യും എ­ത്തി­യി­ട്ടി­ല്ല എന്നു കണ്ടു. പ­ത്മ­പ്പെ­ണ്ണു് തീ­പി­ടി­പ്പി­ച്ചു എ­വി­ടെ­യ്ക്കോ പോ­യി­രി­ക്കു­ന്നു, ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­പ­ക­ലു­റ­ക്കം ക­ഴി­ഞ്ഞു് എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു് വീ­ട്ടിൽ­നി­ന്നു ചെ­ല്ലേ­ണ്ട താമസം, ഹാ­ജാ­രി­യെ വി­ളി­ച്ചു.

“ഒ­രു­കാ­ര്യം, ഇ­ന്നു് ചില ബാ­ബു­മാർ­ക്കു ഭ­ക്ഷ­ണം­പാ­കം ചെ­യ്തു കൊ­ടു­ക്ക­ണം, മാം­സ­വും വേണം. മുൻ­കൂർ പണം ത­ന്നി­ട്ടു­പോ­യി­രി­ക്കു­ന്നു. എ­ല്ലാം സ­മ­യ­മാ­വു­മ്പോ­ഴേ­ക്കു ത­യ്യാ­റാ­വ­ണം. അവർ മൂർ­ഷി­ദാ­ബാ­ദ് വ­ണ്ടി­ക്കു തി­രി­ച്ചു­പോ­കും. മ­ന­സ്സി­രു­ത്തി­ക്കോ­ളൂ. രതൻ ഇ­നി­യും വ­ന്നി­ല്ലേ?”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു സ­ങ്ക­ടം തോ­ന്നി. അ­യാ­ളു­ടെ കൈ­കൊ­ണ്ടു­ള്ള ചമയൽ ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­വും, അ­തു­കൊ­ണ്ടു് അയാൾ തന്നെ വേണം മാംസം പാകം ചെ­യ്യാൻ എന്നു പ­റ­യാ­തി­രു­ന്ന­തു് എ­ന്തു­കൊ­ണ്ടു്? ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ തന്റെ പാചകം ന­ല്ല­താ­ണെ­ന്നു് ഒ­രി­ക്ക­ലും പ­റ­യാ­റി­ല്ല. എ­ന്നാൽ ഈ കല സ്വാ­യ­ത്ത­മാ­ക്കു­ന്ന­തി­നു് താൻ പെട്ട പാ­ടി­നു­ണ്ടോ ഒ­ര­റു­തി.

എ­ങ്ങി­നെ­യാ­ണു് അയാൾ ന­ള­പാ­ക­ത്തിൽ ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യാൻ പ­ഠി­ച്ച­തു്? അ­തി­നൊ­രു ച­രി­ത്ര­മു­ണ്ടു്.

ഹാ­ജാ­രി ന­ല്ല­പോ­ലെ ഓർ­ക്കു­ന്നു­ണ്ടു്—അ­യാ­ളു­ടെ ഏ­ഡോ­ശോ­ല ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ എ­ന്നു­തൊ­ട്ടെ­ന്ന­റി­യാ­തെ വന്നു പാർ­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ ഒരു വൃ­ദ്ധ­ബ്രാ­ഹ്മ­ണ വിധവ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. അന്നു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു വ­യ­സ്സു് ഒൻപതോ പത്തോ ആ­യി­രു­ന്നു. വി­ധ­വ­യു­ടെ ദേ­ഹ­ണ്ണ­ത്തി­നെ­പ്പ­റ്റി ആ­ളു­കൾ­ക്കു നല്ല മ­തി­പ്പു­ണ്ടാ­യി. ഗ്രാ­മ­ത്തി­നു പു­റ­ത്തു­ള്ള­വ­രും ആ വഴി അവളെ അ­റി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു.

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ അമ്മ വി­ധ­വ­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­ലി­യ­മ്മേ, വ­ലി­യ­മ്മ­യ്ക്കു പ്രാ­യ­മാ­യി­ത്തു­ട­ങ്ങി. ഇനി എ­ത്ര­നാ­ളേ­ക്കു് ? വ­ലി­യ­മ്മ­യു­ടെ ‘കൈ­പ്പു­ണ്യം’ എ­നി­ക്കു ത­ന്നി­ട്ടു­പോ­കു. മ­റ­ക്കി­ല്ല വ­ലി­യ­മ്മ­യെ ഒ­രു­നാ­ളും.”

വിധവ പ­റ­ഞ്ഞു: “ശരി മകളേ, നി­ന­ക്കു് ഞാൻ ഒരു കൂ­ട്ടം ത­രു­ന്നു­ണ്ടു്. മാംസം കൂ­ടാ­തെ ‘ച­ച്ച­ഡി’ പാകം ചെ­യ്യേ­ണ്ട വിധി നി­ന്നെ പ­ഠി­പ്പി­ച്ചു ത­രു­ന്നു­ണ്ടു് ഞാൻ.”

ആ വൃദ്ധ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ അ­മ്മ­യെ അ­തൊ­ന്നു മാ­ത്രം പ­ഠി­പ്പി­ച്ചു­കൊ­ടു­ത്തു. ആ ഒ­രൊ­റ്റ ഭ­ക്ഷ്യം പാകം ചെ­യ്യു­ന്ന­തിൽ കി­ട്ടി­യ വി­രു­തു­കൊ­ണ്ടു് ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ അ­മ്മ­യു­ടെ പേർ അ­യൽ­പ­ക്ക­ങ്ങ­ളി­ലു­ള്ള എ­ട്ടു­പ­ത്തു ഗ്രാ­മ­ങ്ങൾ വരെ എത്തി. കേ­ട്ടാൽ നി­സ്സാ­രം, നി­രാ­മി­ഷ ച­ച്ച­ഡി, എ­ന്തു­കി­ട­ക്കു­ന്നു ഇതിൽ? ഈ ചോ­ദ്യ­ത്തി­നും ഉ­ത്ത­രം ല­ഭി­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ­യ­മ്മ ചമച്ച ച­ച്ച­ഡി ഭ­ക്ഷി­ച്ചു­നോ­ക്കു­ക തന്നെ വേണം.

അ­നു­ശോ­ചി­ക്ക തന്നെ വേണം. അവൾ ഇ­ന്നി­ല്ല. ക­ഴി­ഞ്ഞ­കൊ­ല്ലം എ­ല്ലാ­വ­രേ­യും വി­ട്ടു­പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞു.

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് അ­മ്മ­യു­ടെ ര­ന്ധ­ന­പ്ര­തി­ഭ പാ­ര­മ്പ­ര്യ­മാ­യി ല­ഭി­ച്ച­താ­കു­ന്നു. മാംസം, മ­ത്സ്യം എ­ല്ലാം ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­യി പാകം ചെ­യ്യാ­ന­റി­യാം. എ­ന്നാൽ അ­യാ­ളു­ടെ കൈ­കൊ­ണ്ടു­ണ്ടാ­ക്കി­യ ‘വെ­ജി­റ്റേ­റി­യൻ’ ച­ച്ച­ഡി തന്നെ ഏ­റ്റ­വും വി­ശേ­ഷ­പ്പെ­ട്ട­തു്. ബേചു ച­ക്കി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ നി­ന്നു് അതു് ഒരു കുറി രു­ചി­ച്ചു­നോ­ക്കി­യ­വൻ അ­ടു­ത്ത ത­വ­ണ­യും ചു­റ്റി­ക്ക­റ­ങ്ങി ആ ഹോ­ട്ട­ലിൽ തന്നെ ചെ­ന്നു­ക­യ­റും റെയിൽ ബ­സാ­റിൽ പി­ന്നെ­യു­മു­ണ്ട­ല്ലോ എ­ത്ര­യോ ഹോ­ട്ട­ലു­കൾ അ­ങ്ങോ­ട്ടൊ­ന്നും തി­രി­ഞ്ഞു നോ­ക്കി­ല്ല.

ഇ­ന്നും മാംസം പാകം ചെ­യ്യാ­നു­ള്ള ചുമതല അയാളെ തന്നെ ഏ­ല്പി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. അതു ഭ­ക്ഷി­ക്കു­ന്ന­തി­ന്നി­ട­ക്കു് ബാ­ബു­മാർ അ­യാ­ളു­ടെ പാ­ക­വൈ­ദ­ഗ്ദ്ധ്യ­ത്തെ അ­ങ്ങേ­യ­റ്റം പ്ര­ശം­സി­ക്കു­വാൻ തു­ട­ങ്ങി. എ­ന്നാൽ അ­തു­കൊ­ണ്ടു് അ­യാൾ­ക്കു് വ്യ­ക്തി­പ­ര­മാ­യി യാ­തൊ­രു ഗു­ണ­വും ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. ഈ സ്തു­തി­വ­ച­ന­ങ്ങ­ളൊ­ഴി­കെ. ദാസി പത്മ പ്രോ­ത്സാ­ഹ­ജ­ന­ക­മാ­യ ഒ­റ്റ­വാ­ക്കും ഉ­ച്ച­രി­ച്ചി­ല്ല. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യും അ­ങ്ങ­നെ തന്നെ.

രാ­ത്രി കു­റേ­ച്ചെ­ന്നി­ട്ടാ­ണു് ഹാ­ജാ­രി ഉ­ണ്ണാ­നി­രു­ന്ന­തു്. എത്ര നി­ഷ്കർ­ഷി­ച്ചു സ്വ­ന്തം കൈ­കൊ­ണ്ടു ചമച്ച മാംസം അ­യാൾ­ക്കു് ലേശം നോ­ക്കു­വാൻ ബാ­ക്കി­യൊ­ട്ടും ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്ന­തു് യ­ജ­മാ­നൻ സ്വ­ന്തം വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു കൊ­ടു­ത്ത­യ­ച്ചു ക­ള­ഞ്ഞു. പി­ന്നെ വ­ല്ല­തും ശേ­ഷി­ച്ചി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ അതു പ­ത്മ­യും വ­ടി­ച്ചു തു­ട­ച്ചു കൊ­ണ്ടു­പോ­യി.

ഭ­ക്ഷ­ണ­സ­മ­യ­ത്തു് എ­ന്നും അ­നു­ഭ­വ­പ്പെ­ടാ­റു­ണ്ടു് ഈ അവശത. അ­യാൾ­ക്കു് ഏ­റെ­യൊ­ന്നും ബാ­ക്കി­യു­ണ്ടാ­വു­ക പ­തി­വി­ല്ല. പ­ല­പ്പോ­ഴും ചോ­റു­ത­ന്നെ കഷ്ടി പി­ഷ്ടി­യാ­വും. മീനും ഇ­റ­ച്ചി­യും ചോ­ദി­ക്ക­യേ വേണ്ട. പ്രാ­യം ഇ­ത്ര­യാ­യെ­ങ്കി­ലും ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ഊണു് ‘ക്ഷ’യാവാം. ഭ­ക്ഷ­ണം പ്രി­യ­വു­മാ­ണു്. എ­ന്നാൽ അധിക ദി­വ­സ­വും ഉണ്ടു വി­ശ­പ്പു­മാ­റാ­റി­ല്ല.

രാ­ത്രി മണി പ­ന്ത്ര­ണ്ട­ര, യ­ജ­മാ­നൻ ക­ണ­ക്കു് ഒ­ത്തു­നോ­ക്കി പൊ­യ്ക്ക­ഴി­ഞ്ഞു. ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഹാ­ജാ­രി­യും വേ­ല­ക്കാ­രൻ മ­തി­യും മാ­ത്ര­മേ­യു­ള്ളു താ­മ­സ­ക്കാർ. പത്മ എ­പ്പൊ­ഴേ വീ­ടു­പ­റ്റി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. പ­ത്തു­മ­ണി ക­ഴി­ഞ്ഞാൽ അവൾ അവിടെ നിൽ­ക്ക­യി­ല്ല എ­ന്തു­ത­ന്നെ വ­ന്നാ­ലും.

മതി പ­റ­ഞ്ഞു: “പോകാം. കൊ­ച്ചു­ബ­സാ­റിൽ ‘യാത്ര’ (പൗ­രാ­ണി­ക നാ­ട­കാ­ഭി­ന­യം) ഉ­ണ്ടു്. കാണാൻ പോകാം, തി­രു­മേ­നി!”

“ഈ അ­സ­മ­യ­ത്താ­ണു് ‘യാത്ര’യ്ക്കു യാത്ര. പ്രാ­ന്ത­ല്ലാ­തെ എന്താ? പകൽ മു­ഴു­വൻ അ­ധ്വാ­നി­ച്ചി­ട്ടു് ഇ­നി­യാ­ണു നാടകം കാണാൻ കൊതി. ഞാ­നി­ല്ല. നീ വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ പൊ­യ്ക്കോ, വ­ന്നി­ട്ടു കലവറ മു­റി­യു­ടെ ജനൽ മു­ട്ടി­യാൽ വാതിൽ തു­റ­ന്നു­ത­രാം.” വേ­ല­ക്കാ­രൻ മ­തി­ക്കു ചെ­റു­പ്പ­മാ­ണു്. അ­വ­ന്നു് ഇ­തി­ലൊ­ക്കെ ഭ്ര­മ­വും ക­ല­ശ­ലാ­ണു്. അവൻ പി­ന്നെ അ­മാ­ന്തി­ച്ചി­ല്ല.

മതി പോയി കു­റ­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോൾ ആരോ പു­റ­ത്തു­നി­ന്നു വാ­തിൽ­ക്കൽ മു­ട്ടി. എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു ചെ­ന്നു വാതിൽ തു­റ­ന്ന ഹാ­ജാ­രി അ­ടു­ത്തു­ള്ള ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ ഉ­ട­മ­സ്ഥൻ സാ­ക്ഷാൽ യ­ദു­ബാ­ഡു­യ്യേ പു­റ­ത്തു നിൽ­ക്കു­ന്ന­തു ക­ണ്ടു് അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ട്ടു പോയി. യ­ദു­ബാ­ഡു­യ്യേ­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലു­മാ­യി കി­ണ­ഞ്ഞ മ­ത്സ­ര­ത്തി­ലാ­ണു് ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ടൽ. ഇയാൾ ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തു് ഇവിടെ എ­ന്തു­ദ്ദേ­ശ­ത്തോ­ടെ? മു­മ്പൊ­രി­ക്ക­ലും വ­ന്നി­ട്ടി­ല്ല. ഹാ­ജാ­രി ഓ­ച്ഛാ­നി­ച്ചു­നി­ന്നു. യ­ദു­ബാ­ഡു­യ്യേ­യും ഒരു ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ ഉ­ട­മ­സ്ഥ­നാ­കു­ന്നു. അ­തി­നാൽ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ദൃ­ഷ്ടി­യിൽ അ­യാ­ളും സ്വ­ന്തം യ­ജ­മാ­ന­നെ­പ്പോ­ലെ­ത­ന്നെ. ഒ­രു­വി­ധ­ത്തിൽ യ­ജ­മാൻ­ത­ന്നെ.

യ­ദു­ബാ­ഡു­യ്യേ ചോ­ദി­ച്ചു: “ആ­രൊ­ക്കെ­യു­ണ്ടു്?”

യ­ദു­വി­ന്റെ വ­ര­വി­ന്റെ ഉ­ദ്ദേ­ശം എ­ന്താ­കാ­മെ­ന്നു് പി­ടി­കി­ട്ടാ­തെ ഇ­തി­നി­ടെ പലതും തി­രി­ച്ചും മ­റി­ച്ചും ചി­ന്തി­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ ഹാ­ജാ­രി അ­തി­വി­ന­യ­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “വേ­റെ­യാ­രു­മി­ല്ല ബാബു ഞാൻ മാ­ത്രം. മതി ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ചെറിയ ബ­ജാ­റിൽ യാത്ര.”

യദു പ­റ­ഞ്ഞു: “ന­ട­ക്കു, അ­ക­ത്തേ­ക്കു പോകാം. നി­ങ്ങ­ളോ­ടു ചിലതു സം­സാ­രി­ക്കാ­നു­ണ്ടു്.”

അ­ക­ത്തു ക­ട­ന്നു യദു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഇ­രി­പ്പി­ട­ത്തിൽ ഇ­രു­പ്പു­റ­പ്പി­ച്ചു നാ­ലു­പാ­ടും ഒന്നു ക­ണ്ണോ­ടി­ച്ചു നോ­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടു ചോ­ദി­ച്ചു: “നി­ങ്ങൾ­ക്കു ഇ­വി­ട­ന്നു എത്ര കി­ട്ടു­ന്നു­ണ്ടു് ഠാ­ക്കുർ?”

“അതു്… ഏഴു രൂ­പ­യും ഭ­ക്ഷ­ണ­വും.”

“ഉ­ടു­ക്കാൻ ത­രാ­റി­ല്ലേ?”

“ഉ­ടു­ക്കാൻ കൊ­ല്ല­ത്തിൽ രണ്ടു തുണി.”

യദു തൊണ്ട ഞ­ര­ക്കി ശബ്ദം തെ­ളി­യി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒരു കാ­ര്യം പറയാം, കേ­ട്ടോ­ളു. എന്റെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലേ­ക്കു വരണോ! പത്തു രൂ­പ­യും ഊണും കൊ­ല്ല­ത്തിൽ മൂ­ന്നു മു­ണ്ടു്. അ­ല­ക്കു്, ക്ഷൗ­രം, എണ്ണ, മു­റു­ക്കാൻ വരണോ?”

ഹാ­ജാ­രി തി­ക­ച്ചും അ­ന്ധാ­ളി­ച്ചു­പോ­യി. കുറെ നി­മി­ഷ­ത്തേ­ക്കു് സം­സാ­രി­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. ഒ­ടു­വിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു, പെ­ട്ടെ­ന്നു ഒരു മ­റു­പ­ടി പറയാൻ വി­ഷ­മ­മു­ണ്ടു്. ആ­ലോ­ചി­ച്ചു പറയാം. പോരേ?”

“ആ­ലോ­ചി­ക്കാ­നും തർ­ക്കി­ക്കാ­നും എ­ന്തി­രി­ക്കു­ന്നു? ഞാൻ ഒന്നു പ­റ­ഞ്ഞാൽ അ­തു­പോ­ലെ­ത­ന്നെ കാ­ര്യ­ങ്ങൾ. നി­ങ്ങൾ നാ­ളെ­ത്തൊ­ട്ടു­ത­ന്നെ ഈ ഹോ­ട്ടൽ വി­ട്ടു­പോ­രൂ. നാ­ളെ­ത്ത­ന്നെ നി­യ­മി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടു് നി­ങ്ങ­ളെ. പക്ഷേ, ഒരു കാ­ര്യം. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­മാ­യി അ­സ്വ­ര­സ­ത്തി­ലേർ­പ്പെ­ടാൻ എ­നി­ക്കു മോ­ഹ­മി­ല്ല. അ­യാ­ളും വ്യ­വ­സാ­യി, ഞാനും വ്യ­വ­സാ­യി.”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തല ചു­റ്റു­ന്ന­തു­പോ­ലെ തോ­ന്നി. ആരും കാ­ണു­ന്നി­ല്ല­ല്ലോ? ദാസി പത്മ എ­വി­ടെ­യെ­ങ്കി­ലും പ­തു­ങ്ങി­യി­രു­ന്നു കേൾ­ക്കു­ന്നു­ണ്ടാ­വി­ല്ല­ല്ലോ. അയാൾ പ­രി­ഭ്ര­മ­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­പ്പോൾ ഒ­ന്നും ഉ­റ­പ്പി­ച്ചു പറയാൻ സാ­ധി­ക്ക­യി­ല്ല. ബാബു! നാ­ളെ­യാ­ലോ­ചി­ച്ചു പറയാം. നാളെ രാ­ത്രി ഈ സ­മ­യ­ത്തു വ­ന്നാൽ മതി.”

യ­ദു­ബാ­ഡ­യ്യ തി­രി­ച്ചു­പോ­യി.

ഹാ­ജാ­രി ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­ക്കു­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­തു് തീരെ അ­ടി­സ്ഥാ­ന­ര­ഹി­ത­മ­ല്ല. എ­ന്നാൽ ര­ഹ­സ്യ­മാ­യി, മാ­ത്ര­യ­ധി­ക­മാ­കാ­തെ മാ­ത്രം. ഇ­ന്നു് ഈ സം­ഭ­വ­ത്തി­നു­ശേ­ഷം ഒ­രു­കു­ടു­ക്ക ക­ഞ്ചാ­വു് ഒ­രു­ക്കാ­തി­രി­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. ലോ­ക­ത്തിൽ ഇ­ന്നോ­ളം ആരും തന്നെ അ­യാ­ളെ­യോ അ­യാ­ളു­ടെ പാചക വൈ­ദ­ഗ്ദ്ധ്യ­ത്തെ­യോ പു­ക­ഴ്ത്തി­ക്കൊ­ണ്ടു് അയാൾ ച­മ­ച്ചു വി­ള­മ്പി­യ ആഹാരം ഭ­ക്ഷി­ച്ചു് എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു പോ­വു­ക­യ­ല്ലാ­തെ, അയാളെ പു­ര­സ്ക്ക­രി­ക്ക­യു­ണ്ടാ­യി­ട്ടി­ല്ല. ഉ­പ­ഭോ­ക്താ­ക്ക­ളു­ടെ വെറും വാ­യിൽ­നാ­ക്കു­കേ­ട്ടു വ­യ­റു­നി­റ­യു­ക­യി­ല്ല.

യ­ദു­ബാ­ബു സ്വയം ത­ന്റെ­യ­ടു­ക്ക­ലേ­ക്ക­ല്ലേ വ­ന്ന­തു്? പ­ത്തു­രൂ­പ മാ­സ­പ്പ­ടി പണി (സകല ചി­ല­വും പുറമേ) ത­രാ­മെ­ന്നു പറയാൻ?

ഇ­ന്നും ഇ­ന്ന­ലെ­യു­മൊ­ന്നു­മ­ല്ല ഈ റാ­ണാ­ഘാ­ട് ബ­സാ­റിൽ വ­ന്ന­തു്. ഒരു ദി­വ­സ­വും ആ­രോ­ടും ഏ­റെ­യ­ടു­ക്കാൻ പോ­യി­ട്ടി­ല്ല ഹാ­ജാ­രി. അ­യാൾ­ക്കു് അ­തി­ഷ്ട­വു­മ­ല്ല. അ­യാ­ളു­ടെ ജീ­വി­ത­ത്തി­ലെ ഏ­റ്റ­വും വലിയ ആ­ഗ്ര­ഹം കൂ­ട്ടു കൂ­ടി­യി­രു­ന്നു ക­ഞ്ചാ­വു­വ­ലി­ച്ചു ‘പി­മ്പി­രി’ കൊ­ണ്ടാൽ ന­ട­ക്കാൻ പോ­കു­ന്നി­ല്ല. അ­തി­നു് അ­ധ്വാ­നം ആ­വ­ശ്യ­മാ­ണു്. ബ­സാ­റി­ന്റെ സ്വ­ഭാ­വം മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്ക­ണം, ക­ണ­ക്കു­വെ­ക്കാൻ പ­ഠി­ക്ക­ണം. ഒരു എണ്ണം പറഞ്ഞ ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ത്താൻ വേണ്ട എല്ലാ മ­രു­ങ്ങും ത­ന്ത്ര­വും ആ­യ­ത്ത­മാ­യി­രി­ക്ക­ണം. ലോ­ക­ത്തിൽ ഉ­ന്ന­തി വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ, പ­ത്തു­പേ­രു­ടെ മു­മ്പിൽ മാ­ന്യ­ത നേ­ട­ണ­മെ­ന്നു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ, മ­റ്റു­ള്ള­വർ തന്റെ പേർ പ­റ­യു­ന്ന­തു കേൾ­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു വി­ചാ­ര­മു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ അ­തി­നു് അ­ധ്വാ­നി­ക്ക­ണം, ക­ഠി­ന­മാ­യ പ്ര­യ­ത്നം. സെ­റ്റു­കൂ­ടി കു­ത്തി­യി­രു­ന്നു ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­ച്ചു ന­ട­ക്കു­ക­യോ മ­തി­യെ­പ്പോ­ലെ പ­ണ­പ്പി­രി­വു ന­ട­ത്തി ന­ട­ത്ത­പ്പെ­ടു­ന്ന നാ­ട­ക­ങ്ങൾ കണ്ടു ര­സി­ക്കു­ക­യോ ചെ­യ്താൽ എ­ന്താ­ണു­ണ്ടാ­വു­ക?

രാ­ത്രി കു­റെ­യാ­യി­രി­ക്കു­ന്നു. ത­ല­യ്ക്കു നല്ല ചൂടു തോ­ന്നു­ന്നു. ഉ­റ­ക്കം­വ­രു­ന്ന മ­ട്ടി­ല്ല.

വാ­തിൽ­ക്കൽ മു­ട്ടു കേ­ട്ടു. എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു വാതിൽ തു­റ­ന്നു. മതി അ­ക­ത്തേ­ക്കു ക­ട­ന്നി­ട്ടു ചോ­ദി­ച്ചു: “അല്ലാ, ഇ­നി­യും ഉ­റ­ങ്ങി­യി­ല്ലേ? ക­ണ്ണും മി­ഴി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു.”

ഹാ­ജാ­രി ക­ഞ്ചാ­വു­കു­ടു­ക്ക ഒ­ളി­ച്ചു­വെ­ച്ച­ശേ­ഷ­മാ­ണു വാതിൽ തു­റ­ന്ന­തു്. അ­യാൾ­പ­റ­ഞ്ഞു: “ചൂടു ക­ണ്ടി­ല്ലേ. എ­ങ്ങി­നെ ഉ­റ­ങ്ങും? പകൽ മു­ഴു­വൻ തീ പൊ­ള്ളു­ന്ന മ­ട്ടി­ലു­ള്ള ചൂടു്. വേഗം പോ­ന്ന­തെ­ന്തേ? യാത്ര ക­ണ്ടി­ല്ലേ?”

മതി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­ര­ങ്ങ­ത്തു സൂ­ചി­ക­ത്താൻ സ്ഥ­ല­മി­ല്ല. എ­ന്തൊ­രാൾ­ക്കൂ­ട്ടം. വരൂ, ന­മു­ക്കൊ­രി­ട­ത്തു പോകാം. ഠാ­ക്കുർ മശായി.”

“എ­വി­ടേ­ക്കു് ? ന­ഗ­ര­ത്തി­ന്റെ ന­ടു­വി­ലേ­ക്കു വ­രൂ­ന്നു്. ഉ­റ­ക്കം വ­രാ­ത്ത സ്ഥി­തി­ക്കു് ഒന്നു ക­റ­ങ്ങി­യി­ട്ടു് വരാം. നി­ങ്ങൾ ഒരു ദി­വ­സ­വും എ­ങ്ങും…”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളൊ­ക്കെ ചെ­റു­പ്പ­ക്കാർ. എ­നി­ക്കു വ­യ­സ്സാ­യി. നി­ന്റെ അ­ച്ഛ­നാ­കാൻ പ്രാ­യ­മു­ണ്ടു്. എ­നി­ക്കു്. എ­ന്നോ­ടെ­ന്തി­നാ­ണു ഈവക വർ­ത്ത­മാ­ന­ങ്ങൾ. നീ നി­ന്റെ ഇഷ്ടം പോലെ എ­ന്തു­വേ­ണ­മെ­ങ്കി­ലും ചെ­യ്യു്. പോ!”

“ബാ­ബു­വി­നോ­ടൊ വേ­ല­ക്കാ­രി­യോ­ടൊ പ­റ­ഞ്ഞു കൊ­ടു­ക്ക­രു­തു് ട്ടോ, തി­രു­മേ­നി! ഇതാ കാ­ലു­പി­ടി­ക്കാം, ഞാൻ.”

ആ­ശ്ച­ര്യം! മ­തി­യു­ടെ വർ­ത്ത­മാ­നം ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മ­ന­സ്സിൽ പുതിയ ത­ര­ത്തി­ലു­ള്ള ഒരു ഭാവന സൃ­ഷ്ടി­ച്ചു. അ­യാൾ­ക്കു മ­ഹ­ത്വാ­കാം­ക്ഷ­യു­ണ്ടു്. മ­തി­യെ­പ്പോ­ലെ രാ­ത്രി ചു­റ്റി­യ­ടി­ച്ചു താ­ന്തോ­ന്നി­ത്തം കാ­ട്ടി ന­ട­ന്നു സമയം ക­ള­ഞ്ഞാൽ ദൈവം മാ­പ്പു­കൊ­ടു­ക്ക­യി­ല്ല. മതി എന്തു വി­ചാ­രി­ച്ചി­ട്ടോ, പു­റ­ത്തേ­ക്കു പോ­യി­ല്ല. പാ­ത്ര­ക്ക­ല­വ­റ­യിൽ (ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പി­ച്ചി­യും ചെ­മ്പും കൊ­ണ്ടു­ള്ള കി­ണ്ണ­ങ്ങ­ളും കോ­പ്പ­ക­ളും രാ­ത്രി ക­ഴു­കി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞാൽ ഒപ്പം നി­ന്നു് എണ്ണി പെ­ട്ടി­യി­ലാ­ക്കി­പ്പൂ­ട്ടി താ­ക്കോൽ­ബേ­ചു ച­ക്ക­ത്തി കൂടെ കൊ­ണ്ടു­പോ­കും) പോ­യി­ക്കി­ട­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി­യും അ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യാ­ണു് ഉ­റ­ങ്ങു­ക പ­തി­വു്. എ­ന്നാൽ ഇ­ന്നു് അയാൾ പു­റ­ത്തു­ള്ള മു­റി­യിൽ നി­ല­ത്തു് അ­യാ­ളു­ടെ പഴയ പു­ല്ലു­പാ­യ വി­രി­ച്ചു കി­ട­ന്നു.

ഇല്ല, യ­ദു­ബാ­ബു­വി­ന്റെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലേ­ക്കു് പോ­കി­ല്ല. ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ മ­ട­പ്പി­ള്ളി­പ്പ­ണി എ­ല്ലാ­യി­ട­ത്തും ഒ­രു­പോ­ലെ­ത­ന്നെ. ഈ ഹോ­ട്ട­ലിൽ പത്മ—ആ­ര­റി­ഞ്ഞു ആ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഇതേ മാ­തി­രി എത്ര പ­ത്മ­മാ­രു­ണ്ടാ­വു­മെ­ന്നു്. അ­തി­നും പുറമേ, ബേചു ച­ക്ക­ത്തി അ­ഞ്ചു­വർ­ഷ­ങ്ങ­ളാ­യി അ­യാ­ളു­ടെ അ­ന്ന­ദാ­താ­വാ­ണു്. ലാ­ഭ­ത്തി­നു് വ­ശം­വ­ദ­നാ­യി ഇ­ത്ര­നാ­ള­ത്തെ അ­ന്ന­ദാ­താ­വി­നെ വെ­ടി­യു­ന്ന­തു് അ­നു­ചി­ത­മാ­യി­രി­ക്കും.

അയാൾ സ്വയം ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങും. അ­തു­ത­ന്നെ­യാ­ണ­ല്ലോ അ­യാ­ളു­ടെ ല­ക്ഷ്യം. ന­ള­വൃ­ത്തി ചെ­യ്യേ­ണ്ടി വ­രു­ന്നി­ട­ത്തോ­ളം കാലം മ­റ്റൊ­രാ­ളെ സേ­വി­ക്കാ­നി­ല്ല. വേറെ ഒ­രി­ട­ത്തേ­ക്കു­മി­ല്ല. അ­തി­നു­ശേ­ഷം രാ­ധാ­വ­ല്ല­ഭൻ ക­നി­ഞ്ഞാൽ—അ­പ്പോൾ കാ­ര്യം വേറെ.

പി­റ്റെ­ദി­വ­സം നന്നെ പു­ലർ­ച്ച­ക്കു­ത­ന്നെ ദാസി പത്മ വന്നു വി­ളി­ച്ചു: “ഏയ് ഠാ­ക്കുർ! വാതിൽ തു­റ­ക്കു! ഇ­നി­യും എ­ണീ­റ്റി­ട്ടി­ല്ല? കൊ­ള്ളാം കും­ഭ­കർ­ണ്ണ­നെ തു­ന്നം പാ­ടി­ച്ചു ക­ള­ഞ്ഞ­ല്ലോ നി­ങ്ങൾ!”

ഹാ­ജാ­രി വേഗം എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു് കീറിയ പു­ല്പാ­യ ചു­രു­ട്ടി­വെ­ച്ചു വാതിൽ തു­റ­ന്നു­കൊ­ടു­ത്തു. കു­റെ­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞു ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യും എത്തി. മു­റി­യി­ലും ഇ­രി­പ്പി­ട­ത്തി­ലും കാഷ് ബോ­ക്സി­ലും ഗം­ഗാ­ജ­ലം ത­ളി­ച്ചു്, കാ­ഷ്ബോ­ക്സി­ന്റെ മൂടി ഗം­ഗാ­ജ­ലം­കൊ­ണ്ടു­ത­ന്നെ പ­തു­ക്കെ­യൊ­ന്നു ക­ഴു­കി­ത്തു­ട­ച്ച­ശേ­ഷം പ­ത്മ­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: അ­ടു­പ്പു­കൂ­ട്ടു. നേരം കു­റെ­യാ­യി. ഇന്നു ച­ന്ത­ദി­വ­സ­മാ­ണു്. വ്യാ­പാ­രി­ക­ളു­ടെ നല്ല തി­ര­ക്കു­ണ്ടാ­വും. വേഗം മ­ട­പ്പി­ള്ളി­യിൽ ചെ­ന്നു തീ പി­ടി­പ്പി­ക്കൂ. പി­ന്നെ… അ­ന്ന­ത്തെ­പ്പോ­ലെ കെ­ട്ട­മീ­നും തൈരും വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­രാ­തി­രി­ക്ക­ണേ എന്റെ കു­ട്ടി! അതു പേ­രു­കെ­ടു­ത്തി­ക്ക­ള­യും. ഒ­ടു­വിൽ സാ­നി­ട്ട­റി ബാ­ബു­വി­ന്റെ ക­ണ്ണിൽ പെ­ടു­ക­യും ചെ­യ്യും. എ­ന്തി­നു­വേ­ണ്ടാ­ത്ത­തി­നു­പോ­കു­ന്നു.”

വ്യാ­പാ­രി­കൾ അ­ധി­ക­വും കു­ഗ്രാ­മ­ങ്ങ­ളി­ലെ കൃ­ഷി­ക്കാ­രാ­യി­രി­ക്കും. അ­വർ­ക്കു തൈർ പ്രി­യ­മാ­ണെ­ന്നു കണ്ടു എല്ലാ ച­ന്ത­ദി­വ­സ­ങ്ങ­ളി­ലും അ­വർ­ക്കാ­യി ഏ­താ­നും കുടം തൈർ വാ­ങ്ങി­ക്ക­രു­തു­ക പ­തി­വു­ണ്ടു്. ഈ തൈർ പത്മ അ­വ­ളു­ടെ വീ­ട്ടിൽ തന്നെ ഉ­ണ്ടാ­ക്കി­യി­രു­ന്ന­താ­ണു്. അവൾ തൈ­രു­ണ്ടാ­ക്കി ഹോ­ട്ട­ലിൽ കൊ­ടു­ത്തു് ര­ണ്ടു് കാ­ശു­ണ്ടാ­ക്കി­യി­രു­ന്നു. അവൾ ഒ­ന്നാം­കി­ട ‘ച­ര­ക്ക­ല്ല’ വി­റ്റി­രു­ന്ന­തെ­ന്നും എ­ടു­ത്തു­പ­റ­യേ­ണ്ട­തി­ല്ല­ല്ലോ.

പത്മ മുഖം ഒന്നു വെ­ട്ടി­ച്ചി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു, നി­ങ്ങ­ളു­ടെ­യൊ­രു അ­ശ്രീ­ക­രം പി­ടി­ച്ച വർ­ത്ത­മാ­ന­ങ്ങൾ തൈരു കെ­ട്ട­താ­ണു്, പ­ഴ­കി­യ­താ­ണു്! ആരു പ­റ­ഞ്ഞു: തൈർ മോ­ശ­മാ­യി­രു­ന്നു­വെ­ന്നു്! ആ അ­വ­ല­ക്ഷ­ണം പി­ടി­ച്ച ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കൂ­റ­ല്ലേ പ­റ­ഞ്ഞ­തു്; അ­വ­ന്റെ ക­ള്ള­ത്ത­രം ഇന്നു ഞാൻ…”

സംഗതി പ­റ­ഞ്ഞ­തു ഹാ­ജാ­രി­ത­ന്നെ. എ­ന്നാൽ തൈർ കെ­ട്ട­താ­യി­രു­ന്നു­വെ­ന്നു് അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ല. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞ­തു് വ്യാ­പാ­രി­കൾ ഊ­ണു­ക­ഴി­ക്കാ­തി­രു­ന്ന­പ്പോൾ ഈ ജാതി തൈർ വി­ള­മ്പി­യാൽ തങ്ങൾ പ­തി­ന്നാ­ലു പൈ­സ­ക്കു പകരം പ­ന്ത്ര­ണ്ടു പൈസയേ ഭ­ക്ഷ­ണ­ത്തി­നു നൽ­കു­ക­യു­ള്ളു­വെ­ന്നു് പ­ര­സ്പ­രം പ­റ­യു­ന്ന­തു കേ­ട്ടു എ­ന്നു­മാ­ത്ര­മാ­ണു്.

പത്മ മ­ട­പ്പി­ള്ളി­യു­ടെ വാ­തിൽ­പ്പ­ടി­യിൽ ഒരു കാൽ വെ­ച്ചു­നി­ന്നു­കൊ­ണ്ടു് ഭ­യ­ങ്ക­ര­മാ­യി തെ­റ്റി­യ­പോ­ലു­ള്ള സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒ­ന്ന­റി­യ­ട്ടെ, ഞാൻ. എഡോ, ഠാ­ക്കൂർ, തൈർ കെ­ട്ട­താ­ണെ­ന്നു് ആരാണു ത­ന്നോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞ­തു് ?”

ഹാ­ജാ­രി പ­തു­ക്കെ­പ്പ­റ­ഞ്ഞു: “ആ ബാ­ബു­മ­ണ്ഡ­ലും അ­യാ­ളു­ടെ മ­രു­മ­ക­നും നി­ത്യം ച­ന്ത­ദി­വ­സം ഈ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ ഉ­ണ്ണാ­റു­ള്ള­തു്? അവർ പ­റ­ഞ്ഞു:”

“പ­റ­ഞ്ഞോ അ­ങ്ങി­നെ? നി­ങ്ങ­ളു­ടെ തൊ­ണ്ട­യിൽ­ക്കൂ­ടെ­യാ­ണു പ­റ­ഞ്ഞ­തെ­ന്നു തോ­ന്നും കേ­ട്ടാൽ. നി­ങ്ങ­ളെ­പ്പോ­ല­ത്തെ ഒരു അ­സൂ­യ­ക്കു­ടു­ക്ക ഇ­ഹ­ത്തി­ലും പ­ര­ത്തി­ലു­മു­ണ്ടാ­വി­ല്ല. ഞാൻ തൈർ കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു ക­ണ്ടി­ട്ടു നി­ങ്ങൾ­ക്കു കു­നു­ഷ്ഠു്. ഞാ­ന­റി­യി­ല്ല ഇ­തൊ­ക്കെ എന്ന ധാരണ വേണ്ട. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഇ­ഷ്ട­ക്കാ­രി കുസും ശോ­യാ­ലി­നി (ഇ­ട­ച്ചി) യുടെ മ­ടി­ശ്ശീ­ല­യി­ല­ല്ല അ­തി­ന്റെ പണം വീ­ഴു­ന്ന­തു്. അ­ത­ല്ലേ നി­ങ്ങൾ­ക്കി­ത്ര ക­ണ്ണു­ക­ടി. ക­ഞ്ചാ­വു­കു­ടി­യൻ, മ­ര­മു­ക­റൻ പൂ­ണൂ­ക്കാ­രൻ.”

ഹാ­ജാ­രി നാ­വൊ­ന്നു ക­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഛി, ഛി… പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി. നി­ങ്ങൾ എ­ന്തൊ­ക്കെ­യാ­ണു് പ­റ­യു­ന്ന­തു് ? കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ അ­ച്ഛ­ന്റെ വീടും എന്റെ വീടും ഒരേ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലാ­ണു്. എന്നെ അവൾ വ­ലി­യ­ച്ഛ­നെ­ന്നു വി­ളി­ക്കു­ന്നു. ഞാ­ന­വ­ളെ മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ­യാ­ണു വെ­ച്ചി­ട്ടു­ള്ള­തു്. അ­വ­ളെ­പ്പ­റ്റി ഇ­ങ്ങ­നെ­യൊ­ക്കെ പ­റ­ഞ്ഞാൽ പാ­പ­മു­ണ്ടു്.”

ഇ­തി­നു­ത്ത­ര­മാ­യി പത്മ പറഞ്ഞ വാ­ക്കു­കൾ അ­ച്ച­ടി­ച്ചു ക­ണ്ടാൽ അ­റ­യ്ക്കും…

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ക­ണ്ണു­കൾ നി­റ­ഞ്ഞ­പോ­ലെ­യാ­യി. കു­സു­മ­ത്തെ അയാൾ സ­ത്യ­മാ­യും മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ­യാ­ണു കൂ­ട്ടി­യി­ട്ടു­ള്ള­തു്. അ­യാ­ളു­ടെ നാ­ട്ടു­കാ­ര­നാ­യ ര­സി­ക­ലാൽ ഘോ­ഷി­ന്റെ മകൾ. റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടി­ലാ­ണു് അ­വ­ളു­ടെ ശ്വ­ശു­ര­ഗൃ­ഹം. ചെ­റു­പ്പ­ത്തിൽ തന്നെ വി­ധ­വ­യാ­യി. ഇ­പ്പോൾ പാലും തൈരും വി­റ്റു രണ്ടു കു­ട്ടി­ക­ളെ പോ­റ്റി­വ­ളർ­ത്തി­വ­രു­ന്നു. ശ്വ­ശു­ര­ഗൃ­ഹ­ത്തിൽ ശ്വ­ശ്രു മാ­ത്ര­മേ­യു­ള്ളു.

പെ­ട്ടെ­ന്നാ­ണൊ­രു­ദി­വ­സം വ­ഴി­യിൽ­വെ­ച്ചു ക­ണ്ടു­മു­ട്ടു­ക­യു­ണ്ടാ­യ­തു്.

“ആ­രി­തു്, വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന­ല്ലേ? ഒ­ന്നു­നി­ല്ലേ, കാൽ­തൊ­ട്ടു തൊ­ഴ­ട്ടെ ഞാൻ. വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ഇ­വി­ടെ­യെ­ങ്ങ­നെ?”

“നീ­യെ­വി­ട­ന്നാ­ണു കു­സു­മം?”

“എന്റെ ശ്വ­ശു­ര­ഗൃ­ഹം ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ, കൊ­ച്ചു­ബ­സാ­റി­ലെ അ­മ്പ­ല­ത്തി­ന­ടു­ത്തു­ത­ന്നെ. ഏ­ട്ട­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ­നി­ന്നു വ­രി­ക­യാ­വും?”

“അല്ല, മോളേ ഞാൻ റെയിൽ ബ­ജാ­റി­ലു­ള്ള ഒരു ഹോ­ട്ട­ലിൽ പ­ണി­ക്കു നി­ല്ക്കു­ന്നു. അ­ഞ്ചാ­റു­മാ­സ­മാ­യി ഇ­ന്നേ­ക്കു്.”

മ­റു­നാ­ട്ടിൽ വെ­ച്ചു് ഒരേ നാ­ട്ടു­കാ­രെ­ക്ക­ണ്ടു­മു­ട്ടി­യ ര­ണ്ടു­പേ­രും വളരെ സ­ന്തോ­ഷി­ച്ചു. അ­ന്നു­തൊ­ട്ടു് കു­സു­മം ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റി­ന്റെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ പാലും തൈരും വി­ല്ക്കാൻ പോ­യി­ത്തു­ട­ങ്ങി. പാ­വ­മാ­ണെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ച്ചു ഹാ­ജാ­രി പ­ല­പ്പോ­ഴും ആ­രു­മ­റി­യാ­തെ ചോറും ക­റി­യും അ­വൾ­ക്കു പാൽ­പാ­ത്ര­ത്തി­ലാ­ക്കി കൊ­ടു­ക്കും. പാലും തൈരും വി­റ്റു തി­രി­ച്ചു­പോ­കു­ന്ന സമയം അവൾ ക­ണ്ഡു­മാ­രു­ടെ ച­ണ­പ്പാ­ണ്ടി­ക­ശാ­ല നിൽ­ക്കു­ന്ന തെ­രു­വിൽ­ക്കൂ­ടെ ക­ട­ന്നു ചെ­ന്നു പാ­ത്രം എ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു­പോ­കും. ഇവർ ത­മ്മി­ലു­ള്ള ലോ­ഹ്യ­വും അ­ടു­പ്പ­വും ദാസി പ­ത്മ­യു­ടെ ക­ണ്ണിൽ­നി­ന്നു­ണ്ടോ മ­റ­യ്ക്കാൻ ക­ഴി­യു­ന്നു. അ­തി­നാൽ അവൾ അ­തൊ­ക്കെ പറയാൻ അർ­ഹ­ത­യു­ള്ള­വൾ­ത­ന്നെ.

പ­തി­വു­പോ­ലെ ഹാ­ജാ­രി ചൂർ­ണ്ണി­യു­ടെ വ­ക്ക­ത്തു ന­ട­ക്കാൻ പോയി. വ­ഴി­ക്കു­വെ­ച്ചു കു­സു­മ­ത്തെ കണ്ടു. കു­സു­മം പാൽ­പാ­ത്രം തൂ­ക്കി­പ്പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ട വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു മ­ട­ങ്ങു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. അ­വൾ­ക്കു വ­യ­സ്സു് ഇ­രു­പ­ത്ത­ഞ്ചു് ഇ­രു­പ­ത്താ­റു്. നല്ല ആ­രോ­ഗ്യം, ക­റു­പ്പു­നി­റം, ശാ­ന്ത­മാ­യ മു­ഖ­ശ്രീ.

ഹാ­ജാ­രി ചോ­ദി­ച്ചു: “അല്ലാ, ഇത്ര വൈ­കി­യി­ട്ടാ­ണു മ­ട­ക്കം?”

കു­സു­മം പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇന്നു കു­റ­ച്ചു വൈ­കി­പ്പോ­യി, വ­ലി­യ­ച്ഛാ. സ്വ­ന്ത­മാ­യി എ­നി­ക്കു പ­ശു­ക്ക­റ­വ­യി­ല്ല. ‘കാ­യേ­ത് പാസ’ (കാ­യ­സ്ഥ­ത്തെ­രു­വു്) യിൽ ചെ­ന്നു പാൽ വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­ര­ണം, വിൽ­ക്ക­ണം. അതു ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടു വേണം മ­ട­ങ്ങു­വാൻ. വരണോ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു്?”

“ഇല്ല, ഇ­പ്പോ­ഴെ­ങ്ങ­നെ വരും. നീ പോയി വ­ല്ല­തും വെ­ച്ചു­ണ്ണാൻ­നോ­ക്കു്.”

കു­സു­മം സ­മ്മ­തി­ച്ചി­ല്ല: “ആഹാരം എന്റെ ശ്വ­ശ്രു വെ­ച്ചു് ഒ­രു­ക്കി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും. ഇനി ചെ­ന്നു ഉ­ണ്ണു­ക­യേ വേ­ണ്ടു, വ­ലി­യ­ച്ഛാ! അ­തി­നെ­ത്ര നേരം വേണം? വരൂ.”

ഹാ­ജാ­രി നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ലാ­തെ ഒപ്പം ചെ­ന്നു. രണ്ടു പുരകൾ. ഒന്നു കു­റ­ച്ചു വ­ലു­തു്. അതിൽ ക­സു­മ­ത്തി­ന്റെ ശ്വ­ശ്രു താമസം. ചെ­റു­തിൽ രണ്ടു കു­ട്ടി­ക­ളോ­ടൊ­പ്പം കു­സു­മം. അവളും ശ്വ­ശ്രു­വും ത­മ്മിൽ നല്ല സ്വ­ര­ച്ചേർ­ച്ച­യി­ല്ല.

കു­സു­മം അ­വ­ളു­ടെ പു­ര­യിൽ കൊ­ണ്ടു­പോ­യി ഹാ­ജാ­രി­യെ ഇ­രു­ത്തി. മു­റി­യു­ടെ ന­ടു­വിൽ ഒരു മ­ര­ക്ക­ട്ടിൽ. അ­തി­ന്മേൽ ത­ടി­ച്ച ഒരു കോസടി. അതിൽ ഭം­ഗി­യു­ള്ള തുണി വി­രി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. ക­ട്ടി­ലി­ന്നു താഴെ പൂ­ഴി­യി­ട്ടു് അതിൽ ക­ഴി­ഞ്ഞ കൊ­ല്ല­ത്തെ ഉ­രു­ള­ക്കി­ഴ­ങ്ങു­കൾ. ഒരു കോണിൽ ഏ­താ­നും ക­ല­ങ്ങ­ളും ച­ട്ടി­ക­ളും ഒരു വലിയ ഭ­ര­ണി­യും. മു­ള­കൊ­ണ്ടു­ള്ള അഴയിൽ ക­രി­മ്പ­ട­ങ്ങ­ളും പ­ഴ­ന്തു­ണി­കൾ ചേർ­ത്തു നിർ­മ്മി­ച്ച വി­രി­പ്പു­ക­ളും. ഒരു ഇളം തി­ണ്ണ­യിൽ തേ­ച്ചു ക­ഴു­കി­ത്തി­ള­ങ്ങു­ന്ന പി­ച്ച­ള­പ്പാ­ത്ര­ങ്ങൾ. പുര ക­ണ്ടി­ട്ടു് അ­വൾ­ക്കു വീടു വൃ­ത്തി­യാ­ക്കി­വെ­യ്ക്കാ­ന­റി­യാം എന്നു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തോ­ന്നി.

കു­സു­മം ചോ­ദി­ച്ചു: “വെ­റ്റി­ല മു­റു­ക്ക­ണ്ടേ വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന്നു്?”

“തരൂ. എ­ന്നി­ട്ടു് ഉ­ണ്ണാൻ പോകു. നേരം കു­റെ­യാ­യി.”

എ­ന്നാൽ കു­സു­മം ഉ­ണ്ണാൻ യാ­തൊ­രു തി­ര­ക്കും കാ­ട്ടി­യി­ല്ല. ഹാ­ജാ­രി­ക്കു മു­റു­ക്കാൻ കൊ­ടു­ത്തു് അ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ നി­ല­ത്തി­രു­ന്നു നാ­ട്ടു­വർ­ത്ത­മാ­നം തു­ട­ങ്ങി. ഏ­താ­ണ്ടു് അ­ര­മ­ണി­ക്കൂർ ക­ഴി­ഞ്ഞു. അവൾ ഇ­ള­കാ­നു­ള്ള മ­ട്ടി­ല്ല എന്നു കണ്ട ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ക്ഷമ വ­ന്നി­ല്ല. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “മതി, ഇനി പോയി വ­ല്ല­തും ഭ­ക്ഷി­ക്കു. ഞാനും പു­റ­പ്പെ­ടു­ക­യാ­യി. നേ­ര­ത്തെ ചെ­ന്നു പ­ണി­തു­ട­ങ്ങ­ട്ടെ.”

കു­സു­മം പ­റ­ഞ്ഞു: “ദാ പോ­വു­ക­യാ­യി.”

പ­റ­ഞ്ഞ­തു­മാ­ത്രം. പി­ന്നെ­യും ക­ഴി­ഞ്ഞു അ­ര­മ­ണി­ക്കൂർ. എ­ന്നി­ട്ടു­മി­ല്ല പോകാൻ ഭാവം. അ­ച്ഛ­നു­മ­മ്മ­യും മ­രി­ച്ചു. സ­ഹോ­ദ­ര­ന്മാർ, ദ­രി­ദ്ര­യാ­ണെ­ന്നു വെ­ച്ചി­ട്ടോ അ­വ­രു­ടെ ഭാ­ര്യ­മാ­രു­ടെ സ­മ്മ­തം കി­ട്ടാ­ഞ്ഞി­ട്ടോ എന്തോ, ആരും അവളെ കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു പോ­ക­യു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. അവൾ ഒ­ന്നു­ര­ണ്ടു തവണ പോ­കാ­തി­രു­ന്നി­ല്ല. പക്ഷേ, അവിടെ നി­ല്ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. സഹോദര പ­ത്നി­മാ­രു­ടെ പെ­രു­മാ­റ്റം അ­ത്ര­യ്ക്കു വ­ഷ­ളാ­യി­രു­ന്നു.

ഹാ­ജാ­രി­യോ­ടു് കു­സു­മം ഈവക കഥകൾ പറയാൻ തു­ട­ങ്ങി. കു­ട്ടി­ക്കാ­ല­ത്തെ കഥകൾ എ­ടു­ത്തി­ട്ട­പ്പോ­ഴാ­ണു് പ­റ­ഞ്ഞാൽ തീ­രി­ല്ല എന്നു തോ­ന്നി­യ­തു്.

“ഇവിടെ ചീ­ര­യി­ല­യും മ­റ്റും വി­ല­കൊ­ടു­ത്തു­വാ­ങ്ങ­ണം. ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ യു­ഗീ­പാ­സാ­പാ­ട­ത്തു ഞങ്ങൾ പ­യ­റ്റി­ല പൊ­ട്ടി­ക്കാൻ പോ­കാ­റു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു, വ­ലി­യ­ച്ഛാ! ഒ­രു­ത­വ­ണ.” അ­ന്നു് എ­നി­ക്കു വ­യ­സ്സു് ഒൻ­പ­തു്, ഞാനും സാധു കു­മ്പാ­ര­ന്റെ മകൾ ആദരും കൂടി പു­റ­പ്പെ­ട്ടു, പ­യ­റ്റി­ല­ക്കു്. അ­പ്പോ­ഴു­ണ്ടു് ഒരു മ­നു­ഷ്യൻ, എന്റെ വ­ലി­യ­ച്ഛാ, വ­യ­ലി­ലി­രു­ന്നു മൂ­ക്കാ­ത്ത പയർ പൊ­ട്ടി­ച്ചു തി­ന്നു­ന്നു. ഞങ്ങൾ കണ്ടു ക­ണ്ടി­ല്ല എ­ന്നാ­യ­പ്പോ­ഴേ­ക്കും അയാൾ എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു വെ­ച്ചു­കൊ­ടു­ത്താൻ ഒ­രൊ­റ്റ ഓട്ടം. ഞങ്ങൾ ചി­രി­ച്ചു ചി­രി­ച്ചു ബാ­ക്കി­യി­ല്ല എ­ന്നാ­യി­പ്പോ­യി. വയൽ ഞ­ങ്ങ­ടെ വ­ക­യാ­ണെ­ന്നു ധ­രി­ച്ചു­കാ­ണും പാവം.

ഇതും പ­റ­ഞ്ഞു കു­സു­മം വായിൽ തു­ണി­ത്തു­മ്പു തി­രു­കി­ച്ചി­രി­ച്ചു ചി­രി­ച്ചു കു­ഴ­ഞ്ഞു വീ­ണു­പോ­യി എ­ന്ന­ല്ലേ പ­റ­യേ­ണ്ടു. ഇ­വ­ളു­ടെ കു­ട്ടി­ക്കാ­ല­ക­ഥ­കൾ കേ­ട്ടു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നാൽ ഹോ­ട്ട­ലിൽ എ­ത്താൻ­വൈ­കും. പ­ത്മ­യു­ടെ വാ­യ്ത്താ­രി­കൊ­ണ്ടു പൊ­റു­തി കെ­ട്ടു­പോ­കും. അയാൾ എ­ഴു­ന്നേൽ­ക്കാൻ ഭാ­വി­ക്കു­മ്പോ­ഴേ­ക്കു കു­സു­മം ത­ട­ഞ്ഞു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “നിൽ­ക്കു വ­ലി­യ­ച്ഛാ, ഞാ­നൊ­രു കൂ­ട്ടം വ­ലി­യ­ച്ഛ­നെ­ന്നും പ­റ­ഞ്ഞു ശ­രി­യാ­ക്കി­വെ­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടു്. അതു ത­രാ­നാ­ണു ഞാൻ വി­ളി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്ന­തു തന്നെ.”

ഇതും പ­റ­ഞ്ഞു: അവൾ ഒരു പൊ­തി­യ­ഴി­ച്ചു ഒരു കോസടി ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മു­മ്പിൽ നീർ­ത്തി­പ്പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു ചോ­ദി­ച്ചു.

“എ­ങ്ങ­നെ­യി­രി­ക്കു­ന്നു കോസടി?”

“ആഹാ! ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം കു­ട്ടീ!”

കു­സു­മം കോസടി മ­ട­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു് ഇതു നി­വർ­ത്തി­യി­ട്ടു കി­ട­ക്കാം, രാ­ത്രി. വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ഹോ­ട്ട­ലിൽ വെറും പുൽ­പ്പാ­യ വി­രി­ച്ച­ല്ലേ കി­ട­ന്നു­റ­ങ്ങു­ന്ന­തു്? ഒരു കോസടി തു­ന്നി­ത്ത­ര­ണ­മെ­ന്നു ഞാൻ വി­ചാ­രി­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി­യി­ട്ടു വളരെ നാ­ളാ­യി. അ­തു­കൊ­ണ്ടു കു­റേ­ശെ­ക്കു­റേ­ശ്ശെ­യാ­യി തു­ന്നി. പ­ണി­തീർ­ത്തി­ട്ടു നാ­ല­ഞ്ചു­നാ­ളാ­യി.”

ഹാ­ജാ­രി അ­ത്യ­ന്തം പ്ര­സ­ന്ന­നാ­യി. കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ അച്ഛൻ ര­സി­ക­ഘോ­ഷ് അ­യാ­ളു­ടെ സ­മ­വ­യ­സ്ക­നാ­യി­രു­ന്നു. കു­സു­മം സ്വ­ന്തം മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ, ഒരേ ഗ്രാ­മ­ക്കാർ—എ­ന്നു­വെ­ച്ചു് എ­ല്ലാ­വ­രും ചെ­യ്യു­മോ ഇ­ങ്ങ­നെ? ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ എ­ത്ര­യോ പേ­രു­ണ്ടു്.

അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ദീർ­ഘാ­യു­സ്സാ­യി­രി­ക്കു മോളേ. മോ­ള­ല്ലെ­ങ്കിൽ അ­ച്ഛ­നോ­ടു് ഇത്ര സ്നേ­ഹം കാ­ട്ടാൻ തോ­ന്നു­മോ? ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം കോസടി. ഇതു വി­രി­ച്ചു കി­ട­ന്നാൽ ഞാൻ ര­ക്ഷ­പ്പെ­ട്ടു. എ­തി­ര­റ്റ­തു് മോളേ ഭേഷ്, ഭേഷ്!”

കു­സു­മം പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­ലി­യ­ച്ഛാ, മ­ക­ള­ല്ലാ­തെ ആരു ചെ­യ്യു­മെ­ന്ന­ല്ലേ ചോ­ദി­ക്കു­ന്ന­തു്. ഞാൻ ചോ­ദി­ക്കു­ന്ന­തു് അ­ച്ഛ­ന­ല്ലാ­തെ മ­റ്റാ­രു­ണ്ടു് സ്വ­ന്തം ഭ­ക്ഷ­ണ­ത്തി­നു­ള്ള ചോ­റെ­ടു­ത്തു് ആ­രു­മ­റി­യാ­തെ മ­കൾ­ക്കു കൊ­ടു­ക്കാൻ! ശ്രാ­വ­ണ മാ­സ­ത്തി­ലെ തോ­രാ­ത്ത മ­ഴ­യ­ത്തു്…”

ക­ണ്ണിൽ­നി­ന്നു നി­റ­ഞ്ഞൊ­ഴു­കു­വാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ ക­ണ്ണു­നീർ ചേ­ലാ­ഞ്ച­ലം കൊ­ണ്ടു തു­ട­ച്ചു് അവൾ താ­ഴേ­ക്കു നോ­ക്കി­നി­ന്നു. അല്പം ക­ഴി­ഞ്ഞു അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ത­ല­യ്ക്കു മു­ക­ളി­ലി­രി­ക്കു­ന്ന ഭ­ഗ­വാ­ന­റി­യാം വ­ലി­യ­ച്ഛൻ എ­നി­ക്കു വേ­ണ്ടി ചെ­യ്യു­ന്ന­തു്. മ­റ്റാർ­ക്കും അ­റി­യി­ല്ല. വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ, ദേവൻ, ഞാൻ താ­ഴ്‌­ന്ന ജാ­തി­യിൽ പെട്ട ഒരു പെ­ണ്ണു്—എന്റെ അ­വ­സ്ഥ­യ്ക്കു ചേ­രാ­ത്ത­തു പ­റ­യു­ന്ന­തു ഭം­ഗി­യാ­വി­ല്ല, എ­ന്നാ­ലും ഞാൻ പ­റ­യു­ന്നു—എ­നി­ക്കു ത­രു­ന്ന ഓരോ പിടി ചോ­റി­നും അ­ത്ര­യും പൊ­ന്നു് വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു ഭഗവാൻ തരും. ഞാനതു ക­ണ്ടി­ട്ടേ മ­രി­ക്കു­ള്ളു.”

ഇതും പ­റ­ഞ്ഞു: അവൾ ചേ­ലാ­ഞ്ച­ലം ക­ഴു­ത്തിൽ ചു­റ്റി ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ കാൽ­ക്കൽ കു­മ്പി­ട്ടു ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു.

മഴ പൊ­ടി­പാ­റു­ന്ന ഒരു ദിവസം.

ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ മുൻ­വ­ശ­മു­ള്ള മു­റി­യിൽ അനേകം മാ­ന്യർ വന്നു കൂ­ടി­യി­രി­ക്കു­ന്ന­തു് ഹാ­ജാ­രി കണ്ടു. സാ­ധാ­ര­ണ ഇ­ത്ര­യേ­റെ മാ­ന്യ­ന്മാർ ഈ ഹോ­ട്ട­ലിൽ വരിക പ­തി­വി­ല്ല. ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് അ­ത്ഭു­തം തോ­ന്നി.

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി വി­ളി­ച്ചു: “ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കൂർ. ഒ­ന്നി­വി­ട­ത്തോ­ളം വരൂ.”

ഹാ­ജാ­രി മു­റി­യു­ടെ വാ­തിൽ­ക്കൽ ചെ­ന്നു നി­ന്ന­പ്പോൾ മാ­ന്യ­ന്മാ­രിൽ ഒരാൾ ചോ­ദി­ച്ചു: “ഈ അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­ര­നാ­ണു്, ഹാ­ജാ­രി?”

ബേചു പ­റ­ഞ്ഞു: “അതെ ബാബു, ഇയാൾ തന്നെ.”

ബാബു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­യാ­ളെ­പ്പ­റ്റി­ത്ത­ന്നെ ഞങ്ങൾ കേ­ട്ടി­രി­ക്കു­ന്ന­തും. ഠാ­ക്കൂർ ഇ­ന്നു്, ഈ മഴ പൊ­ടി­പാ­റു­ന്ന സമയം ഞ­ങ്ങ­ളെ വേ­ണ്ട­പോ­ലെ മാംസ പു­ലാ­വ് ച­മ­ച്ചു് ഊട്ടി തൃ­പ്തി­പ്പെ­ടു­ത്ത­ണം, എ­ങ്ങി­നെ? നി­ങ്ങൾ­ക്കും അതിനു വേണ്ട ദേ­ഹ­ണ്ണ­ക്കൂ­ലി എ­ന്തു­വേ­ണ­മെ­ന്നാ­ല­തു് ഞങ്ങൾ പ്ര­ത്യേ­കം തരാം. എ­ന്നാൽ പോരേ?”

ബേചു പ­റ­ഞ്ഞു: “പ്ര­ത്യേ­കം കൂലി കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്തി­നു ബാബു! നി­ങ്ങ­ളു­ടെ­യൊ­ക്കെ ആ­ശീർ­വാ­ദം­കൊ­ണ്ടു് എന്റെ ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ പേർ ദൂ­ര­ദി­ക്കി­ലു­ള്ള­വർ­ക്കു­പോ­ലും അ­റി­യാം. അയാൾ എന്റെ തന്നെ അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­രൻ. അ­യാൾ­ക്കു് ഒ­ന്നും കൊ­ടു­ക്ക­ണ്ട. ബാ­ബു­മാർ എന്തു ക­ല്പി­ക്കു­ന്നു­വോ അതു ചെ­യ്തു തരും.”

പി­ന്നെ വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യെ വി­ളി­ച്ചു, ബേചു.

അ­വ­ളോ­ടു് ബേചു വ­ല്ല­തും പ­റ­യു­ന്ന­തി­നു മു­മ്പാ­യി­ത്ത­ന്നെ ബാ­ബു­മാ­രിൽ ഒരാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “പെ­ണ്ണേ, ഈ മ­ഴ­യ­ത്തു് ഞ­ങ്ങൾ­ക്കു് നല്ല ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം ചായ ഉ­ണ്ടാ­ക്കി­ത്ത­രൂ. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ എ­വി­ടെ­നി­ന്നെ­ങ്കി­ലും വ­രു­ത്തി­ച്ചു ത­ന്നാ­ലും മതി. കേ­ട്ടി­ല്ലേ, ച­ക്ക­ത്തി മശായി! നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ ഖ്യാ­തി ദൂ­ര­ദൂ­രം പ­ര­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടു് എന്നു പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ലേ നി­ങ്ങൾ? അതു് ഇ­ല്ലാ­ത്ത­ത­ല്ല. ഞങ്ങൾ ഇ­ന്നു് നാ­യാ­ട്ടി­നി­റ­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ എന്റെ വകയിൽ പെട്ട ഒരു ഏട്ടൻ പ്ര­ത്യേ­കം പ­റ­യു­ക­യു­ണ്ടാ­യി. ‘റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടി­ലേ­ക്കു് അല്ലേ? ഷി­ക്കാ­റി­ന്നു്? തി­രി­ച്ചു­പോ­രു­മ്പോൾ റെയിൽ ബ­സാ­റി­ലെ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റി­ന്റെ കൈ­കൊ­ണ്ടു് ഇ­റ­ച്ചി പാകം ചെ­യ്യി­ച്ചു് അ­തി­ന്റെ രുചി ഒ­ന്ന­റി­ഞ്ഞി­ട്ടു­പോ­ന്നോ­ളൂ’. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഇന്നു പ­ക­ല­ത്ര­യും ച­തു­പ്പു­നി­ല­ങ്ങ­ളിൽ പക്ഷി നാ­യാ­ട്ടി­നെ­ന്നും പ­റ­ഞ്ഞു് അ­ല­ഞ്ഞു ന­ട­ന്നു തി­രി­ച്ചു­പോ­ന്ന സമയം വി­ചാ­രി­ച്ചു—മ­ട­ക്ക­വ­ണ്ടി രാ­ത്രി പ­ത്തു­മ­ണി­ക്കേ­യു­ള്ളു. നല്ല ചൂ­ടോ­ടെ കു­റ­ച്ചു ഇ­റ­ച്ചി തി­ന്നി­ട്ടു പോ­വു­ക­ത­ന്നെ. കൂലി വേ­ണ്ടെ­ന്നു­വെ­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്തി­നു ച­ക്ക­ത്തി മശായ് ! അയാൾ ഞ­ങ്ങൾ­ക്കു പാകം ചെ­യ്തു­ത­ര­ട്ടെ. ഞങ്ങൾ അയാളെ വേ­ണ്ട­പോ­ലെ തൃ­പ്തി­പ്പെ­ടു­ത്തി­യി­ട്ടേ പോ­ക­യു­ള്ളു. അ­തി­നു­വേ­ണ്ടി­ത്ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ ഇവിടെ ക­യ­റി­യ­തു്.”

ഈ വർ­ത്ത­മാ­നം കേ­ട്ടി­ട്ടു­ണ്ടാ­യ സ­ന്തോ­ഷ­ത്തെ­ക്കാൾ ഏറെ ഹാ­ജാ­രി­യെ സ­ന്തോ­ഷി­പ്പി­ച്ച­തു് ച­ക്ക­ത്തി സ്വ­ന്തം കാ­താ­ലെ അ­തൊ­ക്കെ കേ­ട്ടു­വെ­ന്നു് ഓർ­ത്തി­ട്ടാ­ണു്. തന്റെ ജോ­ലി­ക്ക­യ­റ്റ­ത്തി­നു് ഇതു വ­ഴി­വെ­ച്ചേ­ക്കാം. മു­ത­ലാ­ള­ന്റെ ക­ണ്ണിൽ ‘നല്ല പിള്ള’യായാൽ എ­ന്തു­ത­ന്നെ സം­ഭ­വി­ച്ചു­കൂ­ടാ? സ­ന്തോ­ഷാ­ധി­ക്യം കാരണം അയാൾ ഒ­രു­കാ­ര്യം തീരെ ശ്ര­ദ്ധി­ച്ചി­ല്ല. വേ­ല­ക്കാ­രി പത്മ അയാളെ പ്ര­ശം­സി­ക്കു­ന്ന­തു കേ­ട്ടു് മ­റു­വ­ശ­ത്തു് അ­സൂ­യ­കൊ­ണ്ടു ക­ത്തി­ക്ക­രി­യു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു.

ബാ­ബു­മാർ എല്ലാ ഭാ­ര­വും ഹോ­ട്ടൽ­ക്കാ­ര­നെ ഏ­ല്പി­ച്ചു മി­ണ്ടാ­തി­രു­ന്നി­ല്ല. അവർ പു­ലാ­വി­നു വേണ്ട സാ­മ­ഗ്രി­കൾ സ്വയം വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ടു­ത്തു. ഹാ­ജാ­രി റാ­ക്കൂ­റി­നു് ഇ­റ­ച്ചി പാകം ചെ­യ്യാൻ ഒരു പ്ര­ത്യേ­ക വിധി അ­റി­യാം. മാം­സ­ത്തിൽ വെ­ള്ളം ഒ­ട്ടും ചേർ­ക്കാ­തെ നേ­പാ­ളി പ­ദ്ധ­തി­യ­നു­സ­രി­ച്ചു് പാകം ചെ­യ്യാ­നു­ള്ള ഈ വിധി അയാൾ നേ­പാ­ളിൽ വളരെ നാൾ താ­മ­സി­ച്ചു തി­രി­ച്ചു­വ­ന്ന ഡോ­ക്ടർ ശി­വ­ച­രൺ ഗാം­ഗു­ലി­യു­ടെ പ­ത്നി­യിൽ നി­ന്നു് കു­റെ­നാൾ മു­മ്പു­ത­ന്നെ വ­ശ­മാ­ക്കി­വെ­ച്ചി­രു­ന്ന­താ­ണു്. എ­ന്നാൽ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ നി­ത്യ­മു­ള്ള ആ­ഹാ­ര­വ­സ്തു­ക്ക­ളു­ടെ പ­ട്ടി­ക­യിൽ മാം­സ­ത്തി­നു് ഒരു ദി­വ­സ­വും സ്ഥാ­ന­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. എ­ങ്കി­ലും പ­തി­വു­ശാ­പ്പാ­ടു­കാ­രു­ടെ പ്രീ­തി­ക്കു­വേ­ണ്ടി മാ­സ­ത്തിൽ ഒ­രു­ത­വ­ണ അ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ര­ണ്ടു­ത­വ­ണ ഇ­റ­ച്ചി കൊ­ടു­ക്കു­ന്നു­ണ്ടു് എ­ന്നാ­ണു വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്. എ­ന്നാൽ അതു പാകം ചെ­യ്യു­ന്ന­തിൽ വി­ശേ­ഷാൽ പാടവം പ്ര­ദർ­ശി­പ്പി­ക്കു­വാൻ പോയാൽ പ­ന്തി­യാ­വി­ല്ല. ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ഉ­ത്സാ­ഹ­വും തോ­ന്നാ­റി­ല്ല എന്നു വെ­ച്ചോ­ളൂ. നല്ല ശ്രോ­താ­ക്ക­ളി­ല്ലെ­ങ്കിൽ നല്ല ഗാ­യ­കർ­ക്കു് ന­ന്നാ­യി പാ­ടു­വാൻ തോ­ന്നാ­റു­ണ്ടോ? അ­തു­പോ­ലെ.

ഹാ­ജാ­രി ഉ­റ­പ്പി­ച്ചു—വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യ്ക്കു് തന്നെ ക­ണ്ണെ­ടു­ത്തു ക­ണ്ടു­കൂ­ടാ. ഇ­ന്നു് ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­യി തന്റെ കൈ­പു­ണ്യം ഒന്നു കാ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ത്തു് സ­ക­ല­പേ­രിൽ നി­ന്നും അ­ഭി­ന­ന്ദ­നം നേടി വേ­ല­ക്കാ­രി­ക്കു കാ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ക്കും. താൻ അവൾ വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്ന­ത്ര അ­ല്പ­ന­ല്ല. താനും മ­നു­ഷ്യ­നാ­ണു്. എ­ത്ര­യോ വലിയ മ­നു­ഷ്യൻ.

ഒ­രു­ക്കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ക്കാൻ പ­റ്റി­യ ഒരു സഹായി ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ദേ­ഹ­ണ്ണം വേ­ണ്ട­പോ­ലെ­യാ­വി­ല്ല. വേ­ല­ക്കാ­രി പത്മ സ­ഹാ­യി­ക്ക­യു­ണ്ടാ­വി­ല്ല. അതു പണ്ടേ അ­റി­യാ­വു­ന്ന കാ­ര്യ­മാ­ണു്. ഹോ­ട്ട­ലിൽ മ­റ്റൊ­രു ഒ­റീ­സ്സാ­ക്കാ­രൻ ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നു­ണ്ടു് അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­ര­നാ­യി­ട്ടു്. അ­യാ­ളോ­ടും സ­ഹാ­യി­ക്കു­വാൻ പ­റ­യു­ന്ന­തി­നു നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ല. കാരണം അ­യാ­ളാ­ണു് ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പതിവു ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യേ­ണ്ടു­ന്ന­വൻ.

കു­സു­മ­ത്തെ കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നാ­ലോ എ­ന്നു് ഒ­രി­ക്കൽ ആ­ലോ­ചി­ച്ചു.

അ­ടു­ത്ത നി­മി­ഷം തന്നെ അതു വേ­ണ്ടെ­ന്നു­വെ­ച്ചു. ആളുകൾ തോ­ന്നി­യ­തു പറയാൻ തു­ട­ങ്ങും. പത്മ ക­റി­ക്ക­ത്തി­കൊ­ണ്ടു് അ­രി­ഞ്ഞി­ടും. പോ­ട്ടെ, ത­ന്നെ­ക്കൊ­ണ്ടു് ആ­കാ­വു­ന്ന­വ­ണ്ണം ചെ­യ്യു­ക­ത­ന്നെ.

സ­മ­യ­മാ­യി. ഹാ­ജാ­രി ബ­സാ­റിൽ­നി­ന്നു വാ­ങ്ങി­യ പ­ച്ച­ക്ക­റി­ക­ളും മാം­സ­വും സ്വയം നു­റു­ക്കി ക­റി­ക്കു പാ­ക­മാ­ക്കി അ­ടു­പ്പ­ത്തി­ട്ടു. എ­ന്തൊ­രു പൊ­രി­ഞ്ഞ മഴ! ഹി­മാ­ല­യം പി­ളർ­ന്നെ­ത്തി­യ­പോ­ലെ, വിറകു ന­ന­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു. അയാൾ ഇ­റ­ച്ചി ക­രി­യ­ടു­പ്പി­ല­ല്ല പാകം ചെ­യ്യാൻ ഭാവം. അ­യാ­ളു­ടെ പ്ര­ത്യേ­ക ത­ര­ത്തി­ലു­ള്ള മാം­സ­പാ­ക­ത്തി­നു് ക­രി­യ­ടു­പ്പു പ­റ്റി­ല്ല.

എ­ല്ലാം വെ­ച്ചു പാ­ക­പ്പെ­ടു­ത്തി­യെ­ടു­ത്തു ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോ­ഴേ­ക്കു് മണി ര­ണ്ടു്. അ­തി­നു­ശേ­ഷം ബാ­ബു­മാർ ഉ­ണ്ണാ­നി­രു­ന്നു. മാംസം വി­ള­മ്പു­ന്ന­തി­നു് എ­ത്ര­യോ മു­മ്പു­ത­ന്നെ ആ­ചാ­ര്യ­നാ­യ ഒരു ശി­ല്പി­യു­ടെ ആ­ത്മ­വി­ശ്വാ­സ­ത്തോ­ടും ഗർ­വോ­ടു­മൊ­പ്പം ഹാ­ജാ­രി­ക്കു സ്വയം അ­റി­യാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞു. ഇന്നു പാകം ചെ­യ്തെ­ടു­ത്ത മാംസ ഭ­ക്ഷ­ണം ഇ­വർ­ക്കു് തൃ­പ്തി­ക­ര­മാ­കാ­തെ വ­രി­ല്ല. സം­ഭ­വി­ച്ച­തും അ­തു­ത­ന്നെ.

ബാ­ബു­മാർ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യെ വി­ളി­ച്ചു മു­മ്പിൽ നി­റു­ത്തി ഹാ­ജാ­രി റാ­ക്കു­റി­നെ പു­ക­ഴ്ത്തി­പ്പ­റ­ഞ്ഞ വാ­ച­ക­ങ്ങൾ കേ­ട്ടു് ബേചു ച­ക്ക­ത്തി വ­ല്ലാ­തെ പ­രു­ങ്ങി­യ നി­ല­യി­ലാ­യി­പ്പോ­യി. വേ­ല­ക്കാ­രെ താ­ഴ്ത്തി­പ്പ­റ­യു­ന്ന­തി­ലാ­ണു് മു­ത­ലാ­ള­ന്മാർ­ക്കു് സൗ­ക­ര്യം. പൊ­ക്കി­പ്പ­റ­ഞ്ഞാൽ ത­ല­യിൽ­ക്ക­യ­റും.

പു­റ­പ്പെ­ട്ട സമയം ബാ­ബു­മാ­രിൽ ഒരാൾ ഹാ­ജാ­രി­യെ വേറെ വി­ളി­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ­ക്കു് ഇവിടെ എ­ന്തു­കി­ട്ടു­ന്നു­ണ്ടു് ഠാ­ക്കുർ”

“ഒൻപതു രൂ­പ­യും ചെ­ല­വും.”

“ഇതാ രണ്ടു രൂപ ഞാൻ നി­ങ്ങൾ­ക്കു സ­മ്മാ­ന­മാ­യി ത­ന്നി­രി­ക്കു­ന്നു. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ദേ­ഹ­ണ്ണം അ­തി­വി­ശേ­ഷം തന്നെ. ഇനി ഈ വ­ഴി­ക്കു വ­രു­മ്പോൾ നി­ങ്ങൾ തന്നെ വേണം ഞ­ങ്ങൾ­ക്കു പാകം ചെ­യ്തു­ത­രാൻ.”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു പ­ര­മ­സ­ന്തോ­ഷ­മാ­യി. വ­ല്ല­തും സ­മ്മാ­നം കി­ട്ടും എന്നു അ­യാൾ­ക്കു­റ­പ്പു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്നാൽ ഇത്ര വി­ചാ­രി­ച്ചി­രു­ന്നി­ല്ല. ര­ണ്ടു­രൂ­പ!

പോ­കു­ന്ന സമയം ബാ­ബു­മാർ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യോ­ടു് ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ പാ­ച­ക­ക­ല­യെ ഒ­ന്നു­കൂ­ടി പു­ക­ഴ്ത്തി­പ്പ­റ­യാൻ വി­ട്ടു­പോ­യി­ല്ല: “ഒ­രി­ക്കൽ കൂടി അ­ടു­ത്തു­ത­ന്നെ നാ­യാ­ട്ടി­നു് ഈ വ­ഴി­ക്കു വ­രു­ന്നു­ണ്ടു്. ആ സമയം ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കുർ പാകം ചെ­യ്തു­കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന മാംസം ഭ­ക്ഷി­ക്കാ­തെ പോ­വി­ല്ല. ച­ക്ക­ത്തി മ­ശാ­യി­യു­ടെ ഹോ­ട്ടൽ കൊ­ള്ളാം. ത­ങ്ങൾ­ക്കു നന്നെ പി­ടി­ച്ചു…”

ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി അ­തി­വി­ന­യ­ത്തോ­ടെ അ­റി­യി­ച്ചു: “ബാ­ബു­മാർ നല്ല അ­ന്ത­സ്സു­ള്ള­വർ, എ­ല്ലാം കാണാൻ ക­ഴി­യു­ന്ന­വർ, എ­ല്ലാം അ­റി­യാൻ ക­ഴി­വു­ള്ള­വർ. ഈ റാ­ണാ­ഘാ­ട് റെയിൽ ബ­സാ­റിൽ എ­ത്ര­യോ ഹോ­ട്ട­ലു­കൾ ഉ­ണ്ടു്. എ­ന്നാൽ നി­ങ്ങ­ളെ­പ്പോ­ലു­ള്ള­വർ വ­രു­മ്പോൾ എ­ല്ലാ­വ­രും ഈ സാ­ധു­വി­ന്റെ കു­ടി­ലി­നെ­യാ­ണു പാ­ദ­ധൂ­ളി­കൊ­ണ്ടു് പ­വി­ത്ര­മാ­ക്കാ­റു­ള്ള­തു്. അ­തു­കൊ­ണ്ടു്, എ­പ്പോൾ വേ­ണ­മെ­ന്നു വെ­ച്ചാ­ലും വരൂ. നേ­ര­ത്തെ ഒരു ക­ത്തി­ടു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ ന­ന്നാ­യി­രി­ക്കും. സ­ക­ല­തും നി­ങ്ങൾ­ക്കു­വേ­ണ്ടി ഒ­രു­ക്കി വെ­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും. കൽ­ക്ക­ത്ത­യിൽ ചെ­ല്ലു­മ്പോൾ ത­ങ്ങൾ­ക്കു വേ­ണ്ട­പ്പെ­ട്ട­വ­രോ­ടു് ഒന്നു പ­റ­ഞ്ഞു വെ­ച്ചാൽ ത­ര­ക്കേ­ടി­ല്ല. ഈ ദി­ക്കി­ലേ­ക്കു വ­രു­മ്പോൾ അ­വർ­ക്കും ഇ­വി­ടെ­ക്ക­യ­റാ­മ­ല്ലോ. ബാബു—അ­പ്പോൾ ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­ര­നു കൊ­ടു­ക്കാ­മെ­ന്നു പറഞ്ഞ കൂലി… ഹേ… ഹേ…”

“എ­ന്തു­വേ­ണം?”

“ഒരു നേ­ര­ത്തേ­ക്കു് എട്ടണ വെ­ച്ചു­കൊ­ടു­ക്കു ബാബു.” ബാ­ബു­മാർ എട്ടണ കൂടി ബേ­ചു­വി­ന്റെ ക­യ്യിൽ വെ­ച്ചു­കൊ­ടു­ത്തു് പു­റ­ത്തേ­ക്കി­റ­ങ്ങി. ബേചു ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കൂ­റി­നെ വി­ളി­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഠാ­ക്കൂർ, ഇനി ഇന്നു പു­റ­ത്തേ­ക്കെ­ങ്ങും പോ­ക­ണ്ട. നേരം പോയി. കു­റ­ച്ചു ക­ഴി­യു­മ്പോ­ഴേ­ക്കു് അ­ടു­പ്പിൽ തീ­കൂ­ട്ട­ണം. പത്മ എവിടെ?”

“പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി കി­ണ്ണ­ങ്ങ­ളും പാ­ത്ര­ങ്ങ­ളും എ­ടു­ത്തു­വെ­ക്കു­ന്നു. വി­ളി­ക്ക­ണോ?”

വേ­ല­ക്കാ­രി പത്മ ഇന്നു മുഖം വീർ­പ്പി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടാ­ണു ന­ട­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കി­യി­രി­ക്കു­ന്നു. ഇ­ന്നു് ഹോ­ട്ട­ലിൽ വെ­ച്ചു് ബാ­ബു­മാർ, എ­ല്ലാ­വ­രു­ടേ­യും മു­മ്പിൽ നിർ­ത്തി­ക്കൊ­ണ്ട­ല്ലേ തന്നെ പ്ര­ശം­സി­ച്ച­തു്. എ­ങ്ങ­നെ തോ­ന്നും അ­വൾ­ക്കു് മ­ന­സ്സി­നൊ­രു സുഖം? പ­ത്മ­യെ തൃ­പ്തി­പ്പെ­ടു­ത്തു­വാൻ ഇന്നു ഹാ­ജാ­രി അ­വ­ളു­ടെ കി­ണ്ണ­ത്തിൽ പ­തി­വി­ലേ­റെ ചോറും ക­റി­യും ഇ­റ­ച്ചി­യും വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ക്ക­യു­ണ്ടാ­യി. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് പ­ത്മ­യു­ടെ മു­ഖ­ത്തു് ലേ­ശ­മെ­ങ്കി­ലും പ്ര­സ­ന്ന­ത വ­ന്ന­താ­യി ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തോ­ന്നി­യി­ല്ല എ­ന്ന­ല്ല. മുഖം പ­ഴ­യ­പ­ടി വീർ­ത്തു കെ­ട്ടി­ത്ത­ന്നെ­യി­രു­ന്നു.

കി­ണ്ണം എ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു് പത്മ ചോ­ദി­ച്ചു: “ഇ­റ­ച്ചി കു­റ­ച്ചു­കൂ­ടി­യു­ണ്ടാ­വി­ല്ലേ ഠാ­ക്കുർ?” ചോ­ദ്യ­ത്തോ­ടൊ­പ്പം തന്നെ അവൾ ഇ­റ­ച്ചി­പ്പാ­ത്ര­ത്തി­ലേ­ക്കു നോ­ക്കി. ഇത്ര വി­ശേ­ഷ­പ്പെ­ട്ട ഇ­റ­ച്ചി­ക്ക­റി ലേശം കു­സു­മ­ത്തി­നു കൊ­ടു­ക്ക­ണം (കു­സു­മം വി­ധ­വ­യാ­ണെ­ങ്കി­ലും ബ്രാ­ഹ്മ­ണി­യ­ല്ലാ­ത്ത­തി­നാൽ മ­ത്സ്യ­മാം­സാ­ദി­കൾ ഭ­ക്ഷി­ക്കാൻ വി­രോ­ധ­മി­ല്ല) എന്നു വെ­ച്ചു് ഹാ­ജാ­രി പാ­ത്ര­ത്തിൽ കു­റ­ച്ചി­റ­ച്ചി ബാ­ക്കി വെ­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. അതവൾ ക­ണ്ടു­പി­ടി­ച്ചു. ക­ണ്ടെ­ന്നു മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കി­യ ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ലേ­ശ­മു­ണ്ടാ­വും.”

“അതിനി എന്തു ചെ­യ്യാ­നാ­ണു്? എ­നി­ക്കു ത­ന്നേ­ക്കു. ഇ­ന്നു് എന്റെ ഭ­ഗി­നീ­പ­തി വരും. നി­ങ്ങൾ മാംസം തി­ന്നി­ല്ല­ല്ലോ.”

കു­സു­മ­ത്തി­നു കൊ­ടു­ക്കാൻ വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന മാംസം പ­ത്മ­യ്ക്കു കൊ­ടു­ക്കു­ക, എ­ന്താ­യാ­ലും മുഖം തെ­ളി­യാ­ത്ത ഒരു അ­വ­ല­ക്ഷ­ണ­ത്തി­നു് ഹാ­ജാ­രി മാംസം തി­ന്നാ­ത്ത­വ­നൊ­ന്നു­മ­ല്ല. എ­ന്നാൽ ഹോ­ട്ട­ലിൽ മാംസം പാകം ചെ­യ്യു­ന്ന ദിവസം തന്റെ പങ്കു നീ­ക്കി­വെ­ച്ചു് കു­സു­മ­ത്തി­നു കൊ­ടു­ക്ക­യാ­ണു് അയാൾ പ­തി­വു്. പ­ത്മ­യ്ക്കു് ഇ­ത­റി­യാം. അ­റി­ഞ്ഞു­കൊ­ണ്ടു ത­ന്നെ­യാ­ണു് തന്റെ മ­ന­സ്സിൽ കു­ത്തി മു­റി­വേ­ല്പി­ച്ചു പകരം വീ­ട്ടാൻ അവൾ ഇതു പ­റ­ഞ്ഞ­തെ­ന്നും ഹാ­ജാ­രി അ­റി­യാ­ത്ത­ത­ല്ല.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ­ക്കു ത­ന്ന­ല്ലോ പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി, പാ­ത്ര­ത്തിൽ ലേശം കാണും, അ­തു­കൊ­ണ്ടെ­ന്താ­കും?”

“എ­ന്താ­ണാ­വു­ക­യെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­തു നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ചെ­വി­യോ­ള­മെ­ത്തി­യി­ല്ലെ­ന്നു­ണ്ടോ? ഭ­ഗി­നീ­പ­തി വ­രു­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­തു കേ­ട്ടി­ല്ല? ത­ന്ന­തു­കൊ­ണ്ടു് എന്തു കാ­ട്ടാ­നാ­ണു്? അ­തു­കൂ­ടി തരു.”

ഹാ­ജാ­രി ധർ­മ്മ­സ­ങ്ക­ട­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാൻ കു­റ­ച്ചു് എ­ടു­ത്തു­വെ­ച്ച­താ­ണു്. എ­നി­ക്കു് അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ആ­വ­ശ്യ­മു­ണ്ടു്.”

പത്മ പി­ണ­ങ്ങി­ച്ചൊ­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു ഗൂ­ഢാർ­ത്ഥം ധ്വ­നി­ക്കു­ന്ന സ്വ­ര­ത്തിൽ ചോ­ദി­ച്ചു. “എ­ന്താ­ണു­പോ­ലും ആ­വ­ശ്യം? നി­ങ്ങൾ മാംസം തി­ന്നി­ല്ല. പി­ന്നെ­യാർ­ക്കു കൊ­ടു­ക്കാൻ?”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­തൊ­ക്കെ­യു­ണ്ടു്. ഒരാൾ ചോ­ദി­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടു്.”

“ഏ­തൊ­രാൾ?”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­തൊ­ക്കെ­യു­ണ്ടു്. നി­ങ്ങൾ അ­റി­യി­ല്ല.”

വേ­ല­ക്കാ­രി പത്മ കി­ണ്ണം താഴെ വെ­ച്ചു് ക­യ്യി­ള­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­ല്ലി­ല്ലാ എ­നി­ക്ക­റി­യി­ല്ല. അയ്യോ എ­ങ്ങി­നെ­യ­റി­യാ­നാ­ണു്? എ­നി­ക്ക­തു് അ­റി­യേ­ണ്ട ആ­വ­ശ്യ­വു­മി­ല്ല. ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ സാ­ധ­ന­ങ്ങൾ നി­ങ്ങൾ ക­ണ്ട­വർ­ക്കു കൊ­ടു­ക്കാൻ പാ­ടി­ല്ല. ഇതു ഞാൻ നി­ങ്ങ­ളോ­ടു് ഇ­ന്നും ഇ­ന്ന­ലെ­യു­മൊ­ന്നു­മ­ല്ല പറയാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ­തു്. ശരി, വേണ്ട, നി­ങ്ങൾ എ­നി­ക്കു തരണ്ട, ച­ക്ക­ത്തി മ­ശാ­യി­യു­ടെ സ്യാ­ല­നും വ­രു­ന്നു­ണ്ടു് ഇന്നു കൽ­ക്ക­ത്ത­യിൽ നി­ന്നു്. അ­യാൾ­ക്കു് മാംസം വേ­റെ­യെ­ടു­ത്തു­വെ­ക്കു്. വൈ­കു­ന്നേ­രം വന്നു ഭ­ക്ഷി­ച്ചു­കൊ­ള്ളും. എ­നി­ക്ക­ല്ലേ തരാൻ വ­യ്യാ­തെ­യു­ള്ളു, അയാൾ ഹോ­ട്ട­ലു­ട­മ­സ്ഥ­ന്റെ സ്വ­ന്തം ആൾ. അ­യാൾ­ക്കു കൊ­ടു­ക്കു.”

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഈ സ്യാ­ല­നെ ഹാ­ജാ­രി എ­ത്ര­യോ തവണ കണ്ടു ക­ഴി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു. മാസം പ­ത്തു­ദി­വ­സ­മെ­ങ്കി­ലും സ­ഹോ­ദ­രീ ഭർ­ത്താ­വി­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ വന്നു പാ­ടു­കി­ട­ക്കും. വീ­തി­യു­ള്ള കരയൻ ദോ­ത്തി­യു­ടു­ത്തു് മുടി നടുവേ വ­ക­ഞ്ഞു­വെ­ച്ചു് ഹോ­ട്ട­ലിൽ­ക്ക­ട­ന്നു­വ­ന്നു് വേ­ല­ക്കാ­രേ­യും അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­രേ­യും ത­ട്ടി­ക്കേ­റും, അ­വ­രോ­ടു യ­ജ­മാ­ന­ത്തം കാ­ട്ടും, ക­ണ്ണു­രു­ട്ടും, അ­പ­മാ­നി­ക്കും താ­നാ­ണു് ഹോ­ട്ട­ലു­ട­മ­സ്ഥ­നെ­ന്നു തോ­ന്നും മട്ടു ക­ണ്ടാൽ.

തന്റെ ഗ്രാ­മ­ക്കാ­രി, ദ­രി­ദ്ര­യാ­യ കു­സു­മം അ­വൾ­ക്കു് നി­ത്യ­വും ന­ല്ല­താ­യാ­ലും ചീ­ത്ത­യാ­യാ­ലും വ­ല്ല­തും തി­ന്നു­വാൻ കി­ട്ടു­ക. അ­തു­പോ­യി­ട്ടു് പ­ല­പ്പോ­ഴും പ­ശി­മാ­റ്റാൻ തന്നെ ത­ര­പ്പെ­ടാ­റി­ല്ല. അ­വൾ­ക്കാ­യി ക­രു­തി­വെ­ച്ച വി­ശി­ഷ്ട­മാ­യ മാം­സ­ഭോ­ജ്യം ഒ­ടു­വിൽ ധൂർ­ത്ത­നും ദു­ര­ഹ­ങ്കാ­രി­യു­മാ­യ സ്യാ­ല­നെ തീ­റ്റേ­ണ്ട­താ­യി വരിക—ഈ പ്ര­സ്താ­വം ഹാ­ജാ­രി­ക്കും തീരെ പി­ടി­ച്ചി­ല്ല. എ­ന്നാൽ അയാൾ ശു­ദ്ധ­ഗ­തി­ക്കാ­ര­നാ­യ ഒരു മ­നു­ഷ്യൻ—കൂ­ട്ട­ത്തിൽ അല്പം ഭയവും. ഹോ­ട്ട­ലി­ന്നു­ട­യ­വൻ അ­വ­ന്റെ മുതൽ അ­നു­ഭ­വി­ക്കു­വാൻ ആ­ഗ്ര­ഹി­ക്ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ എ­ങ്ങ­നെ നി­ഷേ­ധി­ക്കു­വാ­നാ­വും. നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ലാ­തെ ഹാ­ജാ­രി പ­ത്മ­യു­ടെ മു­മ്പിൽ വെ­ച്ചു­ത­ന്നെ വലിയ ചെ­മ്പു­ത­ളി­ക­യി­ലേ­ക്കു് ചെ­മ്പു­ക­ല­ത്തി­ലെ മാംസം പ­കർ­ന്നു് അ­ടു­ക്ക­ള­യി­ലെ ചു­വ­ര­ല­മാ­രി­യിൽ അ­ട­ച്ചു­വെ­ച്ചു.

കു­റ­ച്ചു സ­മ­യ­മു­ണ്ടു്. ഹാ­ജാ­രി ആ സമയം കൊ­ണ്ടു് ന­ദീ­തീ­ര­ത്തു് ഒന്നു ന­ട­ന്നി­ട്ടു വ­രാ­മെ­ന്നു വെ­ച്ചു് പു­റ­ത്തേ­ക്കി­റ­ങ്ങി. ഇ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു് ആ­ത്മ­വി­ശ്വാ­സം അ­ധി­ക­രി­ച്ച ദി­വ­സ­മാ­ണു്. രണ്ടു കാ­ര്യം ഇ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു ബോ­ധ്യ­മാ­യി. ഒ­ന്നു് നല്ല ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യാൻ താൻ മ­റ­ന്നി­ട്ടി­ല്ല. കൽ­ക്ക­ത്ത­ക്കാ­രാ­യ ബാ­ബു­മാർ പോലും അ­യാ­ളു­ടെ പാചക വി­ദ്യ­യെ പ്ര­ശം­സി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. ര­ണ്ടു്, പ­ര­ന്റെ കീഴിൽ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കു­ന്ന­വ­ന്നു ദയയും സ­ഹ­താ­പ­വും നി­ഷി­ദ്ധ­മാ­ണു്. ഇ­ന്നു് ഇത്ര സ്വാ­ദോ­ടെ വെ­ച്ചു വി­ള­മ്പി­യ മാം­സ­ക്ക­റി കു­സു­മ­ത്തി­നു രു­ചി­ച്ചു­നോ­ക്കു­വാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. ത­നി­ക്കു ക­ണ്ണെ­ടു­ത്തു കാണാൻ വ­യ്യാ­ത്ത ഒ­രു­വ­നെ അതു തീ­റ്റേ­ണ്ടി­വ­ന്നു. അ­ന്നു് കു­സു­മം പ­ഴ­ന്തു­ണി­കൾ തു­ന്നി­ത്ത­ച്ചു­ണ്ടാ­ക്കി­യ പ­ടു­ക്ക കൊ­ടു­ത്ത­തു­മു­തൽ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് അ­വ­ളോ­ടു് ഒ­രു­ത­രം അ­ത്ഭു­താ­വ­ഹ­മാ­യ സ്നേ­ഹം തോ­ന്നു­വാൻ തു­ട­ങ്ങി­യി­രു­ന്നു.

പ്രാ­യം കൊ­ണ്ടു നോ­ക്കി­യാൽ മ­ക­ളു­ടെ പ്രാ­യ­മേ അ­വൾ­ക്കു­ള്ളു, മ­കൾ­ക്കു തു­ല്യം പെ­രു­മാ­റു­ക­യും ചെ­യ്യു­ന്നു. ഇന്നു ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ക­യ്യിൽ പ­ണ­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ പി­തൃ­സ്നേ­ഹം എ­ങ്ങി­നെ­യാ­ണു പ്ര­ദർ­ശി­പ്പി­ക്കേ­ണ്ട­തെ­ന്നു് അയാൾ കാ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ക്കു­മാ­യി­രു­ന്നു. മ­റ്റെ­ന്തെ­ങ്കി­ലും വസ്തു കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു പോ­യി­ട്ടു് താൻ ദേ­ഹ­ണ്ണി­ച്ചു­ണ്ടാ­ക്കി­യ മാംസം പോലും കൊ­ടു­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല.

കു­ട്ടി­ക്കാ­ല­ത്തെ ഒരു സംഭവം ഹാ­ജാ­രി ഓർ­ത്തു. അ­യാ­ളു­ടെ അമ്മ ഗംഗാ സാ­ഗ­റി­ലേ­ക്കു പോകാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ടു അ­ടു­ത്തു­ള്ള മ­റ്റ­നേ­കം വൃ­ദ്ധ­ക­ളും വി­ധ­വ­ക­ളാ­യ പ്രൗ­ഢ­ക­ളും പോ­കു­ന്ന കൂ­ട്ട­ത്തിൽ. അ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് എട്ടു വ­യ­സ്സു്. ഞാ­നു­മു­ണ്ടെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: അയാൾ ഭ­യ­ങ്ക­ര­മാ­യി വാശി പി­ടി­ച്ചു—താ­നു­മു­ണ്ടു് ഗം­ഗാ­സാ­ഗ­റി­ലേ­ക്കു് (ഭാ­ഗീ­ര­ഥി നദി ബംഗാൾ ഉൾ­ക്ക­ട­ലിൽ ചേ­രു­ന്ന സ്ഥലം). അ­യാ­ളു­ടെ ഭാ­ര­മേൽ­ക്കാൻ ആരും ത­യ്യാ­റാ­യി­ല്ല. “ആ­രു­ണ്ടു് നി­ന്നെ­യും നി­ന്റെ കു­ട്ടി­യേ­യും കൂടി നോ­ക്കാൻ പെ­ണ്ണേ, ചെ­റി­യൊ­രു ചെ­ക്കൻ—അ­വി­ടെ­യാ­ണെ­ങ്കി­ലോ എ­ന്തെ­ല്ലാം ത­ര­ത്തി­ലു­ള്ള തി­ര­ക്കും ബ­ഹ­ള­വും—അ­ങ്ങ­നെ­യാ­ണെ­ങ്കിൽ നീയും വേണ്ട” എന്നു പ­റ­ഞ്ഞു് എ­ല്ലാ­വ­രും ഒ­ഴി­ഞ്ഞു.

മകനെ വി­ട്ടു­പോ­കാൻ മ­ന­സ്സു് വ­രാ­തി­രു­ന്ന­തു­കൊ­ണ്ടു് അ­മ്മ­യു­ടെ യാ­ത്ര­യും മു­ട­ങ്ങി. പി­ന്നീ­ടൊ­രി­ക്ക­ലും ഗം­ഗാ­സാ­ഗ­ര യാ­ത്ര­ക്കു­ള്ള അ­മ്മ­യു­ടെ മോഹം സാ­ധി­ക്ക­യു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. എ­ന്നാൽ മ­ക­നു­വേ­ണ്ടി അമ്മ സ­ഹി­ച്ച ആ ത്യാ­ഗം ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മ­ന­സ്സിൽ തി­ള­ങ്ങു­ന്ന അ­ക്ഷ­ര­ങ്ങ­ളിൽ കു­റി­ച്ചു വെ­ച്ചി­രി­പ്പു­ണ്ടു്.

ഹാ­ജാ­രി ചി­ന്തി­ച്ചു പോ­ക­ട്ടെ, എ­ന്നെ­ങ്കി­ലും താൻ ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ ഈ റാ­ണാ­ഘാ­ട് ബ­സാ­റിൽ ഇ­രു­ന്നു­കൊ­ണ്ടു­ത­ന്നെ വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യെ ‘നീ­യെ­വി­ടെ­ക്കി­ട­ക്കു­ന്നു, ഞാ­നെ­വി­ടെ നിൽ­ക്കു­ന്നു’ എന്നു കാ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ക്കും. ക­യ്യിൽ പൈസ കി­ട്ടു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ നാ­ളെ­ത്ത­ന്നെ തു­ട­ങ്ങും, ഹോ­ട്ടൽ, ഇതേ റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടിൽ. എന്റെ സ്വ­ന്തം ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഇ­രു­ത്തി കു­സു­മ­ത്തി­നു് നി­ത്യം നല്ല നല്ല വ­സ്തു­ക്കൾ ഉ­ണ്ടാ­ക്കി വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ക്കും.

പല കാ­ര്യ­ങ്ങ­ളി­ലും അ­യാൾ­ക്കു് നല്ല പ­രി­ശീ­ല­നം ല­ഭി­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടു്, പലതും അ­നു­ഭ­വം കൊ­ണ്ടു പ­ഠി­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടു്. ഹോ­ട്ടൽ­ക്കാ­രൻ അ­വ­ശ്യം അ­റി­ഞ്ഞി­രി­ക്കേ­ണ്ട ഒ­ന്നാ­ണു് ച­ന്ത­യി­ട­പാ­ടു­കൾ. അതു മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കാ­നാ­ണു് ഏറെ വി­ഷ­മ­വും ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ വിജയം അതിനെ ആ­ശ്ര­യി­ച്ചു നിൽ­ക്കു­ന്നു. കു­റ­ഞ്ഞ വി­ല­യ്ക്കു് നല്ല വ­സ്തു­ക്കൾ വാ­ങ്ങു­ക എ­ന്ന­താ­ണ­തി­നർ­ത്ഥം. നല്ല വ­സ്തു­ക്കൾ­ക്കു പകരം വില കു­റ­ഞ്ഞ­വ—എ­ന്നാൽ കാ­ഴ്ച­ക്കു് അവ നി­കൃ­ഷ്ട­മാ­ണെ­ന്നു് ഒട്ടു തോ­ന്നു­ക­യു­മി­ല്ല—തേ­ടി­പ്പി­ടി­ക്കു­ക. അ­താ­യ­തു് മാർ­ക്ക­റ്റിൽ ‘ബാടാ’ (ഒ­രു­ത­രം ചെ­റു­മീൻ) മീ­നി­ന്നു പ്രി­യം കൂ­ടു­ത­ലു­ള്ള ദി­വ­സ­മാ­ണെ­ങ്കിൽ, സേ­റി­ന്നു് ആറണ വി­ല­യ്ക്കു വിൽ­ക്കു­ന്ന­തും തീ­വ­ണ്ടി­ക്കു വ­ന്നി­റ­ങ്ങു­ന്ന­തു­മാ­യ രാസ് മ­ത്സ്യ­ക്കു­ഞ്ഞു­ങ്ങ­ളെ വാ­ങ്ങി അവയെ ‘ബാടാ’യാ­ണെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ക്കേ­ണ്ടി­വ­രും. പെ­ട്ടെ­ന്നു തി­രി­ച്ച­റി­യാൻ വലിയ വി­ഷ­മ­മാ­ണു്.

അ­ടു­ത്ത ദിവസം ഹാ­ജാ­രി പു­ഴ­വ­ക്ക­ത്തു ചെ­ന്നു വളരെ നേരം ഇ­രു­ന്നു. അ­യാ­ളു­ടെ മ­ന­സ്സി­നും ഇ­ന്ന­ലെ­ത്തൊ­ട്ടു തു­ട­ങ്ങി­യ­താ­ണു് വിഷമം. വേ­ല­ക്കാ­രി പത്മ അ­യാ­ളോ­ടു് ഒ­രി­ക്ക­ലും മ­ര്യാ­ദ­യാ­യി പെ­രു­മാ­റി­യി­ട്ടി­ല്ല. അയാൾ അതു് ഒ­രി­ക്ക­ലും പ്ര­ത്യാ­ശി­ച്ചി­ട്ടു­മി­ല്ല. എ­ങ്കി­ലും, ഇ­ന്ന­ലെ അല്പം മാം­സ­ത്തി­നു­വേ­ണ്ടി അവൾ കാ­ട്ടി­യ പ­രാ­ക്ര­മം അ­യാ­ളു­ടെ മ­ന­സ്സി­നെ വ­ല്ലാ­തെ മ­ടു­പ്പി­ച്ചു­ക­ള­ഞ്ഞു. ക­ണ്ട­വ­രു­ടെ പ­ണി­ക്കു നി­ന്നാൽ ഇ­തൊ­ക്കെ­യാ­ണ­നു­ഭ­വം. കു­സു­മ­ത്തി­നു് മാംസം കൊ­ടു­ക്കാൻ ക­ഴി­യാ­ത്ത­തിൽ അ­യാൾ­ക്കു കു­റ­ച്ചൊ­ന്നു­മാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല സ­ങ്ക­ടം. അ­ടു­ത്ത കാ­ല­ത്തൊ­ന്നും അയാൾ ഇത്ര ന­ന്നാ­യി ഒ­ന്നും തന്നെ പാകം ചെ­യ്യു­ക­യു­ണ്ടാ­യി­ട്ടി­ല്ല. അ­ത്ര­യ്ക്കാ­ശി­ച്ചു എ­ടു­ത്തു­വെ­ച്ച മാംസം ഒരു ലേ­ശ­മെ­ങ്കി­ലും കു­സു­മ­ത്തി­നു കൊ­ടു­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ ഇത്ര വ്യ­സ­നം തോ­ന്നു­ക­യി­ല്ലാ­യി­രു­ന്നു.

ന­ല്ല­പോ­ലെ വേല ചെ­യ്യു­ന്ന­തി­ന്നു് ജോ­ലി­ക്ക­യ­റ്റം കി­ട്ടു­ന്ന­തോ പോ­ക­ട്ടെ, രണ്ടു ന­ല്ല­വാ­ക്കു പറയാൻ പോ­ലു­മി­ല്ല ഇ­വ­റ്റ­യ്ക്കു സ­ന്മ­ന­സ്സു്. നേരേ മ­റി­ച്ചു തൊ­ട്ട­തി­നൊ­ക്കെ കു­റ്റ­വും അ­പ­മാ­ന­വും. ഓരോ ത­വ­ണ­യും തോ­ന്നി­പ്പോ­ക­യാ­ണു്. യ­ദു­ബാ­ബു­വി­ന്റെ അവിടെ പ­ണി­ക്കു നി­ന്നാ­ലെ­ന്തെ­ന്നു്. എ­ന്നാൽ അ­വി­ടെ­യും ഇ­ങ്ങ­നെ വ­ന്നു­കൂ­ടെ­ന്നു­ള്ള­തി­ന്നു് എ­ന്താ­ണു­റ­പ്പു്? അ­വി­ടെ­യും ഒരു പത്മ ആ­വിർ­ഭ­വി­ക്കു­വാൻ ഏറെ താ­മ­സ­മു­ണ്ടാ­വി­ല്ല. എന്തു ചെ­യ്യും?

സമയം അ­തി­ക്ര­മി­ച്ചു­തു­ട­ങ്ങി. ഇനി അധികം ഇ­രു­ന്നാൽ പ­റ്റി­ല്ല. പാപം കു­റെ­യേ­റെ ചെ­യ്തി­രി­ക്ക­ണം. അ­ങ്ങി­നെ­യു­ള്ള­വ­ര­ല്ലാ­തെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­രാ­യി­ട്ടു നിൽ­ക്കി­ല്ല. ഇ­പ്പോൾ തന്നെ ചെ­ന്നു അ­ടു­പ്പ­ത്തു ചെ­മ്പു ക­യ­റ്റി­യി­ല്ലെ­ങ്കിൽ പത്മ വായിൽ തോ­ന്നി­യ­തെ­ല്ലാം പറയും. അ­ടു­പ്പിൽ ഇ­പ്പോ­ഴേ­ക്കു് തീ പി­ടി­പ്പി­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും. എ­ന്നാൽ മ­ട­ക്ക­ത്തിൽ എ­ന്തോർ­ത്തി­ട്ടോ ഹാ­ജാ­രി കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ കയറി.

കു­സു­മം ഇ­രി­ക്കാൻ പ­ല­ക­യെ­ടു­ത്തി­ട്ടി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “വരു, വ­ലി­യ­ച്ഛാ, ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തു് വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന്റെ പാ­ദ­ധൂ­ളി ഈ കു­ടി­ലിൽ വീ­ണ­ല്ലോ, അഹോ ഭാ­ഗ്യം.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “നോ­ക്കു കു­സു­മം, നി­ന്നോ­ടു് ഒരു കാ­ര്യ­ത്തെ­പ്പ­റ്റി അ­ഭി­പ്രാ­യം ചോ­ദി­ക്കാൻ വ­ന്ന­താ­ണു്.”

കു­സു­മം കൗ­തു­ക­ത്തോ­ടെ മു­ഖ­ത്തേ­ക്കു നോ­ക്കി. “എ­ന്താ­ണു വ­ലി­യ­ച്ഛാ.”

“എ­നി­ക്കു നാ­ല്പ­തു നാ­ല്പ­ത്താ­റു വ­യ­സ്സാ­യി, ശ­രി­ത­ന്നെ. എ­ങ്കി­ലും എ­ന്നെ­ക്ക­ണ്ടാൽ അ­ത്ര­യൊ­ന്നും തോ­ന്നി­ല്ല. എന്തു പ­റ­യു­ന്നു? എ­നി­ക്കു് ഇ­പ്പോ­ഴും ന­ല്ല­പോ­ലെ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കാ­നു­ള്ള ക­രു­ത്തു­ണ്ടു്. എ­ന്താ­ണു നി­ന്റെ­യ­ഭി­പ്രാ­യം?”

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ വർ­ത്ത­മാ­നം ഏതു വ­ഴി­ക്കാ­ണു തി­രി­യു­ന്ന­തെ­ന്നു് അ­റി­യാ­തെ അല്പം വി­സ്മ­യ­ത്തോ­ടും കൗ­തു­ക­ത്തോ­ടും ഒപ്പം അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­റ­ഞ്ഞ­തു് നേ­രു­ത­ന്നെ. വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു് അ­ത്ര­യ­ധി­കം പ്രാ­യ­മൊ­ന്നു­മാ­യി­ട്ടി­ല്ല. പക്ഷേ എ­ന്താ­ണു കാ­ര്യം?”

കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ മ­ന­സ്സിൽ ഒരു വി­ചാ­രം എ­ത്തി­നോ­ക്കു­വാൻ തു­ട­ങ്ങി—വ­ലി­യ­ച്ഛൻ വീ­ണ്ടും വി­വാ­ഹ­ത്തി­നോ മറ്റോ ആ­ലോ­ചി­ക്ക­യാ­വു­മോ?

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­നി­ക്കും വ­ലി­യൊ­രു മോഹം, കു­സു­മം, സ്വ­ന്ത­മാ­യി ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങ­ണം. ക­യ്യിൽ എ­ന്നെ­ങ്കി­ലും പണം ഉ­ണ്ടാ­യാൽ ഞാനതു നി­ശ്ച­യ­മാ­യും ന­ട­പ്പി­ലാ­ക്കും, നി­ന­ക്ക­തു­റ­പ്പി­ക്കാം. ക­ണ്ട­വ­ന്റെ കു­ത്തേ­റ്റു് പ­ണി­യെ­ടു­ക്കാൻ തീരെ ആ­ഗ്ര­ഹ­മി­ല്ലാ­താ­യി. ഞാൻ പ­ത്തു­വർ­ഷ­മാ­യി ഹോ­ട്ട­ലിൽ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി­യി­ട്ടു്. എ­ങ്ങി­നെ­യാ­ണു് ഹോ­ട്ടൽ ക­ച്ച­വ­ടം ന­ട­ത്തേ­ണ്ട­തെ­ന്നു് ഞാൻ ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­യി പ­ഠി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. ച­ക്ക­ത്തി മ­ശാ­യി­യെ­ക്കാൾ ന­ന്നാ­യി എ­നി­ക്കു് ക­ച്ച­വ­ടം ന­ട­ത്താൻ ക­ഴി­യും. മാ­ഖൻ­പൂർ ച­ന്ത­യിൽ നി­ന്നും എല്ലാ ച­ന്ത­ദി­വ­സ­വും പ­ച്ച­ക്ക­റി­കൾ വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­രി­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ റാ­ണാ­ഘാ­ട് ച­ന്ത­യി­ലേ­ക്കാൾ ഉ­റു­പ്പി­ക­ക്കു് നാലണ–ആറണ ആ­ദാ­യ­മു­ണ്ടാ­വും. ചെ­റു­കി­ട ഹോ­ട്ട­ലി­ന്നു് അതു് ഒരു ചി­ല്ല­റ ലാ­ഭ­മൊ­ന്നു­മ­ല്ല. ച­ന്ത­സ്സാ­മാ­ന­ങ്ങൾ വാ­ങ്ങു­ന്ന­തി­ലാ­ണു ഹോ­ട്ടൽ ക­ച്ച­വ­ട­ത്തി­ന്റെ ലാ­ഭ­ത്തിൽ പ­കു­തി­യും കി­ട­ക്കു­ന്ന­തു്. എ­നി­ക്കു് നല്ല ഉറച്ച വി­ശ്വാ­സ­മു­ണ്ടു് കു­സു­മം. ക­യ്യിൽ എ­ന്നെ­ങ്കി­ലും പ­ണ­മു­ണ്ടാ­വു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങു­ന്ന­താ­യാൽ അതും ബ­സാ­റി­ലെ ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം ഹോ­ട്ട­ലാ­വും, നോ­ക്കി­ക്കോ­ളൂ.”

കു­സു­മം ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ഈ നീണ്ട പ്ര­സം­ഗം അ­ത്ഭു­ത­ത്തോ­ടെ കേ­ട്ടു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു. അവൾ ഹാ­ജാ­രി­യെ അ­ച്ഛ­നെ­പ്പോ­ലെ ക­രു­തു­ന്ന­തു­കൊ­ണ്ടു് മകൾ അ­ച്ഛ­നിൽ­ക്കാ­ണാ­റു­ള്ള എ­ല്ലാ­വി­ധ സാ­ങ്ക­ല്പി­ക ഗു­ണ­ങ്ങ­ളും അ­റി­വും ആ­രോ­പി­ച്ചു­വെ­ച്ചി­രി­ക്ക­യാ­ണു്. ഹോ­ട്ടൽ വ്യ­വ­സാ­യ­ത്തെ­പ്പ­റ്റി അ­വൾ­ക്കു വ­ല്ല­തും അ­റി­യാ­മെ­ന്നി­രി­ക്ക­ട്ടെ, ഇ­ല്ലെ­ന്നി­രി­ക്ക­ട്ടെ, വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ബു­ദ്ധി­മാ­നാ­ണെ­ന്നു് അ­വൾ­ക്കു് ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ പ്ര­സം­ഗം കേ­ട്ട­പ്പോൾ ബോ­ധ്യ­മാ­യി.

ഏ­താ­നും നി­മി­ഷ­ങ്ങൾ­ക്ക­കം എന്തോ ചി­ന്തി­ച്ചി­ട്ടു് അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­നി­ക്കു് ഒരു ജോഡി സ്വർ­ണ്ണ­വ­ള ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. പോയ കൊ­ല്ലം അതിൽ ഒന്നു വി­റ്റു­ക­ള­ഞ്ഞു എന്റെ മകനു സു­ഖ­മി­ല്ലാ­താ­യ­പ്പോൾ. വി­റ്റാൽ പ­ത്ത­റു­പ­തു രൂപ കി­ട്ടാൻ വി­ഷ­മ­മു­ണ്ടാ­വി­ല്ല. നി­ങ്ങൾ­ക്കു ത­ര­ട്ടെ വ­ലി­യ­ച്ഛാ. ആ പ­ണം­കൊ­ണ്ടു് ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങാ­മ­ല്ലോ.”

ഹാ­ജാ­രി ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “പോ, പ്രാ­ന്തി. അ­റു­പ­തു രൂപ കൊ­ണ്ടോ ഒരു ഹോ­ട്ടൽ?”

“എത്ര വേണം തു­ട­ങ്ങാൻ?”

“കു­റ­ഞ്ഞ­തു് ഇ­രു­നൂ­റു രൂപ. അ­തു­ത­ന്നെ മ­തി­യാ­വി­ല്ല.”

“ശരി, ഒന്നു ക­ണ­ക്കു കൂ­ട്ടി നോ­ക്കു വ­ലി­യ­ച്ഛൻ”

“നോ­ക്കാ­നെ­ന്തി­രി­ക്കു­ന്നു? ക­ണ­ക്കു് എ­നി­ക്കു കാ­ണാ­പ്പാ­ഠം. ക­ണ­ക്കാ­ക്കി­ക്കോ­ളൂ—രണ്ടു വലിയ ചെ­മ്പു­കൾ. അതിൽ ചെ­റു­തു മൂ­ന്നു്. ഒരു ജോഡി ത­ളി­ക­യും പി­ച്ച­ള­പ്പാ­ത്ര­ങ്ങ­ളും. ക­യി­ലു­കൾ, ച­ട്ടു­ക­ങ്ങൾ, കൊ­ടി­ലു­കൾ, ക­ര­ണ്ടി­കൾ, ചാ­യ­പ്പാ­ത്ര­ങ്ങൾ, പു­റ­ത്തു് പ­ണ­പ്പെ­ട്ടി­യു­മാ­യി ഇ­രി­ക്കു­ന്ന മു­റി­യിൽ ഇടാൻ ഒരു ബഞ്ച്, ഒരു മെത്ത, തലയണ, ബൈ­ന്റു ചെയ്ത രണ്ടു ക­ണ­ക്കെ­ഴു­ത്തു പു­സ്ത­കം, തൊ­ട്ടി, റാ­ന്തൽ, അമ്മി, ആ­ട്ടു­ക­ല്ലു്, അ­മ്മി­ക്കു­ഴ—ഈവക നി­ത്യോ­പ­യോ­ഗ വ­സ്തു­ക്കൾ വാ­ങ്ങു­ന്ന­തി­നു­ത­ന്നെ ഇ­രു­ന്നൂ­റു രൂ­പ­യി­ല­ധി­കം വേ­ണ്ടി­വ­രും. അഞ്ചു ദി­വ­സ­ത്തെ ച­ന്ത­സ്സാ­മാ­ന­ങ്ങൾ­ക്കു­ള്ള പണം ക­യ്യിൽ വെ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വേ­ണം പു­റ­പ്പെ­ടാൻ. പ­ണി­ക്കാർ­ക്കു കൊ­ടു­ക്കേ­ണ്ട രണ്ടു മാ­സ­ത്തെ ശ­മ്പ­ള­വും ക­യ്യിൽ വേണം ആ­ദ്യ­ത്തെ രണ്ടു മാസം ലാ­ഭ­മൊ­ന്നു­മു­ണ്ടാ­യി­ല്ലെ­ങ്കിൽ അ­വ­രു­ടെ ശ­മ്പ­ള­ത്തി­നു­ള്ള തുക എ­വി­ട­ന്നു­ണ്ടാ­വും? അ­തൊ­ക്കെ­യി­രി­ക്ക­ട്ടെ—ഞാൻ എ­ന്തി­നാ­ണു നി­ന്റെ പണം വാ­ങ്ങു­ന്ന­തു് ?”

കു­സു­മം ക്ഷോ­ഭ­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “എന്റെ ക­യ്യി­ലു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ എ­ന്താ­ണു വാ­ങ്ങി­യാൽ? ആ തുക ഒരു ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­ന്റെ സേ­വ­ന­ത്തി­നാ­യി ചി­ല­വാ­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ അ­തിൽ­പ­രം അ­ഹോ­ഭാ­ഗ്യം ഒ­ന്നു­മി­ല്ല വ­ലി­യ­ച്ഛാ! അ­തി­നു­ള്ള ഭാ­ഗ്യം ത­ല­യി­ലെ­ഴു­തി­യി­ട്ടു­ണ്ടെ­ങ്കി­ലേ ഉ­ണ്ടാ­വു­ള്ളു. എന്റെ ക­യ്യിൽ അത്ര വലിയ തുക ഇ­ല്ലാ­ത്ത സ്ഥി­തി­ക്കു് അ­തേ­പ്പ­റ്റി പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടെ­ന്തു കാ­ര്യം? എന്റെ ക­യ്യി­ലു­ള്ള­തു വ­ല്ല­പ്പോ­ഴും ആ­വ­ശ്യ­മാ­യി വ­രി­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഈ മകളെ അ­റി­യി­ക്കൂ.”

ഹാ­ജാ­രി എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു. ഇനി ഇ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നാൽ പ­റ്റി­ല്ല. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇല്ല കു­സു­മം. അ­തു­കൊ­ണ്ടെ­ന്താ­വാ­നാ­ണു്? എ­ന്നാൽ ഞാൻ വ­ര­ട്ടെ.”

കു­സു­മം പ­റ­ഞ്ഞു: “മ­ക­ളു­ടെ വീ­ട്ടിൽ വ­ന്നി­ട്ടു് ഒ­ന്നും ക­ഴി­ക്കാ­തെ പോ­യാ­ലോ, വ­ലി­യ­ച്ഛാ ലേശം കൂടി ഇ­രി­ക്കൂ. ഇതാ വ­ന്നു­ക­ഴി­ഞ്ഞു.”

കു­സു­മം അ­തി­വേ­ഗം പു­റ­ത്തേ­ക്കു പോ­യ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് മ­റി­ച്ചൊ­ന്നും പറയാൻ ഇട കി­ട്ടി­യി­ല്ല. കു­റ­ച്ചു­ക­ഴി­ഞ്ഞു് കു­സു­മം മു­റി­യി­ലേ­ക്കു വന്നു ഒരു പ­ല­ക­യെ­ടു­ത്തു­വെ­ച്ചു് നിലം കൈ ന­ന­ച്ചു തു­ട­ച്ചു വീ­ണ്ടും പു­റ­ത്തേ­ക്കു പോയി. വീ­ണ്ടും വേഗം തി­രി­ച്ചു­വ­ന്നു. ഒരു കോപ്പ പാലും ഒരു പ്ലേ­റ്റിൽ കു­റ­ച്ചു നു­റു­ക്കി­യ പ­പ്പാ­യ­യും മാ­മ്പ­ഴ­വും രണ്ടു ‘സ­ന്ദേ­ശും’ (മ­ധു­ര­പ­ല­ഹാ­രം). പലക മു­മ്പിൽ വെ­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇതു ക­ഴി­ക്കു, ഇ­രി­ക്കു, ഞാൻ വെ­ള്ളം കൊ­ണ്ടു­വ­ര­ട്ടെ.”

ഹാ­ജാ­രി പ­ല­ക­യിൽ ഇ­രു­ന്നു കു­സു­മം തേ­ച്ചു തി­ള­ക്കി­യ ഒരു ക­പ്പിൽ വെ­ള്ളം കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു വെ­ച്ചു മു­മ്പിൽ നി­ന്നു.

ഭ­ക്ഷി­ക്കു­ന്ന­തി­നി­ട­ക്കു് അ­ന്ന­ത്തെ മാം­സ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യ­മാ­ണു ഹാ­ജാ­രി ഓർ­ത്തു­പോ­യ­തു്. മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ അ­ത്ര­ക്കു സ്നേ­ഹ­ത്തോ­ടും ആ­ദ­ര­വോ­ടും പെ­രു­മാ­റു­ന്നു കു­സു­മം, അ­വൾ­ക്കാ­യി കരുതി വെ­ച്ചി­രു­ന്ന മാം­സ­മ­ല്ലേ ആ ച­ക്ക­ത്തി­മ­ശാ­യി­യു­ടെ ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­യൻ അ­ളി­യ­നെ ദാ­സി­പ്പെ­ണ്ണു് പത്മ കാരണം തീ­റ്റേ­ണ്ടി വ­ന്ന­തും? ഇതാണു ദാ­സ്യ­ത്തി­നു പു­റ­പ്പെ­ട്ടാ­ല­ത്തെ സുഖം.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “നീ എ­നി­ക്കു മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ­യാ­ണു കു­സു­മ­ക്കു­ട്ടി.” കു­സു­മം ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ­യാ­വു­ന്ന­തെ­ങ്ങി­നെ വ­ലി­യ­ച്ഛാ, മകൾ തന്നെ.”

“മ­കൾ­ത­ന്നെ മ­ക­ള­ല്ലാ­തെ അ­ച്ഛ­നെ ഇ­ത്ര­ക്കു മാ­നി­ക്കു­മോ?”

“ഇതാണോ മാ­നി­ക്കൽ. ഭഗവാൻ എ­നി­ക്ക­തി­നു ഭാ­ഗ്യം ത­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടെ­ങ്കി­ല­ല്ലേ? ഇ­തൊ­ക്കെ­യെ­ന്തു നി­സ്സാ­രം. പ­ടു­ക്ക വി­രി­ച്ചു കി­ട­ന്നോ വ­ലി­യ­ച്ഛാ?”

“വി­രി­ച്ചു കി­ട­ക്കാ­തി­രി­ക്കു­മോ മോളേ. എ­ന്നും കി­ട­ക്കു­മ്പോൾ നി­ന്നെ­യോർ­ക്കും. കു­സു­മ­മാ­ണു് ഇതു ത­ന്ന­തെ­ന്നും വി­ചാ­രി­ക്കാ­ത്ത ദി­വ­സ­മി­ല്ല. കീ­റി­പ്പൊ­ളി­ഞ്ഞ പുൽ­പാ­യ­യിൽ കി­ട­ന്നു കി­ട­ന്നു പുറം കീറി വടു കെ­ട്ടി­പ്പോ­യി­രു­ന്നു. ഇ­തു­കി­ട്ടി­യ­തോ­ടെ ര­ക്ഷ­പ്പെ­ട്ടു.”

“അയ്യോ എ­ന്താ­ണീ പ­റ­യു­ന്ന­തു്?… അല്ലാ സ­ന്ദേ­ശ് തൊ­ട്ടി­ട്ടി­ല്ല­ല്ലോ. ര­ണ്ടും തി­ന്നൂ. കാൽ പി­ടി­ക്കാം ഞാൻ. അതു തി­ന്നാ­തെ പ­റ്റി­ല്ല.”

“കു­സു­മം, നി­ന­ക്കാ­യി വ­ല്ല­തും ബാ­ക്കി വെ­യ്ക്കാ­തെ തി­ന്നാ­മോ മോളേ! ഇതു നി­ന­ക്കു്.”

കു­സു­മം സ­ങ്കോ­ചം കാരണം മി­ണ്ടാ­തി­രു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി പ­ല­ക­യിൽ­നി­ന്നു് എ­ഴു­ന്നേ­റ്റ­പ്പോൾ അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “മു­റു­ക്കാൻ കൊ­ണ്ടു­വ­രാം, നി­ക്കു.”

അതു ക­ഴി­ഞ്ഞു പ­ടി­ക്ക­ലോ­ളം കൊ­ണ്ടു­ചെ­ന്നാ­ക്കാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ട അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “എന്റെ ആ സ്വർ­ണ്ണ­വ­ള ഞാൻ വ­ലി­യ­ച്ഛ­നാ­യി­ട്ടു നീ­ക്കി­വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു, വ­ലി­യ­ച്ഛാ. ആ­വ­ശ്യം നേ­രി­ട്ടാ­ല­പ്പോൾ മ­ക­ളു­ടെ അ­ടു­ക്കൽ­നി­ന്നു വാ­ങ്ങി­ക്കോ­ളൂ.”

അന്നു ഹോ­ട്ട­ലിൽ തി­രി­ച്ചെ­ത്തി­യ ഹാ­ജാ­രി കണ്ടു. പ­തി­ന­ഞ്ചി­ല­ധി­കം സേർ മൈദാ വേ­ല­ക്കാ­ര­നും ദാസി പ­ത്മ­യും കൂ­ടി­യി­രു­ന്നു കു­ഴ­യ്ക്കു­ന്നു.

“എ­ന്താ­ണു സംഗതി? ഇ­ത്ര­യ­ധി­കം പൂരി ആർ­ക്കു തി­ന്നാൻ?”

പത്മ, വാ­ക്കിൽ ക­ഴി­യു­ന്ന­തും നിന്ദ ക­ല­ത്തി­ക്കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കുർ, നി­ങ്ങ­ളു­ടെ അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി­കൾ വേഗം തീർ­ത്തോ­ളു. അ­തു­ക­ഴി­ഞ്ഞു് നി­ങ്ങൾ­ത­ന്നെ വേണം ഈ പൂരി പൊ­രി­ച്ചെ­ടു­ക്കു­വാൻ. ആ­ചാ­ര്യ­പാ­ഡ­യി­ലെ മ­ഹാ­ദേ­വ് ഘോ­ഷാ­ലി­ന്റെ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്ക­യ­ക്കാ­നു­ള്ള­താ­ണു്. അവർ ആഡർ ത­ന്നി­ട്ടു­പോ­യി­രി­ക്കു­ന്നു. ഒൻ­പ­ത­ര­യ്ക്കു ത­ക്ക­വ­ണ്ണം അ­വി­ടെ­യെ­ത്തി­ക്ക­ണം.”

ഹാ­ജാ­രി അന്തം വിട്ട മ­ട്ടിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒൻപതര മ­ണി­ക്കു മു­മ്പു് ഈ അര മ­ന്നോ­ളം വ­രു­ന്ന മൈദ പൊ­രി­ച്ചു കൊ­ടു­ത്ത­യ­ക്കു­ക, പുറമേ, ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പതിവു പണികൾ ചെ­യ്തു തീർ­ക്കു­ക, എ­ന്താ­ണീ പ­റ­യു­ന്ന­തു് പ­ത്മേ­ട­ത്തി ഇ­തെ­ല്ലാം എ­ങ്ങ­നെ സാ­ധി­ക്കും? രതൻ ഠാ­ക്കു­റി­നോ­ടു പ­റ­യ­രു­തൊ പൂരി പൊ­രി­ച്ചു തരാൻ? ഞാൻ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പണി നോ­ക്ക­ട്ടെ.”

വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യ്ക്കു് കണ്ണു ചു­ക­പ്പി­ക്കാ­തെ വർ­ത്ത­മാ­നം പ­റ­യാ­ന­റി­ഞ്ഞു­കൂ­ടാ. അവൾ ചൊ­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഇ­ഷ്ടാ­നി­ഷ്ട­ങ്ങൾ പോ­ലെ­യ­ല്ല ഇവിടെ കാ­ര്യ­ങ്ങൾ ന­ട­ക്കു­ക. യ­ജ­മാ­ന­ന്റെ കല്പന, എ­ന്നോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞേ­ല്പി­ച്ച­ത­നു­സ­രി­ച്ചു് ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞു: അയാൾ വ­ലി­യ­ങ്ങാ­ടി­യി­ലേ­ക്കു പോ­യി­രി­ക്കു­ന്നു. വ­രു­മ്പോൾ രാ­ത്രി­യാ­വും. ഇനി നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഇഷ്ടം—ചെ­യ്താ­ലും കൊ­ള്ളാം, ഇ­ല്ലെ­ങ്കി­ലും കൊ­ള്ളാം.”

അ­താ­യ­തു് ചെ­യ്യാ­തെ ഗ­തി­യി­ല്ല. ഇ­വ­രു­ടെ ഈ അ­ന്യാ­യ­മോർ­ത്തു് ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ക­ണ്ണിൽ വെ­ള്ളം നി­റ­ഞ്ഞു. തി­ക­ഞ്ഞ അ­നീ­തി­യെ­ന്ന­ല്ലാ­തെ ഇതിനെ മ­റ്റെ­ന്തു പറയും? രതൻ ഠാ­ക്കു­റി­നെ­ക്കൊ­ണ്ടു് ഇ­വർ­ക്കു പതിവു വെ­യ്പു­പ­ണി­കൾ നേ­ര­ത്തെ ചെ­യ്തു­തീർ­ക്കാ­മാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്നാൽ പ­ത്മ­യ്ക്കു് അതു പോര അ­വൾ­ക്കു ഹാ­ജാ­രി­യെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞാൽ വി­ഷ­മ­മാ­ണു്. അയാളെ ഒന്നു വ­ഷ­ളാ­ക്കാൻ കി­ട്ടു­ന്ന ഒരു ത­ക്ക­വും അവൾ പാ­ഴാ­ക്കു­ക­യി­ല്ല എന്ന മ­ട്ടാ­യി­രി­ക്കു­ന്നു.

ഭ­യ­ങ്ക­ര­മാ­യ തീ­യി­ന്റെ ചൂ­ടി­ലി­രു­ന്നു രതൻ ഠാ­ക്കു­റി­നോ­ടൊ­പ്പം പ­തി­വു­ള്ള ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്തു­ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോൾ തന്നെ മണി ഒൻ­പ­ത­ടി­ച്ചു. അതു ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോൾ പത്മ പൂരി പൊ­രി­ച്ചു­തു­ട­ങ്ങു­ന്ന­തി­നു്, ഭീ­തി­പ്പെ­ടു­ത്ത­ലോ­ടൊ­പ്പം താ­ക്കീ­തു നൽകാൻ തു­ട­ങ്ങി. പ­ത്മ­യ്ക്കു് പ­ണി­യെ­ടു­ക്കാൻ മ­ന­സ്സി­ല്ല. അവൾ ഊ­ണു­കാ­രു­ടെ മേൽ­നോ­ട്ട­ത്തി­നെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു് പു­റ­ത്തേ­ക്കു പോയി. ഇന്നു ച­ന്ത­ദി­വ­സ­മാ­യ­തി­നാൽ ശാ­പ്പാ­ടു­കാർ അനവധി, രതൻ ഠാ­ക്കുർ അ­വർ­ക്കു വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ക്കാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ടു. ഹാ­ജാ­രി ഒരു ‘ചിലം’ പുക ഉ­റ­ച്ചി­രു­ന്നു വ­ലി­ച്ച ശേഷം വീ­ണ്ടും എ­രി­യു­ന്ന അ­ടു­പ്പിൽ ചൂ­ട­ത്തി­രു­ന്നു പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി.

അര മ­ണി­ക്കൂർ ക­ഴി­ഞ്ഞു. ഇ­തി­നി­ട­യ്ക്കു് അ­ഞ്ചു­സേ­റി­ന്റെ പൂ­രി­പോ­ലും ഉ­ണ്ടാ­ക്കി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നി­ല്ല. പത്മ വന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഠാ­ക്കുർ, ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ലേ? അവർ കൊ­ണ്ടു­പോ­കാൻ വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്നു.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇല്ല, ഒ­ന്നു­മാ­യി­ല്ല പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി അ­വ­രോ­ടു് ഒന്നു ക­റ­ങ്ങി­യി­ട്ടു വരാൻ പറയൂ.”

“ക­റ­ങ്ങാൻ പ­റ­ഞ്ഞാൽ പ­റ്റി­ല്ല. അവർ ഒൻപതര മ­ണി­യാ­കു­മ്പോ­ഴേ­ക്കും പ­ല­ഹാ­രം കൊ­ടു­ക്ക­ണ­മെ­ന്ന­ല്ലേ പ­റ­ഞ്ഞി­രു­ന്ന­തു് ? നി­ങ്ങ­ളോ­ടു നേ­ര­ത്തെ പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ലേ അതു്?”

“പ­റ­ഞ്ഞ­തു­കൊ­ണ്ടെ­ന്തു കാ­ര്യം പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി. അര മന്നു മൈദാ മ­ന്ത്രം കൊ­ണ്ടു പൊ­രി­ച്ചെ­ടു­ക്കു­വാൻ ക­ഴി­യു­മോ? ഒൻപതു മ­ണി­ക്ക­ല്ലേ പൂ­രി­ക്കു പാ­ത്രം അ­ടു­പ്പ­ത്തു ക­യ­റ്റി­യ­തു്? മ­തി­യോ­ടു ചോ­ദി­ച്ചു­നോ­ക്കൂ.”

“എ­നി­ക്ക­തൊ­ന്നും അ­റി­യി­ല്ല. അവർ ആർഡർ റ­ദ്ദാ­ക്കി­യാൽ നി­ങ്ങൾ തന്നെ യ­ജ­മാ­ന­നോ­ടു സ­മാ­ധാ­നം പ­റ­യേ­ണ്ടി­വ­രും. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ശ­മ്പ­ള­ത്തിൽ നി­ന്നും അര മന്നു മൈ­ദ­യു­ടേ­യും പത്തു സേർ നെ­യ്യി­ന്റെ­യും വില ഒരു മാസം കൊ­ണ്ടു പി­ടി­ച്ചാൽ തീ­രി­ല്ല. ഓർ­ത്തു ക­ളി­ച്ചാൽ മതി.”

വാ­ക്കേ­റ്റം­കൊ­ണ്ടു കാ­ര്യ­മി­ല്ലെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി കണ്ടു. അയാൾ ഒ­ന്നും മി­ണ്ടാ­തെ പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ക­ള്ള­പ്പ­ണി­യ­റി­യി­ല്ല. പ­ണി­യെ­ടു­ക്കാ­നി­രു­ന്നാൽ മ­റ്റൊ­ന്നി­ലേ­ക്കു­മി­ല്ല നോ­ട്ടം. അ­താ­ണ­യാ­ളു­ടെ നിയമം. കാ­ണാ­നാ­ളു­ണ്ടാ­യാ­ലും കൊ­ള്ളാം ഇ­ല്ലെ­ങ്കി­ലും കൊ­ള്ളാം. പൂരി നെ­യ്യിൽ മു­ക്കി വേഗം വേ­ഗ­മെ­ടു­ത്താൽ പ­ണി­യും അ­ത്ര­യും വേഗം തീരും. പക്ഷേ, അ­തു­കൊ­ണ്ടു പൂരി വേ­വി­ല്ല. അ­തി­നാൽ അയാൾ മെ­ല്ലെ മെ­ല്ലെ വേ­ണ്ട­ത്ര സമയം എ­ടു­ത്തു് പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്കി­ത്തു­ട­ങ്ങി.

ഒരു തവണ പത്മ വന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇത്ര പ­തു­ക്കെ­യാ­യാ­ലെ­ങ്ങ­നെ­യാ­ണു ഠാ­ക്കൂർ? ഒ­ന്നു­കൂ­ടി ശു­റു­ക്കാ­യി­ട്ടു ക­യ്യോ­ടി­ക്കു. ഇത്ര നേരം പൂരി നെ­യ്യിൽ ഇ­ട്ടു­വെ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നാൽ പൂരി ക­ടി­ച്ചാൽ പൊ­ട്ടാ­താ­വു­മ­ല്ലോ.”

വെ­യ്പു­പ­ണി ത­നി­ക്കു ദാസി പ­ത്മ­യിൽ­നി­ന്നു പ­ഠി­ക്കേ­ണ്ട­തി­ല്ല. പൂരി തി­ള­യ്ക്കു­ന്ന നെ­യ്യിൽ കു­റ­ച്ചു­നേ­രം ഇ­ട്ടു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നാൽ അതിനു മാർ­ദ്ദ­വ­മോ കാ­ഠി­ന്യ­മോ വരിക എന്നു ത­നി­ക്കും ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­യി­ട്ട­റി­യാം എന്നു പ­റ­ഞ്ഞാ­ലോ എന്നു ഹാ­ജാ­രി ആദ്യം വി­ചാ­രി­ച്ചു. എ­ന്നാൽ അ­പ്പോൾ തന്നെ പത്മ എ­ന്താ­ണി­ങ്ങ­നെ പറയാൻ കാ­ര­ണ­മെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. പത്തു സേർ നെ­യ്യിൽ നി­ന്നും പൂരി കു­ടി­ച്ച­തു ക­ഴി­ച്ചു ബാ­ക്കി­യു­ള്ള­തെ­ല്ലാം പ­ത്മ­ക്കു­ള്ള­താ­ണു്. അവൾ അ­തൊ­ളി­പ്പി­ച്ചു് വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു ക­ട­ത്തും. യ­ജ­മാ­നൻ, വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യു­ടെ കാ­ര്യ­ത്തിൽ ക­ണ്ണ­ട­ച്ചു­ക­ള­യും. ക­ണ്ടാ­ലും ഇ­ല്ലെ­ന്നു ന­ടി­ക്കും.

ഹാ­ജാ­രി വി­ചാ­രി­ച്ചു: ഈ ചൂ­താ­ട്ടം കാ­ര­ണ­മാ­ണു് ഹോ­ട്ട­ലി­നു് ചീ­ത്ത­പ്പേ­രു­ണ്ടാ­കു­ന്ന­തു്. ആഹാരം ക­ഴി­ക്കു­ന്ന­വർ പൈസ ത­രു­ന്നു. അ­വ­രെ­ന്തി­നു വേ­വാ­ത്ത പൂരി ക­ഴി­ക്ക­ണം. പത്തു സേർ നെ­യ്യി­നു­ള്ള വില അ­വ­രു­ടെ പക്കൽ നി­ന്നും പ­റ്റി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞു. പി­ന്നെ­യെ­ന്തി­നും അതിൽ നി­ന്നു ‘ഭർഗി’ക്കു­വാൻ നോ­ക്കു­ന്നു. അ­വർ­ക്കു­ണ്ടാ­ക്കി­ക്കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന ഭ­ക്ഷ്യ­ങ്ങൾ ന­ന്നാ­ക­ണം. അ­തു­മാ­ത്ര­മേ നോ­ക്കാ­നു­ള്ളു. വേ­ല­ക്കാ­രി­ക്കു വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു ക­ട­ത്തി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കാ­ന­ല്ല, അവർ അ­തി­ന്റെ വില കൊ­ടു­ത്തി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്.

അ­ടു­ത്ത നി­മി­ഷം തന്നെ അയാൾ സ്വ­ന്തം മ­നോ­രാ­ജ്യ­ത്തിൽ ല­യി­ച്ചു­പോ­യി.

ഈ റയിൽ ബ­സാ­റിൽ തന്നെ തു­റ­ക്ക­ണം ത­നി­ക്കു ഹോ­ട്ടൽ; ത­ന്റേ­താ­യ സ്വ­ന്തം ഹോ­ട്ടൽ. വ­ഞ്ച­ന­ക്കു് അവിടെ ഇ­ട­മു­ണ്ടാ­യി­രി­ക്ക­യി­ല്ല. പ­റ്റു­കാർ ആർഡർ ത­രു­ന്ന വ­സ്തു­ക്ക­ളിൽ മായം കാ­ട്ടു­ക­യി­ല്ല. പ­റ്റു­കാ­രു­ടെ സം­തൃ­പ്തി­യി­ലാ­ണു് വ്യ­വ­സാ­യ­ത്തി­ന്റെ നി­ല­നി­ല്പു്. സ്വ­ന്തം ക­യ്യാ­ലെ പാകം ചെ­യ്തു വി­ള­മ്പി സകല പേ­രേ­യും പ്ര­സ­ന്ന­രാ­ക്കും. മാ­യ­ങ്ങ­ളു­ടേ­യും മ­റി­മാ­യ­ങ്ങ­ളു­ടേ­യും കൂടെ താ­നി­ല്ല.

പൂരി പൊ­രി­ക്കാ­നി­ടു­ന്ന നെ­യ്യി­ന്റെ കു­മി­ള­യിൽ ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കൂർ തന്റെ ഭാവി ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ ചി­ത്രം കാ­ണു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. ഓരോ കു­മി­ള­യി­ലും. അവിടെ പ­ത്മ­യെ­ന്ന ദാ­സി­യി­ല്ല. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ കള്ളു കു­ടി­യ­നും ക­ഞ്ചാ­വു വ­ലി­യ­നു­മാ­യ അ­ളി­യ­നും അ­വി­ടെ­യി­ല്ല. പു­റ­ത്തു് കാശു പെ­ട്ടി­ക്കാ­ര­ന്റെ മു­റി­യിൽ ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം വെ­ളു­ത്ത മെത്ത വി­രി­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും. പ­റ്റു­കാർ എത്ര നേരം വേ­ണ­മെ­ങ്കി­ലും ഇ­രു­ന്നു വി­ശ്ര­മി­ച്ചോ­ട്ടെ. പുക വ­ലി­ക്ക­ണോ? വ­ലി­ച്ചോ­ട്ടെ. അ­തി­നും ഒരു പൈ­സ­പോ­ലും അധികം തരണ്ട. ഈ­ര­ണ്ടു മീനും ആ­ഴ്ച­യിൽ മൂ­ന്നു ദിവസം ഇ­റ­ച്ചി­ക്ക­റി­യും സ്ഥി­രം പ­റ്റു­പ­ടി­ക്കാർ­ക്കു്. ഇ­തൊ­ന്നും ചെ­യ്യാ­തെ വെ­റു­തേ സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ ചെ­ന്നു നി­ന്നു ഹീ ീ ീ ന്ദു ഹോ­ട്ടൽ! എന്നു വേ­ല­ക്കാ­രൻ മ­തി­യെ­പ്പോ­ലെ തൊള്ള തു­റ­ന്നാ­ലു­ണ്ടോ ഊ­ണു­കാ­രെ കി­ട്ടു­ന്നു?

പത്മ വന്നു ചോ­ദി­ച്ചു: “ഏയ് ഠാ­ക്കൂർ! ഒ­ക്കെ­യാ­യോ? ഒ­ന്നി­ള­കി പ­ണി­യെ­ടു­ക്ക വയ്യ, അല്ലേ? പൂ­രി­ക്കേ­ല്പി­ച്ച­വർ വന്നു കാ­ത്തി­രി­ക്കു­ന്നു.” ഇതും പ­റ­ഞ്ഞു് അവൾ മൈ­ദ­യു­ടെ പാ­ത്തി­യിൽ നോ­ക്കി. പ­ര­ത്തി­യി­ട­ത്തോ­ളം മൈദ അയാൾ വേ­വി­ച്ചെ­ടു­ത്തു­ക­ഴി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു. ഇനി പത്തു പ­ന്ത്ര­ണ്ടെ­ണ്ണം കൂടി ക­ഷ്ടി­ച്ചു­കാ­ണും. അ­ത്ര­ത­ന്നെ. മതി, പ­ത്മ­യെ­ക്ക­ണ്ട­പ്പോൾ വേഗം വേഗം പ­ര­ത്താൻ തു­ട­ങ്ങി.

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ കൈ ഓ­ടു­ന്നി­ല്ല അല്ലേ? ഇ­നി­യും പത്തു സേ­റോ­ളം കു­ഴ­ച്ച മൈദ കി­ട­ക്കു­ന്നേ­യു­ള്ള­ല്ലോ? ഈ മ­ട്ടിൽ പോയാൽ പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്കൽ എ­പ്പോ­ഴ­വ­സാ­നി­ക്കാ­നാ­ണു പോ­ണ­തു്?”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി. രാ­ത്രി പ­തി­നൊ­ന്ന­ടി­ക്കും മണി, ആ മൈ­ദ­മാ­വു മു­ഴു­വൻ പ­ര­ത്തു­ക­യും ഒരു കൈ­കൊ­ണ്ടു് പൊ­രി­ക്കു­ക­യും ചെ­യ്യു­ക­യാ­ണെ­ന്നു വെ­ച്ചാൽ. നി­ങ്ങൾ പ­ര­ത്താൻ ഒരാളെ തരൂ.”

പത്മ മുഖം വെ­ട്ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഉ­വ്വു­വ്വ് ഞാൻ നി­ങ്ങൾ­ക്കു വേ­ണ്ടി ഇ­പ്പോൾ ഒരാളെ കൂ­ലി­ക്കു വെ­ക്കാൻ പോ­ക­യ­ല്ലേ? യ­ജ­മാ­ന­ന­വർ­ക­ളേ നി­ങ്ങൾ­ക്കു പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു­ണ്ടോ? ഉ­ണ്ടാ­ക്കി­ക്കോ­ളൂ. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ വേണ്ട. വ­ന്ന­വ­രെ വെ­റു­തെ പ­റ­ഞ്ഞ­യ­ച്ചാൽ നി­ങ്ങ­ളോ­ടു ചോ­ദി­ക്കാൻ യ­ജ­മാ­ന­നു­ണ്ടു്.”

പത്മ പി­ന്നെ­യ­വി­ടെ നി­ന്നി­ല്ല.

വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഠാ­ക്കുർ നി­ങ്ങൾ­ക്കെ­ങ്ങ­നെ പൂരി മു­ഴു­വൻ വ­റു­ത്തെ­ടു­ക്കാൻ ക­ഴി­യും? പ­ര­ത്തി­ക്കി­ട്ട­ണ്ടേ? ഞാ­നൊ­റ്റ­യ്ക്കു വി­ചാ­രി­ച്ചാൽ ഇതു മു­ഴു­വൻ എ­പ്പോ­ഴാ­ണു് പ­ര­ത്തി­ത്തീ­രു­ക.”

പെ­ട്ടെ­ന്നു ഹാ­ജാ­രി മ­ന­സ്സിൽ ഓർ­ത്തു കു­സു­മം വി­ചാ­രി­ച്ചാൽ ഇതു മു­ഴു­വൻ പ­ര­ത്തി പാകം ചെ­യ്തെ­ടു­ക്കു­ന്ന­തി­നു ക­ഴി­യു­മാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്നാൽ അവൾ ഗൃ­ഹ­സ്ഥ­ന്റെ പു­ത്രി, ഗൃ­ഹ­സ്ഥ പത്നി, അവളെ ഇവിടെ കൊ­ണ്ടു­വ­രി­ക വയ്യ—ആളെ അ­യ­ച്ചു തന്റെ ആ­പ­ത്തു് അ­റി­യി­ച്ചാൽ അവൾ ആ നി­മി­ഷം പാ­ഞ്ഞെ­ത്തു­മെ­ന്ന­തിൽ ലേ­ശ­വും സം­ശ­യ­മി­ല്ല.

അ­തി­നു­ശേ­ഷം ഒരു മ­ണി­ക്കൂ­റു നേ­ര­ത്തേ­ക്കു് ഹാ­ജാ­രി ഒ­ന്നും ചി­ന്തി­ച്ചി­ല്ല. എ­ങ്ങോ­ട്ടും തി­രി­ഞ്ഞു നോ­ക്കി­യി­ല്ല. പൂരി പൊ­രി­യു­ന്ന ക­ടാ­ഹ­ത്തി­ലേ­ക്കു മാ­ത്ര­മാ­യി നോ­ട്ടം, തി­ള­ച്ചു­മ­റി­യു­ന്ന നെ­യ്യ്, കു­ഴ­ച്ചു­വെ­ച്ച മൈദ, നീ­ണ്ടു് കൈ­പ്പ­ടം പോലെ പരന്ന ‘ക­ണ്ണാ­പ്പ’യിൽ കോ­രി­യെ­ടു­ക്കു­ന്ന നിറം പി­ടി­ച്ച പൂ­രി­കൾ—പൂ­രി­ക­ളിൽ നി­ന്നും ചുട്ട നെ­യ്യ് ഇ­റ്റി­റ്റു വീ­ഴു­ന്നു. സ­ഹി­ച്ചു­കൂ­ടാ­ത്ത അ­ടു­പ്പിൻ ചൂടു്, ഊ­ര­ക്കു് എ­ന്തെ­ന്നി­ല്ലാ­ത്ത ക­ട­ച്ചിൽ, വി­യർ­പ്പൊ­ഴു­കി ഉ­ടു­തു­ണി­യും തോർ­ത്തും ന­ന­ഞ്ഞു. ഒന്നു പു­ക­പി­ടി­ക്കാൻ പോ­ലു­മി­ല്ല ഇട. പ­ച്ച­പ്പൂ­രി­യെ­ടു­ത്തു പാ­ത്ര­ത്തി­ലി­ടു­ക, പൊ­രി­ക്കു­ക, നെ­യ്യ് മാ­റ്റി അ­ടു­ത്തു­വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന കൊ­ട്ട­യി­ലി­ടു­ക.

മണി പ­ത്ത­ടി­ച്ചു. മൂർ­ഷി­ദാ­ബാ­ദ് വണ്ടി വ­രേ­ണ്ട സ­മ­യ­മാ­യി.

വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാൻ ഒന്നു സ്റ്റേ­ഷ­നോ­ളം ചെ­ല്ല­ട്ടെ, ഠാ­ക്കുർ­മ­ശാ­യി. തീ­വ­ണ്ടി­ക്കു സ­മ­യ­മാ­യി. ഊ­ണി­നു് ആ­ളു­ക­ളെ പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു വ­ന്നി­ല്ലെ­ങ്കിൽ നാളെ യ­ജ­മാ­നൻ എന്നെ വ­ക­വ­രു­ത്തും. ഒരു ബീഡി വ­ലി­ച്ചി­ട്ടു പൊ­യ്ക്ക­ള­യാം.”

ശ­രി­ത­ന്നെ. അവൻ കു­റ­ച്ചു­നേ­രം ഫ്ളാ­റ്റു­ഫോ­മിൽ ചു­റ്റി­ന­ട­ന്നു “ഹി… ീ ഹി ീ…ഹി­ന്ദു ഹോ­ട്ടൽ” എന്നു തൊള്ള തു­റ­ക്കും. മൂർ­ഷി­ദാ­ബാ­ദ് വ­ണ്ടി­ക്കു് ഇനി പത്തു പ­ന്ത്ര­ണ്ടു മി­നി­ട്ടേ­യു­ള്ളു.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാ­നൊ­റ്റ­യ്ക്കു് പ­ര­ത്തു­ക­യും പൊ­രി­ക്ക­യും ചെ­യ്യ­ണ­മെ­ന്നോ? നീ­യെ­ന്താ­ണീ ചെ­യ്യു­ന്ന­ത്, മതി! ക­ണ്ടി­ല്ലേ ഓ­രോ­രു­ത്ത­രു­ടെ പണി. രതൻ ഠാ­ക്കുർ തെ­റ്റി­ക്ക­ള­ഞ്ഞു. പ­ത്മ­യും മാ­റി­ക്ക­ള­ഞ്ഞെ­ന്നാ­ണു തോ­ന്നു­ന്ന­തു്. ഞാ­നൊ­റ്റ­യ്ക്കു് എ­ന്തെ­ടു­ക്കും?”

മതി പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളെ പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി­ക്കു് തീരെ ക­ണ്ടു­കൂ­ട. ആ­രോ­ടും പ­റ­യ­രു­തു്, ട്ടോ, ഠാ­ക്കുർ. ഇ­തെ­ല്ലാം അ­വ­ളു­ടെ കു­ത്തി­ത്തി­രി­പ്പാ­ണു്. നി­ങ്ങ­ളെ തോ­ല്പി­ക്കാൻ വേ­ണ്ടി ചെ­യ്യു­ന്ന ക­ടും­കൈ­കൾ, ഞാൻ പോ­ക­ട്ടെ. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ എന്റെ ജോലി പോകും.”

മതി ഇ­റ­ങ്ങി­പ്പോ­യി. ഇനി അഞ്ചു സേർ മൈ­ദ­യു­ടെ മാവു് ബാ­ക്കി. പ­ര­ത്തി­വെ­ച്ച മാവും കാണും ഒന്നര സേ­റോ­ളം. ഹാ­ജാ­രി ക­ണ­ക്കാ­ക്കി നോ­ക്കി. പ­ത്തെ­ഴു­പ­തു പൂരി—അ­സാ­ധ്യം. ഒറ്റ മ­നു­ഷ്യ­നെ­ക്കൊ­ണ്ടു് രാ­ത്രി പ­ന്ത്ര­ണ്ടു മ­ണി­ക്കു മു­മ്പാ­യി ഒരു കൈ­കൊ­ണ്ടു പ­ര­ത്തി മ­റ്റേ­തു­കൊ­ണ്ടു പൊ­രി­ച്ചെ­ടു­ക്കു­വാൻ ക­ഴി­യു­മോ ഇ­തൊ­ക്കെ?

മതി പോയ സ­മ­യ­ത്തു കൊ­ടു­ത്ത ബീഡി അ­പ്പോ­ഴും വ­ലി­ച്ചു­തീർ­ന്നു­ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നി­ല്ല. ആ സമയം പത്മ വന്നു എ­ത്തി­നോ­ക്കി­പ്പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­രു­ന്നു മു­റ­യ്ക്കു വീടി വ­ലി­ക്കു­ക. തീർ­ന്നാൽ മ­റ്റൊ­ന്നെ­ടു­ക്കു­ക അ­പ്പു­റ­ത്തു്, ബാ­ബു­മാ­രു­ടെ വീ­ട്ടിൽ­നി­ന്നു പൂ­രി­ക്കു വ­ന്ന­വർ രണ്ടു വട്ടം തി­രി­ച്ചു പോ­യി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു. അ­പ്പോ­ഴേ പ­റ­ഞ്ഞ­താ­യി­രു­ന്നു ഇ­പ്പ­ണി ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റി­നെ­ക്കൊ­ണ്ടു ചെ­യ്യി­ക്കാൻ നോ­ക്ക­ണ്ടാ എ­ന്നു്. ആ ബീഡി വ­ലി­ച്ചെ­റി­ഞ്ഞു ഏ­ല്പി­ച്ച പണി മു­ഴു­വ­നാ­ക്കാൻ നോ­ക്കാ­നാ­ണു പ­റ­ഞ്ഞ­തു്. രാ­ത്രി ഇനി എ­ത്ര­യു­ണ്ടു്. ബാ­ക്കി?”

ഹാ­ജാ­രി സ­ത്യ­മാ­യും ഒന്നു പ­ക­ച്ചു് ബീഡി വ­ലി­ച്ചെ­റി­ഞ്ഞു. പൂരി പ­ര­ത്താ­നാ­കി­ല്ലെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു പ­ത്മ­യോ­ടു പറയാൻ ധൈ­ര്യം വ­ന്നി­ല്ല. അയാൾ ഒ­റ്റ­യ്ക്കു വീ­ണ്ടും തു­ട­ങ്ങി പണി.

പ­തി­നൊ­ന്നി­ക്കാൻ ഇനി ഏ­റെ­യി­ല്ല താമസം. ഇനി ഇ­രി­ക്ക വയ്യ എന്നു തോ­ന്നി അ­യാൾ­ക്കു്. ഈ സമയം രണ്ടു മു­ഖ­ങ്ങ­ളാ­ണു് അ­യാ­ളു­ടെ മ­ന­സ്സി­ലു­ദി­ച്ച­തു്. ഒ­ന്നു്, അ­യാ­ളു­ടെ സ്വ­ന്തം മകൾ ടേം­പി­യു­ടേ­തു്. പ­ന്ത്ര­ണ്ടു വ­യ­സ്സു്. വീ­ട്ടി­ലു­ണ്ടു്. മ­റ്റേ­തു് കു­സു­മ­ത്തി­ന്റേ­തു്. അന്നു വൈ­കു­ന്നേ­രം എ­ത്ര­യും കാ­ര്യ­മാ­യി ആ­ദ­രി­ച്ചി­രു­ത്തി­യു­ള്ള കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ സൽ­ക്കാ­രം, അ­വ­ളു­ടെ പ്ര­സ­ന്ന­ത കൈ­വി­ടാ­ത്ത മുഖം. ടേം­പി­യു­ടെ മു­ഖ­വും കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ മു­ഖ­വും ഒ­ന്നാ­വു­ക­യാ­ണു്. പൂ­രി­യു­ടേ­യും നെ­യ്യി­ന്റെ­യും കു­മി­ള­ക­ളിൽ ചി­ല­പ്പോൾ ഒറ്റ മുഖമേ അയാൾ കാ­ണു­ന്നു­ള്ളു… ടേം­പി­യും കു­സു­മ­വും ചേർ­ന്നു് ഒറ്റ മുഖം… അവർ രണ്ടു പേരും ഇ­ന്നു് ഇവിടെ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ കു­സു­മം അ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നു ചി­രി­ച്ചു കൊ­ണ്ടു് പൂരി പ­ര­ത്തും, ടേംപി ഇ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നു…

“ഠാ­ക്കുർ!”

സാ­ക്ഷാൽ ഹോ­ട്ട­ലു­ട­മ­സ്ഥൻ ബേ­ച്ചു­ച­ക്ക­ത്തി—പി­റ­കിൽ വേ­ല­ക്കാ­രി പത്മ.

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “ആ ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­യൻ വെ­യ്പു­പ­ണി­ക്കാ­ര­നെ­ക്കൊ­ണ്ടു് ഇ­താ­വി­ല്ല എ­ന്നു് ഞാ­ന­പ്പോ­ഴേ പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ലേ ബാബു. അയാൾ ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­ച്ചു ‘ബു­ദ്ദാ’യി­രി­ക്ക­യാ­ണു്, ക­ണ്ടി­ല്ലേ? എ­ങ്ങ­നെ പണി വേഗം ന­ട­ക്കും?”

ഹാ­ജാ­രി ഒ­ന്നു­മ­റി­യാ­ത്ത മ­ട്ടിൽ ഇ­രു­ന്നു പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്കൽ തു­ടർ­ന്നു. ബാ­ബു­വി­ന്റെ ആൾ­ക്കാർ വന്നു കാ­ത്തി­രി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. പത്മ യ­ജ­മാ­ന്റെ മു­മ്പിൽ­വെ­ച്ചു് ഉ­ണ്ടാ­ക്കി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞ പൂരി തൂ­ക്കി. അഞ്ചു സേർ മൈ­ദ­യു­ടെ പൂരി ബാ­ക്കി­യു­ണ്ടെ­ങ്കി­ലും അവർ അ­തെ­ടു­ത്തി­ല്ല. ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തു് അതു കൊ­ണ്ടു പോ­യി­ട്ടും അ­വർ­ക്കു് പ്ര­യോ­ജ­ന­മൊ­ന്നു­മി­ല്ല.

ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി ഹാ­ജാ­രി­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാ­ക്കി വന്ന മൈ­ദ­യു­ടെ­യും നെ­യ്യി­ന്റെ­യും വില നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ശ­മ്പ­ള­ത്തിൽ പി­ടി­ക്കും. ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­യ­ന്മാ­രെ­ക്കൊ­ണ്ടു് എന്തു പ­ണി­യാ­ണു ന­ട­ക്കു­ക?”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ ഏർ­പ്പാ­ടു­ക­ളെ­ല്ലാം വി­പ­രീ­ത­മാ­യി­ട്ടാ­ണു ബാബു. പ­ര­ത്തി­ത്ത­രാൻ ആ­രു­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല, ഒരു മതി ഒ­ഴി­ച്ചു്. അവനും വണ്ടി സ­മ­യ­മാ­യ­പ്പോൾ ഊ­ണു­കാ­രെ സ­മ്പാ­ദി­ക്കാൻ സ്റ്റേ­ഷ­നി­ലേ­ക്കോ­ടി. ഞാ­നെ­ന്തു കാ­ട്ടും?”

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­നി­ക്കി­തൊ­ന്നും കേൾ­ക്ക­ണ്ട. അ­തി­ന്റെ വില നി­ങ്ങൾ ത­ന്നു­കൊ­ള്ള­ണം. ഇ­ട­പാ­ടു­കാ­രൻ ആർഡർ മ­ട­ക്കി­യെ­ടു­ത്താൽ ആ മു­ത­ലി­ന്റെ നഷ്ടം എ­നി­ക്കെ­ന്റെ വീ­ട്ടു­മു­ത­ലിൽ നി­ന്നെ­ടു­ത്തു നി­ക­ത്ത­നാ­വി­ല്ല. അതും കു­ഴ­ച്ചു­ക­ഴി­ഞ്ഞ മൈദ.”

ഹാ­ജാ­രി വി­ചാ­രി­ച്ചു. ശരി, തന്റെ ശ­മ്പ­ള­ത്തിൽ നി­ന്നു് മുതൽ വ­സൂ­ലാ­ക്കാ­നാ­ണു ഭാ­വ­മെ­ങ്കിൽ പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്കി ഞാ­നെ­ടു­ക്കും. മണി പ­തി­നൊ­ന്നാ­കും. മ­തി­ക്കും ഒരംശം കൊ­ടു­ക്കാ­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു അ­വ­നെ­ക്കൊ­ണ്ടും പൂ­രി­ക്കു പ­ര­ത്തി­ച്ചു. ഹാ­ജാ­രി ബാ­ക്കി വന്ന മൈദ മു­ഴു­വൻ പൂ­രി­യാ­ക്കി­യെ­ടു­ത്തു. മതി അ­വ­ന്റെ പങ്കു വാ­ങ്ങി പോയി. ഇ­നി­യും പ­ത്ത­റു­പ­തെ­ണ്ണം ബാ­ക്കി.

പത്മ എ­ത്തി­നോ­ക്കി­യി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­നി­യും ഇ­രു­ന്നു പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്കു­ക­യാ­ണ­ല്ലേ? എ­നി­ക്കും കു­റ­ച്ചു തരൂ.”

ഇതും പ­റ­ഞ്ഞു: അവൾ ഒരു തോർ­ത്തു നി­ല­ത്തു വി­രി­ച്ചു പ­ത്തി­രു­പ­ത്ത­ഞ്ചു പൂരി അ­തി­ലെ­ടു­ത്തു­വെ­ച്ചു. ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് വായ തു­റ­ന്നു മ­റു­ത്തു വ­ല്ല­തും പറയാൻ ധൈ­ര്യം വ­ന്നി­ല്ല.

രാ­ത്രി അ­സ­മ­യ­ത്തു ഞെ­ട്ടി­യു­ണർ­ന്നു കണ്ണു തി­രു­മ്മി­ക്കൊ­ണ്ടു വാതിൽ തു­റ­ന്നു പു­റ­ത്തു വന്നു നോ­ക്കി­യ കു­സു­മം ക­യ്യിൽ ഒരു ഭാ­ണ്ഡം തൂ­ക്കി­പ്പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു നിൽ­ക്കു­ന്ന ഹാ­ജാ­രി­യെ­ക്ക­ണ്ടു് അ­ത്ഭു­ത സ്വ­ര­ത്തിൽ ചോ­ദി­ച്ചു: “ഇ­തെ­ന്തു്? വ­ലി­യ­ച്ഛ­നെ­ന്താ­ണു് ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തി­ങ്ങ­നെ?”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇതിൽ പൂ­രി­യാ­ണു് കു­സു­മം! ഹോ­ട്ട­ലിൽ പൂ­രി­യു­ണ്ടാ­ക്കാൻ ഒരു കൂ­ട്ടർ കരാറു കൊ­ടു­ത്തി­രു­ന്നു. പൂ­രി­ക്കു പ­ര­ത്തി­ത്ത­രാൻ ആ­ളു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. അ­വ­സാ­നം അ­ഞ്ചു­സേർ പൂരി ക­രാ­റു­കാർ വാ­ങ്ങാൻ കൂ­ട്ടാ­ക്കി­യി­ല്ല. യ­ജ­മാ­നൻ പറയണു ഞാൻ അ­തി­ന്റെ വില കൊ­ടു­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു് ശരി, ഞാൻ വില കൊ­ടു­ക്ക­ണ­മെ­ങ്കിൽ മുതൽ എ­ന്റേ­താ­യി. അതു് നി­ന­ക്കു ത­രാ­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു കെ­ട്ടി കൊ­ണ്ടു­വ­ന്ന­താ­ണു് ഞാൻ. നി­ന­ക്കു ഞാൻ ഇ­തേ­വ­രെ ഒ­ന്നും ത­ന്നി­ട്ടി­ല്ല. രാ­ത്രി നേരം ഒ­രു­പാ­ടാ­യി. ഉ­റ­ങ്ങി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു അല്ലെ? പി­ടി­ച്ചോ­ളു ഭാ­ണ്ഡം. എ­ടു­ത്തു­വെ­ക്കു.”

കു­സു­മം ഭാ­ണ്ഡം ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ക­യ്യിൽ നി­ന്നു വാ­ങ്ങി താ­ഴെ­വെ­ച്ചു. അവൾ ഏ­താ­ണ്ട­ന്ധാ­ളി­ച്ചു­പോ­യി­രു­ന്നു. ഇ­തെ­ന്തൊ­രു പ്രാ­ന്തു്. അ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തു് പൂ­രി­യു­ടെ ഭാ­ണ്ഡം കൊ­ണ്ടു­വ­രാൻ കണ്ട ഒരു സമയം ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാ­നി­നി നിൽ­ക്കു­ന്നി­ല്ല മോളേ! പൂരി ചൂ­ടാ­റാ­ത്ത­താ­ണു്. ഇ­പ്പോൾ ചു­ട്ടെ­ടു­ത്ത­തു്. നീ ഇ­പ്പോൾ­ത്ത­ന്നെ ര­ണ്ടു­നാ­ലെ­ണ്ണം തി­ന്നോ­ളൂ. നാ­ളെ­ത്തേ­ക്കു് പഴകും. കു­ട്ടി­കൾ­ക്കും കൊ­ടു­ക്കു. രാ­ത്രി അ­ത്ര­യ്ക്കൊ­ന്നു­മാ­യി­ട്ടി­ല്ല.”

പ­ന്ത്ര­ണ്ട­ര­യാ­യി­ക്കാ­ണും, അ­ത്ര­ത­ന്നെ. ഹോ­ട്ട­ലിൽ തി­രി­ച്ചു­ചെ­ന്ന ഹാ­ജാ­രി ഒരു അ­തി­സാ­ഹ­സം തന്നെ കാ­ട്ടി. വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി ഉ­റ­ങ്ങി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. അവനെ വി­ളി­ച്ചു­ണർ­ത്തി അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “മതീ, ഞാൻ മൂ­ന്നു മണി വ­ണ്ടി­ക്കു് വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു പോണു. ഈ ബാ­ക്കി വ­രു­ന്ന പൂരി എ­ന്തു­ചെ­യ്യാ­നാ­ണു്? വീ­ട്ടിൽ കൊ­ടു­ത്തി­ട്ടു­വ­രാം. നീ ഇ­വി­ടെ­യു­ണ്ടാ­യി­രി­ക്കു­മ­ല്ലോ. ഞാൻ നാളെ രാ­വി­ലെ പത്തു മ­ണി­യു­ടെ വ­ണ്ടി­ക്കു വന്നു ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്തു­കൊ­ള്ളാം. യ­ജ­മാ­ന­നോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കു.”

മതി അ­ത്ഭു­ത­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഈ ഒ­ന്നു­മ­ല്ലാ­ത്ത സ­മ­യ­ത്തു് പൂ­രി­യും കൊ­ണ്ടു വീ­ട്ടി­ലേ­യ്ക്കു യാ­ത്ര­ചെ­യ്ക­യോ!”

“ഇ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നാൽ നാളെ രാ­വി­ലെ ഇ­വി­ട­ത്തെ കും­ഭോ­ദ­ര­ന്മാർ വി­ഴു­ങ്ങും. എന്റെ സ്വ­ന്തം മുതൽ സ്വ­ന്തം വീ­ട്ടി­ലെ­ത്തി­ക്ക­ട്ടെ. എന്റെ വീ­ട്ടിൽ കു­ഞ്ഞു­കു­ട്ടി­കൾ ഉ­ണ്ടു്. അ­വർ­ക്കു വ­യ­റു­നി­റ­യെ ആ­ഹാ­ര­ത്തി­നു വ­ഴി­യി­ല്ല. അ­വർ­ക്കു കൊ­ടു­ക്ക­ട്ടെ. ര­ണ്ട­ണ­ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ ചെ­ല­വു­ള്ളു.”

ഹാ­ജാ­രി അ­തി­നു­ശേ­ഷം ഉ­റ­ങ്ങി­യി­ല്ല. മകൾ ടേം­പി­യെ ഓർ­ത്തു അ­യാ­ളു­ടെ മ­ന­സ്സു് എ­ങ്ങ­നെ­യൊ­ക്കെ­യോ ആ­യി­ക്കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു. കു­സു­മ­ത്തെ പോ­ലെ­ത­ന്നെ ടേം­പി­യും. രണ്ടു കു­ട്ടി­കൾ­കൂ­ടി­യു­ണ്ടു് അ­യാൾ­ക്കു്, നന്നേ ചെ­റി­യ­വർ. അ­വർ­ക്കു രു­ചി­ക്കാൻ കൊ­ടു­ക്കാ­തെ ഇവിടെ വെ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു വേ­ല­ക്കാ­രി­യേ­യും യ­ജ­മാ­ന­ന്റെ വീ­ട്ടു­കാ­രേ­യും തീ­റ്റു­ന്ന­തി­ലെ­ന്തർ­ത്ഥം?

രാ­ത്രി മൂ­ന്ന­ര­യ്ക്കു് സാ­നാ­ബൂർ സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ വ­ണ്ടി­യി­റ­ങ്ങി­യ ഹാ­ജാ­രി ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലേ­ക്കു­ള്ള വ­ഴി­പി­ടി­ച്ചു് മൂ­ന്ന­ര­ക്രോ­ശം (8000 മുഴം = ഒരു ക്രോ­ശം) ന­ട­ന്നു വീ­ട്ടി­ലെ­ത്തി­യ­പ്പോൾ പ­തു­ക്കെ നേരം വെ­ളു­ത്തു­തു­ട­ങ്ങി­യി­രു­ന്നു.

ഏ­ഡോ­ശോ­ല ഒരു കാ­ല­ത്തു സ­മൃ­ദ്ധ­മാ­യ ഒരു ഗ്രാ­മ­മാ­യി­രു­ന്നു. ഇന്നു പഴയ ശ്രീ­യൊ­ന്നു­മി­ല്ലാ­താ­യി. ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ ജ­മി­ന്ദാർ­മാ­രാ­യ കർ ബാ­ബു­മാർ കൽ­ക്ക­ത്ത­യി­ലേ­ക്കു താമസം മാ­റ്റി­യ­തു തൊ­ട്ടു ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ മൈനർ സ്കൂ­ളി­ന്റെ നില പ­രു­ങ്ങ­ലി­ലാ­യി. വലിയ കുളം തൂർ­ന്നു നി­ര­പ്പാ­കാൻ ഏറെ താ­മ­സ­മി­ല്ല. ഭേ­ദ­പ്പെ­ട്ട ത­റ­വാ­ട്ടു­കാ­രിൽ മി­ക്ക­വ­രും റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടി­ലേ­ക്കോ കൽ­ക്ക­ത്ത­ക്കോ പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞു. വേറെ ഗ­തി­യി­ല്ലാ­ത്ത­വർ മാ­ത്ര­മാ­യി ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ താമസം.

വ­യ്ക്കോൽ മേഞ്ഞ രണ്ടു മു­റി­ക­ളു­ള്ള ഒരു വീ­ടാ­ണു ഹാ­ജാ­രി­യു­ടേ­തു്. ചെറിയ മു­റ്റം. ഒരു കോണിൽ ഒരു പ്ലാ­വു്. മ­റ്റൊ­രു വ­ശ­ത്തു ഒരു പേര. പി­ന്നെ ഒരു മു­രി­ങ്ങ. ഈ പേര ന­ട്ട­തു് ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ അ­മ്മ­യാ­യി­രു­ന്നു. ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം വലിയ വലിയ കാ­യ്കൾ ഉ­ണ്ടാ­കും. ബ­നാ­റ­സ് ജ­നു­സ്സിൽ പെട്ട പേ­ര­യു­ടെ ബീ­ജ­ത്തിൽ­നി­ന്നു­ണ്ടാ­യ­തു്.

ഹാ­ജാ­രി ത­ട്ടി­വി­ളി­ച്ച­പ്പോൾ അ­യാ­ളു­ടെ ഭാര്യ വാതിൽ തു­റ­ന്നു. ഭർ­ത്താ­വി­നെ­ക്ക­ണ്ടി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “വരു വരു. എ­ന്തി­നാ­ണു വെ­ളു­പ്പാൻ കാ­ല­ത്തെ വ­ണ്ടി­ക്കു വ­ന്ന­തു്? ഈ വികടം പി­ടി­ച്ച­വ­ഴി, ക­റു­ത്ത­പ­ക്ഷം. ഈയിടെ ഇ­ഴ­ജാ­തി­ക­ളു­ടെ ശ­ല്യ­വും സ­ഹി­ക്ക­വ­യ്യാ­താ­യി­ട്ടു­ണ്ടു്. ഈയിടെ ര­ണ്ടു­പേർ അ­തു­കാ­ര­ണം സി­ദ്ധി കൂ­ടു­ക­യും ചെ­യ്തു.

“ഈ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലോ?”

“ഇ­വി­ടെ­യ­ല്ല. കാ ഉ­ഡാ­പാ­ഡ­യിൽ ഒരാൾ. പി­ന്നെ­യൊ­രാൾ ബാമൻ പാ­ഡ­യി­ലാ­ണെ­ന്നും കേ­ട്ടു—അല്ലാ, എ­ന്താ­ണി­ത്ര വലിയ ഒരു ഭാ­ണ്ഡം?”

ഹാ­ജാ­രി പൂ­രി­യു­ടെ യ­ഥാർ­ത്ഥ ച­രി­ത്രം ഒ­ന്നും പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ല. ഭാ­ര്യ­യു­ടെ ആ­ന­ന്ദൗ­ത്സു­ക്യ­ങ്ങൾ നി­റ­ഞ്ഞ ചോ­ദ്യ­ത്തി­നു­ത്ത­ര­മാ­യി അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒക്കെ കി­ട്ടി പെ­ണ്ണേ. ഭഗവാൻ തന്നു. എ­ല്ലാ­വ­രും കൂ­ടി­യി­രു­ന്നു. നല്ല ര­സ­മാ­യി­ട്ടു തി­ന്നിൻ. ടേം­പി­ക്കു മ­തി­യാ­കു­ന്ന­തു­വ­രെ കൊ­ടു­ക്ക­ണം. അവൾ വയറു നി­റ­ച്ചു തി­ന്നു­ന്ന­തു് എ­നി­ക്കു മു­മ്പി­ലി­രു­ന്നു കാണണം.”

അന്നു രാ­വി­ല­ത്തെ വ­ണ്ടി­ക്കു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടി­ലേ­ക്കു മ­ട­ങ്ങാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. ഉ­ച്ച­തി­രി­ഞ്ഞു് ഹാ­ജാ­രി കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ അ­ച്ഛ­ന്റെ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു ന­ട­ക്കാ­നി­റ­ങ്ങി.

ഈ ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ തന്നെ, ഗോയാൽ പാ­ഡ­യിൽ (ഇടയർ പാർ­ക്കു­ന്ന പ്ര­ദേ­ശം) കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ഹ­രി­ഘോ­ഷി­ന്റെ നില ഒരു കാ­ല­ത്തു മെ­ച്ച­പ്പെ­ട്ട­താ­യി­രു­ന്നു. ഇ­പ്പോ­ഴു­മു­ണ്ടു് പഴയ തൊ­ഴു­ത്തിൽ എ­ട്ടു­പ­ത്തു പ­ശു­ക്കൾ, രണ്ടു ചെറിയ പ­ത്താ­യ­ങ്ങൾ.

ഹരി, ഹാ­ജാ­രി­യെ കേ­മ­മാ­യി ബ­ഹു­മാ­നി­ച്ചു. ത­ഴ­പ്പാ­യ­യിൽ ഇ­രു­ത്തി. അയാൾ ചോ­ദി­ച്ചു: “എ­പ്പോ­ഴെ­ത്തി വ­ലി­യ­ച്ഛൻ? എ­ല്ലാ­വർ­ക്കും സൗ­ഖ്യം ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ?”

“നി­ങ്ങൾ­ക്കു വി­ശേ­ഷ­മൊ­ന്നു­മി­ല്ല­ല്ലോ?”

“നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ശ്രീ­ച­ര­ണ­ങ്ങ­ളു­ടെ ആ­ശിർ­വാ­ദം കാരണം എ­ല്ലാം ഒ­രു­വി­ധം ക­ഴി­ഞ്ഞു­പോ­കു­ന്നു. റാ­ണാ­ഘാ­ട്ടിൽ ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ ഇ­പ്പോ­ഴും?”

“അതെ, അ­വി­ട­ന്നു തന്നെ വ­രു­ന്ന­തും.”

“ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ കു­സു­മ­ത്തി­നെ കാ­ണാ­റി­ല്ലേ?”

ഹാ­ജാ­രി നാ­ട്ടു­മ്പു­റ­ത്തു­വ­ളർ­ന്ന ആൾ. ഇ­വി­ട­ത്തു­കാ­രു­ടെ സ്വ­ഭാ­വം അ­റി­യാം. കു­സു­മ­ത്തി­നെ എ­ന്നും കാ­ണാ­റു­ണ്ടെ­ന്നോ ര­ണ്ടു­പേ­രും വ­ള­രെ­യ­ടു­പ്പ­ത്തി­ലാ­ണെ­ന്നോ പ­റ­ഞ്ഞു­കൂ­ടാ. നാ­ട്ടു­കാർ വ­ല്ല­വി­ധ­വും അ­റി­ഞ്ഞു­വ­ശാ­യാൽ അവർ എ­ന്തൊ­ക്കെ അ­പ­വാ­ദ­ങ്ങ­ളാ­ണു പ­റ­ഞ്ഞു­ണ്ടാ­ക്കു­ക­യെ­ന്നു ഊ­ഹി­ക്കാ­വു­ന്ന­തേ­യു­ള്ളു. അ­തി­നാൽ അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഉവ്വ്, ഒ­ന്നു­ര­ണ്ടു പ്രാ­വ­ശ്യം കണ്ടു. അ­വൾ­ക്കു സുഖം ത­ന്നെ­യാ­ണു്.”

“ഇനി കാ­ണു­മ്പോൾ ഒ­രി­ക്കൽ ഇ­വി­ട­ത്തോ­ളം വ­ന്നി­ട്ടു­പോ­കാൻ പറയു. അ­വൾ­ക്കു പി­റ­ന്നു­വ­ളർ­ന്ന നാ­ട്ടി­ലേ­ക്കു വ­ര­ണ­മെ­ന്ന മോഹമേ ഇല്ല. പ­ട്ട­ണ­ത്തിൽ പാൽ വി­റ്റു ന­ട­ക്കാ­നാ­ണു് രസം.”

ഹാ­ജാ­രി വിഷയം തി­രി­ക്കു­വാൻ വേ­ണ്ടി ചോ­ദി­ച്ചു: “ഇ­ക്കു­റി കൃ­ഷി­യും മ­റ്റും എ­ങ്ങ­നെ?”

“നെൽ­കൃ­ഷി പ­ന്ത്ര­ണ്ടേ­ക്കർ നി­ല­ത്തു ചെ­യ്തി­ട്ടു­ണ്ടു്. ബാ­ക്കി­യൊ­ക്കെ കാ­യ്ക­നി­കൾ. ഇളവൻ ര­ണ്ടേ­ക്കർ, ഉ­രു­ള­ക്കി­ഴ­ങ്ങും ഉ­ള്ളി­യും. അതു് ഇ­ത്ത­വ­ണ മഴ ക­ഷ്ടി­യാ­ണു് വ­ലി­യ­ച്ഛാ! നിലം വി­ണ്ടു തു­ട­ങ്ങി, വ­ര­ണ്ടു്…”

കാ­യ്ക­നി­ക­ളു­ടെ കാ­ര്യം പ­റ­ഞ്ഞ­പ്പോൾ ഉ­ള്ളിൽ ഒ­ളി­ച്ചു­വെ­ച്ചി­രു­ന്ന മ­ഹ­ത്വാ­കാം­ക്ഷ ത­ല­യു­യർ­ത്തി. പ­ച്ച­ക്ക­റി­കൾ സ്വ­ന്തം ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ­നി­ന്നു വാ­ങ്ങു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ അ­തു­കൊ­ണ്ടു നല്ല മെ­ച്ച­മു­ണ്ടാ­വും. റാ­ണാ­ഘാ­ടി­നേ­ക്കാൾ ലാഭം—ഇ­വി­ട­ന്നു തന്നെ വേണം അ­ടു­ക്ക­ള­സ്സാ­മാ­ന­ങ്ങൾ വാ­ങ്ങാൻ.

അയാൾ ഹ­രി­ഘോ­ഷി­നോ­ടു ചോ­ദി­ച്ചു: “ശരി. എ­ത്ര­യു­ണ്ടാ­വും നി­ങ്ങ­ളു­ടെ കൃ­ഷി­യിൽ ഉ­രു­ള­ക്കി­ഴ­ങ്ങു്!”

“അതു കൃ­ത്യ­മാ­യി പ­റ­യാ­നൊ­ക്കു­മോ, വ­ലി­യ­ച്ഛാ? എ­ങ്കി­ലും മു­പ്പ­തു നാ­ല്പ­തു മ­ന്നു് എ­ങ്ങ­നെ­യാ­യാ­ലും ഉ­ണ്ടാ­വും.”

“നി­ങ്ങൾ­ക്കു് അ­തു­മു­ഴു­വൻ എ­നി­ക്കു തരാൻ പ­റ്റു­മോ? പണം രൊ­ക്കം.”

ഹ­രി­ഘോ­ഷ് കൗ­തു­ക­ത്തോ­ടെ ചോ­ദി­ച്ചു: “വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ഈയിടെ പ­ച്ച­ക്ക­റി­ക്ക­ച്ച­വ­ട­മാ­ണോ ന­ട­ത്തു­ന്ന­തു്?”

“ന­ട­ത്തി­ത്തു­ട­ങ്ങി­യി­ല്ല, ന­ട­ത്തി­യാ­ലോ എ­ന്നാ­ലോ­ചി­ക്ക­യാ­ണു്. തു­ട­ങ്ങു­മ്പോൾ ഞാൻ അ­റി­യി­ക്കാം.”

ഗോയാൽ പാ­ഡ­യിൽ­നി­ന്നു മ­ട­ങ്ങു­ന്ന­വ­ഴി­ക്കു് ഒരു വലിയ മു­ള­ങ്കാ­ട്ടിൽ കൂടെ ക­ട­ന്നു­പോ­ക­ണം. ഇവിടെ ആൾ­താ­മ­സ­മി­ല്ല. ഏ­ഡോ­ശോ­ല ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലും ആൾ­പാർ­പ്പു് വളരെ കു­റ­വാ­ണു്. മു­മ്പു് ധാ­രാ­ള­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. മ­ല­മ്പ­നി പി­ടി­ച്ചു് ഒ­ട്ടു­വ­ള­രെ പേർ ഒ­ടു­ങ്ങി. വലിയ വലിയ പ്ലാ­വു­ക­ളും മാവും മു­ള­ക­ളു­മു­ള്ള കാ­ടു­ക­ളാ­ണു് നോ­ക്കു­ന്ന ദി­ക്കി­ലൊ­ക്കെ.

ഈ മു­ള­ങ്കാ­ടു നിൽ­ക്കു­ന്ന സ്ഥ­ല­ത്താ­യി­രു­ന്നു പ­ണ്ടു് പാലിത കു­ടും­ബ­ക്കാ­രു­ടെ ത­റ­വാ­ടു നി­ന്നി­രു­ന്ന­തു്. ഹാ­ജാ­രി കു­ട്ടി­ക്കാ­ല­ത്തു ക­ണ്ടി­ട്ടു­ള്ള­താ­ണു്. പാ­ലി­ത­ന്മാർ നല്ല സ്ഥി­തി­യി­ലാ­യി­രു­ന്നു. രാജൻ പാ­ലി­ത­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ പൂ­ജ­യും വ്ര­ത­വും ഹോ­ളി­യും ജ­ന്മാ­ഷ്ട­മി­യും ഒക്കെ കേ­മ­മാ­യി കൊ­ണ്ടാ­ടു­ക പ­തി­വാ­യി­രു­ന്നു. ഇ­പ്പോൾ അ­വ­രു­ടെ ഭ­വ­ന­ത്തി­ന്റെ ത­റ­ക്ക­ല്ലു­കൾ മാ­ത്ര­മേ കാ­ണാ­നു­ള്ളു. പ­കൽ­നേ­ര­ത്തു­കൂ­ടി പു­ലി­യോ നരിയോ പ­തു­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടാ­വും അവിടെ.

മു­ള­ങ്കാ­ട്ടിൽ നി­ന്നും ഉ­ണ­ങ്ങി­നിൽ­ക്കു­ന്ന മു­ള­ക­ളു­ടെ ചടപട ശബ്ദം ഉ­യ­രു­ന്നു. എ­ന്തൊ­രു തണൽ. ഉ­ണ­ങ്ങി­യ മു­ള­യി­ല­ക­ളു­ടേ­യും ക­രി­യി­ല­ക­ളു­ടേ­യും മർ­മ്മ­രം. ഫി­ങ്ഗ­ക (Drongo) ശാ­രി­ക­പ്പ­ക്ഷി­ക­ളു­ടെ ക­ള­കൂ­ജ­നം—ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തോ­ന്നി. ഇന്നു ത­നി­ക്കു ഹോ­ട്ടൽ വേ­ല­ക്കാ­ര­ന്റെ ജീ­വി­ത­ത്തിൽ­നി­ന്നു മു­ക്തി കി­ട്ടി­യ ദി­വ­സ­മാ­ണെ­ന്നു്. ആ ചു­ട്ടു­പു­ക­യു­ന്ന അ­ടു­പ്പി­ന്ന­രി­കിൽ നി­ന്നു­കൊ­ണ്ടു മോരും ക­റി­യും പാകം ചെ­യ്യേ­ണ്ട ഭാ­ര­മി­ല്ല. ദാസി പ­ത്മ­യു­ടെ കു­ത്തു­വാ­ക്കു­ക­ളും മേൽ­ക്കോ­യ്മ­ത്ത­വും സ­ഹി­ക്കേ­ണ്ട­തി­ല്ല. ഈ മു­ള­ങ്കാ­ടി­ന്റെ നി­ബി­ഡ­ച്ഛാ­യ­യിൽ എ­ത്ര­നേ­രം കി­ട­ന്നു­റ­ങ്ങി­യാ­ലും ആരും ഒ­ന്നും ചോ­ദി­ക്കാൻ വ­രി­ല്ല.

ഈ ഒരു മു­ക്തി അയാൾ പൂർ­ണ്ണ­രൂ­പ­ത്തിൽ ആ­സ്വ­ദി­ക്കാ­നാ­ഗ്ര­ഹി­ച്ചി­രു­ന്ന­തു­കൊ­ണ്ടു ത­ന്നെ­യാ­ണു് സ്വ­ന്തം ഹോ­ട്ടൽ തു­റ­ക്കാൻ സ്വ­പ്നം ക­ണ്ടു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നി­രു­ന്ന­തു്.

അ­യാൾ­ക്കു് വേ­ണ്ട­ത്ര അ­നു­ഭ­വം സി­ദ്ധി­ച്ചു­ക­ഴി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു. ഇ­ന്നു് പ­ണ­മു­ണ്ടാ­യാൽ റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങാൻ വി­ഷ­മ­മി­ല്ല.

പണം എ­വി­ട­ന്നു കടം കി­ട്ടു­മെ­ന്നും ഹാ­ജാ­രി ചിന്ത തു­ട­ങ്ങി. ഈ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ ഗോ­സാ­യി കു­ടും­ബ­ക്കാർ വ­ലി­യ­വ­രാ­ണു്. പക്ഷേ, മി­ക്ക­വ­രും കൽ­ക്ക­ത്ത­യി­ലാ­ണു്. വൃ­ദ്ധ­നാ­യ കേശവ ഗോ­സാ­യി ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യാ­ണു താമസം. എ­ന്നാൽ ആ മ­നു­ഷ്യൻ ഭ­യ­ങ്ക­ര പി­ശു­ക്കൻ. അയാൾ ഹാ­ജാ­രി­യെ­പ്പോ­ലു­ള്ള സാ­ധാ­ര­ണ­ക്കാ­ര­നാ­യ ഒ­രു­വ­നു് പണയം കൂ­ടാ­തെ­യോ ജാ­മ്യം നിൽ­ക്കാ­തെ­യോ പണം ക­ടം­കൊ­ടു­ക്കു­മോ?

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ആ­രു­ണ്ടു ജാ­മ്യം നിൽ­ക്കാൻ?

അ­യാ­ളു­ടെ നില മ­ഹാ­പ­രു­ങ്ങ­ലി­ലാ­ണു്. ഒരു വ­യ്ക്കോൽ മേഞ്ഞ ചെ­റു­പു­ര. അ­ടു­ക്ക­ള, ക­ഴി­ഞ്ഞ മ­ഴ­യ്ക്കു് വീ­ണു­പോ­യി. പ­ണ­മി­ല്ലാ­ത്ത­തു­കൊ­ണ്ടു് നേ­രെ­യാ­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. മു­റ്റ­ത്തു­ള്ള മാ­ഞ്ചോ­ട്ടി­ലാ­ണു് അ­രി­വ­യ്പു്. മഴ ഏ­താ­ണ്ടു് അ­വ­സാ­നി­ച്ച മ­ട്ടാ­യി അ­തു­കൊ­ണ്ടു് വലിയ അ­സൗ­ക­ര്യ­മി­ല്ല.

നേരം വൈ­കി­ത്തു­ട­ങ്ങി.

ഹാ­ജാ­രി വീ­ട്ടിൽ തി­രി­ച്ചെ­ത്തി­യ­പ്പോൾ കണ്ടു, അ­യാ­ളു­ടെ മകൾ ടേംപി ഉ­മ്മ­റ­പ്പ­ടി­യി­ലി­രു­ന്നു ക­മ്പി­ളി നെ­യ്യു­ന്നു. ടേംപി അ­ച്ഛ­നെ­ക്ക­ണ്ട­പ്പോൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­ച്ഛ­നു് ഇ­രി­ക്കാൻ ഞാൻ ഒരു മെത്ത തു­ന്നു­ക­യാ­ണു്. നാളെ ഇവിടെ താ­മ­സി­ക്കാ­മെ­ങ്കിൽ തീർ­ത്തു­ത­രാം. കൂ­ട്ട­ത്തിൽ കൊ­ണ്ടു­പോ­കാം.”

ഹാ­ജാ­രി ഉ­ള്ളു­കൊ­ണ്ടു ചി­രി­ച്ചു. ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ആ ക­മ്പി­ളി­മെ­ത്ത­മേൽ ഉ­ണ്ണാ­നി­രി­ക്കു­ക. ചി­ത്രം ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം തന്നെ. പത്മ അതു ക­ണ്ടാ­ലെ­ന്ത­ഭി­പ്രാ­യ­മാ­ണു പറയുക?

മ­ക­ളോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “നോ­ക്ക­ട്ടെ മെത്ത ഭേഷ് ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം. എ­വി­ട­ന്നു പ­ഠി­ച്ചു?”

ടേംപി പ­റ­ഞ്ഞു: “മു­ഖ­യ്യേ (മു­ഖർ­ജി) ഭ­വ­ന­ത്തി­ലെ നീ­ലേ­ട­ത്തി­യു­ടേ­യും അതസി ഏ­ട­ത്തി­യു­ടേ­യും അ­ടു­ക്കൽ നി­ന്നു്. ഞാൻ ദി­വ­സ­വും പോ­കാ­റു­ണ്ടു്. അവർ ഉ­ച്ച­യ്ക്കു് എന്നെ പാ­ട്ടു­പ­ഠി­പ്പി­ക്കും. തു­ന്നൽ പ­ഠി­പ്പി­ക്കും.”

“അവർ ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യു­ണ്ടോ? ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു ഇ­നി­യും പോ­യി­ല്ലേ?”

“അവർ ഈ മാ­സ­വും കൂടി ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യു­ണ്ടാ­വും. ഉ­ണ്ടാ­യാൽ എ­നി­ക്കു­ത­ന്നെ­യാ­ണു ഗുണം. അ­വ­രോ­ടു വ­ല്ല­തും പ­ഠി­ക്കാം. അ­ത­സി­യേ­ട­ത്തി എത്ര അ­സ്സ­ലാ­യി പാ­ടൂ­ന്നോ അ­ച്ഛ­നു കേൾ­ക്ക­ണോ?”

“നീ കുറേ പാ­ട്ടു­കൾ പ­ഠി­ച്ചോ?”

ടേംപി ല­ജ്ജാ­മ­ധു­ര­സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒ­ന്നു­ര­ണ്ടെ­ണ്ണം. അതു കൊ­ണ്ടൊ­ന്നു­മാ­യി­ല്ല. അച്ഛൻ അ­ത­സി­യേ­ട­ത്തി­യു­ടെ പാ­ട്ടു­കേ­ട്ടാൽ പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു കേൾ­ക്ക­യാ­ണെ­ന്നു പറയും. അ­വ­രു­ടെ വീ­ട്ടിൽ വലിയ ഒരു പാ­ട്ടു­പെ­ട്ടി­യു­മു­ണ്ടു്. ദി­വ­സ­വും സ­ന്ധ്യ­ക്കു പാ­ടി­ക്കും. എ­ന്തെ­ല്ലാം ജാതി പാ­ട്ടു­കൾ… പോകാം സ­ന്ധ്യ­ക്കു്? അ­ത­സി­യേ­ട­ത്തി ത­ന്നെ­യാ­ണു പാ­ട്ടു­കൾ പാ­ടി­ക്കാൻ. ഞാനും വരാം. അച്ഛൻ വ­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടെ­ന്നു ഞാൻ അ­ത­സി­യേ­ട­ത്തി­യോ­ടു പറയും. ന­ല്ല­ന­ല്ല പാ­ട്ടു­കൾ തി­ര­ഞ്ഞെ­ടു­ത്തു കേൾ­പ്പി­ക്കും.”

ഹാ­ജാ­രി ചോ­ദി­ച്ചു: “ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­ന്റെ അ­സു­ഖ­മൊ­ക്കെ മാ­റി­യോ, കു­ട്ടി!”

“അ­തെ­നി­ക്ക­റി­യി­ല്ല. എ­ന്നാ­ലും ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യിൽ വ­ന്നി­രു­ന്നു എ­ന്നും എ­ല്ലാ­വ­രോ­ടും വർ­ത്ത­മാ­നം പറയും. ഒരു ദിവസം ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യിൽ വെ­ച്ചു പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു­പാ­ടി­ച്ചു. എന്തു രസമായ കീർ­ത്ത­നം!”

തൽ­ക്കാ­ലം ഹാ­ജാ­രി­ക്കു സം­ഗീ­ത­ക­ല­യോ­ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല താ­ല്പ­ര്യം. ഹ­രി­ച­ര­ണ ബാ­ബു­വി­നോ­ട­പേ­ക്ഷി­ച്ചു് പ­ത്തി­രു­നൂ­റു രൂ­പ­യെ­ങ്കി­ലും കടം വാ­ങ്ങാൻ വ­ഴി­യു­ണ്ടോ എ­ന്നാ­യി­രു­ന്നു അ­യാ­ളു­ടെ ആലോചന. ഹ­രി­ച­ര­ണ മു­ഖു­യ്യേ മ­ഹാ­ശ­യൻ മാ­ത്ര­മാ­യി­രു­ന്നു ആ ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ പ­ഠി­പ്പും പ­ണ­വു­മു­ള്ള ഒരേ ഒരു മാ­ന്യൻ. അ­യാ­ളു­ടെ ത­റ­വാ­ട്ടു­കാ­രാ­ണു് ഈ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ ജ­ന്മി­കൾ. എ­ന്നാൽ ഗ്രാ­മം വി­ട്ടു­പോ­യി­ട്ടു് ഒ­ട്ടേ­റെ നാ­ളാ­യി. കൂ­റ്റൻ മൂ­ന്നു­നി­ല മാളിക. ഒ­ന്നു­ര­ണ്ടു പ്രാ­യം­ചെ­ന്ന സ്ത്രീ­കൾ മാ­ത്ര­മേ അവിടെ ഇ­തു­വ­രെ താ­മ­സി­ച്ചി­രു­ന്നു­ള്ളു.

നാ­ല­ഞ്ചു­മാ­സം മു­മ്പു് ഹ­രി­ച­ര­ണ­ന്റെ ഏ­ക­പു­ത്രൻ കൽ­ക്ക­ത്ത­യിൽ വെ­ച്ചു വസൂരി പി­ടി­ച്ചു മ­രി­ച്ചു. അതിനെ തു­ടർ­ന്നു അയാൾ കു­ടും­ബ­സ­ഹി­തം ക­ഴി­ഞ്ഞ ര­ണ്ടു­മൂ­ന്നു മാ­സ­മാ­യി സ്വ­ന്തം ത­റ­വാ­ട്ടിൽ വന്നു താ­മ­സി­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ­തെ­ന്തി­നാ­ണെ­ന്നും മ­റ്റും ഹാ­ജാ­രി­ക്ക­റി­ഞ്ഞു­കൂ­ടാ­യി­രു­ന്നു. എ­ങ്കി­ലും ഒ­ന്ന­റി­യാ­മാ­യി­രു­ന്നു. ഹ­രി­ച­ര­ണ ബാബു ഗ്രാ­മ­ത്തി­ന്റെ വ­ട­ക്കോ­ട്ടു നീ­ങ്ങി­യു­ള്ള വെ­ളി­മ്പ­റ­മ്പിൽ ഒരു കുളം കു­ഴി­പ്പി­ക്കു­വാൻ ഡി­സ്ട്രി­ക്ട് ബോർ­ഡി­ന്നു് ന­ല്ലൊ­രു സം­ഭാ­വ­ന ചെ­യ്ക­യു­ണ്ടാ­യി­ട്ടു­ണ്ടു്. മ­ക­ന്റെ പേരിൽ ഒരു ഡി­സ്പെൻ­സ­റി തു­ട­ങ്ങാ­നും ഉ­ദ്ദേ­ശി­ക്കു­ന്നു. ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു പു­റ­ത്തെ­ങ്ങും പോ­കാ­റി­ല്ല. സദാ ഇ­രു­പ്പു മു­റി­യിൽ അ­ങ്ങി­നെ കൂടും. രണ്ടു പെൺ­മ­ക്ക­ളും ഭാ­ര്യ­യും ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യു­ണ്ടു്. പി­ന്നെ, വീ­ട്ടു­വേ­ല­ക്കാ­രും ദാ­സി­മാ­രും, രണ്ടു കാ­വൽ­ക്കാ­രും.

സ­ന്ധ്യ­ക്കു ശേഷം ധൈ­ര്യം അ­വ­ലം­ബ­മാ­ക്കി ഹാ­ജാ­രി, ഹ­രി­ച­ര­ണ ബാ­ബു­വി­ന്റെ കാ­ര­ണ­വ­ന്മാ­രു­ടെ കാലം തൊ­ട്ടേ­യു­ള്ള ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യു­ടെ ഉ­മ്മ­റ­ത്തു ചെ­ന്നു നി­ന്നു. ഭ­വ­ന­ത്തി­ന്റെ മുൻ­വ­ശ­ത്തു­ത­ന്നെ, വലിയ തൂ­ണു­ക­ളു­ള്ള­തും വെള്ള പ­ളു­ങ്കു കെ­ട്ടി­പ്പ­ടു­ത്ത­തു­മാ­യ വ­രാ­ന്ത­യാ­ണു് ഇ­രു­പ്പു­മു­റി. അ­തി­ന്റെ മുൻ­വ­ശം ഇ­ട­ത്ത­രം വ­ലി­പ്പ­ത്തി­ലു­ള്ള ഒരു മുറി. അ­തി­നോ­ടു തൊ­ട്ടു് ഒരു ചെറിയ മുറി. പ­ണ്ടു് നവീന ബാബു എന്നു പേ­രു­ള്ള ഒരു രസികൻ കാ­ര­ണ­വർ ത­നി­ക്കാ­യി­ട്ടു പ്ര­ത്യേ­കം ഒരു ഇ­രു­പ്പു­മു­റി പ­ണി­യി­ക്ക­യു­ണ്ടാ­യി. അയാൾ പത്തു മു­പ്പ­തു കൊ­ല്ല­ങ്ങൾ­ക്കു മു­മ്പു നി­സ്സ­ന്താ­ന­നാ­യി മ­രി­ച്ചു­പോ­യി, ആ മുറി ഇ­പ്പോൾ വി­ത്തു് കെ­ട്ടി സൂ­ക്ഷി­ക്കാൻ ഉ­പ­യോ­ഗി­ച്ചു­വ­രു­ന്നു.

ഹാ­ജാ­രി ഒപ്പം ടേം­പി­യേ­യും കൂ­ട്ടി­യി­ട്ടു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ടേംപി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­ച്ഛ­നി­വി­ടെ­യി­രി­ക്കു. ഞാൻ അ­ത­സി­യേ­ട­ത്തി­യോ­ടു പ­റ­യ­ട്ടെ അച്ഛൻ പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു കേൾ­ക്കാൻ വ­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടെ­ന്നു്.”

ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യു­ടെ മുൻ­പിൽ ഹാ­ജാ­രി­യെ നിർ­ത്തി ചെറിയ ഇ­രു­പ്പു­മു­റി വഴി ടേംപി അ­ക­ത്തേ­ക്കു പോയി.

മു­റി­യിൽ നാ­ലു­കാ­ലു­ള്ള എ­ണ്ണ­വി­ള­ക്കു ക­ത്തു­ന്നു. ഇതു പ­ഴ­യ­കാ­ലം മു­തൽ­ക്കു­ള്ള പ­തി­വാ­ണു്. ഇ­പ്പോ­ഴും വേ­ണ്ടെ­ന്നു വെ­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. ഹാ­ജാ­രി അ­ക­ത്തേ­ക്കു ക­ട­ക്ക­ണോ വേ­ണ്ട­യോ എന്നു പി­ടി­കി­ട്ടാ­തെ നി­ന്നു പ­രു­ങ്ങി. ആ സമയം ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു പു­റ­ത്തേ­ക്കി­റ­ങ്ങി­വ­ന്നു ഹാ­ജാ­രി­യെ­ക്ക­ണ്ടു. ചോ­ദി­ച്ചു: “ആരു്…”

ഹാ­ജാ­രി വി­ന­യ­പൂർ­വം കൈ­കൂ­പ്പി തല താ­ഴ്ത്തി, ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാൻ തന്നെ ബാബു! ഹാ­ജാ­രി.”

“ഹാ­ജാ­രി­യോ? എന്തു വി­ശേ­ഷം? വരു വരു. പു­റ­ത്തു നിൽ­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്താ­ണു്? അ­ക­ത്തു ക­ട­ന്നി­രി­ക്കു. ക­ണ്ടി­ട്ടു കുറെ നാ­ളാ­യി. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ മകൾ ഇവിടെ ഇ­ട­ക്കി­ട­ക്കു വ­രാ­റു­ണ്ടു്. എന്റെ മകൾ അ­ത­സി­യു­മാ­യി വലിയ ഇ­ഷ്ട­ത്തി­ലാ­ണു്.”

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ന്നു വ­യ­സ്സു് അൻ­പ­ത്ത­ഞ്ചു് അൻ­പ­ത്താ­റാ­യി­ക്കാ­ണും. നിറം വെ­ളു­പ്പു്, നീണ്ട മുഖം. വലിയ ക­ണ്ണു­കൾ, കനത്ത സ്വരം. ആൾ ഒരു ര­സി­ക­നാ­യി­രു­ന്നു. പ്രാ­യം ഇ­ത്ര­യൊ­ക്കെ­യാ­യി­ട്ടും, മകൻ അ­കാ­ല­ച­ര­മം പ്രാ­പി­ച്ചി­ട്ടും ആ പഴയ ര­സി­ക­ത്ത­ത്തി­ന്റെ­യും പ­രി­ഷ്കാ­ര­ത്തി­ന്റെ­യും ല­ക്ഷ­ണ­ങ്ങൾ ഇ­പ്പോ­ഴും വേ­ഷ­വി­ധാ­ന­ങ്ങ­ളിൽ കാണാം.

ഹാ­ജാ­രി വാ­സ്ത­വ­ത്തിൽ പണം കടം ചോ­ദി­ക്കാ­നാ­യി­രു­ന്നു വ­ന്ന­തു്. എ­ന്നാൽ ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യിൽ പ്ര­വേ­ശി­ച്ചു്, ആൾ­വ­ലി­പ്പ­ത്തി­ലു­ള്ള പഴയ കാ­ല­ത്തെ കൂ­റ്റൻ ക­ണ്ണാ­ടി­യിൽ തന്റെ നിഴൽ കണ്ട ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ധൈ­ര്യം എങ്ങോ ഓ­ടി­യൊ­ളി­ച്ചു.

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­ന്റെ നിർ­ദ്ദേ­ശാ­നു­സ­ര­ണം അയാൾ ഒരു ക­സേ­ര­യിൽ ഇ­രു­ന്നു.

ഹ­രി­ച­ര­ണൻ ചോ­ദി­ച്ചു: “ചായ കു­ടി­ക്ക­ണോ, ഹാ­ജാ­രി?”

ഹാ­ജാ­രി നിർ­ത്തി നിർ­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “പി­ന്നെ… ചായ ഞാൻ… വേണ്ട, ബു­ദ്ധി­മു­ട്ടാ­വി­ല്ലേ?”

ഹ­രി­ച­രൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഏയ്! എന്തു ബു­ദ്ധി­മു­ട്ടു്? ഞാൻ ചായ കു­ടി­ക്കു­ന്ന സ­മ­യ­മാ­ണു്. കൊ­ണ്ടു­വ­രാൻ പറയാം, ഇ­രി­ക്കൂ.”

ആ സമയം ടേംപി ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യിൽ നി­ന്നും അ­ന്തഃ­പു­ര­ത്തി­ലേ­ക്കു­ള്ള വാ­തിൽ­ക്കൽ വ­ന്നു­നി­ന്നു. ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­നെ ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യിൽ ക­ണ്ടി­ട്ടും അവൾ ഒരു ഭാ­വ­ഭേ­ദ­വും കൂ­ടാ­തെ പ­റ­ഞ്ഞു: “അച്ഛാ, ഇ­രി­ക്കു, ഞാൻ അ­ത­സി­യേ­ട­ത്തി­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടു് പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു വാ­യി­പ്പി­ക്കാൻ. അച്ഛൻ അതു കേൾ­ക്കാ­നാ­ണു വ­ന്ന­തെ­ന്നു് ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞു:”

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു പ­റ­ഞ്ഞു: “പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു കേൾ­ക്കാൻ വ­ന്ന­താ­ണ­ല്ലേ, ഹാ­ജാ­രി? ഇ­പ്പോ­ഴാ­ണോ അതു പ­റ­യ­ണ­തു്. ഒരു വി­രോ­ധ­വു­മി­ല്ല. നി­ങ്ങ­ളെ­പ്പോ­ലു­ള്ള അ­ഞ്ചാ­റു പേർ വ­ന്നും പോയും കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നാൽ അ­തു­കൊ­ണ്ടു് സ­ന്തോ­ഷ­മേ തോ­ന്നു­ക­യു­ള്ളു. ഗ്രാ­മം ശുദ്ധ ശൂ­ന്യ­മാ­യി­പ്പോ­കു­ന്നു. കു­ട്ടി, നി­ന്റെ­യ­ച്ഛ­നും എ­നി­ക്കും ഓരോ ക­പ്പു് ചായ തരാൻ പറയൂ, നി­ന്റെ അ­ത­സി­യേ­ട­ത്തി­യോ­ടു്.”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ടേം­പി­യോ­ടു് ഉ­ള്ളിൽ ദേ­ഷ്യം തോ­ന്നി. ഭാ­ഗ്യം­കെ­ട്ട പെ­ണ്ണു്. എ­ല്ലാം ത­ക­രാ­റാ­ക്കി. താൻ പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു കേൾ­ക്കാ­നാ­ണു വ­ന്ന­തെ­ന്നു് ആരാണു പ­റ­ഞ്ഞ­തു്. ഇതിനു ശേഷം ഇനി പ­ണ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യം എ­ടു­ത്തി­ടു­ന്ന­തു് ഭം­ഗി­യാ­വു­മോ? ഈ മാ­തി­രി കു­ട്ടി­ക്ക­ളി­കൊ­ണ്ടു് എ­ങ്ങ­നെ ഒരു കാ­ര്യം ന­ട­ത്താ­നാ­വും വയ്യ!

ആ സമയം ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­ന്റെ മകൾ അതസി രണ്ടു കപ്പു ചാ­യ­യു­മാ­യി മു­റി­യിൽ പ്ര­വേ­ശി­ച്ചു. ആദ്യം ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മു­മ്പിൽ ഒരു കപ്പു വെ­ച്ചി­ട്ടു് മ­റ്റേ­തു് ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­ന്റെ ക­യ്യിൽ കൊ­ടു­ത്തു. അ­ത­സി­ക്കു പ­തി­നെ­ട്ടോ പ­ത്തൊൻ­പ­തോ വ­യ­സ്സു പ്രാ­യം. നിറം നല്ല വെ­ളു­പ്പു്. നല്ല മു­ഖ­ശ്രീ, വിശാല ന­യ­ന­ങ്ങൾ—ഒറ്റ വാ­ക്കിൽ പ­റ­ഞ്ഞാൽ അതസി സു­ന്ദ­രി­യാ­യ യു­വ­തി­യാ­കു­ന്നു. മ­നഃ­സം­സ്ക്കാ­ര­ത്തെ ദ്യോ­തി­പ്പി­ക്കു­ന്ന ആ­ഡം­ബ­ര­ര­ഹി­ത­മാ­യ വേഷം, ക­യ്യിൽ ഏ­താ­നും സ്വർ­ണ്ണ­വ­ള­ക­ളും ഇയർ റി­ങ്ങും ഒ­ഴി­ച്ചാൽ ആ­ഭ­ര­ണ­മാ­യി മ­റ്റൊ­ന്നും ഇല്ല.

ഹ­രി­ച­ര­ണൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ന്റെ ഹാ­ജാ­രി­യ­മ്മാ­വൻ, ന­മ­സ്ക്ക­രി­ക്കു, അതസി.”

അതസി അ­ടു­ക്ക­ലേ­ക്കു ചെ­ന്നു കു­മ്പി­ട്ടു ന­മ­സ്ക്ക­രി­ച്ചു് കാൽ­പൊ­ടി നി­റു­ക­യിൽ വെ­ച്ചു. ഹാ­ജാ­രി സ­ങ്കോ­ച­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “മതി മതി മോളെ എ­ഴു­ന്നേൽ­ക്കു രാ­ജ­റാ­ണി­യാ­വാൻ നി­ന­ക്കു ഭാ­ഗ്യ­മു­ണ്ടാ­ക­ട്ടെ. മംഗളം വ­ര­ട്ടെ.”

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു അ­ത­സി­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ന്റെ ഹാ­ജാ­രി­യ­മ്മാ­വ­നു പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു കേൾ­ക്ക­ണം­ന്നു്, ഗ്രാ­മ­ഫോൺ എ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു വരു.”

അ­ത­സി­യും ടേം­പി­യും ഉറ്റ ച­ങ്ങാ­തി­ക­ളാ­യി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. ടേം­പി­യു­ടെ അ­ച്ഛ­നെ അതസി ആ­ദ്യ­മാ­യി­ട്ടാ­ണു കാ­ണു­ന്ന­തു്. കൂ­ട്ടു­കാ­രി­യു­ടെ അച്ഛൻ ക­ണ്ടാ­ലെ­ങ്ങ­നെ­യെ­ന്നു ശ്ര­ദ്ധി­ച്ചു­നോ­ക്കു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു അതസി, അ­ച്ഛ­ന്റെ വാ­ക്കു­കൾ കേ­ട്ടു് അവൾ അ­ക­ത്തേ­ക്കു പോയി, വേ­ല­ക്കാ­ര­ന്റെ കൈയിൽ ഗ്രാ­മ­ഫോൺ കൊ­ടു­ത്ത­യ­ച്ചു.

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു ചോ­ദി­ച്ചു: “ആരു വാ­യി­പ്പി­ക്കും. നി­ന്റെ ദിദി മണി വ­രി­ല്ലേ?” (യ­ജ­മാ­ന­പു­ത്രി­യെ പ­രി­ചാ­ര­ക­വർ­ഗം ദി­ദി­മ­ണി എന്നു വി­ളി­ക്കു­ന്നു).

“ദി­ദി­മ­ണി യ­ജ­മാ­ന­നു­ണ്ട­ല്ലോ എന്നു പ­റ­ഞ്ഞു.”

“എ­നി­ക്കു ക­ണ്ണി­നു കാഴ്ച പോര. അ­ത­സി­യോ­ടു വരാൻ പറയൂ.”

ഏ­താ­നും നി­മി­ഷം ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോൾ അ­ത­സി­യും ടേം­പി­യും അ­യ­ല­ത്തെ വേറെ മൂ­ന്നു നാലു പെൺ­കു­ട്ടി­ക­ളും അ­വി­ടെ­ക്കു വന്നു. പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു­വാ­യ­ന തു­ട­ങ്ങി. ഏ­താ­ണ്ടു രണ്ടു മ­ണി­ക്കൂ­റോ­ളം നീ­ണ്ടു­നി­ന്നു. ഇ­തി­നി­ട­ക്കു് ഒ­രി­ക്കൽ കൂടി വന്നു. ചായ കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു വെ­ച്ച­തു വേ­ല­ക്കാ­ര­നാ­യി­രു­ന്നു­വെ­ങ്കി­ലും അ­ത­സി­യാ­ണു് എ­ല്ലാ­വർ­ക്കും പ­കർ­ന്നു­കൊ­ടു­ത്ത­തു്.

എ­ല്ലാം ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോൾ രാ­ത്രി മണി ഒൻപതര ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി ഇ­രു­ന്നു പി­ട­യ്ക്കു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. പാ­ട്ടു കേൾ­ക്കാ­ന­ല്ല അയാൾ വ­ന്നി­രു­ന്ന­തു്. അ­ത­സി­യും ടേം­പി­യും മ­റ്റു­ള്ള­വ­രും അ­ക­ത്തേ­ക്കു പോ­യ­പ്പോൾ ഹാ­ജാ­രി എ­ന്തും വ­ര­ട്ടെ എ­ന്നു­വെ­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു, എ­നി­ക്കു് ഒ­ര­പേ­ക്ഷ­യു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു.”

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്താ­ണു് പറയൂ.”

എ­നി­ക്കു കു­റ­ച്ചു പണം ആ­വ­ശ്യ­മാ­യി­രി­ക്കു­ന്നു. എ­നി­ക്കു കു­റ­ച്ചു തുക ത­രി­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ എന്റെ വലിയ ഒരു മോഹം സാ­ധി­പ്പി­ക്കാ­മാ­യി­രു­ന്നു.

“മ­ക­ളു­ടെ ക­ല്യാ­ണ­ത്തി­നോ?”

“അല്ല ബാബു, ബി­സി­ന­സ്സ് തു­ട­ങ്ങാൻ.”

“എന്തു ബി­സ്സി­ന­സ്സ്?”

“ബാ­ബു­വി­നു നി­ശ്ച­യ­മു­ണ്ട­ല്ലോ, ഞാൻ ഹോ­ട്ടൽ പ്ര­വൃ­ത്തി­ക്കാ­ര­നാ­ണെ­ന്നു്. ബാ­ബു­വി­നോ­ടു് ഞാൻ ഒ­ന്നും ഒ­ളി­ക്കു­ന്നി­ല്ല. ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങ­ണ­മെ­ന്നു­ണ്ടു്. അ­തി­നാ­ണു പണം.”

“എത്ര പണം ആ­വ­ശ്യ­മാ­ണു്?”

“ഒരു ഇ­രു­നൂ­റു­രൂ­പ. എ­ന്നിൽ അ­ലി­വു­തോ­ന്നി ത­രി­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ എന്റെ തോ­ട്ടു­വ­ക്ക­ത്തു­ള്ള പ്ലാ­വിൻ­തോ­ട്ടം പണയം ത­രാ­മാ­യി­രു­ന്നു, ബാബു. ഒരു വർഷം കൊ­ണ്ടു കടം വീ­ട്ടി­ക്കൊ­ള്ളാം, ഞാൻ.”

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു ഒ­ന്നാ­ലോ­ചി­ച്ച­ശേ­ഷം പ­റ­ഞ്ഞു: “തോ­ട്ടം പണയം വാ­ങ്ങി പണം തരാൻ ത­യ്യാ­റി­ല്ല. ത­രി­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ നി­ങ്ങൾ­ക്കു് അ­തൊ­ന്നും കൂ­ടാ­തെ­ത­ന്നെ തരും. എ­ന്നാൽ തൽ­ക്കാ­ലം എന്റെ പക്കൽ അത്ര പണം രൊ­ക്കം എ­ടു­ക്കാ­നി­ല്ല.”

ഇ­തി­നു­ശേ­ഷം ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ഒ­ന്നും തന്നെ പ­റ­യാ­നു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. വി­ശേ­ഷി­ച്ചും ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു ഉ­ദാ­ര­ഹൃ­ദ­യ­നാ­ണു്, സ­ത്യ­വാ­ദി­യാ­ണു് എന്നു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് അ­റി­യാ­വു­ന്ന സ്ഥി­തി­ക്കു് ക­യ്യിൽ പണം വെ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു് ഇല്ല എന്നു പ­റ­യു­ന്ന പ്ര­കൃ­ത­ക്കാ­ര­ന­ല്ല ഹ­രി­ച­ര­ണൻ.

അതസി വന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­മ്മാ­വാ! കു­റ­ച്ചി­രി­ക്കു. ടേംപി ആഹാരം ക­ഴി­ക്ക­യാ­ണു്. അമ്മ വി­ടി­ല്ല. പാ­ട്ടു കേൾ­ക്കാൻ വന്ന പെൺ­കു­ട്ടി­ക­ളെ ആ­രേ­യും ഊണു ക­ഴി­ക്കാ­തെ വി­ടി­ല്ല. കു­റ­ച്ചു­നേ­രം പി­ടി­ക്കും. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ അ­മ്മാ­വൻ പൊ­യ്ക്കോ­ളൂ, അവളെ വേ­ല­ക്കാ­രി­യു­ടെ കൂടെ അ­യ­ക്കാം.”

ഹ­രി­ച­ര­ണ ബാബു പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ­ക്കു് തി­ര­ക്കൊ­ന്നു­മി­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഇ­രി­ക്കു ഹാ­ജാ­രി. കു­റ­ച്ചു­നേ­രം സം­സാ­രി­ക്കാം. ഇവിടെ അ­ധി­ക­മാ­രും വരിക പ­തി­വി­ല്ല.”

ഹാ­ജാ­രി ഇ­രു­ന്നു: “നി­ങ്ങൾ എവിടെ, ആരുടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കു­ന്നു?”

“റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ, റെയിൽ ബ­സാ­റി­നു ന­ടു­വിൽ തന്നെ.”

“എ­ന്തു­കി­ട്ടും മാസം പ്രതി?”

“അ­താ­രോ­ടും പറയാൻ കൊ­ള്ളി­ല്ല ബാബു ഭ­ക്ഷ­ണ­വും മാസം പ്രതി ഏഴു രൂ­പ­യും. അ­തു­കൊ­ണ്ടാ­ണു് ആലോചന, പ­ര­ന്റെ കീഴിൽ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കാ­തെ ക­ഴി­ച്ചാ­ലെ­ന്തെ­ന്നു്. പ്രാ­യ­വും കു­റ­ച്ചാ­യി. ഇനി സ്വ­ന്ത­മാ­യി ഒരു ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ത്തി­യാ­ലെ­ന്തെ­ന്നു്.”

“ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ത്താൻ ക­ഴി­യു­മോ?”

“അതു് ബാബു, നി­ങ്ങ­ളു­ടെ­യൊ­ക്കെ ആ­ശീർ­വാ­ദം കൊ­ണ്ടു ഈ ല­യി­നി­ലു­ള്ള ഒ­രു­മാ­തി­രി എ­ല്ലാ­ക്കാ­ര്യ­ങ്ങ­ളും അ­റി­യാം. ച­ന്ത­ക്കു­പോ­ക്കും പാകം ചെ­യ്യ­ലും ര­ണ്ടു­മാ­ണു് ഹോ­ട്ടൽ ഇ­ട­പാ­ടിൽ മു­ഖ്യം. ര­ണ്ടും പ­ഠി­ച്ച­വ­ന്നു ഹോ­ട്ടൽ ശ­രി­ക്കും കൊ­ണ്ടു­ന­ട­ത്താ­നാ­വും. ഞാൻ വളരെ നാൾ മു­മ്പു­തൊ­ട്ടേ പ­രി­ശ്ര­മി­ച്ചു് അതു ര­ണ്ടും വ­ശ­മാ­ക്കി. പ­റ്റു­കാർ­ക്കു് എ­ന്താ­ണാ­വ­ശ്യ­മെ­ന്നും അ­റി­യാം. വേ­ല­യെ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു് അ­ടു­ക്ക­ള­ക്കാ­ര­ന്റേ­താ­ണു്, ശ­രി­ത­ന്നെ ബാബു എ­ന്നാൽ നി­ങ്ങ­ളു­ടെ കാ­ര­ണ­വ­ന്മാ­രു­ടേ­യും നി­ങ്ങ­ളു­ടേ­യും ഒക്കെ അ­നു­ഗ്ര­ഹം­കൊ­ണ്ടു ക­ണ്ണും ചെ­വി­യും തു­റ­ന്നു­വെ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടാ­ണു് പ­ണി­യെ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു്.”

“അതു്, ന­ല്ല­തു തന്നെ.”

പ്രോ­ത്സാ­ഹി­ത­നാ­യ ഹാ­ജാ­രി അ­യാ­ളു­ടെ വളരെ നാ­ളാ­യി­ട്ടു­ള്ള മ­നോ­രാ­ജ്യ­മാ­യ ഒരു ‘ആദർശ് ഹി­ന്ദു ഹോ­ട്ടൽ’ സ്ഥാ­പി­ക്കു­ന്ന­തി­നെ­പ്പ­റ്റി പലതും പ­റ­ഞ്ഞു. ചൂർണി ന­ദീ­തി­ര­ത്തു് വി­ശ്ര­മ­വേ­ള­ക­ളിൽ ഇ­രു­ന്നു സ്വ­പ്നം കാ­ണാ­റു­ള്ള കാ­ര്യ­വും അയാൾ മ­റ­ച്ചു­വെ­ച്ചി­ല്ല. അയാൾ ചമച്ച ഭ­ക്ഷ­ണം ക­ഴി­ച്ചു് കൽ­ക്ക­ത്ത­ക്കാ­രാ­യ ബാ­ബു­മാർ വാ­നോ­ളം വാ­ഴ്ത്തി­യ­തു്, യ­ദു­ബാ­ഡ­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ അയാളെ തെ­റ്റി­ച്ചു കൊ­ണ്ടു പോ­കാ­നു­ള്ള വട്ടം ഒ­ന്നും വി­ട്ടി­ല്ല.

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു പ­റ­ഞ്ഞു: “നോ­ക്കു ഹാ­ജാ­രി, നി­ങ്ങ­ളു­ടെ വർ­ത്ത­മാ­നം കേ­ട്ടി­ട്ടു എ­നി­ക്കു് നി­ങ്ങ­ളോ­ടു് അസൂയ തോ­ന്നി­പ്പോ­കു­ന്നു. നി­ങ്ങൾ­ക്കു വ­യ­സ്സാ­യി­യെ­ന്നു വെ­ച്ചി­ട്ടെ­ന്തു്? നി­ങ്ങൾ­ക്കും ജീ­വി­ത­ത്തിൽ വ­ല്ല­തും ഒന്നു ചെ­യ്യ­ണ­മെ­ന്ന വ­ലു­താ­യ ആ­ശ­യു­ണ്ടു്. ഈ ആശ ത­ന്നെ­യാ­ണു മ­നു­ഷ്യ­നെ ജീ­വി­പ്പി­ച്ചു­നിർ­ത്തു­ന്ന­തു്. എന്റെ മകൻ മ­രി­ച്ച­തി­നു­ശേ­ഷം ജീ­വി­ത­ത്തിൽ എ­ല്ലാം അ­വ­സാ­നി­ച്ചു­വെ­ന്നു് എ­നി­ക്കു തോ­ന്നി­പ്പോ­കു­ന്നു. ഇനി ഒ­ന്നും ചെ­യ്യാ­നി­ല്ല. ചെ­യ്തി­ട്ടെ­ന്തു്? ആർ­ക്കു­വേ­ണ്ടി എ­ന്നൊ­ക്കെ ഓർ­ത്തു­പോ­കു­ന്നു. അ­തു­മ­ല്ല, ജീ­വി­ത­ത്തിൽ ഒ­രി­ക്ക­ലും ഒ­ന്നി­ന്റെ­യും ആ­വ­ശ്യം നേ­രി­ടു­ക­യു­മു­ണ്ടാ­യി­ട്ടി­ല്ല. അ­ച്ഛ­നു വേ­ണ്ട­ത്ര സ്വ­ത്തു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. പു­തി­യ­താ­യി വ­ല്ല­തും കെ­ട്ടി­പ്പ­ടു­ക്ക­ണ­മെ­ന്ന ആ­ഗ്ര­ഹ­മേ ഉ­ണ്ടാ­യി­ട്ടി­ല്ല. നി­ങ്ങൾ­ക്കു പ്രാ­യ­മാ­യ­തു­കൊ­ണ്ടെ­ന്തു്? നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഈ ആശ നി­ങ്ങ­ളെ ചെ­റു­പ്പ­ക്കാ­ര­നാ­ക്കി നിർ­ത്തും. എന്റെ തലയിൽ ഇ­ത്ര­യൊ­ന്നും നരച്ച രോ­മ­ങ്ങൾ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. മകൻ മ­രി­ച്ച­തോ­ടെ ജീ­വി­ത­ത്തി­നു­ള്ള ഉ­ത്സാ­ഹ­വും ആശയും ആ­കാം­ക്ഷ­യും മ­ര­വി­ച്ചു. അതോടെ മു­ടി­ക­ളും ന­ര­ച്ചു. എ­ന്നാ­ലും മ­ക­ന്റെ പേരിൽ ഒരു സ്കൂൾ തു­ട­ങ്ങാ­നാ­ഗ്ര­ഹ­മു­ണ്ടു്. പി­ന്നെ­ത്തോ­ന്നും, ആ­രു­ണ്ടു് സ്കൂ­ളിൽ പ­ഠി­ക്കാൻ? ന­മ്മു­ടെ ഈ പ്ര­ദേ­ശ­ത്തു് ആൾ പാർ­പ്പി­ല്ല. അ­തി­ലും ഭേദം ഒരു ചി­കി­ത്സാ­ല­യം തു­ട­ങ്ങു­ക­യാ­വും. ഉ­ത്സാ­ഹ­മാ­ണു് ജീ­വി­ത­ത്തിൽ സർ­വ്വ­സ്വ­വും. ജീ­വി­ത­ത്തിൽ ആ­ശ­യി­ല്ലാ­ത്ത­വൻ, ചെ­യ്യാ­നൊ­ന്നു­മി­ല്ലാ­ത്ത­വൻ, വെ­റു­തെ ക­ഷ്ട­പ്പെ­ടു­ക­യേ ഉള്ളൂ. എന്റെ സ്ഥി­തി­ത­ന്നെ ഉ­ദാ­ഹ­ര­ണം. മ­ക­നു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ ഒരു കൽ­ക്ക­രി ഖനി കോൺ­ട്രാ­ക്ടി­നു് എ­ടു­ക്ക­ണ­മെ­ന്നാ­യി­രു­ന്നു വി­ചാ­രം. പക്ഷേ, ആർ­ക്കു­വേ­ണ്ടി എന്നു തോ­ന്നു­ക­യാ­ണു് ഇ­പ്പോൾ. അ­തു­കൊ­ണ്ടാ­ണു് നി­ങ്ങ­ളെ­ക്ക­ണ്ടി­ട്ടു് അസൂയ തോ­ന്നു­ന്നു എന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­തു്. നി­ങ്ങൾ­ക്കു പ്ര­യ­ത്നി­ക്കാൻ ഉ­ത്സാ­ഹ­മു­ണ്ടു്. പ്ര­തീ­ക്ഷ­കൾ ഉ­ണ്ടു്. എ­നി­ക്കു് ഇ­തൊ­ന്നും ത­ന്നെ­യി­ല്ല. ഇതു നോ­ക്കൂ, ഈ കാ­ക്ക­കൂ­ടി പ­റ­ക്കാ­ത്ത കു­ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ ഒ­റ്റ­യ്ക്കു കി­ട­ക്കു­ന്നു. ആർ­ക്കെ­ങ്കി­ലും ഇതു ര­സ­മാ­യി തോ­ന്നു­മോ? ഇല്ല. ഒ­രി­ക്ക­ലും ഇ­ങ്ങി­നെ­യു­ള്ള ഇ­ട­ത്തു താ­മ­സി­ച്ചി­ട്ടു­മി­ല്ല. എ­ന്നാൽ ആൾ­ക്കൂ­ട്ട­വും ബ­ഹ­ള­വും ഉള്ള ദി­ക്കു­ക­ളും പി­ടി­ക്കാ­താ­യി. ഈ മ­ക­ളു­ണ്ടു്, ഒരു പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു­യ­ന്ത്രം കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടു്. മകൾ അതു പാ­ടി­ക്കും, ഞാൻ കേൾ­ക്കും. അ­വ­ളു­ടെ അ­മ്മ­ക്കാ­യി നല്ല നല്ല കീർ­ത്ത­ന­ങ്ങ­ളും മ­റ്റും തി­ര­ഞ്ഞെ­ടു­ത്തു പാ­ടി­ക്കു­ന്നു. അതു കേ­ട്ടി­ട്ടെ­ങ്കി­ലും അ­വൾ­ക്കു അല്പം ആ­ശ്വാ­സം തോ­ന്ന­ട്ടെ. സ്ത്രീ­യ­ല്ലേ? അ­വ­ളു­ടെ സ­ങ്ക­ട­മാ­ണു് അ­സ­ഹ്യം.”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ഈ നീണ്ട പ്ര­സം­ഗം മു­ഴു­വൻ മ­ന­സ്സി­ലാ­യി­ല്ല. ഒന്നു മാ­ത്രം മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. പു­ത്ര­ശോ­കം വൃ­ദ്ധ­ന്റെ ത­ല­യ്ക്കു് ലേശം ത­ക­രാ­റു വ­രു­ത്തി­യി­രി­ക്കു­ന്നു.

അയാൾ സ­ഹ­താ­പ­സ്വ­ര­ത്തിൽ ചി­ല­തെ­ല്ലാം പ­റ­ഞ്ഞാ­ശ്വ­സി­പ്പി­ച്ചു. അധികം നേരം വ­ല്ല­തും സം­സാ­രി­ക്കാൻ അ­യാൾ­ക്ക­റി­യി­ല്ല. എ­ങ്കി­ലും വൃ­ദ്ധ­ന്റെ പു­ത്ര­ശോ­ക­ത്തിൽ ദുഃ­ഖി­ത­നാ­യി വ­ള­രെ­യേ­റെ ചി­ന്തി­ച്ചു സ്വ­രൂ­പി­ച്ചാ­ണു അ­യാൾ­ക്കു് അ­ത്ര­യെ­ങ്കി­ലും പറയാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞ­തു്.

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒരു ചായ കൂടി ആവാമോ?”

“ഇനി വേണ്ട, എ­നി­ക്കു ചാ­യ­കു­ടി­ക്കു­ന്ന ശീലം കു­റ­വാ­ണു് ബാബു.”

ഇ­തി­നി­ടെ ടേംപി വ­ന്നെ­ത്തി. “അച്ഛാ, പോകാം.”

ഹാ­ജാ­രി യാത്ര പ­റ­ഞ്ഞെ­ഴു­ന്നേ­റ്റു് മ­ക­ളോ­ടൊ­പ്പം പു­റ­ത്തു­വ­ന്നു. നി­ലാ­വു നാ­ലു­പാ­ടും ഒ­ഴു­കു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. ഡ­ന്മാ­രു­ടെ (ഒരു ഹി­ന്ദു­ജാ­തി) ഭ­വ­ന­ത്തിൽ നി­ന്നു് മീൻ പൊ­രി­ക്കു­ന്ന­തി­ന്റെ ഗന്ധം വ­ന്നു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു. സി­ധു­ഭ­ഡ് വ­രാ­ന്ത­യിൽ ഇ­രു­ന്നു വല നെ­യ്യു­ന്നു. അയാൾ ചോ­ദി­ച്ചു: “അ­ച്ഛ­നും മകളും ഇത്ര നേരം എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു­വാ­വോ!”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാ­ബു­വി­ന്റെ ഭ­വ­ന­ത്തിൽ. ബാബു വി­ട്ടി­ല്ല. പി­ടി­ച്ചി­രു­ത്തി ചാ­യ­ത­ന്നു. പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു കേൾ­പ്പി­ച്ചു. ഒ­ടു­വിൽ മകൾ ഊണു ക­ഴി­ക്കാ­തെ പോ­ക­രു­തെ­ന്നാ­യി, വ­ലി­യ­മ്മ.”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് അ­ന്ന­ത്തെ സ­ന്ധ്യ ഏ­റ്റ­വും ര­സ­ക­ര­മാ­യി തോ­ന്നി. വ­ലി­യ­വ­രു­ടെ ഇ­രു­പ്പു മു­റി­യി­ലി­രു­ന്നു ഇ­ങ്ങി­നെ മു­മ്പെ­ങ്ങും അയാൾ ചായ കു­ടി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. സൽ­ക്ക­രി­ച്ചി­രു­ത്തി ഉള്ളു തു­റ­ന്നു സം­സാ­രി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. പി­ന്നെ പെ­ട്ടി­പാ­ട്ടു്—അയാൾ മ­ക­ളോ­ടു ചോ­ദി­ച്ചു: “ടേംപി, എ­ന്തൊ­ക്കെ തി­ന്നു?”

ടേംപി ഭോ­ജ­ന­പ്രി­യ­യാ­ണു്. പാ­വ­പ്പെ­ട്ട­വ­ളാ­യ­തു­കൊ­ണ്ടാ­ണു് അ­ത­സി­യു­ടെ അമ്മ അവളെ ഉ­ണ്ണാൻ നിർ­ബ­ന്ധി­ച്ച­തു്. അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “പൊ­റോ­ട്ട, മീൻ­ക­റി, പ­ട­വ­ല­ക്ക­റി, ഉ­രു­ള­ക്കി­ഴ­ങ്ങു­ക­റി.”

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ പത്നി അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി­യെ­ല്ലാം ക­ഴി­ച്ചു വളരെ നേ­ര­മാ­യി കാ­ത്തി­രി­ക്കു­ന്നു. അവൾ ചോ­ദി­ച്ചു: “എ­വി­ടെ­പ്പോ­യി­ട്ടു­വ­രു­ന്നു. ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തു്? ഇ­പ്പോ­ഴേ നാടു ന­ട­ന്നു കാണൽ അ­വ­സാ­നി­ച്ചു­ള്ളു. കാ­ത്തി­രു­ന്നു കാ­ത്തി­രു­ന്നു ഉ­റ­ക്കം വരാൻ തു­ട­ങ്ങി എ­നി­ക്കു്.”

ടേംപി പ­റ­ഞ്ഞു: “എന്റെ അ­ത്താ­ഴം ക­ഴി­ഞ്ഞു. അമ്മേ! അ­ത­സി­യു­ടെ അമ്മ ഉ­ണ്ണാ­തെ വി­ട്ടി­ല്ല. എ­നി­ക്കി­നി ഒ­ന്നും വേണ്ട.”

“അല്ലാ, നി­ന്റെ ഊ­ണു­ക­ഴി­ഞ്ഞു. രാ­വി­ല­ത്തെ പൂരി എ­ടു­ത്തു­വെ­ച്ചി­രു­ന്നു നി­ന­ക്കു്. പൂ­രി­യും വേ­ണ്ടേ?”

ഇ­ങ്ങ­നെ ഒരു സ­മൃ­ദ്ധി­യു­ടെ ദിവസം ആ കു­ടും­ബം ക­ണ്ടി­ട്ടു് ഏറെ നാ­ളാ­യി. സു­ഭി­ക്ഷ­മാ­യി പൂരി തി­ന്നാൻ കി­ട്ടി­യ ദി­വ­സ­മാ­യി­രു­ന്നു അതു്. പ­ര­മാ­ന­ന്ദ­ക­ര­മാ­യ ദിവസം.

ടേംപി പ­റ­ഞ്ഞു: “അമ്മ തി­ന്നോ­ളു. ഞാൻ വ­യ­റു­നി­റ­യെ ഉണ്ടു… അവിടെ പൊ­റോ­ട്ട, മീൻ ഒ­ക്കെ­യു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ഇ­ന്ന­ത്തെ ദിവസം നല്ല ര­സ­മാ­യി, അല്ലേ അമ്മേ! രാ­ത്രി വരെ ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം ആഹാരം പു­ലർ­ച്ച­തൊ­ട്ടേ തു­ട­ങ്ങി രാ­ത്രി വരെ.”

ആഹാരം ക­ഴി­ച്ചു് ഹാ­ജാ­രി പു­റ­ത്തി­രു­ന്നു പു­ക­വ­ലി­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി. ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­ന്റെ വർ­ത്ത­മാ­നം അ­യാ­ളു­ടെ ഉ­ത്സാ­ഹം വ­ള­രെ­യ­ധി­കം വ­ളർ­ത്തി­യി­രു­ന്നു.

പൂരി—ടേം­പി­ക്കു് എത്ര പൂരി വേ­ണ­മെ­ന്നു­വെ­ച്ചാൽ അ­ത്ര­യും കൊ­ടു­ക്കു­വാ­നു­ള്ള ഏർ­പ്പാ­ടു­ണ്ടാ­യി­രി­ക്കും. അ­യാ­ളു­ടെ ഈ കൊ­തി­യ­ന്മാ­രാ­യ സ­ന്താ­ന­ങ്ങൾ­ക്കും നല്ല ആഹാരം നൽകാൻ അ­യാൾ­ക്കു ക­ഴി­യു­ന്നി­ല്ല. എ­ന്നാൽ അതു കൊ­ടു­ക്കു­വാൻ ക­ഴി­യു­ന്ന­തി­നു വേണ്ട പ്ര­യ­ത്നം ചെ­യ്യാൻ ഒരു സ­ന്ദർ­ഭം അ­ന്വേ­ഷി­ക്ക­യാ­ണ­ല്ലോ ചെ­യ്യു­ന്ന­തു്.

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­ന്നു വേ­ണ്ട­ത്ര സ്വ­ത്തു­ണ്ടു്. എ­ന്നാൽ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ വീ­ട്ടി­ലെ­പ്പോ­ലെ തീ­റ്റ­ക്കൊ­തി­യ­ന്മാ­രാ­യ കു­ട്ടി­കൾ അ­യാ­ളു­ടെ വീ­ട്ടി­ലി­ല്ല. പി­ന്നെ­യാർ­ക്കു­വേ­ണ്ടി അയാൾ പ്ര­യ­ത്നി­ക്ക­ണം?

ഇ­ന്നു് ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­ന്റെ അ­ടു­ക്കൽ­നി­ന്നു അ­യാൾ­ക്കു പണം കി­ട്ടി­യി­ല്ല, ശ­രി­ത­ന്നെ. എ­ന്നാൽ അ­തി­നേ­ക്കാൾ വി­ല­യു­ള്ള ഒരു വസ്തു അ­യാൾ­ക്കു കി­ട്ടി.

അ­യാ­ളു­ടെ കു­ടും­ബ­ത്തിൽ കു­ട്ടി­ക­ളു­ണ്ടു്. ടേം­പി­യു­ണ്ടു്. അ­വ­രു­ടെ മു­ഖ­ത്തേ­ക്കു നോ­ക്കി­യാൽ അ­യാൾ­ക്കു കൈ­കാ­ലു­കൾ­ക്കു ബലം കി­ട്ടും, മ­ന­സ്സി­നു ധൈ­ര്യം ല­ഭി­ക്കും. ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു­വി­ന്റെ ജീ­വി­തം അ­വ­സാ­നി­ക്കാ­റാ­യി. ത­നി­ക്കു നാ­ല്പ­ത്തി­യാ­റു­വ­യ­സ്സാ­യെ­ങ്കി­ലെ­ന്തു്? ടേംപി ഇ­നി­യും കു­ട്ടി­യാ­ണ­ല്ലോ. അ­വ­ളു­ടെ സുഖം മ­റ്റാ­രു­ടെ സുഖം? അ­വൾ­ക്കു് ന­ല്ലൊ­രു സാരി വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ടു­ക്കു­മ്പോൾ മു­ഖ­ത്തു­ദി­ക്കു­ന്ന ചിരി അയാളെ കർ­മ്മ­പ­ഥ­ത്തിൽ വളരെ ദൂരം മു­ന്നോ­ട്ടു­ന­യി­ക്കും.

ആഹാ! അ­ങ്ങ­നെ വ­ല്ല­പ്പോ­ഴും സം­ഭ­വി­ച്ചി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ!

ടേം­പി­ക്കും ഒരു പാ­ട്ടു­പെ­ട്ടി വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ടു­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ പാ­ട്ടു് അ­വൾ­ക്കു് ഇത്ര പ്രി­യ­മാ­ണെ­ങ്കിൽ…

ഇതു വെറും സ്വ­പ്ന­മാ­വാം. എ­ങ്കി­ലും ചി­ന്തി­ക്കു­മ്പോൾ തന്നെ എ­ന്തൊ­രു പ­ര­മാ­ന­ന്ദം! എ­ന്താ­ണു­ണ്ടാ­വു­ക എന്നു നോ­ക്കു­ക­ത­ന്നെ.

മു­ള­ങ്കൂ­ട്ടിൽ ‘ശൻ ശൻ’ ശബ്ദം ഉ­യർ­ന്നു. രാ­ത്രി, നേരം ഏ­റെ­യാ­യി. ഗ്രാ­മ­മാ­കെ നി­ശ്ശ­ബ്ദം. ആ സ­മ­യ­ത്താ­ണു ഹാ­ജാ­രി ഭാ­ര്യ­യോ­ടു് പ­റ­യു­ന്ന­തു്: “നോ­ക്കു, എന്റെ മേൽ­മു­ണ്ടു് വ­ല്ലാ­തെ മു­ഷി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു. കു­റ­ച്ചു കാ­ര­ത്തി­ലി­ട്ടു വെ­ക്കു നാളെ പു­ലർ­ച്ച­ക്കു ക­ഴു­കാം. എ­നി­ക്കു പു­ല­രു­മ്പോൾ തന്നെ പു­റ­പ്പെ­ട­ണം റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലേ­ക്കു്.”

“പു­ലർ­ച്ച­ക്കെ­ന്തി­നു്? ഇ­പ്പോ­ഴേ ക­ഴു­കി­യി­ടാം. ഈറൻ മു­ണ്ടും കൊ­ണ്ടു പോ­ക­ണ്ട­ല്ലോ. ഇ­പ്പോ­ഴേ ന­ന­ച്ചി­ട്ടാൽ വെ­ളു­ക്കു­മ്പോ­ഴേ­ക്കും ഉ­ണ­ങ്ങി­ക്കൊ­ള്ളും.”

പി­റ്റ­ന്നാൾ വെ­ളു­പ്പി­നു് ഹാ­ജാ­രി റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലേ­ക്കു പു­റ­പ്പെ­ട്ടു. ഹോ­ട്ട­ലിൽ ക­ട­ക്കു­ന്ന­തി­നു മു­മ്പു­തു­ട­ങ്ങി, അ­യാൾ­ക്കു ഭയം. യ­ജ­മാ­ന­നും പ­ത്മ­യും കൂടി എ­ന്തൊ­ക്കെ­യാ­ണാ­വോ പറയുക. ഒ­രു­ദി­വ­സം പ­ണി­ക്കു ചെ­ല്ലാ­ത്ത­തി­ന്നു സ­മാ­ധാ­നം ബോ­ധി­പ്പി­ക്കു­മ്പോ­ഴേ­ക്കു പ്രാ­ണൻ പോവും.

അ­തു­ത­ന്നെ സം­ഭ­വി­ച്ചു.

ക­യ­റി­ച്ചെ­ല്ലു­ന്നി­ട­ത്തു തന്നെ ഇ­രി­ക്കു­ന്നു ച­ക്ക­ത്തി. സാ­ക്ഷാൽ ഹോ­ട്ട­ലു­ട­മ, ഹാ­ജാ­രി­യെ കണ്ട മാ­ത്ര­യിൽ ക­യ്യി­ലു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്ന ഹുക്ക താഴെ വെ­ച്ചു് ക­ഠി­ന­സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­ന്ന­ലെ എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു ഠാ­ക്കുർ!”

ഹാ­ജാ­രി നുണ പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ല. വീ­ട്ടിൽ അസുഖം, മു­ത­ലാ­യ ക­ള­വു­കൾ കെ­ട്ടി­ച്ച­മ­ച്ചു പറയുക അ­യാൾ­ക്കു പ­തി­വി­ല്ല. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “അതു്… യ­ജ­മാ­ന­നെ, വളരെ നാ­ളാ­യി വീ­ട്ടിൽ ഒന്നു പോ­യി­വ­ന്നി­ട്ടു്. അവിടെ കു­ഞ്ഞു­കു­ട്ടി­കൾ ഉ­ണ്ടു്. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഒരു ദിവസം…”

“ഒ­ന്നും മി­ണ്ടാ­തെ ഈവിധം ഓ­ടി­പ്പോ­കു­ന്ന­തി­നർ­ത്ഥം? ആരോടു ചോ­ദി­ച്ചി­ട്ടു പോയി?”

ഇതിനു മ­റു­പ­ടി പറയാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. പൂരി കൊ­ടു­ക്കു­വാൻ പോ­യ­താ­യി­രു­ന്നു­വെ­ന്നു പ­റ­യാ­നും മടി തോ­ന്നി. മി­ണ്ടാ­തെ നി­ന്നു.

“നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഓരോ ഞ­ര­മ്പി­ലും തെ­മ്മാ­ടി­ത്ത­മാ­ണു ഠാ­ക്കുർ. പത്മ പ­റ­ഞ്ഞ­തു ശ­രി­യാ­ണു്. ക­ണ്ടാൽ പാ­വ­മാ­യി­ട്ടെ­ന്തു­കാ­ര്യം? നി­ങ്ങൾ ഇത്ര വലിയ ഒരു ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ വെ­യ്പും വി­ള­മ്പും ഇ­ട്ടെ­റി­ഞ്ഞു് ആ­രോ­ടും മി­ണ്ടാ­തെ ഒ­ളി­ച്ചു­ക­ള­ഞ്ഞി­ല്ലേ? വ­ല്ല­തും നാ­വിൽ­നി­ന്നു വീണാൽ… ക­ഞ്ചാ­വു­കു­ടി­യൻ! ന­ന്ദി­യി­ല്ലാ­ത്ത­വൻ.”

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി അ­ല­റു­ന്ന­തു­കേ­ട്ടു് വാ­തിൽ­ക്കൽ വന്നു എ­ത്തി­നോ­ക്കി­യ പത്മ, വാ­തിൽ­ക്കൽ ഹാ­ജാ­രി നിൽ­ക്കു­ന്ന­തു കണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇതാ എ­ത്തി­യ­ല്ലോ! എ­ന്തോർ­ത്തി­ട്ടാ­ണു് മൂ­പ്പ­രേ! വീ­ണ്ടും എ­ഴു­ന്നെ­ള്ളി­യ­തു്? ഇ­ന്ന­ലെ ഞാൻ പ­റ­യു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. ഇനി ആ­വ­ശ്യ­മി­ല്ല, ഈ ആ­പ­ത്തി­നെ ഒ­ഴി­ച്ചു­വി­ട്ടേ­ക്കു യ­ജ­മാ­ന­നേ. ക­ഞ്ചാ­വു കു­ടി­ച്ചു ല­ക്കി­ല്ലാ­തെ എ­വി­ടെ­പ്പോ­യി­ക്കി­ട­ന്നി­രു­ന്നു­വാ­വോ. മോന്ത ക­ണ്ടി­ല്ലേ?”

ഹാ­ജാ­രി അല്പം ആ­ശ­ങ്ക­യോ­ടെ ചു­വ­രിൽ തൂ­ക്കി­യി­രു­ന്ന ചെ­റു­ക­ണ്ണാ­ടി­യിൽ മുഖം നോ­ക്കാൻ ശ്ര­മി­ച്ചു. എ­ന്താ­ണു വേ­ല­ക്കാ­രി തന്റെ മു­ഖ­ത്തു ക­ണ്ട­തു്? ക­ഞ്ചാ­വു­പോ­യി­ട്ടു്, പു­ലർ­ന്ന­തിൽ പി­ന്നെ ഒരു ബീഡി പോലും താൻ വ­ലി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല.

“പോകു, ഇ­ന്ന­ല­ത്തെ പ­ണി­ക്കു് ഒരു ‘മു­ട്ടു­ശാ­ന്തി’ക്കാ­ര­നെ വെ­ച്ചി­രു­ന്നു. അ­യാ­ളു­ടെ കൂലി ഒ­രു­റു­പ്പി­ക. ആ­ഹാ­ര­ച്ചി­ല­വു് നാലണ. അതു് നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ശ­മ്പ­ള­ത്തിൽ നി­ന്നും പി­ടി­ക്കും. ഇനി ഇ­ങ്ങി­നെ ചെ­യ്താൽ അ­ന്നു­ത­ന്നെ പി­രി­ച്ചു വിടും. ഓർ­മ്മ­യി­രി­ക്ക­ട്ടെ.” ബേചു വി­ധി­ച്ചു.

ഹാ­ജാ­രി വി­ളർ­ത്ത മു­ഖ­വു­മാ­യി അ­ടു­ക്ക­ള­യിൽ ക­ട­ന്നു. അ­വി­ടെ­യും ര­ക്ഷ­യു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. യ­ജ­മാ­ന­ന്റെ അ­ടു­ക്കൽ നി­ന്നു് എ­ളു­പ്പം മോചനം കി­ട്ടി­യെ­ങ്കി­ലും പ­ത്മ­യു­ടെ അ­ടു­ക്കൽ നി­ന്നു് അ­ത്ര­വേ­ഗം ര­ക്ഷ­പ്പെ­ടു­ക സാ­ധ്യ­മ­ല്ലാ­യി­രു­ന്നു. പത്മ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ പിറകേ അ­ടു­ക്ക­ള­യി­ലെ­ത്തി­യി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­വ­രാ­രും നി­ങ്ങ­ളു­ടെ പണി ചെ­യ്യി­ല്ല. എ­ന്തി­നാ­ണു് ചെ­യ്യു­ന്ന­തു്? ഒ­റ്റ­യ്ക്ക ചെ­മ്പെ­ടു­ത്തു അ­ടു­പ്പ­ത്തു­വെ­ക്ക­ണം ഇ­ന്നു്. തെ­മ്മാ­ടി­ക­ളോ­ടു തെ­മ്മാ­ടി­ത്ത­രം ഒ­റ്റ­യ്ക്കു് വലിയ ചെ­മ്പു വാ­ങ്ങി­വെ­ച്ചോ­ളു, വാർ­ത്തോ­ളൂ, ഊ­ണു­കാർ­ക്കു വി­ള­മ്പി കൊ­ടു­ത്തോ­ളൂ. ഇ­ന്ന­ലെ രതൻ ഠാ­ക്കൂർ ഒ­ന്നും മി­ണ്ടാ­തെ ഒ­റ്റ­യ്ക്കാ­ണു് ഇ­തൊ­ക്കെ ചെ­യ്ത­തു്. രാ­ജ­കു­മാ­രൻ ക­ഞ്ചാ­വു­തി­ന്നു വല്ല ദി­ക്കി­ലും ക­മി­ഴ്‌­ന്ന­ടി­ച്ചു കി­ട­ക്കു­ക, എ­ന്നി­ട്ടു് ബാ­ക്കി­യു­ള്ള­വർ പ­ണി­യ­ത്ര­യും ചെ­യ്യു­ക. ഏ­ഭ്യ­ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ.”

അരിശം കാരണം, ബേചു ച­ക്ക­ത്തി ഇ­ന്ന­ലെ പകരം അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­ര­നെ വെ­ച്ചു­വെ­ന്നും അ­യാ­ളു­ടെ കൂലി ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ശ­മ്പ­ള­ത്തിൽ പി­ടി­ക്കു­മെ­ന്നും മ­റ്റും പ­റ­ഞ്ഞി­രു­ന്ന­തു് പത്മ മ­റ­ന്നു­പോ­യി.

ഹാ­ജാ­രി അ­ന്ധാ­ളി­പ്പോ­ടെ ചോ­ദി­ച്ചു. “ഒ­റ്റ­ക്കെ­ങ്ങി­നെ? യ­ജ­മാ­നൻ പ­റ­ഞ്ഞ­തു് പ­ക­ര­ത്തി­നു് ആ­ളെ­വ­ച്ചു­വെ­ന്നാ­ണ­ല്ലോ?”

പത്മ അ­ബ­ദ്ധം മ­റ­യ്ക്കാൻ ശ്ര­മി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു് പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­ച്ചി­രു­ന്ന­ല്ലോ. വ­ച്ചി­ല്ലെ­ന്നാ­രു പ­റ­ഞ്ഞു. യ­ജ­മാ­നൻ നി­ങ്ങ­ളോ­ടു നുണ പ­റ­ഞ്ഞെ­ന്നാ­ണോ വി­ചാ­രം? ആളെ കി­ട്ടി­യി­രു­ന്നി­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഒ­റ്റ­ക്കു വേ­ണ്ടി വ­രു­മാ­യി­രു­ന്നി­ല്ലേ പ­ണി­യെ­ല്ലാം എ­ന്നാ­ണു ഞാൻ ചോ­ദി­ച്ച­തു്. നി­ങ്ങ­ളോ­ടു തർ­ക്കി­ക്കാൻ എ­നി­ക്കു സ­മ­യ­മി­ല്ല. മൂർ­ഷി­ദാ­ബാ­ദ് വ­രേ­ണ്ട സ­മ­യ­മാ­യി. സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ ഇ­പ്പോൾ വ­ന്നി­റ­ങ്ങും ഊ­ണു­കാർ, വേഗം പ­രി­പ്പു ക­ഴു­കി­യി­ടൂ. ക­റി­ക്കു പാ­ത്രം അ­ടു­പ്പ­ത്തു വെ­ക്കു.”

മൂർ­ഷി­ദാ­ബാ­ദ് വണ്ടി വ­ലി­യൊ­രു ശ­ബ്ദ­ത്തോ­ടെ സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ വന്നു നി­ന്നു. ഇ­പ്പോൾ തു­ട­ങ്ങും ശാ­പ്പാ­ടു­കാ­രു­ടെ വരവു്.

ഹാ­ജാ­രി പ­രി­പ്പു­ക­ഴു­കു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. അ­പ്പോ­ഴു­ണ്ടു് ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഉ­റ­ക്കെ­യു­റ­ക്കെ­യു­ള്ള സം­സാ­രം പുറം ത­ള­ത്തിൽ­നി­ന്നു വ­രു­ന്നു. ആ­രെ­യാ­ണു ത­ട്ടി­ക്കേ­റു­ന്ന­തെ­ന്ന­റി­യാൻ ഹാ­ജാ­രി അ­ടു­ക്ക­ള വാ­തിൽ­ക്കൽ ചെ­ന്നു­നി­ന്നു നോ­ക്കി.

യതീശ് ഭട് ചാജ് (ഭ­ട്ടാ­ചാ­ര്യ) യു­മാ­യി­ട്ടാ­ണു് വാ­ക്കു­തർ­ക്കം. യതീശ് ഭ­ട്ചാ­ജ് വളരെ നാ­ളാ­യി ആ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പ­തി­വു് ഊ­ണു­കാ­ര­നാ­ണു്. ആ­ദ്യ­മാ­ദ്യം രൊ­ക്കം പണം കൊ­ടു­ത്താ­യി­രു­ന്നു ഉ­ണ്ടി­രു­ന്ന­തു്. ഇ­പ്പോൾ അ­ഞ്ചാ­റു മാ­സ­മാ­യി മാ­സം­തോ­റും ഒ­ന്നി­ച്ചു പണം കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന പതിവു തു­ട­ങ്ങി­യി­ട്ടു്. പ­ത്ത­മ്പ­ത്താ­റു വ­യ­സ്സാ­യി. മ­ല­മ്പ­നി­ക്കാ­ര­ന്റെ മു­ഖ­ഭാ­വം. ത­ല­മു­ടി മി­ക്ക­തും ന­ര­ച്ചു. നിറം മു­മ്പു് വെ­ളു­ത്ത­താ­യി­രു­ന്നു. ഇ­പ്പോൾ മങ്ങി ക­റു­ത്തി­രി­ക്കു­ന്നു. മ­ലി­ന­മാ­യ ദോ­ത്തി­യും പ­ഞ്ചാ­ബി­യും കാലിൽ നിറം കെട്ട ചെ­രു­പ്പു്.

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി പ­റ­യു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു: “ഇല്ല, നി­ങ്ങൾ വേറെ വ­ല്ല­യി­ട­ത്തും നോ­ക്കി­ക്കോ­ളു, ഭാജ് മശായി എ­നി­ക്കാ­വി­ല്ല. നേരെ പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കാം. ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്ന­തു രണ്ടു കാ­ശി­നു വേ­ണ്ടി­യാ­ണു്. അ­ന്ന­സ­ത്രം തു­റ­ന്നി­രി­ക്ക­യ­ല്ല.”

യതീശ് ഭട് ചാജ് പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ണ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യം കൊ­ണ്ടു വി­ഷ­മി­ക്കേ­ണ്ട, ച­ക്ക­ത്തി മശായി. ഒരു മാ­സ­ത്തെ ബാ­ക്കി ഒ­ന്നി­ച്ചു ത­ന്നേ­ക്കാം ഞാൻ, പോരേ?”

“ഇല്ല മശായി! നി­ങ്ങൾ വേറെ വഴി നോ­ക്കി­ക്കോ­ളിൻ. പോയതു പോയി. ഇ­നി­യും നി­ങ്ങ­ളെ തീ­റ്റി കൂ­ടു­തൽ ന­ഷ്ട­പ്പെ­ടു­ന്ന­തെ­ന്തി­നു്?”

യതീശ് ചാജ് മൃ­ദു­സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­ല്ലി­ല്ലാ എവിടെ പോ­കാ­നാ­ണു്? ഓരോ പൈ­സ­യും ത­ന്നു­തീർ­ക്കും. അല്പം ബു­ദ്ധി­മു­ട്ടി­ലാ­യ­തു­കൊ­ണ്ടാ­ണു്. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് കു­റെ­നാൾ കൂടി ഇ­തു­വ­രെ ചെ­യ്ത­പോ­ലെ ഊണു ക­ഴി­ക്ക­ട്ടെ, അ­ടു­ത്ത മാസം ഒ­ന്നാ­ന്തി­യ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ര­ണ്ടാ­ന്തി…”

“വേണ്ട മശായി ഒ­ന്നാ­ന്തി­യും ര­ണ്ടാ­ന്തി­യു­മാ­കാൻ ഇ­നി­യും പോകണം കുറെ ദൂരം. അ­തൊ­ന്നും ഇനി ന­ട­പ്പി­ല്ല. ക്ഷ­മി­ക്ക­ണം. വേറെ വഴി നോ­ക്കി­ക്കോ­ളൂ.”

യതീശ് ചാ­ജി­ന്റെ മുഖം നോ­ക്കി­യ­പ്പോൾ തന്നെ അയാൾ ധൂർ­ത്ത­നാ­ണെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. രാ­വി­ലെ തൊ­ട്ടു് ഒ­ന്നും ക­ഴി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല എന്നു തോ­ന്നു­ന്നു. ഈ നേ­ര­ത്തു് ചോറു കൊ­ടു­ക്കി­ല്ലെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു് അയാളെ ഓ­ടി­ക്കു­ന്ന­തു് ഭം­ഗി­യാ­ണോ? ഒ­രു­സ­മ­യം അല്പം ഞെ­രു­ക്ക­മു­ള്ള സ­മ­യ­മാ­വാം. അ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ര­ണ്ടു­പി­ടി ചോ­റി­നു് ആരും ഈവിധം മു­ഖ­സ്തു­തി പറയാൻ പു­റ­പ്പെ­ടു­ക­യി­ല്ല.

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തോ­ന്നി പ­റ­ഞ്ഞാ­ലെ­ന്തെ­ന്നു്: ‘യ­ജ­മാ­ന­നെ, എ­നി­ക്കി­ന്നു് ഊ­ണി­ല്ല. ഇ­ന്ന­ലെ നാ­ട്ടിൽ ഒരു സ­ദ്യ­ക്കു ക്ഷണം ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ഉ­ണ്ട­തു ഇ­നി­യും ദ­ഹി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. വ­യ­റി­ന്നു് ഒരു സു­ഖ­മി­ല്ല. എന്റെ ചോറു് ഭ­ട്ചാ­ജ് ഭ­ക്ഷി­ച്ചി­ട്ടു­പോ­ക­ട്ടെ.’ എ­ന്നാൽ ഇതു പ­റ­ഞ്ഞാൽ യ­ജ­മാ­ന­നെ അ­പ­മാ­നി­ക്ക­യാ­വും. വി­ശേ­ഷി­ച്ചും പത്മ അയാളെ വെ­റു­തെ വി­ടി­ല്ല.

യതിശ് ഭട് ചാജ് ഒ­ടു­വിൽ നി­രാ­ശ­നാ­യി വി­ശ­പ്പോ­ടെ മ­ട­ങ്ങി­പ്പോ­യി. ഹാ­ജാ­രി വി­ചാ­രി­ച്ചു: ‘പാവം, പഴയ ഒരു പ­റ്റു­കാ­രൻ. അ­യാൾ­ക്കു ഒരു കി­ണ്ണം ചോ­റു­കൊ­ടു­ത്താൽ തന്നെ എന്തു ചേ­ത­മാ­ണു­ണ്ടാ­വു­ക, ഹോ­ട്ട­ലി­ന്നു്? ഞാൻ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങു­മ്പോൾ ആ­രേ­യും വെ­റു­തേ പ­റ­ഞ്ഞ­യ­ക്കി­ല്ല. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഹോ­ട്ടൽ മു­ടി­ഞ്ഞാ­ലും കൊ­ള്ളാം പു­ലർ­ന്നാ­ലും കൊ­ള്ളാം. ഒ­ന്നാ­മ­തു് ചോ­റു­വി­റ്റ പൈസ—അ­തി­നും പുറമേ വി­ശ­ക്കു­ന്ന വ­യ­റോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞ­യ­ക്കു­ക.’

തീ­വ­ണ്ടി­യി­റ­ങ്ങി വ­ന്ന­വർ ഉ­ണ്ണാ­നെ­ത്തി­ത്തു­ട­ങ്ങി. ഭക്ഷണ മു­റി­യിൽ നല്ല തി­ര­ക്കു്, വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി ഇന്നു പ­ത്തു­പ­ന്ത്ര­ണ്ടു­പേ­രെ പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്നു.’

പത്മ വന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ത്തു­കി­ണ്ണ­ങ്ങ­ളിൽ ചോ­റെ­ടു­ക്കു. ര­ണ്ടെ­ണ്ണം നി­രാ­മി­ഷം (സ­സ്യ­ഭോ­ജ­നം) ഉ­രു­ള­ക്കി­ഴ­ങ്ങു ക­റി­യും വി­ള­മ്പു—”

അര മ­ണി­ക്കൂർ ക­ഴി­ഞ്ഞു് മൂർ­ഷി­ദാ­ബാ­ദ് ട്രെ­യി­നി­ലെ ഊ­ണു­കാർ യാ­ത്ര­യാ­യ­പ്പോൾ, വി­ചാ­രി­ച്ചി­രി­ക്കാ­ത്ത­വി­ധം, ബൻഗായ ട്രെ­യി­നെ­ത്തി­യ­പ്പോൾ, ഏ­താ­നും പേർ ഉ­ണ്ണാ­നെ­ത്തി. സമയം ഒന്നര മണി. ഈ സ­മ­യ­ത്തു് ഉ­ണ്ണാൻ ആരും വ­രാ­റി­ല്ല. പത്മ ‘അഞ്ചു കി­ണ്ണം ചോറു്’ എന്നു വി­ളി­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞ­പ്പോൾ ഹാ­ജാ­രി അവളെ വി­ളി­ച്ചു സ്വ­കാ­ര്യ­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­രി­പ്പു് മ­തി­യാ­വി­ല്ല­ല്ലോ. ക­ഷ്ടി­ച്ചു ര­ണ്ടു­പേർ­ക്കു് തി­ക­യു­ന്ന കാ­ര്യം തന്നെ…”

പത്മ പാ­ത്ര­ത്തി­ലേ­ക്കു കു­നി­ഞ്ഞു­നോ­ക്കി. അ­മർ­ത്തി­യ സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്റെ­യ­മ്മേ, ഇ­തി­ലൊ­ന്നും ത­ന്നെ­യി­ല്ലെ­ന്നു വേ­ണ­മ­ല്ലോ പറയാൻ. ഇനി വ­ന്ന­വർ എന്തു കൂ­ട്ടി ഊണു ക­ഴി­ക്കും? നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ത­ന്നെ­യാ­ണു കു­റ്റം മു­ഴു­വൻ. പ­രി­പ്പു തീ­രാ­റാ­വു­ന്ന­തു കാ­ണു­മ്പോൾ തന്നെ പാ­ത്രം ഒ­ഴി­യു­ന്ന­തു നോ­ക്കി നിൽ­ക്കാ­തെ കു­റ­ച്ചു ക­ഞ്ഞി­വെ­ള്ളം ഒ­ഴി­ച്ചു് അ­ടു­പ്പ­ത്തു­വെ­ച്ചു തി­ള­പ്പി­ച്ചെ­ടു­ത്താ­ലെ­ന്താ­യി­രു­ന്നു? എത്ര തവണ നി­ങ്ങ­ളോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടു­ള്ള­താ­ണു്? ക­ഞ്ഞി­വെ­ള്ളം ഉണ്ടോ?”

“ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഉ­ണ്ടു്”

“ഉ­ണ്ടെ­ങ്കിൽ ര­ണ്ടു­ക­യിൽ പ­രി­പ്പിൽ ഒ­ഴി­ച്ചു് കു­റ­ച്ചു­പ്പി­ട്ട് അ­ടു­പ്പ­ത്തു­വെ­ച്ചു ചൂ­ടാ­ക്കി­യെ­ടു­ക്കു. എ­ന്താ­ണി­തു പ­റ­ഞ്ഞ­പ്പോൾ ഇത്ര മി­ഴി­ച്ചു­നോ­ക്കു­ന്ന­തു്?”

ഹാ­ജാ­രി ഈ വിധം ചെ­യ്യു­ക പ­തി­വി­ല്ല. ചെ­യ്യാൻ മ­ന­സ്സു വ­രാ­റി­ല്ല. അയാൾ യ­ഥാർ­ത്ഥ­മാ­യും ഒരു നല്ല പാ­ച­ക­നാ­യി­രു­ന്നു. ക­രു­തി­ക്കൂ­ട്ടി ന­ല്ലൊ­രു ഭ­ക്ഷ­ണം ചീ­ത്ത­യാ­ക്കു­വാ­നോ ഈവിധം ഉ­ണ്ണാൻ വ­രു­ന്ന­വ­രെ വ­ഞ്ചി­ക്കാ­നോ അ­യാൾ­ക്കു് മ­ന­സ്സു­വ­രി­ല്ല. എ­ന്നാൽ ദാസി പ­ത്മ­യു­ടെ കല്പന അ­നു­സ­രി­ക്കാ­തെ­യെ­ന്താ­ണു നി­വൃ­ത്തി? ഗ­ത്യ­ന്ത­ര­മി­ല്ലാ­തെ പ­രി­പ്പിൽ ക­ഞ്ഞി­വെ­ള്ളം പ­കർ­ന്നു് ഊ­ണു­കാർ­ക്കു് വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ക്കേ­ണ്ടി­വ­ന്നു.

അ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു് ഒ­ന്ന­ര­മ­ണി ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടേ അ­ടു­ക്ക­ള­യിൽ നി­ന്നു പു­റ­ത്തു ക­ട­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞു­ള്ളു.

ഒന്നു ന­ടു­നി­വർ­ത്തി­ക്കി­ട­ന്നു. വെയിൽ ഒ­ട്ടൊ­ന്നാ­റി­ത്തു­ട­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ അയാൾ പ­തി­വു­പോ­ലെ ചൂർ­ണി­ന­ദീ­തീ­ര­ത്തിൽ ന­ട­ക്കാൻ പോയി. കു­റ­ച്ചു ദി­വ­സ­മാ­യി അയാൾ ന­ദീ­തീ­ര­ത്തേ­ക്കു പോ­വു­ക­യു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. ആ ചി­ര­പ­രി­ചി­ത­വും നിർ­ജ്ജ­ന­വു­മാ­യ വേ­പ്പിൻ ചു­വ­ട്ടിൽ ചാ­രി­യി­രു­ന്നു അ­ക്ക­രെ­യു­ള്ള ക­ട­ത്തു­ക­ട­വി­ലേ­ക്കോ ശാ­ന്തി­പു­ര­ത്തേ­ക്കു് പോ­കു­ന്ന നി­ര­ത്തി­ലേ­ക്കോ നോ­ക്കി­യി­രി­ക്ക­യു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. അ­യാൾ­ക്കു് ആ പ്ര­ദേ­ശം എത്ര ഇ­ഷ്ട­മാ­ണെ­ന്നോ!

അ­വി­ടെ­ച്ചെ­ന്നി­രു­ന്നാൽ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ത­ല­ക്കു­ള്ളിൽ ഹോ­ട്ട­ലി­നെ സം­ബ­ന്ധി­ച്ച പലതരം പുതിയ ആ­ലോ­ച­ന­കൾ വരാൻ തു­ട­ങ്ങു­ക­യാ­യി. മ­റ്റൊ­രി­ട­ത്തി­രു­ന്നാ­ലും ഇ­ത്ര­ക്കു വ­രാ­റി­ല്ല.

ഇ­ന്നു് അവിടെ ചെ­ന്നി­രു­ന്ന­പ്പോൾ തന്നെ ആദ്യം ഹാ­ജാ­രി­ക്കു മ­ന­സ്സിൽ തോ­ന്നി­യ­തു് പാ­ച­ക­ത്തി­ന്റെ ഗു­ണം­കൊ­ണ്ടാ­ണു ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ക്കു­ക എ­ന്ന­ത്രേ. പണം മു­ട­ക്കി ഉ­ണ്ണാൻ വ­രു­ന്ന­വർ നല്ല ഭ­ക്ഷ­ണം കി­ട്ട­ണ­മെ­ന്നാ­ണു് സ്വാ­ഭാ­വി­ക­മാ­യും ആ­ഗ്ര­ഹി­ക്കു­ക. ക­ഞ്ഞി­വെ­ള്ളം ക­ലർ­ത്തി­യ പ­രി­പ്പു­ക­റി­ക്ക­ല്ല അവർ വ­രു­ന്ന­തു്.

ദാസി പ­ത്മ­യു­ടെ ദു­രാ­ച­ര­ണം കാരണം ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ടൽ മു­ടി­യും. തന്റെ സ്വ­ന്തം ഹോ­ട്ടൽ അ­തി­നി­ട­യ്ക്കു് രൂ­പം­കൊ­ള്ളും. തന്റെ പാ­ച­ക­ത്തി­ന്റെ ഗുണം കൊ­ണ്ടു് ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ന്നു­പോ­കും. പെ­ട്ടെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി കണ്ടു. ചൂർ­ണ്ണി­യു­ടെ ക­ട­ത്തു­ക­ട­വി­ലു­ണ്ടു്. യതീശ് ഭ­ട്ചാ­ജ് നിൽ­ക്കു­ന്നു. അ­ക്ക­ര­യ്ക്കു പോകാൻ നിൽ­ക്ക­യാ­വും.

“ഏയ്… ഭ­ട്ചാ­ജ് മശായി! ഭ­ട്ചാ­ജ് മശായി!!

യതീശ് തി­രി­ഞ്ഞു­നോ­ക്കി ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ അ­ടു­ക്ക­ലേ­ക്കു ചെ­ന്നു.

“എ­വി­ടേ­ക്കാ­ണു യാത്ര?”

“അ­ക്ക­ര­ക്കു്. അ­വി­ടെ­യാ­ണു് എന്റെ ഒ­രു­വ­ക­യിൽ സ­ഹോ­ദ­രൻ താ­മ­സി­ക്കു­ന്ന­തു്. അ­യാ­ളു­ടെ അ­ടു­ക്ക­ലേ­ക്കു്. ക­ണ്ടി­ല്ലേ, ഇ­ന്നു് ഹജാരി, നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ­യൊ­രു ദു­ഷ്ട­ത. ഞാൻ പണം കൊ­ടു­ക്കി­ല്ലെ­ന്നു പ­റ­യു­ന്നു­ണ്ടോ? ഉ­ച്ച­നേ­ര­ത്തു് വി­ശ­ന്നു­വ­ല­ഞ്ഞു ചെ­ന്ന­യാൾ­ക്കു് ചോ­റു­കൊ­ടു­ക്കാ­തെ വേറെ വ­ഴി­നോ­ക്കി­ക്കോ­ളാൻ. ചോ­റ്റു­വി­ല്പ­ന­ക്കാ­രൻ ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ നീ­ച­നാ­യി­ല്ലെ­ങ്കിൽ പി­ന്നെ­യെ­ന്താ­ണാ­വു­ക? ബീ­ഡി­യു­ണ്ടോ? എ­ടു­ക്കു ഒ­രെ­ണ്ണം.”

ബീഡി വാ­ങ്ങി കൊ­ളു­ത്തി­യി­ട്ടു് അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ന­ശി­ച്ചു­പോ­ക­ട്ടെ ഈ ടൗൺ! ഇനി ഇവിടെ നി­ക്കി­ല്ല. പോ­ക­യാ­ണു്. ഫുലേ-​നബ്ല ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലേ­ക്കു്. എന്റെ ഭാ­ര്യ­യു­ടെ അ­നു­ജ­ത്തി­യു­ടെ ഭർ­ത്താ­വു് പാർ­ബ്ബ­ത്തി ചക്കി പേ­രെ­ടു­ത്ത ഒരു ദേ­ഹ­മാ­ണു്. പാർ­ബ്ബ­ത്തി ച­ക്ക­ത്തി ഒ­രി­ക്കൽ പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു, അ­വ­രു­ടെ ജ­ന്മി­യു­ടെ ക­ച്ചേ­രി­യിൽ ഒരു ജോലി ത­രു­വി­ക്കാ­മെ­ന്നു് പാൽ ചൗ­ധു­രി­യു­ടെ വക—കൂ­റ്റൻ ക­ച്ചേ­രി. അ­വി­ടെ­ക്കാ­ണു പോ­ണ­തു്. എ­ന്തെ­ങ്കി­ലും ഒരു ഉപായം ഉ­ണ്ടാ­വും അവിടെ ചെ­ന്നു പ­റ്റി­യാൽ.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒ­രു­കാ­ര്യം പ­റ­യ­ട്ടെ ഭട് ചാജ് മശായി! മ­റി­ച്ചൊ­ന്നും വി­ചാ­രി­ക്ക­രു­തു്.”

യതീശ് പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്താ­ണു കാ­ര്യം? തൽ­ക്കാ­ലം എന്റെ പക്കൽ ഒ­റ്റ­പ്പൈ­സ­യു­മി­ല്ല. നേ­ര­ത്തെ­പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കാം. എ­ന്നാ­ലും കൊ­ടു­ക്കാ­നു­ള്ള­തു ഞാൻ കൊ­ടു­ക്കു­ക­ത­ന്നെ ചെ­യ്യും. തിന്ന ചോ­റി­ന്റെ പണം കൊ­ടു­ത്തി­ട്ടു് പി­ന്നെ­യൊ­രു കാ­ര്യം. അതു ച­ക്ക­ത്തി മ­ശാ­യി­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കു.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ണ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യ­മ­ല്ല പ­റ­ഞ്ഞ­തു്. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഊ­ണു­ക­ഴി­ഞ്ഞോ എ­ന്ന­റി­യാ­നാ­ണു് ഞാൻ ചോ­ദി­ച്ച­തു്.”

യതീശ് ഒ­ന്നും ആ­ലോ­ചി­ക്കാ­തെ ക്ഷണം മ­റു­പ­ടി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇല്ല, എ­വി­ടു­ന്നു­ണ്ണാ­നാ­ണു്? ഇത്ര വൈ­കി­യി­ട്ടു് ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ നി­ന്നു തി­രി­ച്ചു­പോ­ന്ന എ­നി­ക്കു്, ആ­രു­ണ്ടു ചോ­റെ­ടു­ത്തു­വെ­ച്ചു കാ­ത്തി­രി­ക്കു­ന്നു?”

ഹാ­ജാ­രി പെ­ട്ടെ­ന്നു യ­തീ­ശ­ന്റെ വ­ല­തു­കൈ ക­ട­ന്നു പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്റെ­യൊ­പ്പം വരു ഭ­ട്ചാ­ജ് മശായി ഞാൻ നി­ങ്ങൾ­ക്കു് ഇന്നു വെ­ച്ചു­വി­ള­മ്പി­ത്ത­രു­ന്നു­ണ്ടു്. വരൂ, കൂടെ.”

യതീശ് ചാജ് പ­റ­ഞ്ഞു: “എവിടെ? എ­വി­ടെ­ക്കു്? വേണ്ട. വേണ്ട ഹാ­ജാ­രി! ഇ­ന്നൊ­ന്നും വേണ്ട. ഞാൻ വല്ല വെ­ള്ള­വും കു­ടി­ച്ചു്… ഇനി ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തു്…”

ഹാ­ജാ­രി എ­ന്താ­യി­ട്ടും സ­മ്മ­തി­ച്ചി­ല്ല. അ­യാ­ളു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ ഒരു പഴയ പ­റ്റു­കാ­രൻ ഇന്നു പ­ണ­മി­ല്ല എന്നു പ­റ­ഞ്ഞു് പ­ക­ല­ത്ര­യും പ­ട്ടി­ണി­കി­ട­ന്നു റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ നി­ന്നും മ­ട­ങ്ങു­ക. എ­ന്തു­കൊ­ണ്ടോ, ഈ സം­ഭ­വ­ത്തി­നു താ­നാ­ണു് ഉ­ത്ത­ര­വാ­ദി­യെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തോ­ന്നി.

യതീശ് ഭട് ചാജ് പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാൻ ഇനി നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലേ­ക്കു വ­രി­ല്ല, ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കുർ! ശരി, നി­ങ്ങൾ സ­മ്മ­തി­ക്കാ­ത്ത സ്ഥി­തി­ക്കു വല്ല വെ­ള്ള­വും വാ­ങ്ങി­ത്ത­ന്നു്…”

“ഹോ­ട്ട­ലി­ലേ­ക്കു് എ­ന്തി­നാ­ണു കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കു­ന്ന­തു്? വരു, വെ­ള്ള­മാ­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്തി­നു്? ഞാൻ ചോ­റു­വെ­ച്ചു­ത­രു­ന്നു­ണ്ടു് നി­ങ്ങൾ­ക്കു്.”

യതീശ് പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­തു­വേ­ണ്ട, അ­പ്പോ­ഴെ­നി­ക്കു് ഇ­ന്നു­ഫു­ലേ­ന­ബ്ല­ക്കു പോവാൻ ത­ര­പ്പെ­ടു­ക­യി­ല്ല. ഇ­ന്നു­ത­ന്നെ അ­വി­ടെ­യെ­ത്ത­ണം.”

അ­ടു­ത്തു­ത­ന്നെ­യാ­ണു് കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ ഭവനം. ഭട് ചാ­ജി­യെ അവിടെ കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കാ­നാ­യി­രു­ന്നു ആലോചന. വേ­റെ­യെ­വി­ടെ­യി­രു­ത്തി­യാ­ണു് അ­യാൾ­ക്കു ചോ­റു­കൊ­ടു­ക്കു­ക?

കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ വാ­തിൽ­ക്കൽ മു­ട്ടി­യ ഉടനെ അവൾ വാതിൽ തു­റ­ന്നു ഹാ­ജാ­രി­യെ­ക്ക­ണ്ടു ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു് എന്തോ പറയാൻ ഭാ­വി­ക്കു­മ്പോ­ഴേ­ക്കും പി­റ­കിൽ നി­ന്നി­രു­ന്ന യതീശ് ഭട് ചാ­ജി­ന്റെ മേൽ ദൃ­ഷ്ടി പ­തി­ഞ്ഞു. അ­പ്പോൾ അവൾ ല­ജ്ജ­യോ­ടെ ത­ല­കു­നി­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­ലി­യ­ച്ഛാ, എ­ന്താ­ണീ സ­മ­യ­ത്തു്? പി­റ­കി­ലാ­രാ­ണു്?”

“അ­യാൾ­ക്കു­വേ­ണ്ടി­ത്ത­ന്നെ­യാ­ണു വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്. ഒരു ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നാ­ണു് ആൾ. എന്റെ പ­രി­ച­യ­ക്കാ­രൻ, എന്റെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ ഒരു പ­തി­വു­കാ­രൻ. പ­ണ­മി­ല്ല എന്നു പ­റ­ഞ്ഞു് യ­ജ­മാ­നൻ ഭ­ക്ഷ­ണം കൊ­ടു­ത്തി­ല്ല. ഉ­ണ്ണാ­തെ ശാ­ന്തി­പു­ര­ത്തേ­ക്കു പോ­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. ഞാൻ പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു. വ­ല്ല­തും കൊ­ടു­ക്കാ­തെ പ­റ­ഞ്ഞ­യ­ച്ചു­കൂ­ട. പു­റ­ത്തെ മുറി തു­റ­ക്കു.”

കു­സു­മം പു­റ­ത്തെ മുറി തു­റ­ന്നു കൊ­ടു­ത്ത­പ്പോൾ കു­റ­ച്ചു­ദൂ­രെ നി­ന്നി­രു­ന്ന യ­തീ­ശ­നെ വി­ളി­ച്ചു് ഹാ­ജാ­രി അ­വി­ടെ­യി­രു­ത്തി. അ­തി­നു­ശേ­ഷം അ­ക­ത്തേ­ക്കു ചെ­ന്ന­പ്പോൾ കു­സു­മം ഉ­ദ്വേ­ഗ­സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്താ­ണു വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു ഭാവം? അ­രി­വെ­ക്കു­വാ­നോ? ഞാൻ ഒക്കെ ഒ­രു­ക്കി­ത്ത­രാം. അ­പ്പോ­ഴേ­ക്കു ഇ­വി­ടെ­യെ­ന്താ­ണു­ള്ള­തെ­ന്നു വെ­ച്ചാൽ അതു കൊ­ടു­ക്കാം. എന്തു പറയണു?”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “പാകം ചെ­യ്തു­കൊ­ടു­ക്കാൻ പ­റ്റി­ല്ല. കു­സു­മം അ­യാൾ­ക്കു ഇ­രി­ക്കാൻ സ­മ­യ­മി­ല്ല. ഫുലേ ന­ബ്ല­ക്കു പോകണം അ­യാൾ­ക്കു്, ഞാൻ ബ­സാ­റിൽ ചെ­ന്നു വ­ല്ല­തും വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­രാം. ഇവിടെ കു­റ­ച്ചു­നേ­രം ഇ­രി­ക്കാൻ കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു വ­ന്ന­താ­ണു്.

കു­സു­മം ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­ലി­യ­ച്ഛൻ വെ­റു­തെ വി­ഷ­മി­ക്ക­ണ്ട. വേ­ണ്ട­തൊ­ക്കെ ഞാൻ ഒ­രു­ക്കി­ത്ത­രാം. ഇ­വി­ടെ­യു­ള്ള­പ്പോൾ വെ­റു­തെ ബ­സാ­റിൽ­നി­ന്നു വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു വ­രു­ന്ന­തെ­ന്തി­നു്? എന്റെ വീ­ട്ടിൽ ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ എ­ഴു­ന്നെ­ള്ളി­യി­രി­ക്കെ, ഇ­വി­ടെ­യു­ള്ള വി­ഭ­വ­ങ്ങൾ­കൊ­ണ്ടു സൽ­ക്ക­രി­ക്ക­യ­ല്ലേ മ­ര്യാ­ദ? എ­ന്നാൽ വ­ലി­യ­ച്ഛാ, അ­തോ­ടൊ­പ്പം വ­ലി­യ­ച്ഛൻ അതു മ­റ­ക്ക­ണ്ടാ.”

ഹാ­ജാ­രി വി­രോ­ധം പ­റ­യു­ന്ന­തി­നു മു­മ്പാ­യി­ത്ത­ന്നെ അവൾ അ­ക­ത്തേ­ക്കു­പോ­യി. നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ലാ­തെ, ഹാ­ജാ­രി യതീശ് ഭട് ചാ­ജി­ന്റെ അ­ടു­ക്ക­ലേ­ക്കു തി­രി­ച്ചു­ചെ­ന്നു.

യതീശ് ചോ­ദി­ച്ചു. “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ വല്ല സ്വ­ന്ത­ക്കാ­രു­ടേ­യും വീ­ടാ­യി­രി­ക്കും അല്ലേ?”

“അല്ല, സ്വ­ന്ത­ക്കാ­ര­ല്ല, ഇവർ ഘോഷ് ഗോയാല (ഇടയൻ) ക്കാ­രാ­ണു്. ഇ­വി­ടെ­യാ­ണു ഞാൻ മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ ക­രു­തു­ന്ന ഒരു കു­ട്ടി­യെ വി­വാ­ഹം ചെ­യ്തു കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു താ­മ­സി­പ്പി­ച്ചി­ട്ടു­ള്ള­തു്. ഇ­പ്പോൾ വാതിൽ തു­റ­ന്നു ത­ന്നി­ല്ലേ. അ­വൾ­ത­ന്നെ.”

ഏ­താ­ണ്ടു് പ­തി­ന­ഞ്ചു­മി­നി­ട്ടു ക­ഴി­ഞ്ഞു. വാ­തിൽ­ക്കൽ ശബ്ദം കേട്ട ഹാ­ജാ­രി പു­റ­ത്തെ മു­റി­യു­ടെ വ­രാ­ന്ത­യി­ലേ­ക്കു നോ­ക്കി­യ­പ്പോൾ അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ട്ടു­പോ­യി. അവിടെ രണ്ടു പ­ല­ക­യി­ട്ടു് അ­തി­ന്റെ മു­മ്പിൽ ആവി പ­റ­ക്കു­ന്ന രണ്ടു കപ്പു പാലും നു­റു­ക്കി­വെ­ച്ച പ­ഴ­ങ്ങൾ, ബാതാസ (മ­ധു­ര­പ­ല­ഹാ­രം) മു­ത­ലാ­യ­വ നി­റ­ച്ച രണ്ടു കി­ണ്ണ­ങ്ങ­ളും ര­ണ്ടു് ഇ­ള­നീ­രും ഉ­ണ്ടു് വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. തേ­ച്ചു മി­നു­പ്പി­ച്ച രണ്ടു ഓ­ട്ടു­ഗ്ലാ­സ്സിൽ വെ­ള്ള­വും.

കു­സു­മം ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­ദ്ദേ­ഹ­ത്തേ­യും വി­ളി­ക്കു്. സേ­വ­ന­ത്തി­നു് എ­നി­ക്കും ഒ­ര­വ­സ­രം കി­ട്ട­ട്ടെ. ഉ­ള്ള­തു ക­ഴി­ച്ചു ര­ണ്ടു­പേ­രും തൃ­പ്തി­പ്പെ­ട­ണ­മെ­ന്നാ­ണ­പേ­ക്ഷ.”

“അ­തി­നെ­ന്താ­ണു പ്ര­യാ­സം കു­സു­മം? പക്ഷേ ഞാ­നെ­ന്തി­നാ­ണു്…”

“മ­ക­ളു­ടെ വീടു്, വ­ല്ല­തും ക­ഴി­ക്കാ­തെ പോ­കാ­മോ? വി­ളി­ക്കു അ­ദ്ദേ­ഹ­ത്തെ.”

യതീശ് ഭട് ചാജ് ഇ­രു­ന്നു ഭ­ക്ഷി­ക്കു­ന്ന മ­ട്ടു­ക­ണ്ടി­ട്ടു് പാ­വ­ത്തി­നു് വ­ല്ലാ­ത്ത വി­ശ­പ്പു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു­വെ­ന്നു് വ്യ­ക്ത­മാ­യി. അ­യാ­ളു­ടെ കി­ണ്ണ­ത്തിൽ യാ­തൊ­ന്നും ശേ­ഷി­ച്ചി­രു­ന്നി­ല്ല. ഊ­ണു­ക­ഴി­ച്ചു് അവർ പു­റ­ത്തു ചെ­ന്നി­രു­ന്ന­പ്പോൾ കു­സു­മം അ­വർ­ക്കു മു­റു­ക്കാൻ കൊ­ണ്ടു­പോ­യി കൊ­ടു­ത്തു. യതീശ് ഭട് ചാജ് യാ­ത്ര­യാ­യ­പ്പോൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ മകളെ ഒന്നു വി­ളി­ക്കു, ഹാ­ജാ­രി. ആ­ശീർ­വ­ദി­ച്ചി­ട്ടു­പോ­ക­ട്ടെ.”

കു­സു­മം വന്നു ര­ണ്ടു­പേ­രേ­യും ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു. യതീശൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “കേൾ­ക്കു, മോളെ? ഇന്നു പ­ക­ല­ത്ര­യും പ­ട്ടി­ണി­യാ­യി­രു­ന്നു. വാ­സ്ത­വ­ത്തിൽ നി­ന്റെ ഭ­ക്ഷ­ണം എന്നെ അ­ത്യ­ന്തം തൃ­പ്തി­പ്പെ­ടു­ത്തി­യി­രി­ക്കു­ന്നു. നീ നല്ല കു­ട്ടി­യാ­ണു്. കു­ട്ടി­ക­ളോ­ടൊ­പ്പം സു­ഖ­മാ­യി­രി­ക്കു; ഞാ­നാ­ശീർ­വ­ദി­ക്കു­ന്നു.”

ഹാ­ജാ­രി യ­തീ­ശ­നോ­ടൊ­പ്പം പു­റ­പ്പെ­ട്ടു.

വ­ഴി­ക്കി­റ­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഭട് ചാജ് മശായി ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങ­ണ­മെ­ന്നു് കുറെ നാ­ളാ­യി ആലോചന. എ­ന്താ­ണ­ഭി­പ്രാ­യം.”

“ഒരു പ്ര­യാ­സ­വും കൂ­ടാ­തെ തു­ട­ങ്ങാ­മ­ല്ലോ. നല്ല ആ­ദാ­യ­മു­ള്ള ബി­സി­ന­സ്സ്. നി­ങ്ങ­ളെ­ക്കൊ­ണ്ടു് അതിനു ക­ഴി­യും. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ മ­ന­സ്സു് ന­ല്ല­താ­ണു്. പക്ഷേ, പ­ണ­മെ­വി­ട­ന്നു­ണ്ടാ­വും?”

“അ­താ­ണ­ല്ലോ വിഷമം. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഇതിനു മു­മ്പേ ക­ഴി­യി­ല്ലേ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങു­ക? നോ­ക്ക­ട്ടെ, പ്ര­യ­ത്നി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടി­രി­ക്ക­യാ­ണു ഞാൻ. വി­ടി­ല്ല. അവിടെ ഇ­പ്പോൾ തന്നെ ക­ണ്ടി­ല്ലേ മകൾ കു­സു­മ­ത്തി­നെ? അവൾ എ­നി­ക്കു് ഒ­രി­ക്കൽ പണം ത­രാ­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­താ­ണു്. പക്ഷേ, അതു വാ­ങ്ങു­ന്ന­തു ഭം­ഗി­യാ­ണോ? പാ­വ­പ്പെ­ട്ട ഒരു വി­ധ­വ­യാ­ണ­വൾ, എ­ന്തി­നാ­ണു് അ­വ­ളു­ടെ ചെറു സ­മ്പാ­ദ്യം വാ­ങ്ങാൻ തു­നി­യു­ന്ന­തു്? അതു വി­ചാ­രി­ച്ചു് വാ­ങ്ങി­യി­ല്ല. വാ­ങ്ങാൻ ത­യ്യാ­റാ­ണെ­ങ്കിൽ അവൾ ഇ­പ്പോ­ഴും തരാൻ ഒ­രു­ക്ക­മാ­ണു്. പക്ഷേ, തുക അ­ധി­ക­മൊ­ന്നു­മി­ല്ല. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങാ­നാ­വി­ല്ല.”

യതീശ് ചൂർ­ണി­യു­ടെ കടവിൽ എ­ത്തി­യ­പ്പോൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ശരി, ഞാൻ ന­ട­ക്ക­ട്ടെ ഹാ­ജാ­രി. നി­ങ്ങൾ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങി­യാൽ ഞാൻ അവിടെ പ­തി­വു­കാ­ര­നാ­വും. അതു നി­ങ്ങൾ­ക്കു­റ­പ്പി­ക്കാം. വേ­റെ­യൊ­രി­ട­ത്തും പോ­വി­ല്ല. നി­ങ്ങ­ളെ­പ്പോ­ലെ എ­ത്ര­പേ­രു­ണ്ടു്, ന­ല്ല­പോ­ലെ ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യാൻ? ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഞാൻ എ­ന്നും ഉ­ണ്ണാൻ പോ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ അതിനു കാരണം നി­ങ്ങ­ളു­ടെ നി­രാ­മി­ഷ ഭ­ക്ഷ­ണം ക­ഴി­ക്കാ­നു­ള്ള കൊ­തി­യാ­യി­രു­ന്നു. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഹോ­ട്ടൽ ന­ന്നാ­യി ന­ട­ക്കും. ഈ ദി­ക്കി­ലൊ­ന്നും നി­ങ്ങ­ളെ­പ്പോ­ല­ത്തെ ഒരു നള പാ­ക­ക്കാ­ര­നെ­ക്കി­ട്ടി­ല്ല തി­ര­ഞ്ഞാ­ലും. പ­റ­യാ­മ­ല്ലോ.”

യതീശ് ഭട് ചാജ് പോയി. എ­ന്നാൽ അയാൾ ഒ­ടു­വിൽ പറഞ്ഞ വാ­ക്കു­കൾ അ­യാൾ­ക്കു് കു­റ­ച്ചൊ­ക്കെ മ­നോ­ബ­ല­വും ഉ­ത്സാ­ഹ­വും നൽകി. തന്റെ ഭ­ക്ഷ­ണം പാ­ക­പ്പെ­ടു­ത്തൽ മെ­ച്ച­പ്പെ­ട്ട­താ­ണെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ത­ന്നെ­യ­റി­യാം. എ­ന്നാൽ ഉ­ണ്ണു­ന്ന­വർ തന്നെ അതു പ­റ­ഞ്ഞാ­ല­ല്ലേ­യു­ള്ളു, തൃ­പ്തി? ക്ഷു­ധാർ­ത്ത­നാ­യ ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­ന്നു് ആഹാരം നൽകി. ശ­രി­ത­ന്നെ. എ­ന്നാൽ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മ­ന­സ്സിൽ തോ­ന്നി­യ ആ­ന­ന്ദ­വും ഉ­ത്സാ­ഹ­വും നോ­ക്കു­മ്പോൾ അയാൾ കൊ­ടു­ത്തി­ട്ടു­പോ­യ­തു് അ­തി­നെ­ക്കാൾ എ­ത്ര­യോ വില പി­ടി­ച്ച­തും അർ­ത്ഥ­വ­ത്തു­മാ­യ പ്ര­തി­ദാ­ന­മാ­കു­ന്നു.

ഹാ­ജാ­രി ഹോ­ട്ട­ലിൽ എ­ത്തി­യ­പ്പോൾ നേരം ഏ­റെ­യൊ­ന്നു­മാ­യി­ട്ടു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. രതൻ ഠാ­ക്കുർ അ­രി­യും പ­രി­പ്പും അ­ടു­പ്പ­ത്തി­ട്ടു ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. മ­തി­യും പ­ത്മ­യും അ­വി­ടെ­യെ­ങ്ങു­മി­ല്ല. ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യിൽ ഇ­രു­ന്നു ബേചു ച­ക്ക­ത്തി ആരോടോ സം­സാ­രി­ക്കു­ന്നു.

ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പു­ര­യിൽ ക­ട­ന്നാൽ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു പു­തി­യൊ­രു­ത്സാ­ഹ­മാ­ണു തോ­ന്നു­ക പ­തി­വു്. അ­വി­ട­ന്നു പു­റ­ത്തു ക­ട­ക്കു­മ്പോ­ഴാ­ണു വേ­ണ്ടാ­ത്ത ദു­ശ്ചി­ന്ത­കൾ അ­ല­ട്ടു­വാൻ തു­ട­ങ്ങു­ന്ന­തു്. വലിയ അ­ടു­പ്പിൽ വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന തി­ള­ക്കു­ന്ന ചെ­മ്പി­നു മു­മ്പിൽ ഇ­രി­ക്കു­മ്പോൾ താൻ വി­ജ­യി­യാ­യ ഒരു വീ­ര­നാ­ണെ­ന്നു ഹാ­ജാ­രി സ­ങ്ക­ല്പി­ക്കാ­റു­ണ്ടു്. ത­ത്സ­മ­യം കു­സു­മ­ത്തി­നെ ഓർ­ക്കാ­റി­ല്ലാ. മ­റ്റൊ­ന്നി­നെ­പ്പ­റ്റി­യും ചി­ന്തി­ക്കാ­റി­ല്ല. അ­വ­സാ­നം തോ­ന്നു­ക പ­ണി­യൊ­ന്നും ഇ­ല്ലാ­ത്ത സ­മ­യ­ത്തു് ഇതു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ശ­രി­ക്കും കാണാൻ ക­ഴി­യാ­റു­ണ്ടു്.

ഇ­തി­നി­ട­ക്കു രതൻ ഠാ­ക്കൂർ അ­ടു­ക്ക­ള­യി­ലേ­ക്കു വന്നു. അയാൾ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ അ­ടു­ക്കൽ ചെ­ന്നു പ­തു­ക്കെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒരു കാ­ര്യം പ­റ­യാ­നു­ണ്ടു്. എന്റെ നാ­ട്ടിൽ­നി­ന്നും ഒരു മ­നു­ഷ്യൻ വ­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടു്. എ­ന്റെ­യ­ടു­ക്കൽ താ­മ­സി­ച്ചു് പണി അ­ന്വേ­ഷി­ക്ക­ണം. മ­ഹാ­പാ­വം. അയാളെ ടി­ക്ക­റ്റു കൂ­ടാ­തെ ഉ­ണ്ണാൻ സ­മ്മ­തി­ക്ക­ണം. സ­മ്മ­ത­മാ­ണെ­ങ്കിൽ ചെ­ന്നു വി­ളി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വ­രാം. ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: വി­ളി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു വരു. അ­തി­നെ­ന്താ? ഒരു പാവം വന്നു ഉ­ണ്ണ­ട്ടെ. അ­തി­ലെ­നി­ക്കെ­ന്താ­ണു വി­രോ­ധം തോ­ന്നാൻ? ര­ത­നി­ന്നും അ­ത്യ­ന്തം സ­ന്തോ­ഷ­മാ­യി. രാ­ത്രി ഓ­രോ­രു­ത്ത­രാ­യി ഉ­ണ്ണാൻ വ­ന്ന­പ്പോൾ രതൻ അ­യാ­ളു­ടെ നാ­ട്ടു­കാ­ര­നെ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ആം­ഗ്യം­കൊ­ണ്ടു കാ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ത്തു. ഹാ­ജാ­രി അ­യാൾ­ക്കു് വ­യ­റു­നി­റ­യെ ഭ­ക്ഷ­ണം കൊ­ടു­ത്തു.

വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യു­ടെ സൂ­ക്ഷ്മ­ദൃ­ഷ്ടി­ക­ളിൽ പോലും പെ­ടാ­തെ അയാൾ ടി­ക്ക­റ്റു കൂ­ടാ­തെ ഊ­ണു­ക­ഴി­ച്ചു ഇ­റ­ങ്ങി­പ്പോ­യി. ആർ­ക്കും ഒരു സം­ശ­യ­വും തോ­ന്നി­യി­ല്ല. ഇ­ങ്ങി­നെ ഒന്നു രണ്ടു ദി­വ­സ­മ­ല്ല, തു­ടർ­ച്ച­യാ­യി പ­ത്തു­ദി­വ­സം ന­ട­ന്നു. ഒരു ദിവസം അ­യാ­ളു­ടെ മ­റ്റൊ­രു കൂ­ട്ടു­കാ­ര­നെ­കൂ­ടി പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു. അ­യാൾ­ക്കും കൊ­ടു­ത്തു ചോറു്.

സംഭവം സാ­ധാ­ര­ണ­മാ­യി­ട്ടു­ള്ള ഒ­ന്നു്, എ­ന്നാൽ ഹാ­ജാ­രി ഇ­തിൽ­നി­ന്നു് വ­ലി­യൊ­രു പാഠം പ­ഠി­ച്ചു. ഇത്ര നി­ഷ്കർ­ഷ­പാ­ലി­ച്ചി­ട്ടും കളവും ധാ­രാ­ളം ന­ട­ക്കു­ന്നു. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ടി­ക്ക­റ്റു­ക­ളും പണവും ത­മ്മിൽ പൊ­രു­ത്ത­ക്കേ­ടൊ­ന്നു­മി­ല്ല, ക­ണ­ക്കു് ദി­വ­സ­വും ഒ­ത്തു­പോ­കാ­റു­ണ്ടു്. അ­തി­നാൽ അ­യാൾ­ക്കു സം­ശ­യ­ത്തി­നു വ­ഴി­യി­ല്ല. പക്ഷേ, ദാസി പ­ത്മ­ക്കു­പോ­ലും ഈ വിവരം അ­ല്പ­വും പി­ടി­കി­ട്ടി­യി­ല്ല. ചോറും ക­റി­ക­ളും കു­റ­വു­ണ്ടോ എ­ന്ന­റി­യാൻ അ­ള­ക്കാൻ പ­റ്റി­ല്ല­ല്ലോ. അ­തി­നാൽ ആ­രു­ണ്ടു പി­ടി­കൂ­ടാൻ? എ­ന്തി­നു്? ഈ­വി­ധ­മു­ള്ള ക­ള­വു­കൾ പി­ടി­കൂ­ടാൻ ഉ­പാ­യ­മൊ­ന്നു­മി­ല്ലേ?

കുറെ നാ­ളാ­യി ഹാ­ജാ­രി ചൂർ­ണി­യു­ടെ തീ­ര­ത്തി­രു­ന്നു് ഇ­തു­ത­ന്നെ­യാ­ണു ചി­ന്തി­ച്ചി­രു­ന്ന­തു്. അ­രി­വെ­പ്പു­കാർ ത­മ്മിൽ ഗൂ­ഢാ­ലോ­ച­ന ന­ട­ത്തി പു­റ­ത്തു­ള്ള­വ­നെ ഉ­ണ്ണാൻ ക­ട­ത്തി­വി­ട്ടാൽ അതു ക­ണ്ടു­പി­ടി­ക്കാൻ എ­ന്താ­ണു മാർ­ഗ്ഗം? അനേകം ദിവസം ചി­ന്തി­ച്ച­തി­ന്റെ ഫ­ല­മാ­യി ഒ­രു­ദി­വ­സം സ­ന്ധ്യ­ക്കു് അ­യാൾ­ക്കു ഒ­രു­പാ­യം ത­ല­യോ­ട്ടി­ലു­ദി­ച്ചു. പ്ലേ­റ്റു­കൾ­ക്കു നമ്പർ കൊ­ടു­ക്കു­ക, ടി­ക്ക­റ്റു­ക­ളു­ടെ ന­മ്പ­റു­മാ­യി ഒ­ത്തു­നോ­ക്കു­ക. അ­പ്പോ­ഴ­റി­യാ­റാ­വും ഇന്ന പ്ലേ­റ്റു­കാ­രൻ ടി­ക്ക­റ്റു വാ­ങ്ങി­യു­ണ്ട­വ­നോ അ­ല്ല­യോ എ­ന്നു്.

ഇ­ട­ക്കി­ട­ക്കു പ­രി­ശോ­ധി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നാൽ പി­ടി­ക്കാം. അതിനു പുറമെ പ്ലേ­റ്റു ക­ഴു­കു­ന്ന സമയം വേ­ല­ക്കാ­രി­യോ­ടു് എ­ച്ചിൽ പ്ലേ­റ്റി­ന്റെ നമ്പർ ചോ­ദി­ച്ച­റി­യു­ക­യും വേണം.

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു വളരെ സ­ന്തോ­ഷം തോ­ന്നി. ന­ല്ലൊ­രു സൂ­ത്രം ക­ണ്ടു­പി­ടി­ച്ചു. പക്ഷേ, ഒരു പ­ഴു­തു­ണ്ടു്, അതും അ­യാൾ­ക്കു അ­റി­യാ­യ്ക­യി­ല്ല. വാ­ഴ­യി­ല­യി­ലാ­ണു് ഊ­ണെ­ങ്കി­ലോ? ന­മ്പ­റി­ല്ലാ­ത്ത കി­ണ്ണം ഉ­ണ്ണു­ന്ന­വൻ പു­റ­ത്തു­നി­ന്നു കൊ­ണ്ടു വ­ന്നാ­ലോ? അ­പ്പോൾ ര­ക്ഷ­യെ­ന്തു്? അതു വേ­ല­ക്കാർ­ക്കു ക­ണ്ടു­പി­ടി­ക്കാൻ ക­ഴി­യു­മ­ല്ലോ, അല്ലേ? ഹോ­ട്ട­ലിൽ ന­മ്പ­രി­ല്ലാ­ത്ത കി­ണ്ണ­ത്തി­ലു­ണ്ണു­ന്ന­വ­ന്നു് സ്വയം എ­ച്ചിൽ കി­ണ്ണം ക­ഴു­കാ­തി­രി­ക്കാ­നാ­വി­ല്ല­ല്ലോ. വാ­ഴ­യി­ല­യിൽ ചോ­റു­വി­ള­മ്പി­യാൽ വേ­ല­ക്കാ­രു­ടെ ക­ണ്ണിൽ വേഗം പെ­ടു­മെ­ന്നു­ള്ള­തു­കൊ­ണ്ടു് ആരും ഇലയിൽ ചോറു വി­ള­മ്പു­വാൻ ധൈ­ര്യ­പ്പെ­ടു­ക­യി­ല്ല.

ഇ­രു­നൂ­റു് ഇ­രു­ന്നൂ­റ്റി­യൻ­പ­തു രൂപ എ­വി­ടെ­നി­ന്നെ­ങ്കി­ലും സ­മ്പാ­ദി­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു­വെ­ങ്കിൽ ഈ റെയിൽ ബ­സാ­റിൽ തന്നെ തു­റ­ക്കാ­മാ­യി­രു­ന്നു, ഹോ­ട്ടൽ. ആ­രു­ത­രും പണം? യ­തീ­ശ­ന്റെ വാ­ക്കു­കൾ അ­യാ­ളോർ­ത്തു.

പാവം നന്നെ ക­ഷ്ട­ത്തി­ലാ­ണു്. അ­വ­സാ­നം അ­ളി­യ­ന്റെ­യ­ടു­ക്കൽ ചെ­ല്ലേ­ണ്ടി­വ­ന്നു സ­ഹാ­യ­ത്തി­നു്. ആളുകൾ അ­ത്ര­യേ­റെ ക­ഷ്ട­ത്തി­ലാ­യാൽ മാ­ത്ര­മേ കു­ടും­ബ­ക്കാ­രു­ടെ മു­മ്പിൽ സ­ഹാ­യ­ത്തി­നു കൈ­നീ­ട്ടു.

അയാൾ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങി­യാൽ യതീശ് ഭ­ട്ചാ­ജി­യെ കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു താ­മ­സി­പ്പി­ക്കും. വൃ­ദ്ധ­നാ­യ ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ—രണ്ടു നേരം ഉ­ണ്ണാ­റാ­വും, കൈ­ച്ചി­ല­വി­ന്നു് വ­ല്ല­തും കി­ട്ടു­ക­യും ചെ­യ്യും. ഇ­തി­ലേ­റെ അ­യാൾ­ക്കു് എ­ന്താ­ണു് വേ­ണ്ട­തു്?

പ­തി­വു­പോ­ലെ അ­ന്നും വെയിൽ ചാ­ഞ്ഞു. ക­ഴി­ഞ്ഞ രണ്ടു വ­ത്സ­ര­ങ്ങ­ളി­ലെ­പ്പോ­ലെ­ത­ന്നെ. അതേ വേ­പ്പിൻ മരം, ചൂർ­ണ്ണി­യു­ടെ അതേ കടവു്, പാൽ കു­ടും­ബ­ക്കാ­രു­ടെ കൽ­ക്ക­രി ഡെ­പ്പോ­വിൽ വേ­ല­ക്കാ­രും മ­നേ­ജ­രും ത­മ്മി­ലു­ള്ള വ­ഴ­ക്ക­ടി എ­ല്ലാം പ­തി­വു­പോ­ലെ­ത­ന്നെ.

ദി­വ­സ­ങ്ങൾ ക­ട­ന്നു പോയി. എ­ന്നാൽ അ­യാ­ളു­ടെ മോഹം സ­ഫ­ല­മാ­കു­ന്ന യാ­തൊ­രു ല­ക്ഷ­ണ­വു­മി­ല്ല, എ­ന്ന­ല്ല, സ്ഥി­തി­ഗ­തി­കൾ കൂ­ടു­തൽ വ­ഷ­ളാ­വു­ക­യാ­ണു ചെ­യ്യു­ന്ന­തു്.

ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ ശ­മ്പ­ളം പേ­രി­നു­മാ­ത്രം—എ­ന്താ­വും അ­തു­കൊ­ണ്ടു്? വീ­ട്ടിൽ ടേം­പി­ക്കു് അ­വ­ളു­ടെ മോഹം പോ­ല­ത്തെ ഒരു സാരി വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ടു­ക്കാൻ ക­ഴി­യു­ന്നി­ല്ല. വ­യ­റു­നി­റ­യെ ആഹാരം കൊ­ടു­ക്കാൻ ഗ­തി­യി­ല്ല.

ടേം­പി­യു­ടെ അമ്മ ദ­രി­ദ്ര­കു­ടും­ബ­ത്തി­ലെ സ­ന്താ­ന­മാ­ണു്. അ­ച്ഛ­ന്റെ­യ­ടു­ക്ക­ലെ­ന്ന­പോ­ലെ­ത്ത­ന്നെ ഭർ­ത്താ­വി­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ വ­ന്നി­ട്ടും സു­ഖ­മെ­ന്തെ­ന്ന­റി­യാൻ അ­വൾ­ക്കു സാ­ധി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. ക­ഠി­ന­മാ­യി അ­ധ്വാ­നി­ച്ചാ­ണു അവൾ കു­ട്ടി­ക­ളെ പോ­റ്റി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­രു­ന്ന­തു്. വാ­യ­തു­റ­ന്നു സ്വാ­മി­യു­ടെ മു­മ്പിൽ ഒ­രി­ക്ക­ലും ഒ­രാ­വ­ലാ­തി­യും പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല. കീ­റ­ത്തു­ണി തു­ന്നി­ക്കു­ത്തി­യാ­ണു് ഉ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു്. പകുതി വയർ ഭ­ക്ഷി­ച്ചു കു­ട്ടി­കൾ­ക്കാ­യി­ട്ടു് ര­ണ്ടു­പി­ടി ചോറും വെ­ള്ള­ത്തി­ലി­ട്ടു­വെ­ക്കും. നേരം പു­ലർ­ന്നാൽ ഭ­ക്ഷി­ക്കു­ന്ന­തി­ന്നു്. ഒ­രി­ക്ക­ലും ഇ­തി­നു് അവൾ പ­രി­ഭ­വം ഭാ­വി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. വി­ധി­യെ കു­റ്റ­പ്പെ­ടു­ത്തി­യി­ട്ടി­ല്ല.

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് എ­ല്ലാം അ­റി­യാം.

അ­തു­കൊ­ണ്ടു ത­ന്നെ­യാ­ണു് കു­ടും­ബ­സ്ഥി­തി ന­ന്നാ­ക്കാൻ എ­ന്താ­ണു­പാ­യം എന്നു സദാ ഒരേ വി­ചാ­ര­ത്തിൽ മു­ഴു­കി­യി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്. ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ പാ­ച­ക­വൃ­ത്തി ചെ­യ്തു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നാൽ അ­യാൾ­ക്കും ഒ­രി­ക്ക­ലും ഉ­യ­രു­വാ­നാ­ക­യി­ല്ല. പ­ത്മ­യു­ടെ ത­ട്ടി­ക്കേ­റ്റ­ങ്ങൾ സ­ഹി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു് ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യി­രു­ന്നാൽ ത­നി­ക്കു് ഒരു കാ­ല­ത്തും സുഖം കി­ട്ടാൻ പോ­കു­ന്നി­ല്ല.

ഭഗവാൻ അ­നു­ഗ്ര­ഹി­ച്ചാൽ അ­യാ­ളു­ടെ ജീ­വി­ത­ത്തി­ലെ ഒ­രേ­യൊ­രാ­ഗ്ര­ഹം സാ­ധി­ക്കാ­തി­രി­ക്കി­ല്ല. ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങു­ക തന്നെ ചെ­യ്യും.

കു­സു­മ­വു­മാ­യി­ട്ടു­ള്ള അ­ടു­പ്പം അയാൾ തന്റെ ഏ­റ്റ­വും വലിയ ഭാ­ഗ്യ­മാ­യി­ക്ക­രു­തി. കു­സു­മം എത്ര ന­ല്ലൊ­രു പെൺ­കു­ട്ടി! നാ­ടു­വി­ട്ടു പാർ­ക്കു­ന്ന കാ­ല­ത്തു് അ­വ­ളു­ടെ സ­മ്പർ­ക്കം, അ­വ­ളു­ടെ മ­ധു­ര­മാ­യ പെ­രു­മാ­റ്റം—അവൾ വെറും ഒ­രി­ട­യ­പെ­ണ്ണാ­യി­ക്കോ­ട്ടെ. അവൾ വളരെ ന­ല്ല­വ­ളാ­ണു്. കു­സു­മ­ത്തെ­പ്പോ­ലെ അ­ത്ര­ക്കു് ആ­ത്മാർ­ത്ഥ­മാ­യി തന്നെ സ്നേ­ഹി­ക്കു­ന്ന പു­ത്രീ­തു­ല്യ­യാ­യ മ­റ്റൊ­രു­ത്തി അ­യാ­ളു­മാ­യി അ­ടു­ത്തി­ട്ടി­ല്ല എ­ന്ന­തു കാരണം അവൾ ഒ­ന്നു­കൂ­ടി അ­യാൾ­ക്കു ന­ല്ല­വ­ളാ­യി­ത്തോ­ന്നി.

കു­സു­മ­ത്തെ വ­ള­രെ­യ­ധി­കം വി­ശ്വ­സി­ക്കാം. എ­ല്ലാ­ക്കാ­ര്യ­ങ്ങ­ളി­ലും വി­ശ്വ­സി­ക്കാം. ഒരു കാ­ര്യം അവളെ ഏ­ല്പി­ക്ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ വ­ള­രെ­യ­ധി­കം നി­ശ്ചി­ന്ത­നാ­കാൻ ത­നി­ക്കു ക­ഴി­യു­മെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു തോ­ന്നി. അവൾ വ­ഞ്ചി­ക്ക­യി­ല്ലെ­ന്നു ത­ന്നെ­യ­ല്ല, സ്വ­ന്തം ആ­ളു­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ തന്നെ മി­ന­ക്കെ­ട്ടു പ­ണി­യെ­ടു­ത്തു് കാ­ര്യം കൊ­ണ്ടു ന­ട­ക്കാൻ ശ്ര­മി­ക്കും. സം­ശ­യ­മേ വേണ്ട.

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് തന്റെ ജീ­വി­ത­ത്തിൽ പ­രി­വർ­ത്ത­നം വ­രു­ത്താൻ ക­ഴി­യു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ കു­സു­മ­ത്തെ ഇ­തേ­പ­ടി ജീ­വി­ക്കാൻ സ­മ്മ­തി­ക്ക­യു­ണ്ടാ­വി­ല്ല.

ടേം­പി­യും അ­യാ­ളു­ടെ പു­ത്രി തന്നെ. എ­ന്നാൽ അവൾ ബാ­ലി­ക­യാ­ണു്. കു­സു­മം ബു­ദ്ധി­മ­തി. അവൾ അ­ച്ഛ­ന്റെ മൂത്ത മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ­യാ­ണു്. അവൾ അ­ച്ഛ­ന്റെ ക­ഷ്ട­പ്പാ­ടു­കൾ അ­റി­യു­ന്നു. അ­റി­ഞ്ഞു് അ­തൊ­ക്കെ­യ­ക­റ്റു­വാൻ ശ്ര­മി­ക്കു­ന്നു. ആ­ത്മാർ­ത്ഥ­മാ­യി പ­രി­ശ്ര­മി­ക്കു­ന്നു. മ­ക­ളു­മാ­ണു്. സു­ഹൃ­ത്തു­മാ­ണു്, അവൾ.

അന്നു രാ­വി­ലെ രതൻ ഠാ­ക്കുർ വ­ന്നി­ല്ല.

പ­ത്മ­വ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “മറ്റെ അ­രി­വെ­യ്പു­കാ­രൻ ഇനി ഇന്നു വ­രി­ക­യു­ണ്ടാ­വി­ല്ല. ഇ­ന്ന­ലെ പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. നി­ങ്ങൾ തന്നെ ക­റി­ക്ക­ടു­പ്പ­ത്തി­ടൂ, ഞാൻ തീ­പി­ടി­പ്പി­ച്ചു­ത­രാം.”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു പ­രി­ഭ്ര­മ­മാ­യി. ഇന്നു ച­ന്ത­ദി­വ­സ­മാ­ണു്. നൂ­റു­നൂ­റ്റൻ­പ­തു പേർ ഉ­ണ്ണാ­നു­ണ്ടാ­വും. ഒ­റ്റ­ക്കു് പാകം ചെ­യ്യ­ലും വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ക്ക­ലും കൂടി എ­ങ്ങ­നെ സാ­ധ്യ­മാ­വും?

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞ­ത­നു­സ­രി­ച്ചു് അയാൾ പാ­ത്രം അ­ടു­പ്പ­ത്തു­വെ­ച്ചു് പ­ച്ച­ക്ക­റി­കൾ നു­റു­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി. എ­ട്ട­ര­മ­ണി­യോ­ടെ പ­രി­പ്പും ചോറും അ­ടു­പ്പ­ത്തു നി­ന്നി­റ­ക്കി­വെ­ച്ചു. ഈ സമയം ഒരാൾ ടി­ക്ക­റ്റു വാ­ങ്ങി ഉ­ണ്ണാ­നെ­ത്തി.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “അല്ലാ ബാബു ഇ­പ്പോ­ഴാ­ണു പ­രി­പ്പും ചോറും ഇ­റ­ക്കി വെ­ച്ച­തു്. എ­ന്തു­കൂ­ട്ടി ഊണു ക­ഴി­ക്കും.” വന്ന മ­നു­ഷ്യൻ ശു­ണ്ഠി­ക­ടി­ച്ചു: “മണി ഒൻ­പ­താ­യി. ഇ­നി­യും വെറും പ­രി­പ്പും ചോറും മാ­ത്രം. എ­ന്തൊ­ര­രി­വെ­പ്പു­കാ­ര­നാ­ണു നി­ങ്ങൾ? യ­ദു­ബാ­ഡു­യ്യേ­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഇ­പ്പോൾ മൂ­ന്നു കറികൾ റെ­ഡി­യാ­യി­ക്കാ­ണു­മ­ല്ലോ. ഇ­ങ്ങി­നെ തു­ട­ങ്ങി­യാൽ നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഹോ­ട്ടൽ കു­റെ­യേ­റെ­ക്കാ­ലം ന­ട­ന്ന­തു തന്നെ.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒൻ­പ­ത­ടി­ച്ചി­ല്ല ബാബു. എ­ട്ട­ര­യാ­യേ­യു­ള്ളു.”

വ­ന്ന­യാ­ളു­ടെ സ്വ­ഭാ­വം വേഗം ചൂ­ടു­പി­ടി­ക്കു­ന്ന മ­ട്ടി­ലു­ള്ള­താ­യി­രു­ന്നു: “ഞാൻ പറയണൂ ഒൻ­പ­തെ­ന്നു് നി­ങ്ങൾ എ­ട്ട­ര­യെ­ന്നു്. നേരെ നോ­ക്കി തർ­ക്കി­ക്കാ­നാ­ണു ഭാവം. എ­നി­ക്കെ­ന്താ, മ­ണി­നോ­ക്കാ­ന­റി­യി­ല്ലെ­ന്നാ വി­ചാ­രം?”

“അതു ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ല­ല്ലോ ബാബു! മണി നോ­ക്കാ­ന­റി­യാ­തെ വരുമോ? നി­ങ്ങ­ളൊ­ക്കെ എ­ത്ര­യോ വ­ലി­യ­വർ. എ­ന്നാൽ ഒൻ­പ­ത­ടി­ച്ചാൽ കേ­ഷൂ­ന­ഗർ വണ്ടി വ­രേ­ണ്ട­താ­ണു്. ഇ­നി­യും എ­ത്തി­യി­ട്ടി­ല്ല.”

“പി­ന്നെ­യും തർ­ക്കു­ത്ത­രം. ചെ­കി­ട്ട­ത്തു് ഒന്നു വെ­ച്ചു­ത­രും ഞാൻ.”

അയാൾ കൈ­വെ­ക്കു­മാ­യി­രു­ന്നു­വെ­ന്നു ത­ന്നെ­യാ­ണു തോ­ന്നു­ന്ന­തു്. പക്ഷേ, ശ­രി­ക്കു് അ­തേ­സ­മ­യം ക­ശ­പി­ശ­കേ­ട്ടു് പത്മ സ്ഥ­ല­ത്തെ­ത്തി: “എ­ന്താ­ണി­വി­ടെ ബഹളം?”

ആ മ­നു­ഷ്യൻ പ­ത്മ­യു­ടെ നേരെ തി­രി­ഞ്ഞു പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഈ മ­ര്യാ­ദ­കെ­ട്ട അ­രി­വെ­യ്പു­കാ­രൻ എന്റെ മു­ഖ­ത്തു­നോ­ക്കി അ­നാ­വ­ശ്യം പറയണു, എ­ന്തൊ­രു കാടൻ? ഹോ­ട്ട­ലിൽ അ­രി­വെ­യ്പു­കാർ­ക്കും ഇത്ര വലിയ നാ­ക്കോ? ഞാ­നൊ­ന്നു വെ­ച്ചു­കൊ­ടു­ക്കു­മാ­യി­രു­ന്നു. അ­റി­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല എന്റെ ക­യ്യി­ന്റെ രുചി.”

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “പോ­ട്ടെ ബാബു, മാ­പ്പാ­ക്കു. അയാൾ പ­റ­യു­ന്ന­തി­നു ചെവി കൊ­ടു­ക്കാൻ പോയാൽ പ­റ്റു­മോ? വരു, നി­ങ്ങൾ­ക്കു­ണ്ണ­ണ്ടേ?”

“എ­ന്തു­വാ­രി തി­ന്നും? നി­ങ്ങ­ളു­ടെ അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­രൻ പറയണു ഇവിടെ ഒ­ന്നും കാ­ല­മാ­യി­ട്ടി­ല്ലെ­ന്നു്. എ­ന്നി­ട്ടെ­ന്നോ­ടു വ­ക്കാ­ണി­ക്കാൻ വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്നു. ഭ­ക്ഷ­ണം ഉ­ണ്ടാ­ക്കി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ലെ­ങ്കിൽ നി­ങ്ങൾ എ­ന്തി­നു ടി­ക്ക­റ്റു വി­റ്റു? ഇ­തി­നൊ­ക്കെ ഞാൻ കാ­ട്ടി­ത്ത­രാം. എ­ന്തൊ­രു ജാതി തെ­മ്മാ­ടി­കൾ.”

പത്മ ഹാ­ജാ­രി­യെ ത­ട്ടി­ക്കേ­റി “ഠാ­ക്കുർ, നി­ങ്ങ­ളെ­ന്തു മ­നു­ഷ്യൻ? ബാ­ബു­വി­നോ­ടു് നി­ങ്ങൾ­ക്കു തർ­ക്കി­ക്കാൻ നിൽ­ക്കേ­ണ്ട കാ­ര്യ­മെ­ന്തു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു? ഭ­ക്ഷ­ണം പാ­ക­മാ­കാ­തി­രു­ന്ന­തെ­ന്തു­കൊ­ണ്ടു്? ആയതു വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ക്കു, മീൻ വ­റ­ത്തു­വി­ള­മ്പു. ചെ­ല്ലു ബാബു, ചെ­ന്നു അ­വി­ടെ­യി­രി­ക്കു!”

കു­റ­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞു ഊണു വ­ലി­ച്ചെ­റി­ഞ്ഞി­ട്ടു ബാബു പ­റ­ഞ്ഞു: മീൻ അ­ങ്ങ­നെ തന്നെ ചീ­ഞ്ഞ­തു്. രാമ രാമ! എ­ന്തി­നാ­ണാ­വോ ഈ ഹോ­ട്ട­ലു­ത­ന്നെ തി­ര­ഞ്ഞെ­ടു­ത്തു പോ­ന്ന­തു്. ഇ­ങ്ങ­നെ മ­രി­ക്കാൻ. ഏയ്, ഠാ­ക്കൂർ, ഇവിടെ വരു.”

പത്മ ഓ­ടി­യ­ങ്ങോ­ട്ടു ചെ­ന്നു: “എ­ന്താ­ണു ബാബു എ­ന്താ­ണു്?”

“എ­ന്താ­ണു പോലും എ­ന്തൊ­രു ത­ട്ടി­പ്പു്—മീൻ അ­ങ്ങ­നെ തന്നെ ചീ­ഞ്ഞ­ളി­ഞ്ഞ­തു്. മ­നു­ഷ്യ­രെ­ക്കൊ­ല്ലാ­നാ­ണു നി­ങ്ങൾ ചോ­റ്റു ക­ച്ച­വ­ടം ന­ട­ത്തു­ന്ന­തു്, അല്ലേ? ഇ­ന്നു­ത­ന്നെ റി­പ്പോർ­ട്ടു ചെ­യ്തേ­ക്കാം നി­ങ്ങ­ളു­ടെ­യെ­ല്ലാ­വ­രു­ടെ­യും പേരിൽ.”

റി­പ്പോർ­ട്ടെ­ന്നു കേ­ട്ട­പ്പോൾ വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യു­ടെ മു­ഖ­മാ­കെ വി­യർ­ത്തു പോയി. അവൾ ഉടൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു, കാ­ലു­പി­ടി­ക്കാം. ഇ­രി­ക്കു. ഉ­ണ്ണാ­തെ ഇ­വി­ട­ന്നു പോ­ക­രു­തു്. ഞാൻ തൈ­രു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു തരാം. ഒരു തവണ ഇ­ങ്ങി­നെ­യൊ­ക്കെ അ­ബ­ദ്ധം പ­റ്റി­പ്പോ­വു­മെ­ന്നു കരുതി, മാ­പ്പു തരണം.”

അവൾ വേഗം തൈരും ‘ബാതാസ’യും കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു മു­മ്പിൽ വെ­ച്ചു. അയാൾ ഊ­ണു­ക­ഴി­ഞ്ഞു പോകാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി അ­തി­വി­ന­യ­ഭാ­വ­ത്തോ­ടെ പ­ഞ്ച­പു­ച്ഛ­മ­ട­ക്കി­നി­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു, ഒ­രു­കാ­ര്യം അ­റി­യി­ക്കാ­നു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ബാ­ബു­വി­ന്റെ ടി­ക്ക­റ്റി­ന്റെ പണം എ­ടു­ക്കാൻ വിഷമം തോ­ന്നു­ന്നു­ണ്ടു്. ബാബു ഉ­ണ്ടു­ത­ന്നെ­യി­ല്ല­ല്ലോ. പണം തി­രി­ച്ചു സ്വീ­ക­രി­ക്ക­ണം.”

അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “വേണ്ട വേണ്ട, ഇ­രി­ക്ക­ട്ടെ. പണം തി­രി­ച്ചു ത­രേ­ണ്ട കാ­ര്യ­മി­ല്ല. പക്ഷേ, ഇനി മേലാൽ ഇ­ങ്ങി­നെ ചെ­യ്യ­രു­തു്.”

ബേചു അയാളെ നിർ­ബ­ന്ധി­ച്ചു പണം പി­ടി­പ്പി­ച്ചു­വി­ട്ടു.

അല്പം ക­ഴി­ഞ്ഞു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ മു­മ്പിൽ ഹാ­ജ­രാ­കേ­ണ്ടി­വ­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി ചെ­ന്ന­പ്പോൾ അവിടെ പ­ത്മ­യും ഹാ­ജ­രു­ണ്ടെ­ന്നു കണ്ടു. ബേചു ചോ­ദി­ച്ചു: “ഠാ­ക്കുർ, ഊ­ണു­കാ­രോ­ടു വ­ഴ­ക്കി­ടാൻ എ­ന്നാ­ണു പ­ഠി­ച്ച­തു്?”

ഹാ­ജാ­രി വി­ന­യ­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­ഴ­ക്കോ ആരോടു വ­ഴ­ക്കി­ട്ടു­വെ­ന്നാ­ണു പ­റ­യു­ന്ന­തു്?”

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ വ­ഴ­ക്കി­ട്ടി­ല്ലെ­ന്നോ? ആ ഇ­പ്പോൾ തന്നെ ഇ­വി­ട­ന്നി­റ­ങ്ങി­പ്പോ­യ ബാ­ബു­വി­നോ­ടു്? അ­യാ­ളോ­ടു തർ­ക്കി­ക്കാൻ ചെ­ന്നി­ല്ലേ? ബാബു നല്ല സ­മ്മാ­നം തരാതെ വി­ടു­മോ? ഞാൻ സ­മ­യ­ത്തു് എ­ത്തി­യി­ല്ലാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ അ­ടി­ച്ചു കരണം പു­ക­ച്ചു വി­ട്ടേ­നെ. അ­തി­നു­മു­മ്പു് എ­ന്തൊ­ക്കെ പ­റ­ഞ്ഞു, പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ല എ­ന്നൊ­ന്നും ഞാ­ന­റി­യി­ല്ല. ഞാൻ ചെ­ന്നു നോ­ക്കു­മ്പോ­ഴു­ണ്ടു്. ബാബു കണ്ണു ചു­ക­പ്പി­ച്ചു നിൽ­ക്കു­ന്നു. വല്ല ബോ­ധ­വും വേ­ണ്ടേ ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ­ക്കു്? അ­പ്പോ­ഴും മു­റ­യ്ക്കു വ­ഴ­ക്കു­ത­ന്നെ. എന്റെ മു­മ്പിൽ നി­ന്നു­കൊ­ണ്ടും.”

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഊ­ണു­ക­ഴി­ക്കു­വാൻ വ­രു­ന്ന­വർ എ­ന്തും പ­റ­ഞ്ഞോ­ട്ടെ, കേൾ­ക്കാ­തെ പ­റ്റി­ല്ല. നി­ങ്ങൾ വാർ­ധ­ക്യം വന്നു ചാ­കാ­റാ­യി, ഇ­നി­യും പ­ഠി­ച്ചി­ല്ല ഈവക മ­ര്യാ­ദ, അല്ലേ?”

“ബാബു, മു­ഴു­വൻ കേ­ട്ടി­ട്ടു് വി­ധി­പ­റ­യൂ. ഞാ­ന­ല്ല വ­ഴ­ക്കി­ട്ട­തു്. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു മണി ഒൻ­പ­താ­യെ­ന്നു്. ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞു ഇല്ല, എ­ട്ട­ര­യേ ആ­യു­ള്ളു­വെ­ന്നു്. എ­നി­ക്കു മ­ണി­നോ­ക്കാ­ന­റി­യി­ല്ലേ എ­ന്നാ­യി അ­പ്പോൾ അയാൾ.”

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ ശുദ്ധ ക­ള­വാ­ണു പ­റ­യു­ന്ന­തെ­ല്ലാം, ഠാ­ക്കുർ. അതു പ­റ­ഞ്ഞ­തു കൊ­ണ്ടൊ­ന്നും ആരും കോ­പി­ക്കി­ല്ല. നി­ങ്ങൾ മ­ര്യാ­ദ­കെ­ട്ട വ­ല്ല­തും പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും, അ­താ­വും ഇ­ത്ര­യേ­റെ ബാ­ബു­വി­നു ചൂ­ടു­ക­യ­റി­യ­തു്. ഞാൻ എന്റെ സ്വ­ന്തം ചെ­വി­യാ­ലെ കേ­ട്ട­ത­ല്ലേ നി­ങ്ങൾ അ­തു­മി­തു­മൊ­ക്കെ പ­റ­യു­ന്ന­തു്.”

നി­ശ്ച­യ­മാ­യും ഇവിടെ പ­ത്മ­യു­ടെ വാ­ക്കി­ലെ സ­ത്യ­സ്ഥി­തി­യെ­പ്പ­റ്റി ചോ­ദ്യം ചെയ്ക വയ്യ എന്നു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ന­ന്നാ­യി­ട്ട­റി­യാം. ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി മശായി മ­റ്റാ­രു പ­റ­യു­ന്ന­തും കേൾ­ക്കി­ല്ല. പത്മ പ­റ­യു­ന്ന­തു ത­ന്നെ­യാ­ണു് നി­ത്യ­സ­ത്യ­മെ­ന്നു ക­രു­തും. അ­തി­നാൽ ഹാ­ജാ­രി മി­ണ്ടാ­തെ­നി­ന്നു.

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി ചോ­ദി­ച്ചു. “ആരാണു ചീ­ഞ്ഞ­മീൻ കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു­ത­ന്ന­തു്?”

ഹാ­ജാ­രി ഉ­ത്ത­രം പറയും മു­മ്പാ­യി പത്മ ക­യ­റി­പ്പ­റ­ഞ്ഞു: “അയാൾ തന്നെ പോയി അ­ങ്ങാ­ടി­യിൽ നി­ന്നു വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­ന്ന­തു്.”

ഹാ­ജാ­രി വി­സ്മ­യം കൊ­ണ്ടു്, അ­ന­ങ്ങാ­ന­രു­താ­തെ നി­ന്നു­പോ­യി. എത്ര സർ­വ­വി­നാ­ശ­ക­ര­മാ­യ കളവു്. പ­ത്മ­ക്കു് ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­യി­ട്ട­റി­യാം ഇ­ന്ന­ലെ രാ­ത്രി ഏ­താ­ണ്ടു് ഒരു സേ­റോ­ളം മീൻ ബാ­ക്കി­വ­ന്ന­തു് അ­ട­ച്ചു സൂ­ക്ഷി­ക്കാൻ പത്മ ത­ന്നെ­യാ­ണു് ഹാ­ജാ­രി­യെ ഏ­ല്പി­ച്ച­തു്. പി­റ്റ­ന്നാൾ വ­റ്റി­ച്ചു പു­ര­ട്ടി വി­ള­മ്പാ­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു്. അ­ങ്ങി­നെ ചെ­യ്താൽ ഉ­ണ്ണു­ന്ന­വർ­ക്ക­റി­യാൻ ക­ഴി­യി­ല്ല, മീൻ ത­ലേ­ന്നാ­ള­ത്തേ­താ­ണെ­ന്നു്.

എ­ന്നാൽ ഇ­തൊ­ക്കെ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു ഫ­ല­മി­ല്ല. ബേചു പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ­ക്കു് എട്ടണ പിഴ, ശ­മ്പ­ള­ത്തിൽ­നി­ന്നു പി­ടി­ക്കും. പൊ­യ്ക്കോ­ളു.”

ഹാ­ജാ­രി അ­ടു­ക്ക­ള­യിൽ തി­രി­ച്ചു ചെ­ന്നു. അ­യാ­ളു­ടെ ക­ണ്ണിൽ നി­ന്നു വെ­ള്ളം പൊ­ട്ടാൻ തു­ട­ങ്ങു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. എത്ര അ­സ­ഹ്യ­മാ­യ അ­തി­ക്ര­മം. അയാൾ ബ­സാ­റിൽ പോയതു സ­ത്യ­മാ­ണു്. മീൻ വാ­ങ്ങി­യ­തും സത്യം. എ­ന്നാൽ അതു ചീ­ഞ്ഞ­താ­ണെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­ത­സ­ത്യം. അയാൾ വാ­ങ്ങി­യ മീൻ ഇ­തേ­വ­രെ ഇലയിൽ വി­ള­മ്പി­യി­ട്ടു­ത­ന്നെ­യി­ല്ല. എ­ന്നി­ട്ടും പത്മ അ­പ­രാ­ധം മു­ഴു­വൻ അ­യാ­ളു­ടെ ത­ല­ക്കു­വെ­ച്ചു­കെ­ട്ടി, അതിനു പി­ഴ­യും കൊ­ടു­ക്കേ­ണ്ടി­വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്നു.

ദാസി പത്മ എ­ന്തി­നാ­ണു് ഇ­ങ്ങി­നെ അ­യാ­ളു­ടെ പിറകേ കൂ­ടി­യി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്? അയാൾ അ­വൾ­ക്കെ­ന്തു പി­ഴ­ച്ചു?

ഇന്നു രതൻ ഠാ­ക്കൂർ ഇല്ല. ഇ­ന്ന­ത്തെ അ­ധ്വാ­നം മു­ഴു­വൻ ഒ­റ്റ­ക്കു വേണം. ഇ­തി­നി­ട­ക്കു് എ­ട്ടു­പ­ത്തു­പേർ ടി­ക്ക­റ്റു­വാ­ങ്ങി ഊ­ട്ടു­പു­ര­യിൽ വ­ന്നി­രു­ന്നു ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി വേഗം ഉ­രു­ള­ക്കി­ഴ­ങ്ങ് പു­ര­ട്ടി അ­വർ­ക്കു ചോറു വി­ള­മ്പി. അവർ കശപിശ തു­ട­ങ്ങി. വെറും ചോറും ഉ­രു­ള­ക്കി­ഴ­ങ്ങും കൊ­ണ്ടെ­ങ്ങി­നെ മ­നു­ഷ്യർ ഊ­ണു­ക­ഴി­ക്കും? അ­വ­രെ­ല്ലാ­വ­രും റെയിൽ യാ­ത്ര­ക്കാ­രാ­യി­രു­ന്നു. സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ വെ­ച്ചു് അ­വ­രോ­ടു് ഈ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ വേ­ല­ക്കാ­രൻ പ­റ­ഞ്ഞ­ത്രേ, ഇത്ര നേ­ര­ത്തെ ഈ ഹോ­ട്ട­ലിൽ മാ­ത്ര­മേ ചോറും മ­റ്റും ത­യ്യാ­റാ­വു­ള്ളു­വെ­ന്നും മീൻ­ക­റി­യും പു­ളി­ങ്ക­റി­യും ഒക്കെ. വ­രു­മ്പോ­ഴ­ല്ലേ കാ­ണു­ന്ന­തു് ചോറും ഉ­രു­ള­ക്കി­ഴ­ങ്ങു പു­ര­ട്ടി­യ­തും മാ­ത്രം. എ­ന്തൊ­ര­നീ­തി എ­ന്നൊ­ക്കെ.

പത്മ വാ­തി­ക്ക­ലേ­ക്കു ക­ഴു­ത്തു നീ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഏയ് ഠാ­ക്കുർ, മീൻ വ­റ­ക്ക­രു­തേ? ബാ­ബു­മാർ പ­റ­യു­ന്ന­തു കേ­ട്ടു­കൂ­ടേ? അവർ എന്തു കൂ­ട്ടി ഊ­ണു­ക­ഴി­ക്കും?”

അ­താ­യ­തു് ആ കെട്ട മീൻ ഇ­നി­യും വി­ള­മ്പി­ക്കോ­ളൂ എ­ന്നു്. ഇ­ന്ന­ത്തെ മീ­നി­ന്നു് ഇ­നി­യും ക­റി­ക്കൂ­ട്ടു ചേർ­ത്തു­ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല എ­ന്നു് പ­ത്മ­ക്കും അ­റി­യാം. എ­ന്നാൽ ഇനി ത­ലേ­ന്നാ­ള­ത്തെ മീൻ വി­ള­മ്പാൻ ഹാ­ജാ­രി ഒ­രു­ക്ക­മ­ല്ല. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­റു­ത്തെ­ടു­ത്ത മീ­നി­ല്ല. ഉ­ള്ള­തു തീർ­ന്നു­പോ­യി.”

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്നാൽ ലേശം ഇ­രി­ക്കിൻ ബാ­ബു­മാ­രേ! ഒരു പ­ച്ച­ക്ക­റി ശ­രി­പ്പെ­ടു­ത്തി­ത്ത­രാം. ഇ­രി­ക്കിൻ എ­ഴു­ന്നേൽ­ക്ക­ല്ലേ!”

പ­ഠി­പ്പി­ച്ചു­വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന­തി­ന്നു് ലേ­ശ­വും പി­ഴ­വ­രു­ത്താ­തെ വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി കൃ­ത്യ­സ­മ­യ­ത്തി­നു വന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഠാ­ക്കുർ, ബൻ­ഗാ­വി­ലേ­ക്കു­ള്ള വ­ണ്ടി­ക്കു സ­മ­യ­മാ­യി. ഇ­നി­യും ഭ­ക്ഷ­ണ­മെ­ല്ലാം പാകം ചെ­യ്തു­ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ലെ­ന്നോ, മ­ണി­യ­ടി­ച്ച­ല്ലോ.”

ഉ­ണ്ണാ­നി­രു­ന്നി­രു­ന്ന­വർ പി­ട­ച്ചെ­ഴു­ന്നേ­റ്റു. ഇ­ക്കൂ­ട്ട­രും അതേ വ­ണ്ടി­ക്കു കൃഷ്ണ ന­ഗ­രി­യി­ലേ­ക്കു പോ­കേ­ണ്ട­വ­രാ­ണു്. ഒ­രു­ത്തൻ ചോ­ദി­ച്ചു: “മ­ണി­യ­ടി­ച്ചോ?”

വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഉ­വ്വു് ബാബു, കു­റ­ച്ചു നേ­ര­മാ­യി വണ്ടി ഗാം­നാ­പുർ വി­ട്ടു. ഇ­പ്പോ­ഴെ­ത്തും.”

“മീൻ പൊ­രി­ച്ച­തു് നി­ങ്ങൾ ത­ല­യി­ലി­ടിൻ!” അ­വർ­ക്കു് അ­വി­ട­ന്നെ­ഴു­ന്നേ­റ്റു പോയാൽ മ­തി­യെ­ന്നാ­യി, വണ്ടി തെ­റ്റി­യാൽ പി­ന്നെ വളരെ നേ­ര­ത്തേ­ക്കു വണ്ടി വേ­റെ­യി­ല്ല.

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “അയ്യോ, എ­ഴു­ന്നേ­ല്ക്ക­രു­തു് ബാ­ബു­മാ­രേ! ക്ഷണം ശ­രി­യാ­ക്കി­ത്ത­രാം. ഇ­രി­ക്കിൻ!”

ഉ­ണ്ണാ­നി­രു­ന്ന­വർ എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു. സ­മാ­ധാ­ന­മാ­യി­ട്ടി­രു­ന്നു വ­ല്ല­തും ക­ഴി­ക്കാൻ അ­വർ­ക്കെ­ങ്ങി­നെ ക­ഴി­യും? അവർ പോ­യി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോൾ പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “ക­ട­ന്നു­പോ­ക­ട്ടെ. ഇനി മീനിൽ മ­സാ­ല­കൂ­ട്ടാം. ഇത്ര നേ­ര­ത്തേ ഏതു ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഊ­ണാ­വും അ­ത്ര­യും മിൻ­ക­റി ലാഭം.”

ഈ നെ­റി­വു­കേ­ടു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു പി­ടി­ക്കി­ല്ല. ഇവിടെ മാ­ത്ര­മ­ല്ല, റെയിൽ ബ­സാ­റി­ലെ എല്ലാ ഹോ­ട്ട­ലു­ക­ളി­ലും അയാൾ ഈ വിദ്യ ക­ണ്ടി­രി­ക്കു­ന്നു. ആ­ളു­ക­ളെ ഊണിനു വി­ളി­ച്ചി­രു­ത്തി­യി­ട്ടു പറയുക. ‘ബാബു, വ­ണ്ടി­ക്കു മ­ണി­യ­ടി­ച്ചു.’ ഊ­ണു­കാർ അ­ര­വ­യ­റോ­ടെ എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു് ഓടും ബാ­ക്കി ലാഭം.

ഛി! ന്യാ­യ­മാ­യി പൈസ എണ്ണി വാ­ങ്ങി­യി­ട്ടു് ക­ള്ള­പ്പ­ണി.

ഹാ­ജാ­രി ഇത്ര നാ­ളാ­യി ഇവിടെ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കു­ന്നു. ഒ­രി­ക്ക­ലും വ­ണ്ടി­ക്കു സ­മ­യ­മാ­യെ­ന്നു വായ തു­റ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല.

പ­ല­പ്പോ­ഴും ട്രെ­യി­നി­ന്റെ സമയം ആ­കു­ന്ന­തി­നു മു­മ്പു­ത­ന്നെ നുണ പ­റ­ഞ്ഞു പ­ര­ത്തും. പ­റ്റു­കാർ അ­തു­കേ­ട്ടു പ­രി­ഭ്ര­മി­ക്കും. ഏ­റി­യ­പേ­രും കു­ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ നി­ന്നു വ­രു­ന്ന­വർ. അവർ തീ­വ­ണ്ടി­യു­ടെ ടൈം­ടേ­ബിൾ കാ­ണാ­തെ പ­ഠി­ച്ചി­ട്ടു­ള്ള­വ­ര­ല്ല. അവരെ പ­റ്റി­ക്കാൻ ഞെ­രു­ക്ക­മി­ല്ല.

വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതിയെ പ­ഠി­പ്പി­ച്ചു­വെ­ച്ചി­രി­ക്ക­യാ­ണു്. അയാൾ സമയം അ­റി­ഞ്ഞു­വ­ന്നു റെയിൽ വണ്ടി വ­ന്നെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു പി­ടി­പ്പി­ക്കും. നാ­ല­ഞ്ചു വർ­ഷ­മാ­യി അയാൾ ഈ അടവു ക­ണ്ടു­വ­രു­ന്നു.

സ്വ­ന്തം ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ത്തു­ന്ന കാ­ല­ത്തു് ലാ­ഭ­ത്തി­നു­വേ­ണ്ടി ഇ­ത്ത­രം ഹീ­ന­വും നീ­ച­വു­മാ­യ കൗശലം അയാൾ അ­വ­ലം­ബി­ക്ക­യി­ല്ല. ന്യാ­യ­മാ­യ ചാർജു വാ­ങ്ങും, ന്യാ­യ­മാ­യ ഭ­ക്ഷ­ണം കൊ­ടു­ക്കും. ഈ പ­ച്ച­പ്പാ­വ­ങ്ങ­ളാ­യ ഗ്രാ­മീ­ണ­യാ­ത്ര­ക്കാ­രെ വ­ഞ്ചി­ച്ചു പൈസ നേ­ടാ­തെ, തന്റെ ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ക്കി­ല്ല എ­ന്നു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ, ശരി, വേണ്ട, അതു ന­ട­ക്ക­ണ്ട.

വ­ഞ്ചി­ക്കാൻ വയ്യ, നാ­ട­ന്മാ­രാ­യ പ­റ്റു­കാ­രെ.

ഇ­ന്നു് മ­ദൻ­പു­ര ച­ന്ത­യാ­ണു്, ഇ­വി­ട­ത്തു­കാ­രു­ടേ­യും ചന്ത. ഗ്രാ­മ­ങ്ങ­ളിൽ­നി­ന്നു പാലും പ­ച്ച­ക്ക­റി­ക­ളു­മാ­യി ഒ­ട്ടേ­റെ­പേർ വ­ന്നെ­ത്തും. അവരിൽ പലരും ഇവിടെ സ്ഥി­രം ഊ­ണു­കാ­രാ­ണു്. പലതവണ ചതി പ­റ്റി­യ­പ്പോൾ അവരും സൂ­ത്ര­ക്കാ­രാ­യി­രി­ക്ക­യാ­ണു് ഇ­പ്പോൾ. വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി ഒന്നു രണ്ടു തവണ അ­യാ­ളു­ടെ ത­ന്ത്ര­പ്ര­യോ­ഗം അവരിൽ ന­ട­ത്തി വി­ഡ്ഢി­യാ­ക­യു­ണ്ടാ­യി.

അവർ പറയും: “വ­ര­ട്ടെ, വ­ര­ട്ടെ; വ­ന്നോ­ട്ടെ, ഈ വ­ണ്ടി­ക്കു ത­ര­മാ­യി­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഇ­നി­യ­ത്തേ­തി­നു്. അതു വി­ചാ­രി­ച്ചു്, പ­ക­ല­ത്ര­യും അ­ധ്വാ­നി­ച്ചി­ട്ടു് ചോ­റി­ട്ടെ­റി­ഞ്ഞു് വ­ണ്ടി­യു­ടെ പിറകെ ഓ­ടാ­നാ­രു­ണ്ടു്? അല്ലാ, എ­ടു­ത്തു കൊ­ണ്ടു­വ­രു, പ­രി­പ്പു രണ്ടു കയിൽ കൂടെ, ഏയ് ഠാ­ക്കൂർ!”

ച­ന്ത­ക്കാർ ഉ­ണ്ണാൻ വ­ര­വു­തു­ട­ങ്ങി. മണി ഒ­ന്നു്. ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ­ക്കു­ള്ള ഏർ­പ്പാ­ടു­കൾ ഒക്കെ വേറെ. കൃ­ഷി­ക്കാ­രാ­ണു്, ‘ക്ഷ’ ചെ­ലു­ത്ത­ണം. എ­ന്ന­ല്ലാ നല്ല സു­ഖ­മാ­യ ഭ­ക്ഷ­ണം വേ­ണ­മെ­ന്നും അ­വർ­ക്കു് നിർ­ബ­ന്ധ­മി­ല്ല. വയർ നി­റ­യ­ണം, അ­തി­ല്ലാ­തെ പ­റ്റി­ല്ല.

സാ­ധാ­ര­ണ ബാ­ബു­മാ­രാ­യ ശാ­പ്പാ­ടു­കാർ­ക്കു ച­മ­യ്ക്കു­ന്ന അ­രി­യും ക­റി­യു­മ­ല്ല ഇ­വർ­ക്കു­ള്ള­തു്. മു­ഴു­ത്തു്, മി­നു­സ­പ്പെ­ടാ­ത്ത ‘നാഗര’ അരി പ്ര­ത്യേ­കം ഇ­വർ­ക്കാ­യി വ­രു­ത്തും. ക­ഞ്ഞി­വെ­ള്ളം ക­ല­ക്കി­യ പ­രി­പ്പും ‘ച­ച്ച­ഡി’യും. ഇ­വർ­ക്കു സാ­ധാ­ര­ണ കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു് ‘ചിംഡി’ അ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ‘കുച’ മീ­നാ­ണു്. ‘പോന’ മ­ത്സ്യം ഇ­വർ­ക്കു കൊ­ടു­ത്താൽ മു­ത­ലാ­വി­ല്ല. (ചിഡി, കച മു­ത­ലാ­യ­വ ചെറു ജാതി മ­ത്സ്യ­ങ്ങൾ ചെ­മ്മീ­നി­ന്റെ വ­ക­ഭേ­ദ­ങ്ങൾ. പോ­നാ­മാ­ച്ഛ് എന്നു പ­റ­ഞ്ഞാൽ ബം­ഗാ­ളി­ലെ പ്ര­സി­ദ്ധ­പ്പെ­ട്ട രുഈ, കാത്ല മു­ത­ലാ­യ വലിയ മ­ത്സ്യ­ങ്ങ­ളും, ‘പോന’ എന്നു മാ­ത്രം പ­റ­ഞ്ഞാൽ അ­വ­യു­ടെ കു­ഞ്ഞു­ങ്ങ­ളും). കുചോ ചിംഡി കു­റ­ച്ച­ധി­കം വി­ള­മ്പി­യാ­ലും മേൽ­ത­ട്ടി­ല്ല. ഇവർ പലരും ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ സ്വ­ന്തം ഗ്രാ­മ­ക്കാ­രാ­യി­രി­ക്കും. അ­വ­രോ­ടു് വീ­ട്ടു­വർ­ത്ത­മാ­ന­ങ്ങൾ ചോ­ദി­ച്ച­റി­യാം. പക്ഷേ, ഈ­യി­ടെ­യാ­യി സ്വ­ഗ്രാ­മ­ക്കാർ വ­രാ­താ­യി­രി­ക്കു­ന്നു.

രതൻ ഠാ­ക്കൂർ ഇല്ല. തു­ണ­ക്കാ­രു­മി­ല്ലാ­തെ ഇ­ത്ര­യേ­റെ ജ­ന­ങ്ങൾ­ക്കു വെ­ച്ചു വി­ള­മ്പി, ത­ളർ­ന്ന ദേ­ഹ­വു­മാ­യി ഹാ­ജാ­രി ഭ­ക്ഷ­ണ­ത്തി­നി­രു­ന്ന­പ്പോൾ മണി മൂ­ന്നു്. വേ­ല­ക്കാ­രി എ­ത്ര­യോ മു­മ്പു കി­ണ്ണ­ത്തിൽ ചോറു വി­ള­മ്പി­യെ­ടു­ത്തു സ്ഥലം വി­ട്ടു­ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. ബേചു പ­ണ­പ്പെ­ട്ടി­ക്കു മു­മ്പി­ലി­രു­ന്നു അ­ന്ന­ത്തെ പി­രി­വു­നോ­ക്കു­ന്നു. ആ സമയം അ­ടു­ത്ത ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ ബം­ശീ­ധർ ഠാ­ക്കൂർ വന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “അല്ലാ ച­ങ്ങാ­തി ര­ണ്ടു­പി­ടി ചോ­റു­ണ്ടാ­വു­മോ?”

ബം­ശീ­ധർ മേ­ദി­നീ­പു­ര­ത്തു­കാ­രൻ. എ­ങ്കി­ലും വ­ള­രെ­ക്കാ­ല­മാ­യി റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലാ­യി­ട്ടു് അ­തി­നാൽ സം­ഭാ­ഷ­ണ­ത്തിൽ നാടൻ മ­ട്ടി­ല്ല. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “എന്റെ മ­രു­മ­കൻ കു­ട്ടി ഈ മൂ­ന്നു­മ­ണി വ­ണ്ടി­ക്കു് ഇവിടെ ചാ­ടി­വീ­ണി­രി­ക്കു­ന്നു. ഇന്നു ച­ന്ത­ദി­വ­സം. ച­ന്ത­ക്കാർ വന്നു എ­ല്ലാം തി­ന്നു­കൊ­ണ്ടു പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞു. എന്റെ ഊണും ക­ഴി­ഞ്ഞു. അ­താ­ണു് ഇവിടെ ഒന്നു നോ­ക്കി­യി­ട്ടു വ­രാ­മെ­ന്നു­പ­റ­ഞ്ഞു്…”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഓഹോ, അ­തി­നെ­ന്താ­ണു്? ഇ­ങ്ങോ­ട്ട­യ­ക്കു്. ഉള്ള ചോറു ര­ണ്ടു­പേർ­ക്കും ധാ­രാ­ള­മാ­വും.”

ബം­ശീ­ധ­ര­ന്റെ ഭാ­ഗി­നേ­യൻ വന്നു. ച­ന്ത­മു­ള്ള മുഖം. വ­യ­സ്സു് പ­തി­നെ­ട്ടു് ഇ­രു­പ­തു്. അയാളെ ഇ­രു­ത്തി ചോറു് എ­ടു­ക്കാൻ വെ­യ്പ്പു പാ­ത്ര­ത്തി­ലേ­ക്കു് കു­നി­ഞ്ഞ­പ്പോ­ഴാ­ണു് അ­റി­യു­ന്ന­തു്, അ­തി­ല­വ­ശേ­ഷി­ക്കു­ന്ന ചോറു രണ്ടു പേർ­ക്കു മ­തി­യാ­വി­ല്ല. ഭാ­ഗി­നേ­യൻ നാ­ട്ടിൻ പു­റ­ത്തു­കാ­ര­നും നല്ല ആ­രോ­ഗ്യ­മു­ള്ള­വ­നു­മാ­യ ഒരു തരുണൻ. നി­ശ്ച­യ­മാ­യും ര­ണ്ടു­പി­ടി­ച്ചോ­റു കൂ­ടു­തൽ വേ­ണ്ടി­വ­രും. അ­യാൾ­ക്കു വയറു നി­റ­യാൻ മ­തി­യാ­വു­മോ എന്നു തന്നെ സംശയം. ഹാ­ജാ­രി അ­യാ­ളു­ടെ കി­ണ്ണ­ത്തിൽ തന്നെ ഉള്ള ചോറും പ­രി­പ്പും ക­റി­യും വി­ള­മ്പി­ക്കൊ­ടു­ത്തു. അയാൾ തീ­റ്റ­ക്കി­ട­ക്കു ചോ­ദി­ച്ചു: “മീ­നി­ല്ല?”

“ഇല്ല, മോനേ, ഒക്കെ തീർ­ന്നു­പോ­യി. ഇ­ന്നു് ഇവിടെ ച­ന്ത­ക്കാ­രു­ടെ തി­ര­ക്കാ­ണു്. മീ­നി­നും പ­രി­പ്പി­നും പ­ച്ച­ക്ക­റി­കൾ­ക്കും ഒക്കെ വലിയ പ്രി­യം. നി­ന­ക്കു് ഉ­ണ്ണാൻ വളരെ വിഷമം തോ­ന്നു­ന്നു­ണ്ടാ­വും. ഇ­രി­ക്കു, ഞാൻ ചെ­ന്നു രണ്ടു പൈ­സ­ക്കു തൈർ വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­രാം.”

“വേണ്ട, ഇ­രി­ക്ക­ട്ടെ. വി­ഷ­മി­ക്ക­ണ്ട നി­ങ്ങൾ.”

“അതല്ല, ഇ­രി­ക്കു, ബം­ശീ­ധ­ര­ന്റെ മ­രു­മ­കൻ എ­നി­ക്കും മ­രു­മ­കൻ തന്നെ. തൊ­ട്ട­ടു­ത്ത ഹോ­ട്ട­ലു­ക­ളി­ലാ­ണു് ഞങ്ങൾ ഇ­ത്ര­യേ­റെ നാ­ളാ­യി­ട്ടും പ­ണി­യെ­ടു­ത്തു വ­രു­ന്ന­തു്.”

ഹാ­ജാ­രി തന്നെ പോയി, തൈർ കൊ­ണ്ടു­വ­രാൻ. യു­വാ­വു ചോ­ദി­ച്ചു: “അതല്ല അ­മ്മാ­വാ, ഇവിടെ വല്ല ജോ­ലി­യും ഒ­ഴി­വു­ണ്ടോ?”

“എ­ന്തു­ജോ­ലി?”

“ഹോ­ട്ട­ലിൽ വെ­യ്പു പണിയോ അ­ങ്ങി­നെ വ­ല്ല­തും? പ­ണി­യ­ന്വേ­ഷി­ച്ചു ന­ട­ക്ക­യാ­ണു്. ഇവിടെ വ­ല്ല­തും കി­ട്ടു­മോ, അ­മ്മാ­വാ?”

അ­മ്മാ­വ­നെ­ന്ന വിളി ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ഹൃ­ദ­യ­ത്തിൽ വാ­ത്സ­ല്യ­മു­ണർ­ത്തി. അയാൾ ഒ­ന്നാ­ലോ­ചി­ച്ചി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇല്ല മോനെ, എ­ന്റെ­യ­റി­വിൽ ഒ­ന്നു­മി­ല്ല. എ­ന്നാൽ ഒരു കാ­ര്യം പ­റ­യ­ട്ടെ, ഞാൻ നി­ന്നോ­ടു്? നീ­യെ­ന്തി­നാ­ണു് ഹോ­ട്ട­ലിൽ അ­രി­വെ­യ്ക്കാൻ പോ­കു­ന്ന­തു്? ന­ല്ലൊ­രോ­മ­ന­ക്കു­ട്ടൻ. ഈ ലെ­യി­നിൽ ഇ­ല്ലാ­ത്ത ക­ഷ്ട­ത­ക­ളി­ല്ല. ഇതു നി­ന­ക്കു­ള്ള­ത­ല്ല. എ­ത്ര­ത്തോ­ളം പ­ഠി­ച്ചു?”

യു­വാ­വു് സ­ങ്കോ­ച­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­ല്ല­മ്മാ­വാ അ­ധി­ക­മൊ­ന്നു­മി­ല്ല. എന്റെ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ കോ­ളർ­ഷി­പ്പ് സ്കൂ­ളിൽ ഫോർ­ത്ത് ക്ലാ­സ്സു­വ­രെ അ­പ്പോ­ഴേ­ക്കും അച്ഛൻ മ­രി­ച്ചു. പി­ന്നീ­ടു പ­ഠി­പ്പു­നിർ­ത്തി.”

“പേ­രെ­ന്താ­ണു്?”

ശ്രീ­ന­രേ­ന്ദ്ര­നാ­ഥ മു­ഖോ­പാ­ധ്യാ­യ”

പെ­ട്ടെ­ന്നു് ഒ­രാ­ലോ­ച­ന മി­ന്നൽ പോലെ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ഉ­ള്ളിൽ പാ­ഞ്ഞു. ന­ല്ലോ­രു പയ്യൻ. ന­മ്മു­ടെ ടേം­പി­യെ ഇവനു വേ­ളി­ക­ഴി­ച്ചു­കൊ­ടു­ക്കു­ക­യാ­ണ­ങ്കിൽ എത്ര ന­ന്നാ­യി­രി­ക്കും. അതിനു യോ­ഗ­മു­ണ്ടാ­വു­മോ? ഇത്ര ന­ല്ലൊ­രു വരനെ അ­വൾ­ക്കു കി­ട്ടു­മോ?

“ഇനി ഞാൻ ഉ­ണ്ണാ­നി­രി­ക്ക­ട്ടെ, മോനേ! ഇ­ങ്ങി­നെ­യൊ­ക്കെ­യാ­ണു് ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ ഊണു്. മൂ­ന്നു­മ­ണി­ക്കി­പ്പു­റ­ത്ത­ല്ലാ­തെ ന­ടു­നി­വർ­ത്താൻ സമയം കി­ട്ടി­ല്ല. അ­തു­കൊ­ണ്ടു­ത­ന്നെ­യാ­ണു് പ­റ­യു­ന്ന­തു മോനേ, ഈ ലയിൻ വർ­ക്ക­ത്തി­ല്ലാ­ത്ത­താ­ണു്. നി­ന്നെ­പ്പോ­ലു­ള്ള­വർ­ക്കു പ­റ്റി­ല്ല. അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി­യെ­ന്നു വെ­ച്ചാൽ നൂറു ‘കു­ന്ത്ര­ഷ്ഠാ­തി’ക­ളാ­ണു്.”

യു­വാ­വു് ഏ­താ­ണ്ടു് ഹ­താ­ശാ­സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്നാൽ ഏതു ലയിൻ പി­ടി­ക്ക­ണ­മെ­ന്നാ­ണ­മ്മാ­വൻ പ­റ­യു­ന്ന­തു് ? എ­ത്ര­യോ സ്ഥ­ല­ങ്ങ­ളിൽ ചു­റ്റി­ന­ട­ന്നു­നോ­ക്കി. ആ­റു­മാ­സ­മാ­യി ന­ട­പ്പു­ത­ന്നെ­യാ­ണു്, ഒ­രി­ട­ത്തും കി­ട്ടി­യി­ല്ല അ­മ്മാ­വൻ കു­ക്കി­ന്റെ കാ­ര്യം പ­റ­ഞ്ഞു­വ­ല്ലോ. കൽ­ക്ക­ത്ത­യി­ലെ ഒരു ഹോ­ട്ട­ലി­ന്നു പു­റ­ത്തു് എ­ഴു­തി­വെ­ച്ചി­രു­ന്നു. രണ്ടു വേ­ല­ക്കാ­രെ വേണം. ഞാൻ മാ­നേ­ജ­രെ ചെ­ന്നു കണ്ടു. ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞു വേ­ല­ക്കാ­രെ ആ­വ­ശ്യ­മു­ണ്ടെ­ന്നു കേ­ട്ടു വ­ന്ന­താ­ണെ­ന്നു്. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞ­തെ­ന്താ­ണെ­ന്നോ? ‘നി­ങ്ങൾ മാ­ന്യ­കു­ടും­ബ­ത്തിൽ­പെ­ട്ട­യാൾ. ഈ പണി നി­ങ്ങൾ­ക്കു പ­റ്റി­ല്ല.’ എത്ര പ­റ­ഞ്ഞു­നോ­ക്കി. ത­ന്നി­ല്ല!”

ഹാ­ജാ­രി എ­ല്ലാം ഒ­ന്നും മി­ണ്ടാ­തെ­യി­രു­ന്നു കേൾ­ക്ക­യാ­യി­രു­ന്നു. അയാൾ ചോ­ദി­ച്ചു: “എന്താ ഈ പ­റ­യു­ന്ന­തു് ?”

“പി­ന്ന­ത്തെ­ക്ക­ഥ കേൾ­ക്കു. എ­ങ്ങും കി­ട്ടി­യി­ല്ല, പണി. കൽ­ക്ക­ത്ത­യിൽ താ­മ­സി­ച്ചാൽ പ­ട്ടി­ണി കി­ട­ക്കേ­ണ്ടി­വ­രും എ­ന്ന­ദി­ക്കാ­യി. ഒന്നു രണ്ടു ദിവസം ‘ശു­ദ്ധോ­പ­വാ­സം’ ആ­യി­ട്ടു­ത­ന്നെ ക­ഴി­ഞ്ഞു. പി­ന്നീ­ടാ­ണു് ഓർ­ത്ത­തു് എന്റെ ഒ­ര­മ്മാ­വൻ റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലു­ണ്ട­ല്ലോ—ഹോ­ട്ട­ലിൽ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കു­ന്നു. അ­വി­ടെ­ക്കു ചെ­ന്നു നോ­ക്കു­ക­ത­ന്നെ. അ­ങ്ങി­നെ ഇ­ന്നു് ഇ­വി­ടെ­യെ­ത്തി. അ­ദ്ദേ­ഹം എന്റെ സ്വ­ന്തം അ­മ്മാ­വ­ന­ല്ല. അ­മ്മാ­വ­ന്റെ ഗോ­ത്ര­ക്കാ­ര­നാ­ണു്. ആ വ­ഴി­ക്ക­മ്മാ­വൻ, ഇ­വി­ടെ­യെ­ത്തി­യ­പ്പോൾ നി­ങ്ങ­ളും പറയണു ഇതു നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ല­യി­ന­ല്ല എ­ന്നു്. പി­ന്ന­യേ­താ­ണാ­വോ എന്റെ ലയിൻ.”

ചെ­ക്ക­ന്റെ നി­രാ­ശാ­സ്വ­ര­വും, ദുഃ­ഖ­വും ദൈ­ന്യ­വും തി­ക­ഞ്ഞ കഥയും ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മ­ന­സ്സിൽ ത­റ­ച്ചു. അയാൾ വി­ചാ­രി­ച്ചു ആഹാ, കു­ട്ടി­പ്രാ­യം വി­ടാ­ത്ത­വൻ! എന്റെ മൂത്ത മകൻ സന്തു ഇ­ന്നു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ ഇ­വ­യ്ക്കൊ­പ്പ­മെ­ത്തി­യി­രി­ക്കും. ടേം­പി­ക്കു വളരെ യോ­ജി­ക്കും. അ­രു­മ­ക്കു­ട്ട­പ്പൻ. അ­വൾ­ക്ക­തി­നു ഭാ­ഗ്യ­മു­ണ്ടോ? ഇന്നു ജോലി കി­ട്ടി­യി­ല്ലെ­ങ്കി­ലെ­ന്തു്? പോയി ടേം­പി­യെ വി­വാ­ഹം ചെ­യ്തു ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ മൺ­പു­ര­യെ­ങ്കിൽ മൺപുര ഭ­രി­ച്ചു കൊ­ണ്ടി­രി­ക്ക­ട്ടെ. യാ­തൊ­ന്നി­നും ബു­ദ്ധി­മു­ട്ടേ­ണ്ടി വ­രി­ല്ല. ഞാൻ പ്ര­യ­ത്നി­ച്ചു സ­മ്പാ­ദി­ച്ചു കൊ­ണ്ടു­ചെ­ന്നു കൊ­ടു­ക്കും. കു­റ­ച്ചു നി­ല­വു­മു­ണ്ട­ല്ലോ.

ബം­ശീ­ദ­ര­ന്റെ മ­രു­മ­കൻ ഊ­ണു­ക­ഴി­ച്ചു പോ­യി­ട്ടും ഹ­ജാ­രി­യു­ടെ മ­ന­സ്സിൽ എ­ന്തെ­ന്നി­ല്ലാ­ത്ത ഒരു പുതിയ സ്വ­ര­ത്തി­ന്റെ ലയം ഉ­ണർ­ന്നു­നി­ന്നു. ചെ­റു­പ്പം തോ­ന്നി­ക്കു­ന്ന മു­ഖ­ഭം­ഗി, നോ­ട്ടം. ഇതിൽ നി­ന്നാ­യി­രി­ക്കു­മോ ഈ ലയം രൂപം കൊ­ണ്ട­തു്? ജീ­വി­ത­ത്തിൽ ഇ­തെ­ല്ലാം പുതിയ അ­നു­ഭ­വ­ങ്ങ­ളാ­യി­രു­ന്നു, ഹാ­ജാ­രി­ക്കു്.

വൈ­കി­യി­ട്ടും ചൂർ­ണീ­തീ­ര­ത്തെ വേ­പ്പിൻ ചോ­ട്ടി­ലി­രു­ന്നു അയാൾ കണ്ട സ്വ­പ്ന­ങ്ങൾ­ക്കു ക­ണ­ക്കി­ല്ല. എ­ല്ലാം പുതിയ സ്വ­പ്ന­ങ്ങൾ. ബം­ശീ­ധ­ര­ന്റെ മ­രു­മ­കൻ ടേം­പി­യെ വി­വാ­ഹം ചെ­യ്യു­ന്നു. ഒരു ത­ട­സ്സ­വു­മി­ല്ല. സ­മു­ദാ­യ സ­മ്മ­ത­മാ­യ കു­ടും­ബം.

ടേം­പി­യു­ടെ മെ­ലി­ഞ്ഞു കോ­മ­ള­മാ­യ കൈ ന­രേ­നി­ന്റെ ബ­ലി­ഷ്ഠ­മാ­യ ക­യ്യിൽ വെ­ച്ചു ര­ണ്ടു­ക­യ്യും ഒ­ന്നി­ച്ചു ചേർ­ത്തു്, ഹാ­ജാ­രി, മ­കൾ­ക്കും ജാ­മാ­താ­വി­നും ആ­ശീർ­വാ­ദം നൽ­കു­ന്നു. ടേം­പി­യു­ടെ അ­മ്മ­യു­ടെ ക­ണ്ണു­ക­ളിൽ നി­ന്നും ആ­ന­ന്ദാ­ശ്രു­ക്കൾ വീ­ഴു­ന്നു. എത്ര സു­ന്ദ­ര­നും അ­മ്പി­ളി­ക്കു­ട്ട­നെ­പ്പോ­ലു­ള്ള­വ­നു­മാ­യ ജാ­മാ­താ­വു്. അയാൾ എ­ന്തി­നാ­ണു് ചെ­റു­പ്രാ­യ­ത്തിൽ ഹോ­ട്ടൽ വേ­ല­യ്ക്കു പോ­കു­ന്ന­തു്? ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ സ്വ­ന്തം ഹോ­ട്ട­ലിൽ ജാ­മാ­താ­വു് മാ­നേ­ജ­രാ­യി­രി­ക്കും. ച­ക്ക­ത്തി­യെ­പ്പോ­ലെ മെ­ത്ത­യി­ലി­രു­ന്നു ഹോ­ട്ട­ലിൽ വ­രു­ന്ന­വർ­ക്കു ടി­ക്ക­റ്റു­വി­ല്ക്കും. വരവു ചിലവു ക­ണ­ക്കു­വെ­ക്കും.

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് പ­ണി­യെ­ടു­ക്കാൻ ഉ­ത്സാ­ഹം ഇ­ര­ട്ടി­യാ­വും. മ­ക­നെ­പ്പോ­ലെ തന്നെ ജാ­മാ­താ­വു്. ഇത്ര സു­ന്ദ­ര­നാ­യ, ഉ­പ­കാ­ര­പ്പെ­ടു­ന്ന ചെ­റു­പ്പ­ക്കാ­രൻ, ടേം­പി­യു­ടെ എല്ലാ ആ­ന­ന്ദ­ത്തി­നും ആ­ഗ്ര­ഹ­ത്തി­നും കേ­ന്ദ്രം. അവർ ര­ണ്ടു­പേ­രു­ടെ­യും മുഖം ക­ണ്ടു­കൊ­ണ്ടു് അയാൾ ചത്തു പ­ണി­യെ­ടു­ക്കും. മൂ­ന്നു­മാ­സം കൊ­ണ്ടു് ഹോ­ട്ട­ലി­നു സ്വ­ന്ത­മാ­യ നി­ല­നിൽ­പ്പു­ണ്ടാ­കും.

നേരം പോയി. ചൂർ­ണി­യു­ടെ കടവിൽ ആളുകൾ വ­ന്നു­പൊ­യ്ക്കൊ­ണ്ടി­രി­ക്കു­ന്നു. ടൗണിൽ കൊ­ള്ളൽ കൊ­ടു­ക്ക­ലി­ന്നു വ­രു­ന്ന­വർ ഈ നേ­ര­ത്താ­ണു മ­ട­ങ്ങി­പ്പോ­കു­ന്ന­തു്.

കു­സു­മ­ത്തി­നെ ഒന്നു ക­ണ്ടി­ട്ടു­വേ­ണം ഹോ­ട്ട­ലി­ലേ­ക്കു തി­രി­ക്കാൻ, മ­ര­ച്ചോ­ട്ടി­ലി­രു­ന്നു ആ­കാ­ശ­കു­സു­മം സ്വ­പ്നം ക­ണ്ടാൽ കാ­ര്യം പ­ന്തി­യാ­വി­ല്ല. ഒരു സമയം രതൻ ഠാ­ക്കുർ ഈ നേ­ര­വും വ­ന്നി­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഒ­റ്റ­ക്കു­ത­ന്നെ വേ­ണ്ടി­വ­രും ഇ­പ്പോ­ഴും.

എ­ന്നാൽ, സ­ത്യ­മാ­യും ഇതു് ആ­കാ­ശ­കു­സു­മ­മാ­യി­ത്ത­ന്നെ­യി­രി­ക്കു­മോ? ത­നി­ക്കു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങാൻ പ­റ്റി­ല്ലെ­ന്നോ? ടേം­പി­യെ ആ ചെ­റു­പ്പ­ക്കാ­ര­നു്… പോ­ട്ടെ, അർ­ത്ഥ­മി­ല്ലാ­ത്ത­തി­നെ­പ്പ­റ്റി എന്തു ചി­ന്തി­ച്ചി­ട്ടു കാ­ര്യം. നേരം വൈ­കി­ത്തു­ട­ങ്ങി.

പത്മ വൈ­കു­ന്നേ­രം ഹാ­ജാ­രി­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­പ്പോ­ഴേ ഠാ­ക്കുർ. മീൻ ക­ഷ­ണ­മെ­വി­ടെ­പ്പോ­യെ­ന്നാ­ണു ഞാൻ നോ­ക്ക­ണ­തു്. യ­ജ­മാ­ന­നു് പ­നി­യാ­ണു് ഇ­ന്നു്. അ­ദ്ദേ­ഹം പ­തി­നൊ­ന്നി­നു­മു­മ്പു വീ­ട്ടിൽ പോയി. അത്ര വലിയ ഒരു കഷണം അ­തി­ന്റെ ഒരു പൊ­ടി­പോ­ലും ഇ­വി­ടെ­യെ­ങ്ങും കാ­ണു­ന്നി­ല്ല­ല്ലോ. ഹാ­ജാ­രി മീൻ കഷണം ആരും കാ­ണാ­തെ കു­സു­മ­ത്തി­നു കൊ­ടു­ത്തി­ട്ടു വ­ന്ന­താ­യി­രു­ന്നു. വലിയ മീൻ കഷണം സാ­ധാ­ര­ണ ഉ­ട­മ­സ്ഥ­ന്റെ വീ­ട്ടി­ലെ­ത്തു­ക­യാ­ണു പ­തി­വു്. ഇ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു് അസുഖം. അ­ധി­ക­നേ­രം അ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. അതു സ്വ­ന്തം കു­ടി­ലി­ലേ­ക്കു ക­ട­ത്തി­ക്ക­ള­യാ­മെ­ന്നാ­യി­രു­ന്നു ദാസി പ­ത്മ­യു­ടെ പ്ലാൻ. ഹാ­ജാ­രി ആ കഷണം ഒ­രി­ക്ക­ലും ഭ­ക്ഷി­ക്കാ­റി­ല്ല. രതൻ ഠാ­ക്കു­റാ­ണെ­ങ്കിൽ മൂ­പ്പർ വി­ഴു­ങ്ങി­ക്ക­ള­യും; നോ­ക്ക­ണ്ട. അ­ല്ലാ­ത്ത ദിവസം പത്മ ത­ന്നെ­യാ­ണു് അ­തി­ന്റെ അ­വ­കാ­ശി എ­ന്നാ­ണു് നാ­ട്യം. ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് അതിൽ അ­വ­കാ­ശ­മി­ല്ലെ­ന്നോ? അ­തി­നാൽ, അയാൾ പ­ണി­ക­ഴി­ഞ്ഞു വൈ­കി­യി­ട്ടു ചൂർ­ണ്ണി­ക്ക­ര­യിൽ ന­ട­ക്കാൻ പോയ സമയം അ­തെ­ടു­ത്തു കു­സു­മ­ത്തി­നു കൊ­ടു­ത്തി­ട്ടു വന്നു.

പ­ത്മ­യു­ടെ ചോ­ദ്യ­ത്തി­നു­ത്ത­ര­മാ­യി ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്താ­ണു പ­ത്മേ­ട­ത്തി—ഇ­ത്ര­നേ­രം ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടു് പെ­ട്ടെ­ന്നു് മീ­നി­ന്റെ ഓർ­മ്മ­വ­രാ­നെ­ന്താ­ണു്?”

“ഇത്ര വൈ­കി­യി­ട്ടാ­യാ­ലെ­ന്തു്? കുറെ വേ­ഗ­മാ­യാ­ലെ­ന്തു് സാ­ധ­ന­മെ­വി­ടെ? അ­താ­ണു് ചോ­ദി­ച്ച­തു്?”

“എ­നി­ക്കും ഒ­രു­ദി­വ­സം രു­ചി­നോ­ക്ക­ണ്ടേ? നി­ങ്ങ­ളെ­ല്ലാ­വ­രും നോ­ക്കു­ന്നി­ല്ലേ? ഇന്നു ഞാൻ തി­ന്നു.”

“എന്തേ? മീ­നി­ന്റെ മു­ള്ളാ വാ­ലോ­പോ­ലും കാ­ണാ­നി­ല്ല­ല്ലോ. എ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നു തി­ന്നു?”

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ വി­വർ­ണ്ണ­ഭാ­വം പ­ത്മ­യിൽ നി­ന്നു മ­റ­ച്ചു­വെ­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. അവൾ ക­ഠി­ന­സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ തി­ന്നി­ട്ടി­ല്ല. തി­ന്നെ­ങ്കിൽ ഒ­ന്നും പ­റ­യു­ക­യി­ല്ലാ­യി­രു­ന്നു. നി­ങ്ങൾ അതു സൂ­ത്ര­ത്തിൽ വി­റ്റു കാ­ശാ­ക്കി സ­ത്യ­മ­ല്ലേ ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞ­തു്? വ­ഞ്ച­കൻ, ത­ട്ടി­പ്പു­കാ­രൻ, കള്ളൻ. ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ മുതൽ ഒ­ളി­ച്ചു ക­ട­ത്തി വിൽ­ക്കാൻ ന­ട­ക്കു­ക­യാ­ണു്. ശരി, ഈ ക­ള­വി­ന്റെ രു­ചി­യൂ­ട്ടി­യേ­ക്കാം. വ­ര­ട്ടെ ഇ­ങ്ങോ­ട്ടു യ­ജ­മാ­നൻ.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇല്ല, പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി! ആർ­ക്കാ­ണു ഞാൻ വിൽ­ക്കു­ക. പാകം ചെയ്ത മീൻ കഷണം ആരു വാ­ങ്ങും? ഞാ­നാ­ണു തി­ന്ന­തു്.”

“പി­ന്നെ­യും നുണ! ഞാൻ ഇ­ത്ര­കാ­ല­മാ­യി­ട്ടു ഹോ­ട്ട­ലിൽ പ­ണി­യെ­ടു­ത്തു ക­യ്യു­ത­ഴ­മ്പി­ച്ചു. മീ­നി­ന്റെ മു­ള്ളും കൊ­മ്പും ഒ­ന്നും എ­നി­ക്ക­റി­യി­ല്ല, അല്ലേ? ഇത്ര വലിയ ഒരു കഷണം നാ­ല­ണ­യിൽ കു­റ­ച്ചു വി­റ്റി­ട്ടു­ണ്ടാ­വി­ല്ല. കെ­ട്ടി വെ­ക്കു് ആ പണം പെ­ട്ടി­പ്പു­റ­ത്തു്. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ വൈ­കു­ന്നേ­രം യ­ജ­മാ­ന­ന്റെ മു­മ്പിൽ വെ­ച്ചു് ഞാൻ നി­ങ്ങൾ­ക്കു വ­രു­ത്തി­വെ­ക്കാൻ പോണ ഗ­തി­കേ­ടു് ഞാ­നി­പ്പോ­ഴൊ­ന്നും പ­റ­യു­ന്നി­ല്ല.”

“ശരി, എ­ടു­ത്തോ­ളു നാ­ല­ണ­യു­ടെ കാശ്. ഒരു കഷണം തി­ന്നു­പോ­യ­തി­ന്നു് വില വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ അതും തരാം.”

പത്മ ഒന്നു ശാ­ന്ത­യാ­യി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്നാൽ ര­ക്ഷ­പ്പെ­ട്ടു എ­ന്നാ­യി­രി­ക്കും വി­ചാ­രം.”

“അതല്ല, പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി”

“എ­ന്നാൽ അ­തെ­ന്തു­ചെ­യ്തു, പറയു.”

“നി­ങ്ങൾ­ക്കു പൈസ കി­ട്ടു­ക­യ­ല്ലേ വേ­ണ്ടു? അ­തൊ­ക്കെ­യ­ന്വേ­ഷി­ച്ചി­ട്ടെ­ന്താ­വ­ശ്യം?”

“ആ­വ­ശ്യ­മു­ണ്ടു്, അ­തു­കൊ­ണ്ടു­ത­ന്നെ. എവിടെ പോയി മീൻ? പറയൂ, ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ യ­ജ­മാ­ന­ന്റെ മു­മ്പിൽ നിർ­ത്തി നി­ങ്ങ­ളെ ഞാൻ മു­ഖ­ത്തു ക­രി­തേ­ച്ചു വിടും. ഇ­നി­യെ­ങ്കി­ലും പ­റ­ഞ്ഞോ­ളൂ!”

“ഞാൻ തി­ന്നു.”

“പി­ന്നെ­യും? എ­ന്നോ­ടു നി­ങ്ങ­ളു­ടെ സൂ­ത്രം ഫ­ലി­ക്കു­മെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടോ, ഠാ­ക്കൂർ എ­നി­ക്കി­പ്പോൾ മ­ന­സ്സി­ലാ­യി മീ­നെ­വി­ടെ­പ്പോ­യെ­ന്നു്. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ അവൾ ഇല്ലേ…”

പത്മ എ­ന്താ­ണു പറയാൻ ഭാ­വി­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. അയാൾ പ­ത്മ­യു­ടെ നാ­വി­നൊ­രു വി­രാ­മ­മി­ടാൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ക­ല്ലും ചോറും തി­ന്നു ക­ഴി­ഞ്ഞു­കൂ­ടു­ന്ന ഒരു മ­ഹാ­ദ­രി­ദ്ര­നാ­ണീ­യു­ള്ള­വൻ. എ­ന്തി­നാ­ണു് ഈ നി­സ്സാ­ര­വ­സ്തു­വി­ന്റെ പേരിൽ ഈ വിധം ദു­ഷി­ക്കു­ന്ന­തു്?”

ഈ വാ­ക്കു­കൾ പ­ത്മ­യു­ടെ ചൂടു കു­റ­ക്കു­ന്ന­തി­നു പകരം ഉ­ഗ്ര­മാ­ക്കു­ക­യ­ത്രേ ചെ­യ്ത­തു്. അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ­ത­ന്നെ തി­ന്നു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ ഞാ­നൊ­ന്നും പ­റ­യു­ക­യി­ല്ലാ­യി­രു­ന്നു, ഠാ­ക്കൂർ എ­ന്നാൽ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ മുതൽ ക­ണ്ട­വ­നെ തീ­റ്റു­ന്ന­തു് എ­നി­ക്കു സ­ഹി­ക്കി­ല്ല. ഞാൻ ഇ­തി­നൊ­രു പ്ര­തി­വി­ധി ക­ണ്ടി­ല്ലെ­ങ്കിൽ എന്റെ പേർ പ­ട്ടി­ക്കി­ട്ടോ­ളൂ. പ­റ­ഞ്ഞു­വെ­ച്ചേ­ക്കാം, നേരെ ചൊ­വ്വേ.”

ഹാ­ജാ­രി ഭ­യം­കൊ­ണ്ടും ഉ­ദ്വേ­ഗം­കൊ­ണ്ടും അ­ന­ക്ക­മ­റ്റു­പോ­യി ത­ന്നെ­യോർ­ത്തി­ട്ട­ല്ല, കു­സു­മ­ത്തെ­യോർ­ത്തു്. ദാസി പ­ത്മ­ക്കു് അ­സാ­ധ്യ­മാ­യി ഒ­ന്നും ത­ന്നെ­യി­ല്ല. അവൾ എ­ന്തൊ­ക്കെ ചെ­യ്യു­മോ? കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ ശ്വ­ശ്രു­വി­ന്റെ ചെ­വി­യിൽ ഒ­രു­പ­ക്ഷേ, വേ­ണ്ടാ­ത്ത പലതും ഓ­തി­ക്കൊ­ടു­ത്തേ­ക്കും. അ­തി­ലു­മു­പ­രി ആ വാർ­ത്ത­കൾ അ­വ­ളു­ടെ അ­ച്ഛ­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ, അ­താ­യ­തു് സ്വ­ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ ചെ­ന്നെ­ത്തി­യാൽ രണ്ടു പേർ­ക്കും നാ­ട്ടിൽ ത­ല­പൊ­ക്കി ന­ട­ക്കാൻ വ­യ്യാ­താ­വും. എ­ന്നാൽ കു­സു­മ­മോ, നി­ര­പ­രാ­ധി­നി.

പത്മ ഇ­റ­ങ്ങി­പ്പോ­യി.

ഹാ­ജാ­രി വ­ള­രെ­യേ­റെ­യാ­ലോ­ചി­ച്ച­ശേ­ഷം രതൻ ഠാ­ക്കു­റി­നെ ശരണം പ്രാ­പി­ച്ചു. അ­യാ­ളു­ടെ സ്വ­ന്ത­ക്കാ­ര­നെ പൈസ കൂ­ടാ­തെ ഭ­ക്ഷ­ണം കൊ­ടു­ത്ത സ­ഹാ­യി­ച്ച ഗൂ­ഢാ­ലോ­ച­ന­യിൽ ഹാ­ജാ­രി­യും ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു­വ­ല്ലോ. അതാണു രതൻ ഠാ­ക്കു­റി­നു നേരെ തി­രി­ഞ്ഞ­തു്. രതൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒ­ട്ടും വി­ചാ­ര­പ്പെ­ടേ­ണ്ട, ഹാ­ജാ­രി­യേ­ട്ടാ. പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി­യെ ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞു ശ­രി­യാ­ക്കാം. മീൻ പു­റ­ത്തേ­ക്കു കൊ­ണ്ടു­പോ­കും മു­മ്പു് എ­ന്നോ­ടു് ഒന്നു പ­റ­യാ­മാ­യി­രു­ന്ന­ല്ലോ നി­ങ്ങൾ­ക്കു്? നി­ങ്ങ­ളോ­ടു് എത്ര പറയാം?”

കു­റെ­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞു. സ­ന്ധ്യ­യാ­യ­തോ­ടെ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി എത്തി. ഭൃ­ത്യൻ ഹു­ക്ക­യി­ലെ വെ­ള്ളം ക­ള­ഞ്ഞു പു­ക­യി­ല നി­റ­ച്ചു­വെ­ച്ചു. ഹുക്ക ക­യ്യി­ലെ­ടു­ത്തു ബേചു ച­ക്ക­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “ആദ്യം തന്നെ ഗം­ഗാ­ജ­ലം ത­ളി­ക്കു് ഇ­വി­ടെ­യൊ­ക്കെ. എ­ന്നി­ട്ട് പ­ത്മ­യോ­ടു് അ­ങ്ങാ­ടി­സ്സാ­മാ­ന­ങ്ങ­ളു­ടെ ലി­സ്റ്റ് കൊ­ണ്ടു­വ­രാൻ പറയ്.”

ക­രി­ക്ക­ച്ച­വ­ട­ക്കാ­രൻ മ­ഹാ­വീ­ര­പ്ര­സാ­ദ് ബാ­ക്കി കി­ട്ടു­മെ­ന്നു പ്ര­ത്യാ­ശി­ച്ചു് കാ­ത്തി­രി­ക്ക­യാ­യി­രു­ന്നു. അ­യാ­ളോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­തെ­ന്താ­ണി­തു്. ഈ നി­റ­ഞ്ഞ സ­ന്ധ്യ­ക്കു പി­ന്നെ­യും? രാ­വി­ലെ പ­ന്ത്ര­ണ്ട­ര­യ­ണ ത­ന്ന­ത­ല്ലേ? പി­ന്നെ ഇനി ഇ­പ്പോ­ഴും തരാൻ ക­ഴി­യു­മോ? നാളെ വരൂ. നി­ങ്ങൾ­ക്കെ­ന്താ വേ­ണ്ട­തു്?

ച­ട­ച്ചു് ഒരു രോ­ഗി­യെ­പ്പോ­ലി­രി­ക്കു­ന്ന മ­നു­ഷ്യൻ കൈ­കൂ­പ്പി ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു, അന്നു കു­മ്പ­ള­ങ്ങ ത­ന്നി­രു­ന്ന­ല്ലോ, അ­തി­ന്റെ പൈസാ.”

“കു­മ്പ­ള­ങ്ങ? ആരു വാ­ങ്ങി നി­ന്റെ കു­മ്പ­ളം?”

“അതോ ബാബു, ബാ­ബു­വി­ന്റെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ത­ന്നി­ട്ടു­പോ­യി, ആറണ കി­ട്ട­ണ­മെ­ന്നു ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞു. ഇല്ല രണ്ടണ എന്നു വാ­ങ്ങി­യ ആൾ. ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞു—ഭേ­ദ­പ്പെ­ട്ട ഒരാൾ പ­റ­ഞ്ഞ­ത­ല്ലേ, ശരി, മ­ട­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കു­ന്നി­ല്ല. രണ്ടു തരൂ. അ­പ്പോൾ അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: ‘ഇ­ന്നി­ല്ല, ബു­ധ­നാ­ഴ്ച വരു.’ അ­താ­ണി­ന്നു വ­ന്ന­തു്.”

“ആരു വാ­ങ്ങി ആ­റ­ണ­ക്കു് നി­ന്റെ കു­മ്പ­ള­ങ്ങാ? വാ­ങ്ങി­യാൽ അ­ങ്ങാ­ടി സാ­മാ­ന­ങ്ങ­ളു­ടെ ലി­സ്റ്റിൽ കാ­ണേ­ണ്ട­ത­ല്ലേ? ഇ­തൊ­ര­ത്ഭു­ത­മാ­ണ­ല്ലോ ഇഷ്ടാ. ഞാൻ സാ­മാ­ന­ങ്ങൾ വായ്പ വാ­ങ്ങാ­റി­ല്ല വില റൊ­ക്കം. പി­ന്നെ­യാ­രു­വാ­ങ്ങി, നി­ന്നോ­ടു് നിൽ­ക്കു, നോ­ക്ക­ട്ടെ…”

മതി, രതൻ, ഹാ­ജാ­രി മുതൽ പേരെ വി­ളി­ച്ചു ചോ­ദി­ച്ചു. അവർ കു­മ്പ­ള­ങ്ങ വാ­ങ്ങു­ന്ന­തു­പോ­യി­ട്ടു ക­ഴി­ഞ്ഞ നാ­ല­ഞ്ചു­ദി­വ­സം കു­മ്പ­ള­ങ്ങ­ക്ക­റി­ത­ന്നെ വെ­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല എന്നു പ­റ­ഞ്ഞു. കു­മ്പ­ള­ങ്ങ ക­ണ്ണു­കൊ­ണ്ടു ക­ണ്ടി­ട്ടു­ത­ന്നെ­യി­ല്ല. ഇതു പ­റ­ഞ്ഞു­കൊ­ണ്ടി­രി­ക്കെ പത്മ അ­ങ്ങാ­ടി­സ്സാ­മാ­ന­ങ്ങ­ളു­ടെ ലി­സ്റ്റും കൊ­ണ്ടു വന്നു കയറി. കു­മ്പ­ള­ങ്ങ­ക്കാ­രൻ വി­ളി­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞു: “അതാ! ഈ­യ­മ്മ­യാ­ണു് വാ­ങ്ങി­യ­തു്, അ­ന്ന­ത്തെ കു­മ്പ­ള­ങ്ങാ, അ­ടു­ക്ക­ള­ക്കാ­രി­യ­മ്മേ! ബു­ധ­നാ­ഴ്ച വരാൻ പ­റ­ഞ്ഞി­രു­ന്നി­ല്ലേ? അ­തു­കൊ­ണ്ടു വ­ന്ന­താ­ണു്. ബാബു ചോ­ദി­ക്ക­യാ­യി­രു­ന്നു ആ­രാ­ണു് വാ­ങ്ങി­യ­തെ­ന്നു്”

ദാസി പത്മ പെ­ട്ടെ­ന്നൊ­ന്നു പ­ക­ച്ചു­പോ­യി. അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഉ­വ്വു്, കു­മ്പ­ള­ങ്ങ വാ­ങ്ങി. എ­ന്നാ­ലെ­ന്താ? നാ­ല­ണ­യും കൊ­ണ്ടു് ആരും ഓടി പൊ­യ്ക്ക­ള­യു­ക­യി­ല്ല. അ­ങ്ങോ­ട്ടു­കൊ­ടു­ത്തേ­ക്കു ബാബു, അവൻ പൈസ തീർ­ത്തു്. ഞാൻ ആ പൈസ പി­ന്നീ­ടു്…”

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി പി­ന്നെ ര­ണ്ടാ­മ­തൊ­രു വാ­ക്കു പറയാൻ നിൽ­ക്കാ­തെ കു­മ്പ­ള­ക്കാ­ര­നു പൈസ എ­ടു­ത്തു കൊ­ടു­ത്തു. അവൻ അതു വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­യി.

രതൻ ഠാ­ക്കുർ മ­റ­വി­ലേ­ക്കു പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­പോ­യി ഹാ­ജാ­രി­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ക­യ്യോ­ടെ പി­ടി­കൂ­ടി, പ­ത്മ­യെ എ­ന്നാൽ യ­ജ­മാ­ന­ന്റെ ഒ­ര­ലി­വു കണ്ടോ അ­വ­ളോ­ടു്, ഹാ­ജാ­രി­യേ­ട്ടാ!”

“അതു കാ­ണാ­നെ­ന്തു­ള്ളു. എ­ന്നും ക­ണ്ടു­വ­രു­ന്ന­ത­ല്ലേ? ന­മ്മ­ളാ­രെ­ങ്കി­ലു­മാ­യി­രു­ന്നു കു­മ്പ­ള­ങ്ങ വാ­ങ്ങി­യ­തെ­ങ്കിൽ പത്മ ഇ­ന്നും എ­ന്തൊ­ക്കെ പ്ര­പ­ഞ്ചം ന­ട­ത്തു­മാ­യി­രു­ന്നു. യ­ജ­മാ­നൻ അ­തൊ­ക്കെ ‘എസ്സ്’ മൂ­ളി­ക്കൊ­ടു­ക്ക­യും ചെ­യ്തേ­നെ. ഈ ചെ­യ്ത­തു ഞാനും നി­ങ്ങ­ളു­മ­ല്ലാ­തെ പോയി. പ­ത്മ­യാ­ണു് ഈ ഹോ­ട്ട­ലിൽ എ­ല്ലാം. നി­ങ്ങൾ മീൻ ക­ഷ­ണ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യം ഒ­രി­ക്കൽ അ­വ­ളോ­ടു ഒന്നു പറയൂ. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ അവൾ ഇ­പ്പോൾ കൊ­ളു­ത്തി­ക്കൊ­ടു­ക്കും യ­ജ­മാ­ന­നു്.”

രതൻ പ­ത്മ­യെ വേറെ വി­ളി­ച്ചു പ­റ­ഞ്ഞു: “അല്ല, പ­ത്മേ­ട­ത്തീ, ദ­രി­ദ്ര ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ നി­ങ്ങ­ടെ ചോ­റു­തി­ന്നു പു­ല­രു­ന്നു. എ­ന്തി­നാ­യി­ട്ടാ­ണു് അയാളെ ഇ­ങ്ങി­നെ പാ­ടു­പെ­ടീ­ക്കു­ന്ന­തു്? ഒ­രു­ക­ഷ­ണം മീൻ തി­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടാ­വാം ഇത്ര നാ­ളാ­യി­ല്ലേ ഇവിടെ കൊ­ള്ളി­യു­ന്തു­ന്നു. ഇ­ങ്ങ­നെ­യൊ­ക്കെ അ­പ­മാ­നി­ക്കാ­തി­രി­ക്കു. എ­ല്ലാ­വ­രും എ­ടു­ക്കാ­റു­ണ്ടു്. ഞാ­നി­ല്ലേ, നി­ങ്ങ­ളി­ല്ലേ? ആരാണു കി­ട്ടി­യാൽ വിടുക? അ­തി­നും ആ പാ­വ­ത്തി­നെ എ­ന്തി­നാ­പ­ത്തിൽ ചാ­ടി­ക്കു­ന്നു?”

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­യാ­ള­ല്ല തി­ന്ന­തു്. അതും ഇ­വി­ട­ന്നു അയാൾ പു­റ­ത്തേ­ക്കു കൊ­ണ്ടു­പോ­യി അ­യാ­ളു­ടെ ഇ­ഷ്ട­ക്കാ­രി കു­സു­മ­ത്തി­നു സ­മ്മാ­നി­ച്ചു. ഞാൻ കൊ­ച്ചു­കു­ട്ടി­യാ­ണെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ച്ചോ? അ­റി­ഞ്ഞു­കൂ­ട, അല്ലേ? ഒ­ന്നും അ­റി­ഞ്ഞു­കൂ­ടാ അല്ലേ. കാ­ശി­നു­കൊ­ള്ള­രു­താ­ത്ത തെ­മ്മാ­ടി…”

രതൻ ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­യാൾ­ക്കു തോ­ന്നി­യ­പോ­ലെ ചെ­യ്യ­ട്ടെ, പ­ത്മേ­ട­ത്തി. എ­നി­ക്കെ­ന്തു് നി­ങ്ങൾ­ക്കെ­ന്തു് ? അയാൾ മീൻ സ്വയം തി­ന്ന­ട്ടെ, ക­ണ്ട­വർ­ക്കു കൊ­ടു­ക്ക­ട്ടെ, ന­മു­ക്ക­ത­റി­ഞ്ഞി­ട്ടെ­ന്തു­കാ­ര്യം? നി­ങ്ങൾ ഇനി അയാളെ ഒ­ന്നും പ­റ­യാ­തി­രി­ക്കു.”

പത്മ കു­മ്പ­ള­ങ്ങ­യു­ടെ ഇ­ട­പാ­ടിൽ അല്പം പ­രു­ങ്ങ­ലി­ലാ­യി­പ്പോ­യി­ട്ടു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ അവൾ രതൻ പ­റ­ഞ്ഞ­തു് അത്ര വേഗം അ­നു­സ­രി­ക്ക­യി­ല്ലാ­യി­രു­ന്നു. അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്നാൽ അയാളെ വി­ല­ക്കു, നി­ങ്ങൾ മേലിൽ ഇ­ങ്ങി­നെ ചെ­യ്താൽ ഞാൻ വെ­റു­തെ വി­ടി­ല്ല. ആരു പ­റ­ഞ്ഞാ­ലും കേൾ­ക്കി­ല്ല, പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കാം.”

അന്നു രാ­ത്രി ഹോ­ട്ടൽ പ­ണി­യെ­ല്ലാം ക­ഴി­ച്ചു് ഹാ­ജാ­രി ചൂർ­ണ്ണി­ക്ക­ര­യിൽ ന­ട­ക്കാൻ പോയി, ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം നി­ലാ­വു­ള്ള രാ­ത്രി… സമയം ഏ­താ­ണ്ടു പ­ന്ത്ര­ണ്ട­ര­മ­ണി.

ഇന്നു വീ­ണ്ടും എ­ന്തൊ­ര­ത്യാ­പ­ത്താ­ണു വ­ന്ന­തെ­ന്നു നോ­ക്കു. ത­ന്നെ­പ്പ­റ്റി­യ­ല്ല ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ചിന്ത—ചി­ന്ത­യ­ത്ര­യും കു­സു­മ­ത്തെ ഓർ­ത്തി­ട്ടാ­ണു്. കു­സു­മം കു­ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ പി­റ­ന്ന പെ­ണ്ണു്. അവിടെ ചീ­ത്ത­പ്പേ­രു­ണ്ടാ­യാൽ രണ്ടു കൂ­ട്ടർ­ക്കും നാ­ട്ടിൽ നി­വർ­ന്നു ന­ട­ക്കാ­ന­രു­താ­താ­കും. തന്റെ ഈ പ്രാ­യ­ത്തിൽ ഇ­ത്ത­രം ഒരു ചീ­ത്ത­പ്പേ­രു­ണ്ടാ­യാൽ ആളുകൾ എ­ന്തു­പ­റ­യും?

കു­സു­മ­ത്തെ അയാൾ പു­ത്രി നിർ­വി­ശേ­ഷ­മാ­ണു കാ­ണു­ന്ന­തു്, ദൈ­വ­ത്തി­ന­റി­യാം. ആ വക വേ­ണ്ടാ­ത്ത വി­ചാ­ര­ങ്ങൾ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ ഈ റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ തന്നെ കി­ട്ടു­മാ­യി­രു­ന്ന­ല്ലോ എ­ത്ര­യെ­ങ്കി­ലും പെ­ണ്ണു­ങ്ങ­ളെ. ഈ രാ­ധാ­വ­ല്ല­ഭ ക്ഷേ­ത്ര­ത്തി­ലെ മ­ണ്ണു­തൊ­ട്ടു സത്യം ചെ­യ്തു പ­റ­യാ­മ­ല്ലോ ഈ വക വി­ചാ­ര­ങ്ങ­ളൊ­ന്നും തന്റെ മ­ന­സ്സി­നെ സ്പർ­ശി­ച്ചി­ട്ടു­പോ­ലു­മി­ല്ല. വി­ശേ­ഷി­ച്ചും കു­സു­മം ഛീ… ഛീ… ടേം­പി­യിൽ­നി­ന്നു വേ­റി­ട്ടു ക­ണ്ടി­ട്ടു­ത­ന്നെ­യി­ല്ലാ­ത്ത കു­സു­മ­ത്തെ­പ്പ­റ്റി പത്മ, രതൻ ഠാ­ക്കു­റി­നോ­ടു് എ­ന്തെ­ല്ലാം അ­ശ്രീ­കാ­ര­ങ്ങൾ പ­റ­ഞ്ഞു. കേ­ട്ടി­ട്ടു ചെവി പൊ­ത്തി­പ്പോ­യി.

രാ­ത്രി ഏ­താ­ണ്ടു് ഒ­ന്ന­ര­മ­ണി. നഗരം നി­ദ്ര­യി­ലാ­ണ്ടു. കു­ണ്ഡു­മാ­രു­ടെ ചൂർ­ണ്ണി­ക്ക­ര­യി­ലു­ള്ള മ­ര­ഡി­പ്പോ­വി­ലി­രു­ന്നു് ഹി­ന്ദു­സ്ഥാ­നി കൂ­ലി­ക്കാർ ഡോലക് കൊ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു് വി­ക­ട­സ്വ­ര­ത്തിൽ തു­ട­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്നു, ചീൽ­ക്കാ­രം. ഇതു് അ­വ­രു­ടെ സം­ഗീ­ത­മാ­ണ­ത്രെ. നോർ­ത്ത് ബംഗാൾ എ­ക്സ്പ്ര­സ് സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ വന്ന സ­മ­യ­മാ­ണു് അയാൾ ഹോ­ട്ട­ലിൽ­നി­ന്നു പു­റ­ത്തി­റ­ങ്ങി­യ­തു്. ഈ സമയം സ്റ്റേ­ഷൻ വരെ നി­സ്ത­ബ്ധം. കാരണം ഇനി ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തു് വ­ണ്ടി­യൊ­ന്നും വ­രാ­നി­ല്ല. മണി നാ­ല­ടി­ച്ചാൽ വീ­ണ്ടും തു­ട­ങ്ങു­ക­യാ­യി വ­ണ്ടി­ക­ളു­ടെ പോ­ക്കു­വ­ര­വു്.

ഹോ­ട്ടൽ വാതിൽ അ­ട­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. മതിയെ മു­ട്ടി­വി­ളി­ച്ചു ഉ­ണർ­ത്താൻ മ­ന­സ്സു­വ­ന്നി­ല്ല. നല്ല ഉഷ്ണം. സ്റ്റേ­ഷൻ പ്ലാ­റ്റ്ഫോ­മിൽ ബാ­ക്കി സമയം ക­ഴി­ച്ചു കൂ­ട്ടാം. ഇ­ന്നു് ഉ­റ­ക്കം തീരെ വ­രു­ന്നി­ല്ല. പു­ലർ­ച്ച­ക്കെ­ഴു­ന്നേ­റ്റു് ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ മു­മ്പിൽ ചെ­ന്ന­പ്പോ­ഴും വാതിൽ അ­ട­ച്ചു­ത­ന്നെ­യാ­ണു് ഇ­രു­ന്നി­രു­ന്ന­തു്. ഇ­ത­ത്ഭു­ത­മാ­യി തോ­ന്നി. വേ­ല­ക്കാ­രൻ മതി ഇ­തി­ലു­മെ­ത്ര­യോ മു­മ്പു വാതിൽ തു­റ­ക്കാ­റു­ണ്ടു്. വി­ളി­ച്ചി­ട്ടു­മി­ല്ല ഒ­ച്ച­യു­മ­ന­ക്ക­വും. ഹാ­ജാ­രി ഇ­രി­പ്പു­മു­റി­യു­ടെ ജ­നാ­ല­യി­ലൂ­ടെ അ­ക­ത്തേ­ക്കു നോ­ക്കി എ­ന്താ­ണു പാ­ത്ര­പ്പു­ര­യിൽ ഇത്ര വെ­ളി­ച്ചം മ­റു­വ­ശ­ത്തു­കൂ­ടെ ചെ­ന്നു നോ­ക്കി പാ­ത്ര­പ്പു­ര മ­ല­ക്കെ തു­റ­ന്നു­കി­ട­ക്കു­ന്നു­ണ്ടു്. അ­ക­ത്തു് ‘ഈച്ച പൂച്ച’ പോ­ലു­മി­ല്ല. വേ­ല­ക്കാ­രൻ മ­തി­യു­ടെ യാ­തൊ­ര­ന­ക്ക­വു­മി­ല്ല. ഇ­ങ്ങി­നെ പ­തി­വി­ല്ല­ല്ലോ. ആ സമയം യ­ദു­ബാ­ഡ­യു­ടെ ഹോ­ട്ടൽ വേ­ല­ക്കാ­രൻ നി­മാ­യി ഇ­ട­യ­ത്തെ­രു­വിൽ­നി­ന്നും ചാ­യ­ക്കു­ള്ള പാൽ വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. യദു ബാ­ഡ­യ്യ­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഒരു ടീ സ്റ്റാ­ളു­ണ്ടു് പു­ല­രും മു­മ്പു ചാ­യ­ക്ക­ച്ച­വ­ടം തു­ട­ങ്ങും. ഹാ­ജാ­രി നി­മാ­യി­യെ വി­ളി­ച്ചു ര­ണ്ടു­പേ­രും ചേർ­ന്നു മു­റി­യി­ലേ­ക്കു് എ­ത്തി­നോ­ക്കി മ­തി­യു­ണ്ടു് അ­ടു­ക്ക­ള­യിൽ ചു­രു­ണ്ടു­കൂ­ടി­ക്കി­ട­ന്നു കും­ഭ­കർ­ണ്ണ­സേ­വ ന­ട­ത്തു­ന്നു. ര­ണ്ടു­പേ­രു­ടേ­യും വി­ളി­കേ­ട്ടു് മതി പി­ട­ച്ചെ­ഴു­ന്നേ­റ്റു.

ഹാ­ജാ­രി ചോ­ദി­ച്ചു: “മതീ, വാ­തി­ലെ­ന്താ­ണു തു­റ­ന്നു­കി­ട­ക്കു­ന്ന­തു്?”

മതി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­തൊ­ന്നും ഞാ­ന­റി­യി­ല്ല. നി­ങ്ങൾ­രാ­ത്രി എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു? ആ­രു­തു­റ­ന്നു വാതിൽ?”

മൂ­ന്നു­പേ­രും മു­റി­യിൽ ക­ട­ന്നു നാ­ലു­പാ­ടും നോ­ക്കി. മതി പെ­ട്ടെ­ന്നു് പ­റ­ഞ്ഞു­പോ­യി. ഹാ­ജാ­രി­യേ­ട്ടാ എ­ല്ലാം തു­ല­ഞ്ഞു. കി­ണ്ണ­ങ്ങ­ളും പാ­ത്ര­ങ്ങ­ളും ഒ­ന്നും­ത­ന്നെ­യി­ല്ല. എ­ല്ലാം എ­വി­ടെ­പ്പോ­യി?

“എ­ന്തു്?”

“മൂ­ന്നു­പേ­രും ഓരോ ദി­ക്കി­ലും അ­രി­ച്ചു­നോ­ക്കി ഒ­രി­ട­ത്തു­മി­ല്ല പാ­ത്ര­ങ്ങൾ. നി­മാ­യി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാൻ ചാ­യ­ക്കു­ള്ള പാൽ കൊ­ടു­ത്തി­ട്ടു­വ­ര­ട്ടെ ഹാ­ജാ­രി­യേ­ട്ടാ. ആർ­ക്കാ­ണു് പാ­ത്ര­ങ്ങ­ളെ­ല്ലാം ‘ച­ക്ഷുർ­ദാ­നം’ ചെ­യ്ത­തു്? വേഗം നി­ങ്ങ­ളു­ടെ യ­ജ­മാ­ന­നെ വി­ളി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വ­രൂ.”

ഇ­തി­നി­ട­ക്കു് രതൻ ഠാ­ക്കു­റും എത്തി. അയാൾ പോയി ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി­യെ വി­ളി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു. പ­ത്മ­യും എത്തി. വാർ­ത്ത­കേ­ട്ടു് അ­ടു­ത്ത ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ യ­ദു­ബാ­ഡ­യ്യ­യെ­ത്തി. പി­ന്നെ ന­ഗ­ര­ത്തി­ലെ പലരും എത്തി. സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ ആൾ ചെ­ന്നു പ­റ­യേ­ണ്ട താമസം, എ. എസ്സ്. ഐ. നേപാൾ ബാ­ബു­വും രണ്ടു കാൺ­സ്റ്റ­ബിൾ­മാ­രും അ­ന്വേ­ഷ­ണ­ത്തി­നു വന്നു. ഒ­ച്ച­പ്പാ­ടാ­യി. ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി ത­ല­യ്ക്കു കൈ­കൊ­ടു­ത്തു് അ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ ഇ­രു­ന്നു­പോ­യി. ഏ­താ­ണ്ടു് അ­റു­പ­തു് എ­ഴു­പ­തു രൂ­പ­യു­ടെ പാ­ത്ര­ങ്ങൾ കാ­ണാ­താ­യി­രി­ക്കു­ന്നു.

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി ചോ­ദി­ച്ചു: “ഹാ­ജാ­രി, രാ­ത്രി എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു?”

“സ്റ്റേ­ഷൻ പ്ലാ­റ്റ് ഫാമിൽ ബാബു. നല്ല ഉ­ഷ്ണ­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. അ­തി­നാൽ പു­ഴ­വ­ക്ക­ത്തു­നി­ന്നു തി­രി­ച്ചു­വ­ന്നു് ബാ­ക്കി സമയം അവിടെ ക­ഴി­ച്ചു­കൂ­ട്ടി.”

നേപാൾ ബാബു ചോ­ദി­ച്ചു: “രാ­ത്രി എ­പ്പോ­ഴാ­ണു് പ്ലാ­റ്റ്ഫോ­മിൽ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്ന­തു്? ഏതു പ്ലാ­റ്റ്ഫോ­മിൽ?”

“അതോ ബാബു, ബൻ­ഗാ­മിൽ­നി­ന്നു വ­രു­ന്ന വ­ണ്ടി­യു­ടെ പ്ലാ­റ്റ് ഫാ­റ­ത്തിൽ ഉള്ള ബ­ഞ്ചിൽ.”

“നി­ങ്ങ­ളെ അവിടെ ക­ണ്ട­വ­രു­ണ്ടോ?”

“ഇല്ല ബാബു, ആ സമയം രാ­ത്രി കു­റെ­യേ­റെ ചെ­ന്നി­രു­ന്നു.”

“എത്ര?”

“ഒ­ന്ന­ര­മ­ണി­യി­ല­ധി­കം”

“അ­തു­വ­രെ എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു?”

“നി­ത്യ­വും ഊ­ണു­ക­ഴി­ഞ്ഞാൽ ഞാൻ രണ്ടു നേ­ര­വും ചൂർ­ണ്ണി­യു­ടെ കടവിൽ ചെ­ന്നി­രി­ക്കും. ഇ­ന്ന­ലെ­യും അ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു.”

“വേറെ വല്ല ദി­വ­സ­വും ഹോ­ട്ടൽ വി­ട്ടു് പ്ലാ­റ്റ് ഫാമിൽ ഉ­റ­ങ്ങി­യി­ട്ടു­ണ്ടോ?”

“ഇ­ട­ക്കു പ­തി­വു­ണ്ടു്. എ­ന്നാ­ലും വളരെ ചു­രു­ക്കം.”

ആ സമയം ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യോ­ടു പത്മ എന്തോ സ്വ­കാ­ര്യം പ­റ­ഞ്ഞു.

ബേചു അ­പ്പോൾ നേ­പ്പാൾ ബാ­ബു­വി­നോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ സാറേ, അ­ക­ത്തേ­ക്കു വ­ന്നു് ഒരു കാ­ര്യം കേ­ട്ടി­ട്ടു­പോ­കു, ദ­യ­ചെ­യ്തു്.”

അ­ക­ത്തു­നി­ന്നു കാ­ര്യം കേ­ട്ടി­ട്ടു വന്ന നേപാൾ ബാബു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കൂർ, നി­ങ്ങൾ കു­സു­മ­ത്തെ അ­റി­യു­മോ?”

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മുഖം വാടി. ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ ഇ­തി­നി­ട­യ്ക്കു് കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ പേർ വ­ലി­ച്ചി­ഴ­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്തി­നു്? കു­സു­മ­ത്തി­നും ഇ­തു­മാ­യി എ­ന്തു­ബ­ന്ധം?

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മു­ഖ­ഭാ­വം എ. എസ്സ്. ഐ. ശ്ര­ദ്ധി­ച്ചു.

മ­റു­പ­ടി­ക്കു് അ­മാ­ന്തി­ക്കു­ന്ന­തു ക­ണ്ടു് അയാൾ ത­ട്ടി­ക്കേ­റി: “ചോ­ദ്യ­ത്തി­നു­ത്ത­രം പറയ്!”

ഹാ­ജാ­രി അ­ന്തം­വി­ട്ട മ­ട്ടിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഉ­വ്വു്, അ­റി­യും.”

ദാസി പത്മ വാ­തി­ലി­ന്ന­രി­കിൽ വായ ചേ­ല­ത്തു­മ്പു­കൊ­ണ്ടു മ­റ­ച്ചു­നി­ന്ന­തു ക­ണ്ട­പ്പോൾ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി കു­സു­മ­ത്തി­നെ­പ്പ­റ്റി അവൾ ത­ന്നെ­യാ­ണു യ­ജ­മാ­ന­നോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞ­തു്. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ അ­യാൾ­ക്കു് ഈ വക കാ­ര്യ­ങ്ങൾ അ­റി­യി­ല്ല. അ­ന്വേ­ഷി­ക്കാ­റു­മി­ല്ല. യ­ജ­മാ­ന­നോ­ടു പത്മ പ­റ­ഞ്ഞ­ത­നു­സ­രി­ച്ചു് യ­ജ­മാ­നൻ എ. എസ്സ്. ഐ.യോടും പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും പ­ത്മ­യു­ടെ ദു­ഷ്പ്രേ­ര­ണ­കൊ­ണ്ടു്.

“കു­സു­മം എവിടെ പാർ­ക്കു­ന്നു?”

“ഇ­ട­യ­ത്തെ­രു­വിൽ വ­ലി­യ­ങ്ങാ­ടി­യു­ടെ അ­പ്പു­റം.”

“അവൾ എന്തു ചെ­യ്യു­ന്നു?”

“പാലും മോരും വിൽ­ക്കു­ന്നു.”

“പ്രാ­യം?”

“ഏ­താ­ണ്ടു് ഇ­രു­പ­ത്തി­നാ­ലു് ഇ­രു­പ­ത്ത­ഞ്ചു്. ഉ­ത്ത­രം കേ­ട്ടു് ദാസി പ­ത്മ­യു­ടെ മു­ഖ­ത്തു ഒരു ചെറിയ ചി­രി­വ­ന്ന­തു ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ക­ണ്ണിൽ പെ­ട്ടു. സബ് ഇൻ­സ്പെ­ക്ട­രു­ടെ ചോ­ദ്യ­ത്തി­ന്റെ പോ­ക്കു് എ­ങ്ങോ­ട്ടാ­ണെ­ന്നു് അ­പ്പോ­ഴും അ­യാൾ­ക്കു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി­ല്ല. എ­ന്നാൽ പ­ത്മ­യു­ടെ ചിരി ക­ണ്ട­പ്പോ­ഴാ­ണു് എ­ന്തി­നാ­ണു് ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യം ഇത്ര താ­ല്പ­ര്യ­ത്തോ­ടെ എ­ടു­ത്തെ­ടു­ത്തു ചോ­ദി­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്നു് പി­ടി­കി­ട്ടി­യ­തു്.

“കു­സു­മ­വു­മാ­യി നി­ങ്ങൾ­ക്കു് എ­ത്ര­നാ­ള­ത്തെ പ­രി­ച­യ­മു­ണ്ടു്?”

“അവൾ എന്റെ ഗ്രാ­മ­ക്കാ­രി­യാ­ണു്. അവളെ കു­ട്ടി­ക്കാ­ലം തൊ­ട്ടേ എ­നി­ക്ക­റി­യാം. അ­വ­ളു­ടെ അച്ഛൻ എന്റെ ച­ങ്ങാ­തി. തൊ­ട്ട­ടു­ത്ത തെ­രു­വിൽ തന്നെ.”

“കു­സു­മ­ത്തി­നെ നി­ങ്ങൾ സാ­ധാ­ര­ണ കാ­ണാ­റു­ണ്ടു്, ഇല്ലേ?”

“ഇ­ട­ക്കി­ട­ക്കു കാ­ണാ­റു­ണ്ടു്. എന്റെ ഗ്രാ­മ­ക്കാ­രി. അ­വ­ളു­ടെ മേ­ല­ന്വേ­ഷ­ണം ആ­വ­ശ്യ­മാ­ണു്.”

“നി­ശ്ച­യ­മാ­യും ആ­വ­ശ്യം തന്നെ.” നേപാൾ ബാബു പെ­ട്ടെ­ന്നു ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­വി­ടെ­യാ­ണോ അ­വ­ളു­ടെ ശ്വ­ശു­ര­ഗൃ­ഹം?”

“അതെ.”

“ഭർ­ത്താ­വു­ണ്ടോ?”

“ഇല്ല, നാ­ല­ഞ്ചു­വർ­ഷ­മാ­യി, മ­രി­ച്ചി­ട്ടു്. ഭർ­ത്താ­വി­ന്റെ അ­മ്മ­യു­ണ്ടു് വീ­ട്ടിൽ. ഭർ­തൃ­സ­ഹോ­ദ­ര­നു­മു­ണ്ടു്.”

“നി­ങ്ങൾ ഇ­ട­ക്കി­ട­ക്കു് ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ ഭ­ക്ഷ്യ­വ­സ്തു­ക്കൾ അ­വൾ­ക്കു കൊ­ണ്ടു പോയി കൊ­ടു­ക്കാ­റു­ണ്ടോ?”

ഹാ­ജാ­രി ല­ജ്ജ­യും സ­ങ്കോ­ച­വും കാരണം എ­ങ്ങി­നെ­യൊ­ക്കെ­യോ ആ­യി­പ്പോ­യി. ഈവക വർ­ത്ത­മാ­നം ഇ­വി­ടെ­യെ­ന്തി­നു് ?

“ഉവ്വ് ബാബു, ഇ­ട­ക്കി­ട­ക്കു കൊ­ണ്ടു­പോ­യി കൊ­ടു­ക്കും. നുണ പ­റ­യു­ന്ന­തെ­ന്തി­നു്?”

ദാസി പത്മ “ഖി… ഖി…” എന്നു ചി­രി­പൊ­ട്ടി­യ­തോ­ടെ അ­മർ­ത്താൻ സ്വയം വായിൽ ചേ­ല­ത്തു­മ്പു് കു­ത്തി­ത്തി­രു­കി. നേപാൾ ബാബു ശാ­സ­നാ­സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്തി­നു­ള്ള ചിരി? ഇതോ ചി­രി­ക്കാ­നു­ള്ള ഇടം സബ് ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ ഭീ­ഷ­ണി­പ്പെ­ടു­ത്തി­യി­ട്ടെ­ന്തു ഫലം. പ­ത്മ­യു­ടെ ചിരി സാം­ക്ര­മി­ക വ്യാ­ധി­പോ­ലെ അ­വി­ടെ­ക്കൂ­ടി­യി­രു­ന്ന എ­ല്ലാ­വ­രു­ടെ മു­ഖ­ത്തും ഒരു അ­മർ­ത്തി­യ ചി­രി­യു­ടെ തരംഗം ഉ­ള­വാ­ക്കി. മ­റ്റു­ള്ള­വ­രു­ടെ ചിരി ഹാ­ജാ­രി അ­ത്ര­ത­ന്നെ ഗൗ­നി­ച്ചി­ല്ല. എ­ന്നാൽ പ­ത്മ­യു­ടെ ചി­രി­യിൽ അയാൾ എന്തോ ഒ­ന്നി­ന്റെ ഒ­ളി­ഞ്ഞ സ­ങ്കേ­ത­മു­ണ്ടെ­ന്നു ധ­രി­ച്ചു് വി­ഷാ­ദ­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ ബാബു, അവൾ അ­തി­ദ­രി­ദ്ര­യാ­യ ഒരു സ്ത്രീ, എന്റെ നാ­ട്ടു­കാ­രി, എന്നെ അ­ച്ഛ­നെ­ന്നാ­ണു വി­ളി­ക്കാ­റു്. എ­നി­ക്ക­വൾ പു­ത്രി­ക്കു സ­മ­മാ­ണു്, അതു കൊ­ണ്ടാ­ണു ഇ­ട­ക്കി­ട­ക്കു് വല്ല കറിയോ മാം­സ­മോ അ­വൾ­ക്കു കൊ­ണ്ടു­പോ­യി കൊ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു്. എ­ത്ര­യോ ഇ­ട്ടെ­റി­ഞ്ഞു­ക­ള­യു­ന്നു. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഓർ­ത്തു­പോ­യ­താ­യി­രു­ന്നു ഒരു ആ­രോ­രു­മി­ല്ലാ­ത്ത പെ­ണ്ണു്…”

“മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. നി­ന്റെ ലക്ചർ മ­തി­യാ­ക്കു്. ഇ­ന്ന­ലെ രാ­ത്രി­യും അവിടെ പോ­യി­രു­ന്നോ?”

“ഇല്ല, ബാബു.”

“ഇന്നു വെ­ളു­പ്പി­നോ?”

“ഇല്ല ബാബു, വെ­ളു­പ്പി­നു പ്ലാ­റ്റ് ഫാ­റ­ത്തിൽ നി­ന്നാ­ണു് ഹോ­ട്ട­ലിൽ വ­ന്ന­തു്.”

“ഉം”

സബ് ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ മ­റ്റു­ള്ള­വ­രു­ടെ­യും മൊഴി വാ­ങ്ങി അ­വ­രെ­യൊ­ക്കെ വി­ട്ടു. വേ­ല­ക്കാ­രൻ മ­തി­യോ­ടും ഹാ­ജാ­രി­യോ­ടും മാ­ത്രം പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ രണ്ടു പേരും ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ കൂടെ സ്റ്റേ­ഷ­നി­ലേ­യ്ക്കു വരണം.”

കോൺ­സ്റ്റ­ബിൾ­മാ­രോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇവരെ ര­ണ്ടു­പേ­രേ­യും പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­പോ­കു.”

മതി ക­ര­ച്ചി­ലും പി­ഴി­ച്ചി­ലും തു­ട­ങ്ങി. അവൻ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടേ­യും സബ് ഇൻ­സ്പെ­ക്ട­രു­ടേ­യും കാൽ തൊ­ട്ടു തൊ­ഴു­തു പ്രാർ­ത്ഥി­ച്ചു­നോ­ക്കി: ‘താൻ തീരെ നി­ര­പ­രാ­ധി. ഹോ­ട്ട­ലിൽ കി­ട­ന്നു അന്തം വി­ട്ടു­റ­ങ്ങു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. തന്നെ സ്റ്റേ­ഷ­നി­ലേ­ക്കു കൊ­ണ്ടു­പോ­കു­ന്ന­തു് എന്തു കു­റ്റ­ത്തി­നു്’ അ­ങ്ങ­നെ പലതും.

സ്റ്റേ­ഷ­നി­ലേ­ക്കു കൊ­ണ്ടു­പോ­കു­മെ­ന്നു കേ­ട്ട­പ്പോൾ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ പ്രാ­ണൻ ഇ­പ്പോൾ പോ­കു­മെ­ന്നാ­യി. ഭ­ഗ­വാ­നേ! ഇ­തെ­ന്തൊ­രാ­പ­ത്തി­ലാ­ണു് തന്നെ ചാ­ടി­ച്ച­തു്?

പോ­ലീ­സും കൂ­ട്ട­വു­മെ­ന്നു­വെ­ച്ചാൽ കാ­ര്യ­ങ്ങൾ അല്പം കു­ഴ­ങ്ങാ­നു­ള്ള മ­ട്ടാ­ണു്, കേ­സെ­ടു­ത്താൽ വ­ക്കീ­ലി­നെ ഏർ­പ്പാ­ടു­ചെ­യ്യാ­നു­ള്ള ക­ഴി­വി­ല്ല. വാ­ദി­ക്കാ­തെ ജ­യി­ലിൽ പോ­കേ­ണ്ടി­വ­രും. എത്ര കൊ­ല്ലം? എ­ന്നാ­രു കണ്ടു? ഭാ­ര്യ­യും മ­ക്ക­ളും പ­ട്ടി­ണി കി­ട­ന്നു ച­ത്തു­പോ­കും. ജ­യിൽ­ശി­ക്ഷ കി­ട്ടി­യ ആളെ മേലാൽ ആർ ജോ­ലി­ക്കു­വെ­ക്കും?

എ­ന്നാൽ അ­തി­ലും ഭ­യ­ങ്ക­ര­മാ­യ സംഗതി ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ കു­സു­മ­ത്തേ­യും ഇ­തി­ന്റെ ന­ടു­വി­ലേ­ക്കു വ­ലി­ച്ചി­ഴ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നാ­ലോ? കൊ­ണ്ടു­വ­രു­മെ­ന്നു തോ­ന്നു­ന്നു മട്ടു ക­ണ്ടി­ട്ടു്. കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ വീടു് പ­രി­ശോ­ധി­ക്കാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ടേ­ക്കും.

നി­ര­പ­രാ­ധി­യാ­യ കു­സു­മം! ല­ജ്ജ­യും വെ­റു­പ്പും കാരണം അവൾ അതിനു ശേഷം ക­ഴു­ത്തിൽ ക­യ­റി­ട്ടു തൂ­ങ്ങി­മ­രി­ച്ചു­വെ­ന്നും വരും. ഇ­തി­ന്മേൽ കയറി പി­ടി­ച്ചു് ഓ­രോ­രു­ത്തർ പി­ന്നെ­യും എ­ന്തൊ­ക്കെ­പ്പ­റ­ഞ്ഞെ­ന്നു വരും. അ­വ­രു­ടെ ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ ഈ വാർ­ത്ത­യെ­ത്തി­യാ­ലോ. പി­ന്നെ ത­ല­പൊ­ക്കി ന­ട­ക്കാൻ നോ­ക്ക­ണ്ട, അവിടെ.

അയാൾ ഒ­രി­ക്ക­ലെ­ങ്കി­ലും ആ­രു­ടെ­യെ­ങ്കി­ലും ഒരു ബീ­ഡി­യോ തീ­പ്പെ­ട്ടി കൊ­ള്ളി­യോ­പോ­ലും മോ­ഷ്ടി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. അ­ങ്ങ­നെ­യു­ള്ള ആ­ളാ­ണു് ഹോ­ട്ട­ലിൽ ക­ട­ന്നു പാ­ത്ര­ങ്ങൾ ക­ക്കു­ന്ന­തു്. ത­നി­ക്കും അ­വ­കാ­ശ­പ്പെ­ട്ട സാ­ധ­ന­ങ്ങൾ അയാൾ ഇ­ട­ക്കു കു­സു­മ­ത്തി­നു കൊ­ണ്ടു­പോ­യി കൊ­ടു­ക്കാ­റു­ണ്ടു്. ശ­രി­ത­ന്നെ. അ­തൊ­ന്നും ‘തി­രു­ടി’യെ­ടു­ത്ത മു­ത­ല­ല്ല. അ­തൊ­ക്കെ അയാൾ തി­ന്ന­ട്ടെ, അ­ല്ലെ­ങ്കിൽ കു­സു­മം തി­ന്ന­ട്ടെ.

ഹാ­ജാ­രി­യും മ­തി­യും സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ ര­ണ്ടു­മ­ണി­ക്കൂ­റോ­ളം കു­ത്തി­യി­രു­ന്നു. ച­ക്ക­ത്തി­യും പ­ത്മ­യും ത­ങ്ങൾ­ക്കു് ഇവർ ര­ണ്ടു­പേ­രു­ടേ­യും പേ­രി­ലാ­ണു സം­ശ­യ­മെ­ന്നു പ­റ­യു­ന്ന­തു് ഹാ­ജാ­രി കേൾ­ക്ക­യു­ണ്ടാ­യി. അ­പ്പോൾ പോ­ലീ­സ് അവർ ര­ണ്ടു­പേ­രേ­യും പി­ടി­കൂ­ടാ­തെ വി­ടു­മോ?

ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. ഒ­ന്ന­ര­മ­ണി­യോ­ടെ അയാൾ എത്തി. ക­ള­വി­നെ സം­ബ­ന്ധി­ച്ച റി­പ്പോർ­ട്ടു കേ­ട്ടു് പ്ര­തി­ക­ളെ ഹാ­ജ­രാ­ക്കാൻ ക­ല്പ­ന­യാ­യി. ഹാ­ജാ­രി കൈ­കൂ­പ്പി മു­മ്പിൽ നി­ന്നു. ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ ചോ­ദി­ച്ചു: “എ­ത്ര­നാ­ളാ­യി ഹോ­ട്ടൽ പണി തു­ട­ങ്ങി­യി­ട്ടു്?”

“അതോ ബാബു, അ­ഞ്ചാ­റു­വർ­ഷ­ങ്ങ­ളാ­യി.”

“പാ­ത്ര­ങ്ങൾ മോ­ഷ്ടി­ച്ചു് എവിടെ വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു?”

“ര­ക്ഷി­ക്ക­ണം ബാബു, എ­നി­ക്കു വ­യ­സ്സു് നാ­ല്പ­ത്തി­യാ­റാ­യി. ഇതു വരെ ഒരു ബീഡി പോലും ആ­രു­ടേ­യും മോ­ട്ടി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല.”

ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ ഭീഷണി സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ആ വക ത­ട്ടി­പ്പു­ക­ളെ­ല്ലാം അ­ങ്ങു­വെ­ച്ചേ­ക്കു. നീയും ആ വേ­ല­ക്കാ­ര­നും ചേർ­ന്നും ഗൂ­ഢാ­ലോ­ച­ന ന­ട­ത്തി, കട്ടു. സ­മ്മ­തി­ച്ചോ­ളിൻ.”

“ബാബു, എ­നി­ക്കി­തെ­പ്പ­റ്റി യാ­തൊ­ന്നും അ­റി­യി­ല്ല. ഞാൻ രാ­ത്രി ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല.”

“എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു?”

“സ്റ്റേ­ഷൻ പ്ലാ­റ്റ് ഫോ­റ­ത്തി­ലാ­യി­രു­ന്നു പു­ല­രും­വ­രെ കി­ട­ന്ന­തു്.”

“എ­ന്തി­നു്?”

“ബാബു, ഞാൻ അ­ത്താ­ഴം ക­ഴി­ഞ്ഞു എ­ന്നും ചൂർ­ണ്ണി­ക്ക­ര­യിൽ ന­ട­ക്കാൻ പോ­കാ­റു­ണ്ടു്. നല്ല ഉ­ഷ്ണ­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്ന­തു­കൊ­ണ്ടു് ഇ­ന്ന­ലെ കു­റ­ച്ച­ധി­കം നേരം അ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യി­രു­ന്നു. തി­രി­ച്ചു­വ­ന്ന­പ്പോൾ വാ­തി­ല­ട­ച്ചു കണ്ടു. അ­പ്പോൾ സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ…”

ഈ സമയം നേപാൾ ബാബു ഇം­ഗ്ലീ­ഷിൽ ഇൻ­സ്പെ­ക്ട­രോ­ടു് എന്തോ പ­റ­ഞ്ഞു. ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ ത­ല­യാ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒ! ശരി, നീ കു­സു­മം എ­ന്നൊ­രു­ത്തി­യു­ടെ വീ­ട്ടിൽ പോ­ക്കു­വ­ര­ത്തു­ണ്ടോ?”

“ബാബു, കു­സു­മം എന്റെ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലെ സ്ത്രീ. പാ­വ­പ്പെ­ട്ട വിധവ, അവളെ ഞാൻ മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു. അവളും എന്നെ അ­ച്ഛ­നാ­യി­ട്ടാ­ണു് വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്ന­തു്. അ­ച്ഛ­നോ­ടെ­ന്ന­പോ­ലെ എ­ന്നോ­ടു പെ­രു­മാ­റു­ന്നു. അവിടെ ഞാൻ പോ­കു­ന്നു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ അ­തി­ലെ­ന്താ­ണു കു­റ്റം. ബാബു, ഇ­വി­ടെ­ന്നു­ത­ന്നെ പറയണം. ഈ വാർ­ത്ത പ­ട­ച്ചു­ണ്ടാ­ക്കി­യ­തു് ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യാ­ണു്. അ­വൾ­ക്കു് എന്നെ ക­ണ്ണെ­ടു­ത്തു ക­ണ്ടു­കൂ­ടാ കു­സു­മ­ത്തെ­യു­മി­ല്ല. ഞ­ങ്ങൾ­ക്കെ­തി­രെ പല ജാതി അ­ശ്രീ­ക­രം പി­ടി­ച്ച അ­പ­വാ­ദ­ങ്ങൾ അവൾ ത­ന്നെ­യാ­ണു് പ­ര­ത്തി­വി­ടു­ന്ന­തു്. ഇ­വി­ട­ന്നാ­ണു് ഞ­ങ്ങൾ­ക്കു­ട­യ­വൻ ദൈവം. ത­ല­ക്കു­മു­ക­ളിൽ ച­ന്ദ്ര­സൂ­ര്യ­ന്മാ­രു­ണ്ടു്. എ­നി­ക്കു വ­യ­സ്സു് അൻ­പ­തി­നോ­ട­ടു­ക്കാ­റാ­യി. എ­നി­ക്കു് ഇ­ന്നോ­ളം ആ വ­ശ­ത്തേ­ക്കു് ബു­ദ്ധി തി­രി­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല. ഞാ­ന­വ­ളെ മ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു. അവളെ ഇ­തി­നി­ട­യി­ലേ­ക്കു പി­ടി­ച്ചു­വ­ലി­ക്കാ­തി­രി­ക്കു. അവൾ കു­ടും­ബം നോ­ക്കു­ന്ന ഒ­രാ­കു­ല­വ­ധു­വാ­ണു്. അവൾ ഇതു പൊ­റു­ക്കാ­ന­രു­താ­തെ ആ­ത്മ­ഹ­ത്യ­ചെ­യ്തു­ക­ള­യും.”

ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ ബു­ദ്ധി­മാ­നും അ­നു­ഭ­വ­സ­മ്പ­ന്ന­നു­മാ­യി­രു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മു­ഖ­ഭാ­വം ക­ണ്ടു് അയാൾ ക­ള­വ­ല്ല പ­റ­യു­ന്ന­തെ­ന്നു ബോ­ദ്ധ്യ­മാ­യി.

ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ മതിയെ വളരെ നേരം ക്രോ­സ് ചെ­യ്തു­നോ­ക്കി. അതു കൊ­ണ്ടും വി­ശേ­ഷി­ച്ചു് ഒരു തെ­ളി­വും കി­ട്ടി­യി­ല്ല. അവൻ പ­റ­ഞ്ഞ­തു­ത­ന്നെ പ­റ­ഞ്ഞു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു. ഹോ­ട്ട­ലിൽ താൻ അ­ന്തം­വി­ട്ടു് ഉ­റ­ങ്ങു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. ത­നി­ക്കു യാ­തൊ­ന്നും അ­റി­യി­ല്ല. ഇൻ­സ്പെ­ക്ടർ പ­റ­ഞ്ഞു. ഇവർ ര­ണ്ടു­പേ­രേ­യും ലോ­ക്ക­പ്പി­ലാ­ക്കു. ഇ­ങ്ങ­നെ­യാ­യാൽ ഇവർ ഒ­ന്നും പ­റ­യു­ന്ന മ­ട്ടി­ല്ല. ഇ­വ­രോ­ടു ക­ടു­പ്പം കാ­ണി­ച്ചാ­ലേ ന­ട­പ്പു­ള്ളു.

ഈ ‘ക­ടു­പ്പ’മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­തി­ന്റെ അർ­ത്ഥ­മെ­ന്തെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു മ­ന­സ്സി­ലാ­വും, ഇന്നു കു­റെ­യ­ധി­കം ദുഃഖം സ­ഹി­ക്കേ­ണ്ടി­വ­രു­മെ­ന്നു തോ­ന്നു­ന്നു. എ­ല്ലാം സ­ഹി­ക്കാ­മാ­യി­രു­ന്നു. കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ പേർ മാ­ത്രം ഇ­തി­നി­ട­ക്കു് ഇനി പ­റ­യാ­തി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ!

ഏ­താ­ണ്ടു ര­ണ്ടു­മ­ണി­ക്കു് ഒരു കാൺ­സ്റ്റ­ബിൾ വന്നു കു­റ­ച്ചു് അ­രി­യും പയറും മ­റ്റും വ­റു­ത്ത­തു് കൊ­ണ്ടു­ചെ­ന്നു കൊ­ടു­ത്തു. രാ­വി­ലെ തൊ­ട്ടു് ഹാ­ജാ­രി ഒ­ന്നും തി­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. ആർ­ത്തി­യോ­ടെ ഒ­ക്കെ­ത്തി­ന്നു. നാ­ലു­മ­ണി­ക്കു രതൻ ഠാ­ക്കുർ ഹോ­ട്ട­ലിൽ നി­ന്നും ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ഭ­ക്ഷ­ണം കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു.

അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “വേറെ എ­ടു­ത്തു­വെ­ച്ചി­രു­ന്ന­താ­ണു്. ആരും കാ­ണാ­തെ­യാ­ണു കൊ­ണ്ടു­വ­ന്ന­തു് ഹാ­ജാ­രി­യേ­ട്ടാ! നി­ങ്ങൾ­ക്കു ചോ­റു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്ന­തു് ആരും അ­റി­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല.”

ഇൻ­സ്പെ­ക്ട­രു­ടെ അ­നു­വാ­ദം വാ­ങ്ങി­യാ­ണു് രതൻ ഠാ­ക്കുർ ലോ­ക്ക­പ്പിൽ ചോ­റു­കൊ­ണ്ടു­ചെ­ന്ന­തു്.എ­ന്നാൽ അയാൾ മ­തി­ക്കു ചോ­റു­കൊ­ണ്ടു­വ­രാൻ മ­റ­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഈ ചോറു ര­ണ്ടു­പേ­രും കൂടി ക­ഴി­ച്ചോ­ളാം.”

രതൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഹോ­ട്ട­ലിൽ വലിയ പ്ര­പ­ഞ്ചം തന്നെ. ഒരു പ­ക­ര­ക്കാ­ര­നെ അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി­ക്കു കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നി­രു­ന്നു. അയാൾ ഇ­ട്ടെ­റി­ഞ്ഞു് ഉ­ച്ച­ക്കു തന്നെ പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞു അ­ധ്വാ­ന­ഭാ­രം സ­ഹി­ക്കാ­നാ­കാ­തെ. അനേകം ശാ­പ്പാ­ടു­കാർ മ­ട­ങ്ങി­പ്പോ­യി. പത്മ പറയണു നി­ങ്ങ­ളും മ­തി­യും കൂ­ടി­യാ­ണു പാ­ത്ര­ങ്ങൾ മോ­ഷ്ടി­ച്ച­തെ­ന്നു്. കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ വീടു പ­രി­ശോ­ധി­പ്പി­ക്കാ­തെ അവൾ വി­ടി­ല്ലാ­ത്രേ. അ­വി­ടെ­യാ­ണ­ത്രേ പാ­ത്ര­ങ്ങൾ ഒ­ളി­പ്പി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്. യ­ജ­മാ­ന­നും അ­തു­ത­ന്നെ­യാ­ണു പ­റ­യു­ന്ന­തു്. നി­ങ്ങൾ ഒ­ട്ടും വി­ചാ­ര­പ്പെ­ടേ­ണ്ട ഹാ­ജാ­രി­യേ­ട്ടാ കേ­സ്സെ­ടു­ക്ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ ഞങ്ങൾ നി­ങ്ങൾ­വേ­ണ്ടി വ­ക്കീ­ലി­നെ ഏർ­പ്പാ­ടു­ചെ­യ്തു തരും… അ­തി­നു­വേ­ണ്ട പണം ഞങ്ങൾ തരും. നി­ങ്ങ­ള­ല്ല ഇതു ചെ­യ്ത­തെ­ന്നു് എ­നി­ക്ക­റി­യാം. മ­റ്റാ­രും അ­റി­ഞ്ഞി­ല്ലെ­ങ്കിൽ വേണ്ട. നി­ങ്ങൾ ഏ­തു­ത­ര­ത്തി­ലു­ള്ള ആ­ളാ­ണെ­ന്നു് എ­നി­ക്കു ന­ന്നാ­യി­ട്ട­റി­യാം.”

ഹാ­ജാ­രി ര­ത­നി­ന്റെ കൈ പി­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “സ­ഹോ­ദ­രാ, മ­റ്റെ­ന്തു­മാ­ക­ട്ടെ, കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ വീടു പ­രി­ശോ­ധി­ക്കു­വാൻ ചെ­ല്ലു­ന്ന­തു കൂ­ടാ­തെ ക­ഴി­ക്കാൻ ഏ­തു­വി­ധ­വും നി­ങ്ങൾ ശ്ര­മി­ക്ക­ണം. ഏ­തെ­ങ്കി­ലും വ­ക്കീ­ലി­നെ വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ ഏർ­പ്പാ­ടു ചെ­യ്യു. എ­നി­ക്കു ര­ണ്ടു­മാ­സ­ത്തെ ശ­മ്പ­ള­വും കി­ട്ടാ­നു­ണ്ടു്. അതു ഞാൻ നി­ങ്ങൾ­ക്കു തരാം.”

രതൻ ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു് പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ആ പണം യ­ജ­മാ­നൻ ഇനി നി­ങ്ങൾ­ക്കു ത­രു­മെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടോ? നി­ങ്ങൾ അതു ത­ന്നാ­ലും ത­രാ­തി­രു­ന്നാ­ലും ഞങ്ങൾ വ­ക്കീ­ലി­നെ ഏർ­പ്പാ­ടു­ചെ­യ്യും ഒ­ട്ടും വി­ചാ­ര­പ്പെ­ടേ­ണ്ട. എത്ര പൈസ കി­ട്ടി ഇ­ന്നോ­ളം പ­ണി­യെ­ടു­ത്തി­ട്ടു്? വ­ല്ല­തും ബാ­ക്കി­യു­ണ്ടോ? സൽ­ക്കാ­ര്യ­ത്തി­നാ­യി രണ്ടു കാശു ചി­ല­വാ­ക­ട്ടെ”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇനി മ­തി­ക്കു ചോറു കൊ­ടു­ത്തി­ട്ടു­വ­രു. അവൻ വേറെ ഏതോ മു­റി­യി­ലാ­ണു്.” രതൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­നി­ക്കു മതിയെ സം­ശ­യ­മു­ണ്ടു്.”

“ഇ­ല്ലെ­ന്നാ­ണു തോ­ന്നു­ന്ന­തു്. അ­വ­നാ­ണു മോ­ഷ്ടി­ച്ച­തെ­ങ്കിൽ അതിനു ശേഷം ഇത്ര നി­ശ്ചി­ന്ത­നാ­യി അ­വ­നു­റ­ങ്ങാൻ ക­ഴി­യു­മാ­യി­രു­ന്നോ? അവൻ അ­ത്ത­ര­ക്കാ­ര­ന­ല്ല എ­ന്നാ­ണു തോ­ന്ന­ണ­തു്.”

രതൻ ചോ­റെ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു പു­റ­ത്തേ­ക്കു പോയി. നാ­ല­ഞ്ചു­ദി­വ­സം ഹാ­ജാ­രി­യും മ­തി­യും ജ­യി­ലിൽ കി­ട­ന്നു. പോ­ലീ­സ് എത്ര പ്ര­യ­ത്നി­ച്ചി­ട്ടും ഇ­വർ­ക്കെ­തി­രാ­യി തെ­ളി­വു സ­മ്പാ­ദി­ക്കാ­നാ­യി­ല്ല. അ­തി­നാൽ മോ­ഷ­ണ­ത്തി­ന്റെ ചാർ­ജു­ഷീ­റ്റും കൊ­ടു­ക്കാ­ന­വർ­ക്കു ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. ആ­റാം­ദി­വ­സം അവരെ വി­ട്ടു. മതി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഹാ­ജാ­രി­യേ­ട്ടാ, ഇ­നി­യെ­വി­ടെ പോകണം? ന­മ്മ­ളെ ഇനി ഹോ­ട്ട­ലിൽ എ­ടു­ക്കു­മോ?”

ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പണി പോ­യ­തു­ത­ന്നെ­യെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കും അ­റി­യാ­മാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്നാൽ രണ്ടു മാ­സ­ത്തെ ശ­മ്പ­ളം ബാ­ക്കി­യു­ണ്ടു്, കി­ട്ടാൻ. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ അ­ടു­ക്കൽ ചെ­ന്നു അതു ചോ­ദി­ച്ചു­വാ­ങ്ങ­ണം.

സമയം മൂ­ന്നു മണി. ഈ സ­മ­യ­ത്തു് യ­ജ­മാ­നൻ ഹോ­ട്ട­ലി­ലു­ണ്ടാ­വി­ല്ല. അ­തി­നാൽ സ­ന്ധ്യ­ക്കു ഹോ­ട്ട­ലിൽ പോയാൽ മതി എന്നു തീ­രു­മാ­നി­ച്ചു. വളരെ നാ­ളാ­യ­ല്ലോ ചൂർ­ണി­ക്ക­ര­യിൽ പോ­യി­ട്ടു്. രാ­ധാ­വ­ല്ല­ഭ ന­ട­ക്കൽ ചെ­ന്നു ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു്, അയാൾ ത­ന്നിൽ തന്നെ ല­യി­ച്ചു് പു­ഴ­ക്ക­ര­യിൽ ചെ­ന്നി­രു­ന്നു.

അ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നു കു­റെ­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോ­ഴാ­ണു് താൻ അ­ന്നു് ഉ­ണ്ടി­ട്ടി­ല്ല എ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി ഓർ­ത്ത­തു്. രതൻ ദി­വ­സ­വും ലോ­ക്ക­പ്പിൽ ചോ­റു­കൊ­ണ്ടു പോയി കൊ­ടു­ക്കാ­റു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ര­ണ്ടു­ദി­വ­സ­മാ­യി­ട്ടു് എ­ന്തു­കൊ­ണ്ടോ അയാളെ ക­ണ്ടി­ല്ല. ഒ­രു­സ­മ­യം പത്മ അ­റി­ഞ്ഞു­വ­ശാ­യി അ­രു­തെ­ന്നു വി­ല­ക്കി­ക്കാ­ണും. അതോ ത­നി­ക്കു ചോ­റു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു ത­ന്ന­വ­ക­ക്കു് അ­യാ­ളു­ടെ പ­ണി­യും പോയോ?

ഒറ്റ പൈ­സ­യി­ല്ല കൈവശം, വ­ല്ല­തും തി­ന്നാൻ വാ­ങ്ങ­ണ­മെ­ന്നു­വെ­ച്ചാൽ. ലോ­ക്ക­പ്പിൽ കി­ട്ടി­യി­രു­ന്ന ഭ­ക്ഷ­ണം ഹാ­ജാ­രി ഒ­രു­നേ­ര­വും ഭ­ക്ഷി­ക്ക­യു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. ഇ­ന്നും ഒരു കാൺ­സ്റ്റ­ബിൾ ചോ­റു­കൊ­ണ്ടു­വ­രി­ക­യു­ണ്ടാ­യി. ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “തി­വാ­രി സാർ, എ­നി­ക്കു കു­റ­ച്ചു അവിൽ കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു ത­ന്നാൽ ന­ന്നാ­യി­രു­ന്നു. എ­നി­ക്കു സു­ഖ­മി­ല്ല. ചോറു ക­ഴി­ക്കി­ല്ല.”

പ­ന്ത്ര­ണ്ടു മ­ണി­ക്കു് ര­ണ്ടു­ത­രി അ­വി­ലു­തി­ന്ന­താ­ണു്. അ­തി­നു­ശേ­ഷം ഒ­ന്നും അ­ക­ത്തേ­ക്കു പോ­യി­ട്ടി­ല്ല. ഇനി സ­ന്ധ്യ ക­ഴി­ഞ്ഞു് ഹോ­ട്ട­ലിൽ നി­ന്നു വ­ല്ല­തും ക­ഴി­ക്കാം. പാ­ത്ര­ങ്ങൾ മോ­ഷ്ടി­ച്ച­തു് മ­റ്റാ­രു­മ­ല്ല, പ­ത്മ­ത­ന്നെ­യാ­ണെ­ന്നാ­യി­രു­ന്നു ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ വി­ശ്വാ­സം. ലോ­ക്ക­പ്പി­ലി­രു­ന്നു ചി­ന്തി­ക്കു­ന്തോ­റും അ­യാൾ­ക്കു് ഈ വി­ശ്വാ­സ­ത്തി­നു് ഉ­റ­പ്പു കൂ­ടി­വ­രു­ക­യു­ണ്ടാ­യി. പു­റ­ത്തു് ആരോടൊ ഗൂ­ഢാ­ലോ­ച­ന ന­ട­ത്തി പ­റ്റി­ച്ച ദ്രോ­ഹം. അ­വ­ളു­ടെ സ്വ­ഭാ­വം അ­തി­ക്രൂ­ര­മാ­ണു്. ഒ­ന്നി­നും മ­ടി­യി­ല്ല. ക­ഴി­ഞ്ഞ­കൊ­ല്ലം ഉ­ണ്ണാൻ വന്ന ഒരു വി­ദ്വാ­ന്റെ തു­ണി­സ്സ­ഞ്ചി കാ­ണാ­താ­വു­ക­യു­ണ്ടാ­യി. അതും അവൾ പ­റ്റി­ച്ച പ­ണി­ത­ന്നെ­യാ­വ­ണം എന്നു ഇ­പ്പോൾ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തോ­ന്നി­ത്തു­ട­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്നു.

ഈ തോ­ന്നൽ അ­യാൾ­ക്കു് പ­ത്മ­യോ­ടു­ള്ള വി­ദ്വേ­ഷം കൊ­ണ്ടു­ണ്ടാ­യ­ത­ല്ല. പ­ത്മ­യു­ടെ ഇ­ത്ത­ര­ത്തി­ലു­ള്ള പല വി­ക്രി­യ­ക­ളും ക­ഴി­ഞ്ഞ ആ­റു­വർ­ഷ­മാ­യി അയാൾ ക­ണ്ടു­വ­രു­ന്നു. ആ­ദ്യ­മാ­ദ്യം അ­യാൾ­ക്കു് അ­തൊ­ന്നും അ­ത്ര­ക്കു പി­ടി­കി­ട്ടി­യി­രു­ന്നി­ല്ല. എ­ന്നാൽ ഇ­പ്പോൾ എ­ല്ലാം നി­ര­ത്തി­വെ­ച്ചു നോ­ക്കു­മ്പോൾ പലതും തെ­ളി­ഞ്ഞു­വ­രു­വാൻ തു­ട­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്നു.

വൃ­ദ്ധ­നാ­യ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യു­ടെ കൈ­പ്പി­ടി­യി­ലാ­ണു്. ക­ണ്ടി­ട്ടും ക­ണ്ടി­ല്ലെ­ന്നു ന­ടി­ക്കു­ന്നു. അ­റി­ഞ്ഞി­ട്ടും അ­റി­ഞ്ഞി­ല്ലെ­ന്നു ഭാ­വി­ക്കു­ന്നു. ഹോ­ട്ട­ലി­നു് എത്ര വലിയ കെ­ടു­തി­യാ­ണു് അവൾ വ­രു­ത്തി­വെ­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു് ഇ­പ്പോ­ഴി­ല്ലെ­ങ്കിൽ പി­ന്നീ­ടു് അ­റി­യാ­റാ­വും.

രതൻ ഠാ­ക്കു­റും അ­ന്നു് ഒരു ദിവസം ചോ­റു­കൊ­ണ്ടു ചെ­ന്ന­പ്പോൾ പലതും പ­റ­യു­ക­യു­ണ്ടാ­യി. ഹാ­ജ­രി­യേ­ട്ടാ, ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പ­കു­തി­യോ­ളം സാ­ധ­ന­ങ്ങൾ പ­ത്മ­യു­ടെ വീ­ട്ടി­ലാ­ണു്. ഈ­യി­ടെ­യാ­യി­ട്ടു് ച­ന്ത­സ്സാ­മാ­ന­ങ്ങ­ളും പോകാൻ തു­ട­ങ്ങി­യി­രി­ക്കു­ന്നു. അ­ന്നു­ത­ന്നെ ക­ണ്ടി­ല്ലേ കു­മ്പ­ള­ങ്ങ­യു­ടെ കാ­ര്യം? അവൾ ഹോ­ട്ടൽ വി­ഴു­ങ്ങി­ക്ക­ള­യും, പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കാം. പ­ത്മ­ക്കു് എ­ന്തു­കൊ­ണ്ടാ­ണു വീ­ടി­നോ­ടു് ഇത്ര മമത എ­ന്നും എ­നി­ക്ക­റി­യാം. എ­ന്നാ­ലും പ­റ­യു­ന്നി­ല്ല തൽ­ക്കാ­ലം. എ­ന്തു­മാ­വ­ട്ടെ, എ­ട്ടു­രൂ­പ­യു­ടെ മാ­സ­പ്പ­ടി ഈ ക­ഷ്ട­കാ­ല­ത്തു് അതും കു­മ്പി­ളി­ലാ­യാ­ലോ?”

സ­ന്ധ്യ­ക്കു് ഹാ­ജാ­രി നേരെ ഇ­രി­പ്പു­മു­റി­യി­ലൂ­ടെ ക­ട­ക്കാൻ ധൈ­ര്യ­പ്പെ­ടാ­തെ അ­ടു­ക്ക­ള­യി­ലൂ­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ ക­ട­ന്നു. അവിടെ രതൻ ഠാ­ക്കു­റി­നെ കാ­ണാ­മെ­ന്നാ­യി­രു­ന്നു പ്ര­ത്യാ­ശ. എ­ന്നാൽ അ­തി­നു­പ­ക­രം ഒരു ഒ­റീ­സ്സ­ക്കാ­രൻ ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ ‘ദേ­ഹ­ണ്ണം’ ന­ട­ത്തു­ന്ന­തു ക­ണ്ടു് വ­ന്ന­വ­ഴി പു­റ­ത്തേ­ക്കി­റ­ങ്ങാൻ തു­ട­ങ്ങി. അ­പ്പോ­ഴു­ണ്ടു് ഭ­ക്ഷ­ണ­മു­റി­യിൽ നി­ന്നു് പത്മ വി­ളി­ച്ചു ചോ­ദി­ക്കു­ന്നു. “ആരതു്? ആ­രാ­ണു് ഇ­റ­ങ്ങി­പ്പോ­കു­ന്ന­തു്?”

ഹാ­ജാ­രി തി­രി­ഞ്ഞു­നി­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാൻ തന്നെ പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി.”

പത്മ വേഗം മു­റി­യിൽ­നി­ന്നു പു­റ­ത്തേ­ക്കു വന്നു. “ഞാനോ? ഞാ­നെ­ന്നു വെ­ച്ചാൽ? ഓ, ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കുർ? എ­ന്താ­ണി­ങ്ങോ­ട്ടി­റ­ങ്ങി­യ­തു്? എ­ന്താ­ണി­ത്ര വേഗം ഇ­റ­ങ്ങി­പ്പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞ­തു്? വ­ന്ന­തെ­ന്തി­നു് വ­ന്നാ­ലോ പോ­യ­തെ­ന്തി­നു്.”

“ഇ­ന്നാ­ണു ലോ­ക്ക­പ്പിൽ നി­ന്നും വി­ട്ട­തു് പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി, വേ­റെ­യെ­വി­ടേ­ക്കു പോകും? പോ­കാ­നൊ­രി­ട­വും എ­നി­ക്കി­ല്ല. ഹോ­ട്ട­ലി­ലേ­ക്കാ­യി­ട്ടു­ത­ന്നെ വ­ന്ന­താ­ണു്. വ­ല്ലാ­തെ വി­ശ­ക്കു­ന്നു. ര­ണ്ടു­വ­റ്റു തി­ന്നാ­മെ­ന്നോർ­ത്തു. അ­ടു­ക്ക­ള­യിൽ ക­ട­ന്നു നോ­ക്കി­യ­പ്പോൾ രതൻ ഠാ­ക്കുർ ഇല്ല. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് മുൻ­വ­ശ­ത്തു കൂടി ഇ­രി­പ്പു­മു­റി­യി­ലേ­ക്കു പോകാൻ.”

“എ­ന്നാൽ പൊ­യ്ക്കോ­ളൂ ഇ­രു­പ്പു­മു­റി­യി­ലേ­ക്കു്. ഈ ഭ­ക്ഷ­ണ­മു­റി­യിൽ കൂ­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യാ­ക­ട്ടെ.”

ഹാ­ജാ­രി സ­ങ്കോ­ച­ത്തോ­ടെ ഭ­ക്ഷ­ണ­മു­റി­യി­ലൂ­ടെ ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി­യി­രി­ക്കു­ന്ന മു­റി­യി­ലേ­ക്കു ചെ­ന്നു. പുറകെ, പ­ത്മ­യും.

ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “അല്ലാ, ഹാ­ജാ­രി­യ­ല്ലേ ഇതു്. എ­ന്താ­ണു പോ­ന്ന­തു്?”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “അതെ യ­ജ­മാ­ന­നെ പോ­ലീ­സ് ഇ­ന്നു­വി­ട്ടു. അതാണു പോ­ന്ന­തു്. അ­ല്ലാ­തെ­വി­ടെ­ക്കു പോകും? ഇ­വി­ട­ത്തെ വാ­തിൽ­ക്കൽ രണ്ടു വറ്റു വാ­രി­ത്തി­ന്നു­കൊ­ണ്ടു കി­ട­ന്നോ­ട്ടെ. അ­ല്ലാ­തെ­നി­ക്കും എന്തു ഗതി, അ­ന്ന­ദാ­താ­വേ!”

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി വ­ല്ല­തും പ­റ­യു­ന്ന­തി­നു­മു­മ്പാ­യി­ത്ത­ന്നെ പത്മ മു­മ്പി­ലേ­ക്കു ക­ട­ന്നു നി­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇയാളെ ഇനി ഒരു വി­നാ­ഴി­ക ഇവിടെ നിർ­ത്ത­രു­തു ബാബു. ഈ നി­മി­ഷം പ­റ­ഞ്ഞ­യ­ച്ചേ­ക്കു. തി­ക­ഞ്ഞ തി­രു­ടൻ. പോ­ലീ­സു­കാർ­ക്കും പി­ടി­കി­ട്ടാ­ത്ത­വൻ.”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ദേ­ഷ്യം വന്നു. പ­ത്മ­യോ­ടു് ഈ സ്വ­ര­ത്തിൽ അയാൾ മു­മ്പൊ­രി­ക്ക­ലും സം­സാ­രി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ ഞാൻ പാ­ത്രം എ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു കണ്ടോ, പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി?”

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ കണ്ണു ചു­വ­പ്പി­ച്ചാൽ കു­ലു­ങ്ങു­ന്ന­വ­ള­ല്ല പത്മ, ധ­രി­ച്ചോ­ളിൻ. എ­ന്നോ­ടു് ഇ­ത്ത­രം വർ­ത്ത­മാ­ന­ങ്ങൾ പറയാൻ വരണ്ട. പാ­ത്ര­ങ്ങൾ എ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു ഞാൻ ക­ണ്ടി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ അ­പ്പോൾ വീ­ഴു­മാ­യി­രു­ന്ന­ല്ലോ കൈ­ക­ളിൽ വി­ല­ങ്ങു്.”

ഹാ­ജാ­രി സ്വയം നി­യ­ന്ത്രി­ച്ചു­ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു ഇ­തി­നി­ട­ക്കു്. കീ­ഴ്പെ­ട്ടി­ട്ടേ അ­യാൾ­ക്കു ശീ­ല­മു­ള്ളു, വ­ലി­യ­വ­രു­ടെ മു­മ്പിൽ എളിയ നി­ല­പാ­ടേ അ­ഭ്യ­സി­ക്കു­ക­യു­ണ്ടാ­യി­ട്ടു­ള്ളു. പി­ന്നെ­യെ­വി­ട­ന്നാ­ണു­ണ്ടാ­വു­ക, ക­ടു­ത്ത സ്വ­ര­ത്തിൽ സം­സാ­രി­ക്കാൻ വേണ്ട വീ­ര്യം?

അയാൾ ശാ­ന്ത­നാ­യി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­ല്ലി­ല്ല, എ­ന്തി­നാ­ണു ദേ­ഷ്യം പ­ത്മേ­ട­ത്തി? ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞെ­ന്നേ­യു­ള്ളു. പാ­ത്ര­മെ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു് ക­ണ്ടി­ട്ടി­ല്ലാ­ത്ത സ്ഥി­തി­ക്കു് ഞാൻ ഒരു ദ­രി­ദ്ര­ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ, നി­ങ്ങ­ളു­ടെ പ­ടി­ക്കൽ കി­ട­ന്നു പ­ട്ടി­ണി പോ­ക്കു­ന്നു. അ­ങ്ങി­നെ­യു­ള്ള എന്നെ എ­ന്തി­നു്…”

ഇ­ത്ര­യു­മാ­യ­പ്പോൾ ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി ഇ­ട­പെ­ട്ടു.അയാൾ അല്പം മ­യ­പ്പെ­ടു­ത്തി­യ സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “പോ­ട്ടെ പോ­ട്ടെ, വാ­ദ­പ്ര­തി­വാ­ദം കൊ­ണ്ടു കാ­ര്യ­മി­ല്ല. എന്റെ പാ­ത്ര­ങ്ങൾ അ­തു­കൊ­ണ്ടു തി­രി­ച്ചു കി­ട്ടി­ല്ല. ര­ണ്ടു­പേ­രും മ­തി­യാ­ക്കിൻ! എ­ന്നി­ട്ടു്—നി­ങ്ങൾ എന്തു പറയണു ഹാ­ജാ­രി?”

“എ­നി­ക്കു് ഇ­തു­വ­രെ ആ­ശ്ര­യം ത­ന്ന­പോ­ലെ ഇ­നി­യും അ­നു­ഗ്ര­ഹി­ച്ചു ത­ര­ണ­മെ­ന്നാ­ണു് അ­പേ­ക്ഷ, ബാബു, ഞാൻ ക­ള്ള­ന­ല്ല, ബാബു! ഞാ­നാ­ണു ക­ട്ട­തെ­ങ്കിൽ എ­നി­ക്കു ബാ­ബു­വി­ന്റെ മു­മ്പിൽ വന്നു നിൽ­ക്കാൻ ക­ഴി­യു­മാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല.”

പത്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “കട്ടോ ഇ­ല്ല­യോ എ­ന്നും തെ­ളി­യി­ക്കേ­ണ്ട ആ­വ­ശ്യ­മൊ­ന്നു­മി­ല്ല. നി­ങ്ങൾ­ക്കു് ഇ­നി­യി­വി­ടെ സ്ഥാ­ന­മി­ല്ല. നി­ങ്ങ­ളെ ഇനി ഇ­വി­ടെ­വെ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നാൽ ഊ­ണു­കാർ പൊ­യ്ക്ക­ള­യും.”

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “അതു ശ­രി­യാ­ണു്. ഊ­ണു­കാർ പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞാൽ ഞാൻ ഹോ­ട്ടൽ ന­ട­ത്തു­ന്ന­തു് ആർ­ക്കു­വേ­ണ്ടി?”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ഈ യു­ക്തി­യു­ടെ പൊരുൾ പി­ടി­യിൽ വ­ന്നി­ല്ല. ഹോ­ട്ടൽ പ­ണി­ക്കാ­രൻ മോ­ഷ്ടാ­വാ­ണെ­ങ്കിൽ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ വ­സ്തു­ക്കൾ ത­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­യെ­ന്നു­വ­രാം. ശാ­പ്പാ­ടി­നു­വ­രു­ന്ന­വ­രു­ടെ­മേൽ നി­ന്നു് ഉ­ത്ത­രീ­യം വ­ലി­ച്ചെ­ടു­ക്ക­യോ അ­വ­രു­ടെ കീ­ശ­യ­റു­ക്കു­ക­യോ ചെ­യ്ക­യി­ല്ല­ല്ലോ. പി­ന്നെ ശാ­പ്പാ­ടു­കാർ­ക്കു വ­രാ­നെ­ന്താ­ണു ത­ട­സ്സം? എ­ന്നാൽ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ആ ചോ­ദ്യം ഉ­ന്ന­യി­ക്കു­വാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. അയാളെ പി­രി­ച്ചു­വി­ട്ടി­രി­ക്കു­ന്നു. അയാൾ വ­ല്ല­തും ഭ­ക്ഷി­ച്ചോ എ­ന്നു­പോ­ലും ചോ­ദി­ക്കാ­നാ­ളു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. അ­വ­സാ­നം അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്നാൽ എന്റെ ശ­മ്പ­ളം ത­ന്നേ­ക്കു ബാബു! ര­ണ്ടു­മാ­സ­ത്തേ­തു­ണ്ടു്, ബാ­ക്കി. മുൻ­കൂർ വാ­ങ്ങി­യി­ട്ടി­ല്ല. ക­ണ­ക്കു നോ­ക്കൂ.”

ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­തി­പ്പോൾ പ­റ്റി­ല്ല, പി­ന്നെ വരു.”

പത്മ ഒ­ന്നു­കൂ­ടി തെ­ളി­ച്ചു­ത­ന്നെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ആ മോഹം വി­ട്ടേ­ക്കു ശ­മ്പ­ളം കി­ട്ടു­ക­യി­ല്ല.”

“എ­ന്തു­കൊ­ണ്ടു കി­ട്ടി­ല്ല?”

പത്മ ചൊ­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­നി­ക്കി­പ്പോ ഇ­തേ­പ്പ­റ്റി നി­ങ്ങ­ളോ­ടു തർ­ക്കി­ക്കാൻ മ­ന­സ്സി­ല്ല. കി­ട്ടി­ല്ല, അ­ത്ര­ത­ന്നെ. പോയി അ­ന്യാ­യം കൊ­ടു­ക്കു. കോടതി തു­റ­ന്നു­വെ­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ട­ല്ലോ.”

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ കൺ­മു­മ്പിൽ ഇ­രു­ട്ടു പ­ര­ന്നു.

ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ നേരെ നോ­ക്കി സ­വി­ന­യം അ­റി­യി­ച്ചു: “യ­ജ­മാ­ന­നെ! ഇ­ന്നേ­ക്കു് ആ­റു­കൊ­ല്ല­മാ­യി ഇ­വി­ട­ത്തെ ദാ­സ്യം ചെ­യ്യു­ന്നു. എന്റെ വശം ഒരു പൈ­സ­പോ­ലു­മി­ല്ല. വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു് പ­ണ­മ­യ­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു പോ­കാ­നു­ള്ള വ­ണ്ടി­ക്കൂ­ലി പോ­ലു­മി­ല്ല, എ­നി­ക്കൊ­ന്നും ത­ന്നി­ല്ലെ­ങ്കിൽ പ­ട്ടി­ണി കി­ട­ന്നു ച­ത്തു­പോ­കും.”

ബേചു വർ­ത്ത­മാ­ന­ത്തി­നു നിൽ­ക്കാ­തെ കാഷ് ബോ­ക്സ് തു­റ­ന്നു എ­ട്ട­ണ­യെ­ടു­ത്തു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു­നേ­രെ­യെ­റി­ഞ്ഞി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­തു­കൊ­ണ്ടു പോകൂ. ഇനി ഇവിടെ നി­ന്നു കു­ര­യ്ക്ക­ണ്ട. ഊ­ണു­കാർ വ­ര­ണ­സ­മ­യ­മാ­യി. പു­റ­ത്തു­ക­ട­ന്നു­പോ.”

ഹാ­ജാ­രി അണ നി­ല­ത്തു­നി­ന്നു പെ­റു­ക്കി­യെ­ടു­ത്തു്, തു­ണി­ത്തു­മ്പിൽ കെ­ട്ടി, കൈ­കൂ­പ്പി ന­ട­കു­നി­ച്ചു ബേ­ചു­വി­നെ ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു. പി­ന്നെ നി­വർ­ന്നു നി­ന്നു് ചോ­ദി­ച്ചു: “അ­പ്പോൾ ബാബു, ശ­മ്പ­ള­ത്തി­നു് എന്നു വരണം?”

“വരു ഇ­നി­യെ­ന്നെ­ങ്കി­ലും ഒരു ദിവസം വരു. അ­പ്പോൾ നോ­ക്കാം ന­മു­ക്കു്.”

ഇതു ക­ഴ­മ്പി­ല്ലാ­ത്ത ഒരു മ­റു­പ­ടി­യാ­ണെ­ന്നു് മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കാൻ ഏറെ താ­മ­സ­മു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. പത്മ പ­റ­ഞ്ഞ­താ­യി­രു­ന്നു ശരി. ശ­മ്പ­ളം അവർ കൊ­ടു­ക്കു­ക­യി­ല്ല. ഒ­ടു­വി­ല­ത്തെ­ക്ക­യ്യാ­യി­ട്ടു് ഒന്നു ശ്ര­മി­ച്ചു­നോ­ക്കു­ക­ത­ന്നെ. ര­ണ്ടും ക­ല്പി­ച്ചു­ള്ള ഒരു പ്ര­യ­ത്നം. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യോ­ടു യാത്ര പ­റ­ഞ്ഞു് അയാൾ പു­റ­കി­ലൂ­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ മ­ട­പ്പി­ള്ളി­യിൽ എത്തി. കു­റ­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞു ദാസി പത്മ അവിടെ വ­ന്ന­പ്പോൾ അയാൾ തൊ­ഴു­തു പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി സാധു ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ. ഇത്ര കാലം പ­ണി­യെ­ടു­ത്തു. ഒരു ചെ­റു­കി­ണ്ണം പോലും മോ­ഷ്ടി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല. എത്ര ദ­രി­ദ്ര­നാ­ണു് ഞാൻ. നി­ങ്ങൾ യ­ജ­മാ­ന­നോ­ടു് ഒന്നു പ­റ­ഞ്ഞു് എന്റെ ശ­മ്പ­ളം ത­രു­വി­ക്കു. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ കു­ടി­യിൽ കു­ഞ്ഞു­കു­ട്ടി­കൾ പ­ട്ടി­ണി­കി­ട­ന്നു ചത്തു പോകും. ഈ എ­ട്ട­ണ­യാ­ണു് ഒരേ അ­വ­ലം­ബം. രാ­ധാ­മാ­ധ­വ­നെ പി­ടി­ച്ചു ആ­ണ­യി­ടാം. ഇ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഞാ­നെ­ന്തു­വാ­ങ്ങി­ത്തി­ന്നും, എ­ങ്ങി­നെ തീ­വ­ണ്ടി കൂ­ലി­കൊ­ടു­ക്കും? വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കെ­ന്തു വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കും?”

“ഞാ­നാ­രാ­ണു നി­ങ്ങൾ­ക്കു ശ­മ്പ­ളം തരാൻ യ­ജ­മാ­നൻ പ­റ­യു­ന്ന­തി­ല­പ്പു­റം എ­ന്നെ­ക്കൊ­ണ്ടു വ­ല്ല­തു­മാ­വു­മോ?”

“അ­ങ്ങോ­രോ­ടു് ഒന്നു പറയൂ പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി. പ­ട്ടി­ണി കി­ട­ന്നു ച­ത്തു­പോ­കും കു­ട്ടി­കൾ.”

“നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഇ­ഷ്ട­ക്കാ­രി കു­സു­മ­മി­ല്ലേ? ഇ­പ്പോ­ഴെ­ന്തി­നാ­ണു് പ­ത്മേ­ട­ത്തി?”

ഇനി ഒരു നി­മി­ഷം പോലും ഇവിടെ നി­ല്ക്ക­രു­തെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്കു­തോ­ന്നി. ഇ­ങ്ങ­നെ­യു­ള്ള ഇ­ട­ങ്ങ­ളിൽ വെ­ച്ചു് ക­ണ്ട­വ­ന്റെ നാ­വു­കൊ­ണ്ടു് കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ പേർ ഉ­ച്ച­രി­ക്കു­ന്ന­തു്, വി­ശേ­ഷി­ച്ചും പ­ത്മ­യു­ടെ—കേൾ­ക്കു­വാൻ അയാൾ തീരെ ആ­ഗ്ര­ഹി­ച്ചി­ല്ല. പത്മ മ­ട­പ്പ­ള്ളി­യിൽ­നി­ന്നു പോയി.

കു­റ­ച്ചു­നേ­രം കൂ­ടി­നി­ന്നു് പോകാൻ ഭാ­വി­ക്കു­മ്പോൾ പത്മ വീ­ണ്ടും പ്ര­വേ­ശി­ച്ചു ചോ­ദി­ച്ചു “അല്ലാ, പോ­ക­യാ­ണു്? നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഊ­ണു­ക­ഴി­ഞ്ഞോ?”

ഹാ­ജാ­രി അന്തം വി­ട്ടു പ­ത്മ­യു­ടെ മു­ഖ­ത്തേ­ക്കു നോ­ക്കി­പ്പോ­യി. ഈ വി­ധ­ത്തി­ലു­ള്ള വർ­ത്ത­മാ­നം­അ­യാൾ അവളിൽ നി­ന്നു്, ഒ­രി­ക്ക­ലും പ്ര­തീ­ക്ഷി­ച്ചി­രു­ന്നി­ല്ല. അയാൾ പ­തു­ക്കെ­പ്പ­തു­ക്കെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇല്ല… ഊണു്… ഇ­ന്നു്… ഇല്ല… ഇല്ല എ­ന്നു­ത­ന്നെ വെ­ച്ചോ­ളൂ.”

“എ­ന്നാൽ ഇ­രി­ക്കു, ഇ­നി­യും മീൻ ത­യ്യാ­റാ­യി­ട്ടി­ല്ല. ത­യ്യാ­റാ­യി­ട്ടു് ഊണു ക­ഴി­ച്ചു­പോ­കാം. എ­ന്താ­ണു നിൽ­ക്കു­ന്ന­തു് ? ഇ­രി­ക്കു ഒരു പ­ല­ക­യെ­ടു­ത്തി­ട്ടു്.”

ഹാ­ജാ­രി ഒരു പാ­വ­യെ­പ്പോ­ലെ അ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നു. പത്മ അയാളെ അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ടു­ത്തി­യി­രി­ക്കു­ന്നു. പ­ത്മ­യു­ടെ സ­ഹ­താ­പം… എഴു വർ­ഷ­ങ്ങൾ­ക്കി­ട­ക്കു് ഒ­രി­ക്ക­ലും കാ­ണാ­ത്ത­തു്. ആ­ശ്ച­ര്യ­ക­ര­മാ­യ സംഭവം തന്നെ.

മീൻ അ­ടു­പ്പ­ത്തു­നി­ന്നി­റ­ക്കി പുതിയ വെ­പ്പു­കാ­രൻ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ചോറു വി­ള­മ്പി. പ­ത്മ­യെ പി­ന്നീ­ടു് അ­വി­ടെ­യെ­ങ്ങും കാ­ണു­ക­യു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. അവൾ ഭ­ക്ഷ­ണ­മു­റി­യിൽ തി­ര­ക്കി­ട്ടു പ­ണി­യെ­ടു­ക്ക­യാ­വും. പുതിയ വെ­യ്പു­കാ­രൻ ഹാ­ജാ­രി­യെ അ­റി­യി­ല്ലെ­ങ്കി­ലും അവിടെ നടന്ന വർ­ത്ത­മാ­ന­ങ്ങ­ളിൽ­നി­ന്നും ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ പഴയ വേ­ല­ക്കാ­ര­നാ­യി­രു­ന്നു­വെ­ന്നു മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കി. ജോ­ലി­യിൽ നി­ന്നു പി­രി­ഞ്ഞു പോ­കു­ന്ന ഒരുവൻ. അ­തി­നാൽ അയാൾ ഹാ­ജാ­രി­യെ വളരെ കാ­ര്യ­മാ­യി­ത്ത­ന്നെ ഇ­രു­ത്തി­യൂ­ട്ടി. പോ­കാ­റാ­യ സമയം ഹാ­ജാ­രി പ­ത്മ­യെ വി­ളി­ച്ചു­പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി, ഞാൻ വ­ര­ട്ടെ. മ­ന­സ്സിൽ ഒ­ന്നും തോ­ന്ന­രു­തു്.”

പത്മ വാ­തിൽ­ക്ക­ലേ­ക്കു നീ­ങ്ങി നി­ന്നി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ല്ക്കു ഠാ­ക്കുർ. ദാ ര­ണ്ടു­രൂ­പ ക­യ്യിൽ വെ­ച്ചോ­ളു. യ­ജ­മാ­നൻ ത­ന്ന­താ­ണു് ശ­മ്പ­ള­ത്തി­ന്റെ വക. തീർ­ന്നു, ഇനി ഒ­ന്നും ഇ­വി­ട­ന്നു കി­ട്ടി­ല്ല എന്നു പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കാൻ എന്നെ ഏ­ല്പി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു, അ­ങ്ങോ­ര്.”

ഹാ­ജാ­രി രൂപ വാ­ങ്ങി പഴയ എ­ട്ട­ണ­യു­ടെ കൂ­ട്ട­ത്തിൽ തു­ണി­ത്തു­മ്പിൽ കെ­ട്ടി. എ­ന്നാൽ സ­ത്യ­മാ­യും അയാൾ അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ട്ടു­പോ­യി. വ­ള­രെ­യേ­റെ അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ട്ടു.

“ശരി. എ­ന്നാൽ പു­റ­പ്പെ­ട­ട്ടെ.”

“അ­ങ്ങ­നെ­ത­ന്നെ. ഊ­ണു­ക­ഴി­ഞ്ഞ­ല്ലോ. ശരി.”

രാ­ത്രി ഒൻ­പ­ത­ര­മ­ണി­യെ­ങ്കി­ലും ആ­യി­ക്കാ­ണും. എവിടെ പോകും ഈ അ­സ­മ­യ­ത്തു്? പണി പോയി. എ­ന്നാ­ലും രണ്ടര രൂ­പ­യു­ണ്ടു് ക­യ്യിൽ. വീ­ട്ടിൽ പോ­യി­ട്ടെ­ന്തു ചെ­യ്യും? ജോലി അ­ന്വേ­ഷി­ക്കാ­തെ പ­റ്റി­ല്ല. വീ­ട്ടിൽ അ­ന­ങ്ങാ­തി­രു­ന്നാൽ കാ­ര്യം ന­ട­ക്ക­ണ്ടേ? ജോലി പോകും എ­ന്നു് അയാൾ ഓർ­ത്തി­രു­ന്നി­ല്ല. അ­വ­സാ­നം ജോലി പോ­ക­ത­ന്നെ ചെ­യ്തു.

റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലെ ഒരു ഹോ­ട്ട­ലി­ലും ഇനി ത­നി­ക്കു ജോലി കി­ട്ടാൻ പോ­ക­ന്നി­ല്ലെ­ന്നും അ­യാൾ­ക്ക­റി­യാം. യ­ദു­ബാ­ഡ­യ്യേ ഒ­രി­ക്കൽ തന്നെ പ­ണി­ക്കു വെ­ക്കാൻ ത­യ്യാ­റാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്നാൽ ഇ­പ്പോൾ മോ­ഷ­ണ­ത്തി­ന്റെ അ­പ­വാ­ദ­ത്തി­നു ലോ­ക്ക­പ്പിൽ കി­ട­ന്നി­ട്ടു­വ­രി­ക­യാ­ണു്. ആരും തന്നെ ജോ­ലി­ക്കു വെ­ക്കി­ല്ല.

താ­ന­റി­യാ­തെ­ത­ന്നെ ചൂർ­ണ്ണി­യു­ടെ തീ­ര­ത്തി­ലെ­ത്തി­യി­രി­ക്കു­ന്ന­താ­യി ഹാ­ജാ­രി കണ്ടു. അ­യാ­ളു­ടെ ആ പ്രി­യ­പ്പെ­ട്ട മ­ര­ത്തി­ന്റെ ചു­വ­ട്ടിൽ ചെ­ന്നി­രി­ക്കും, ഇ­രു­ന്നു ചി­ന്തി­ക്കും, ചി­ന്തി­ക്കേ­ണ്ട ഒ­ട്ടേ­റെ സം­ഗ­തി­കൾ ഉ­ണ്ടു്.

എ­ന്നാൽ ഏ­താ­ണ്ടു രണ്ടു മ­ണി­ക്കൂർ ന­ദീ­തീ­ര­ത്തി­രു­ന്നു ചി­ന്തി­ച്ചി­ട്ടും ഒരു കാ­ര്യ­ത്തി­നും ഉ­ണ്ടാ­യി­ല്ല ഒരു തീ­രു­മാ­നം. ഇന്നു രാ­ത്രി സ്റ്റേ­ഷൻ പ്ലാ­റ്റ്ഫോ­മിൽ കി­ട­ന്നു ക­ഴി­ച്ചു­കൂ­ട്ടാം. പക്ഷേ, നാ­ളെ­യെ­ന്തു ഗതി?

രണ്ടര രൂ­പ­യിൽ­നി­ന്നും രണ്ടു രൂപ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്ക­യ­ക്ക­ണം. ടേംപി—പാവം. ടേം­പി­യു­ടെ പ­ശി­യ­ട­ക്കാൻ ക­ഴി­യാ­റി­ല്ല അ­വ­ളു­ടെ­യ­മ്മ­ക്കു്.

അ­യാൾ­ക്കു് ഇതു ചി­ന്തി­ക്കു­മ്പോൾ തന്നെ അ­സ­ഹ്യ­മാ­യി തോ­ന്നു­ന്നു. ഇല്ല, നാ­ളെ­ത്ത­ന്നെ ത­പാ­ലിൽ രൂപ അ­യ­ക്ക­ണം. തപാൽ ചി­ല­വു് എ­ട്ട­ണ­യിൽ­നി­ന്നു് എ­ടു­ക്ക­ണം. രണ്ടു രൂപ തി­ക­ച്ചും വീ­ട്ടി­ലെ­ത്ത­ണം. സ്റ്റേ­ഷൻ പ്ലാ­റ്റ് ഫാമിൽ രാ­ത്രി­യു­ടെ അ­ന്തി­മ യാ­മ­ത്തി­ലാ­ണു് ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ക­ണ്ണൊ­ന്ന­ട­ഞ്ഞ­തു്. ഫരീദ് പൂർ ലോ­ക്ക­ലി­ന്റെ ഒ­ച്ച­കേ­ട്ടു പു­ലർ­ച്ച­ക്കു­മു­മ്പാ­യി തന്നെ ഞെ­ട്ടി­യു­ണർ­ന്നു. എ­ന്നി­ട്ടും എ­ഴു­ന്നേ­റ്റി­ല്ല. ഇ­ന്നു് വലിയ അ­ടു­പ്പിൽ കൂ­റ്റൻ പാ­ത്ര­ങ്ങൾ ക­യ­റ്റി­വെ­ക്കു­വാൻ ബ­ദ്ധ­പ്പെ­ട്ടെ­ഴു­ന്നേൽ­ക്കേ­ണ്ട­താ­യി­ട്ടി­ല്ല­ല്ലോ. എ­ഴു­ന്നേ­റ്റി­ട്ടെ­ന്തു ചെ­യ്യാൻ? വളരെ നേരം അയാൾ അ­തേ­പ­ടി കി­ട­ന്നു. ഡൗൺ­ഡാർ­ജി­ലി­ങ്ങ് മെയിൽ വന്നു, പോയി. ബൻ­ഗാ­വ് ലൈൻ ട്രെ­യി­നും വി­ട്ടു. വെയിൽ വീശി, പ്ലാ­റ്റ്ഫോം വൃ­ത്തി­യാ­ക്കാൻ തൂ­പ്പു­കാർ എത്തി. മ­റ്റൊ­രു വ­ണ്ടി­ക്കു കൈ­കൊ­ടു­ത്തു, മൂർഷിദാബാദ്-​ലാൽ ഗോല പാ­സ­ഞ്ചർ.

“എയ് ആ­രാ­ണി­വി­ടെ­ക്കി­ട­ന്നു­റ­ങ്ങു­ന്ന­തു്? എ­ണീ­റ്റു മാറു്.” തൂ­പ്പു­കാ­രൻ ശാ­സി­ച്ചു.

ഹാ­ജാ­രി­യെ­ഴു­ന്നേ­റ്റു മൂരി നി­വർ­ന്നു് പൈ­പ്പി­ന്ന­രി­കിൽ ചെ­ന്നു മുഖം കഴുകി.

ഇനി എ­വി­ടെ­ക്കു്? എ­ന്തു­ചെ­യ്യ­ണം? ക­ഴി­ഞ്ഞ ആ­റേ­ഴു­കൊ­ല്ല­മാ­യി അയാൾ ഈവിധം ഒ­ന്നും ചെ­യ്യാ­തെ ക­ഴി­ച്ചു­കൂ­ട്ടി­യ ദിവസം ഒ­ന്നും ത­ന്നെ­യി­ല്ല. പണി പണി! എ­രി­യു­ന്ന അ­ടു­പ്പ­ത്തു പാ­ത്ര­ങ്ങൾ ക­യ­റ്റി­വെ­ക്കു­ക. അ­വി­ട­ന്നി­റ­ക്കു­ക, യ­ജ­മാ­ന­ന്നു ചാ­യ­ക്കു വെ­ള്ളം തി­ള­പ്പി­ക്കു­ക ഇ­ന്നാർ­ക്കാ­ണു മാർ­ക്ക­റ്റിൽ പോ­കേ­ണ്ട ഊ­ഴ­മെ­ന്നു നോ­ക്കു­ക. കൂ­ക­ലും വി­ളി­യും, ശാ­സ­ന­യും ത­ട്ടി­ക്ക­യ­റ്റ­വും, പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി­യു­ടെ ക­ല­ശ­ലു­കൂ­ട്ടൽ…

ന­ന്നാ­യി­രു­ന്നു. പ­ത്മ­യേ­ട­ത്തി­യു­ടെ തോ­ന്നി­വാ­സം പ­റ­യ­ലും ഇ­പ്പോൾ ര­സ­മാ­യി­ത്തോ­ന്നു­ന്നു. പത്മ ചീ­ത്ത­യ­ല്ല, ഇ­ന്ന­ലെ ഭ­ക്ഷ­ണം ത­ന്നി­ല്ലേ? പണം ത­ന്നി­ല്ലേ? രതൻ ഠാ­ക്കൂ­റും ന­ല്ല­വ­നാ­ണു്. അ­യാ­ളു­ടെ ഭാ­ഗി­നേ­യ­നും കൊ­ള്ളാം. എ­ല്ലാ­വ­രും ന­ല്ല­വർ തന്നെ. ര­ത­നി­ന്റെ ആ ഭാ­ഗി­നേ­യൻ ടേം­പി­ക്കു ചേർ­ന്ന വരൻ. ര­ണ്ടു­പേർ­ക്കും നല്ല ചേർ­ച്ച. ചെ­ക്ക­നെ ഇ­ഷ്ട­മാ­യി. ആ­കാ­ശ­കു­സു­മം ന­ട­ക്കാ­ത്ത മോഹം. ടേം­പി­ക്കു ഭ­ക്ഷ­ണം ക­ഴി­ച്ചു ജീ­വി­ക്കു­വാൻ പ­റ്റി­യ പ­രി­ത­സ്ഥി­തി ഉ­ണ്ടാ­യ­തിൽ പി­ന്നെ­യ­ല്ലേ വി­വാ­ഹം?

ക­ഴി­ഞ്ഞ ആ­റു­വർ­ഷ­മാ­യി ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തു­ട­ങ്ങി­യ­താ­ണു് ഒരു ദു­ശ്ശീ­ലം. രാ­വി­ലെ­യും വൈ­കി­യി­ട്ടും ചായ കു­ടി­ക്ക­ണം. ഇന്നു ചാ­യ­കു­ടി­ക്ക­ണ­മെ­ങ്കിൽ സ്വ­ന്തം പണം ചി­ല­വാ­ക്കേ­ണ്ടി­വ­രും. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ആ മോഹം അ­ട­ക്കി.

പെ­ട്ടെ­ന്നാ­ണു കു­സു­മ­ത്തി­നെ ഒന്നു ക­ണ്ടി­ട്ടു­വേ­ണം പോ­കാ­നെ­ന്ന വി­ചാ­രം ഉ­ണ്ടാ­യ­തു്. ആ­റേ­ഴു­നാ­ളാ­യ­ല്ലോ അവളെ ക­ണ്ടി­ട്ടു്. മോ­ഷ­ണ­ത്തി­നു ജ­യി­ലിൽ പോയ വിവരം ഒ­രു­പ­ക്ഷേ, അ­വൾ­ക്കു കി­ട്ടി­ക്കാ­ണി­ല്ല. ആ­രു­ണ്ടു പറയാൻ. ചായ അ­വി­ട­ന്നു കു­ടി­ക്കാൻ ത­ര­പ്പെ­ട്ടേ­ക്കും. കു­സു­മ­വു­മാ­യി­ട്ടു് ഒ­ന്നാ­ലോ­ചി­ക്ക­യും ചെ­യ്യാം. അ­യാൾ­ക്കു് ഒ­ന്നും തന്നെ പി­ടി­കി­ട്ടു­ന്നി­ല്ല.

വാ­തിൽ­ക്കൽ മു­ട്ടു­കേ­ട്ടു. പു­റ­ത്തു­വ­ന്ന കു­സു­മം ഹാ­ജാ­രി­യെ­ക്ക­ണ്ടു് അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ട്ടു: “അല്ലാ, വ­ലി­യ­ച്ഛൻ അല്ലേ? എ­ന്താ­ണീ സ­മ­യ­ത്തു്? ഇ­ത്ര­നാ­ളും ക­ണ്ടി­ല്ല.”

“വരു, അ­ക­ത്തു­ചെ­ന്നി­രി­ക്കാം. ഒ­രു­പാ­ടു സം­ഗ­തി­കൾ പ­റ­യാ­നു­ണ്ടു്.”

കു­സു­മം നി­ല­ത്തു പാ­യ­വി­രി­ച്ചു­കൊ­ടു­ത്തു. ഹാ­ജാ­രി അ­തി­ലി­രു­ന്നി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “മോളെ, ചായ വേണം.”

“ഇ­പ്പോ­ഴു­ണ്ടാ­ക്കി­ത്ത­രാം വ­ലി­യ­ച്ഛാ, കാ­ത്തി­രി­ക്കു.”

ചാ­യ­മാ­ത്ര­മ­ല്ല, കൂ­ട്ട­ത്തിൽ കു­റ­ച്ചു ഹൽവ ഒരു പ്ലേ­റ്റിൽ. ചാ­യ­കു­ടി­ക്കു­ന്ന­തി­നി­ട­ക്കു് ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “മോളേ, എന്റെ പണി പോയി.”

കു­സു­മം വി­സ്മ­യ­ത്തോ­ടെ ചോ­ദി­ച്ചു: “എ­ങ്ങ­നെ?’

“മോ­ട്ടി­ച്ചു­വെ­ന്നും പ­റ­ഞ്ഞു്”

“മോ­ട്ടി­ച്ചു?”

“എ­ന്നാ­ണു് അവർ പ­റ­യു­ന്ന­തു്. നാ­ല­ഞ്ചു­ദി­വ­സം സ്റ്റേ­ഷ­നി­ലും കി­ട­ന്നു.”

“സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ കി­ട­ന്നു? ശു­ദ്ധ­ക­ള­വ്.”

കു­സു­മം നിൽ­ക്കു­ക­യാ­യി­രു­ന്നു. അവൾ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മുൻ­പിൽ അ­ങ്ങ­നെ തന്നെ ഇ­രു­ന്നു കൗ­തു­ക­ത്തോ­ടും അ­വി­ശ്വാ­സ­ത്തോ­ടു­മൊ­പ്പം അ­യാ­ളു­ടെ മു­ഖ­ത്തേ­ക്കു നോ­ക്കി.

“അല്ല കു­സു­മം, സ­ത്യ­മാ­യും ലോ­ക്ക­പ്പി­ലാ­യി­രു­ന്നു. ക­ള­വ­ല്ല, മോ­ഷ്ടി­ച്ചു­വെ­ന്ന കു­റ്റം­ചു­മ­ത്തി…”

“ലോ­ക്ക­പ്പിൽ കി­ട­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും വ­ലി­യ­ച്ഛൻ, എ­ന്നാൽ വ­ലി­യ­ച്ഛൻ മോ­ഷ്ടി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല, ഒ­രി­ക്ക­ലും മോ­ഷ്ടി­ക്ക­യി­ല്ല, മോ­ഷ്ടി­ച്ചു­വെ­ന്നു പ­റ­യു­ന്ന­താ­ണു് ക­ള­വെ­ന്നു ഞാൻ പ­റ­ഞ്ഞ­തു്.”

“ഞാൻ മോ­ഷ്ടി­ക്ക­യി­ല്ലെ­ന്നോ?”

“ഒ­രി­ക്ക­ലു­മി­ല്ല, വ­ലി­യ­ച്ഛാ! ഞാ­ന­റി­യാ­ത്ത ആ­ള­ല്ല­ല്ലൊ, കാ­ണാ­ത്ത ആ­ള­ല്ല­ല്ലോ വ­ലി­യ­ച്ഛൻ.”

“മോളേ, നി­ന­ക്കെ­ന്നെ ഇത്ര വി­ശ്വാ­സ­മോ?”

കു­സു­മം മ­റ്റൊ­രി­ട­ത്തേ­ക്കു മുഖം തി­രി­ച്ചു മി­ണ്ടാ­തി­രു­ന്നു. അവൾ ക­ര­ച്ചി­ല­ട­ക്കു­വാ­നു­ള്ള ശ്ര­മ­ത്തി­ലാ­ണെ­ന്നു തോ­ന്നി.

ഹാ­ജാ­രി ര­ക്ഷ­പ്പെ­ട്ടു. കു­സു­മം ശ­രി­ക്കും തന്റെ പു­ത്രി­ത­ന്നെ. കു­സു­മം സംഭവം ഏ­തു­നി­ല­യി­ലാ­ണു് ശ്ര­വി­ക്കു­ക എ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു വലിയ ഭ­യ­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. താൻ ക­ള്ള­നാ­ണെ­ന്നു് വി­ശ്വ­സി­ച്ചു­പോ­യെ­ങ്കി­ലോ? ലോ­ക­ത്തി­ലെ ഏ­റ്റ­വും വലിയ ഒ­ര­വ­ലം­ബം അ­യാൾ­ക്കു ന­ഷ്ട­പ്പെ­ട്ടു­പോ­കും.

“വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ഇ­പ്പോൾ എ­വി­ടെ­നി­ന്നു വ­രു­ന്നു?”

“ഇ­ന്ന­ലെ രാ­ത്രി സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ കി­ട­ന്നു­റ­ങ്ങി. വേ­റെ­യെ­വി­ടെ­പ്പോ­കാൻ? എ­ണീ­റ്റു നേ­രെ­യി­ങ്ങോ­ട്ടു പോ­ന്നു. നി­ന്നെ ഒന്നു കാ­ണ­ണ­മെ­ന്നു തോ­ന്നി, പക്ഷേ, ഇനി ഏ­തൊ­രു­നാൾ…”

“എന്തേ? എ­വി­ടെ­പ്പോ­കാൻ പോണു?”

“ഏ­തെ­ങ്കി­ലും ഒ­രാ­ശ്ര­യം തേ­ട­ണ­മ­ല്ലോ. അ­ല്ലാ­തെ പ­റ്റി­ല്ലെ­ന്നു നി­ന­ക്കും അ­റി­യാ­വു­ന്ന­തു­ത­ന്നെ. നോ­ക്ക­ട്ടെ എ­ന്താ­ണു­ണ്ടാ­വു­ക­യെ­ന്നു്.”

“ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ വേറെ വല്ല ഹോ­ട്ട­ലി­ലും…”

“മോ­ഷ­ണ­ത്തി­ന്റെ അ­പ­വാ­ദ­മു­ള്ള സ്ഥി­തി­ക്കു് ഇവിടെ ഒരു ഹോ­ട്ട­ലു­കാ­രും നി­റു­ത്തു­കി­ല്ല. നോ­ക്ക­ട്ടെ, ഒന്നു ഗോ­യാ­ഡി­വ­രെ പോ­യി­നോ­ക്കി­യാ­ലോ എ­ന്നാ­ണാ­ലോ­ച­ന. അവിടെ ധാ­രാ­ളം ഹോ­ട്ട­ലു­കൾ ഉ­ണ്ടു്. അ­ന്വേ­ഷി­ച്ചു­നോ­ക്ക­ട്ടെ.”

കു­സു­മം ഏ­താ­നും നി­മി­ഷം മി­ണ്ടാ­തി­രു­ന്നി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ശരി, അ­തൊ­ക്കെ പി­ന്നീ­ടു നോ­ക്കാം. ഇ­പ്പോൾ പോയി കു­ളി­ച്ചി­ട്ടു­വ­രു. എ­ണ്ണ­ത­രാം അ­തി­നു­ശേ­ഷം പാകം ചെ­യ്യാൻ വേ­ണ്ട­തൊ­ക്കെ അ­ടു­പ്പി­ച്ചു­ത­രാം. ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ അ­രി­വെ­ച്ചു ആഹാരം ക­ഴി­ക്കാം.”

“വേണ്ട, മോളേ! എ­ന്തി­നീ­വ­ക സൊ­ല്ല­കൾ? എ­ന്തി­നാ­ണു അ­രി­വ­ക്കാ­നും മ­റ്റും പോ­കു­ന്ന­തു്. ഞാൻ ഇ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നു ഉള്ളു തു­റ­ന്നു സം­സാ­രി­ക്ക­ട്ടെ, കു­റ­ച്ചു­നേ­രം. നി­ന്നോ­ടു് അ­ഭി­പ്രാ­യം ചോ­ദി­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു തോ­ന്നി. അ­തി­നാ­ണു വ­ന്ന­തു്. എ­ന്താ­ണു വേ­ണ്ട­തെ­ന്നു് ഉ­പ­ദേ­ശി­ക്കു, ഒ­റ്റ­യ്ക്കു് ആ­ലോ­ചി­ച്ചി­ട്ടു ഒ­ന്നും തോ­ന്നു­ന്നി­ല്ല, പോ­രെ­ങ്കിൽ പ്രാ­യ­വു­മാ­യി.”

“ആ­ലോ­ച­ന­ക­ളൊ­ക്കെ പി­ന്നെ. ഇ­വി­ടെ­നി­ന്നും ഒ­ന്നും ക­ഴി­ച്ചി­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഞാനും ഇന്നു മു­ഴു­വൻ പ­ട്ടി­ണി അതു പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കാം. കു­ളി­ച്ചു­വ­രൂ, വേഗം, എ­ന്നി­ട്ടു് അരി ക­ഴു­കി­യി­ടു, എ­നി­ക്കും രണ്ടു വറ്റു പ്ര­സാ­ദം കി­ട്ടു­മ­ല്ലോ. മ­ക­ളു­ടെ വീ­ട്ടിൽ വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്നു. അവൾ എത്ര പാ­വ­മാ­യാ­ലും നി­ങ്ങ­ളെ വെറും വ­യ­റോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞ­യ­ക്കു­മെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ച്ചോ? മ­ക­ളോ­ടു് എ­ന്തൊ­രു വാ­ത്സ­ല്യം?”

നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ലാ­തെ ഹാ­ജാ­രി ചൂർ­ണ്ണി­യിൽ കു­ളി­ക്കാൻ പോയി തി­രി­ച്ചു വ­ന്ന­പ്പോൾ കണ്ടു. പ­ശു­വി­നെ കെ­ട്ടു­ന്ന മുറി മെ­ഴു­കി വൃ­ത്തി­യാ­ക്കി ഇ­ഷ്ടി­ക­കൾ കൊ­ണ്ടു് അ­ടു­പ്പു­ണ്ടാ­ക്കി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു, കു­സു­മം.

“ഒരു പി­ച്ച­ള പോ­ഹി­ണി. ഇ­തു­പോ­രെ, അതോ പു­ത്തൻ­ക­ലം വേണോ വ­ലി­യ­ച്ഛാ?”

“ഒ­ന്നും വേ­ണ്ടാ, ഇ­തു­മ­തി.”

അ­രി­വാർ­ക്കു­ന്ന­തി­നു­മു­മ്പു ഒരു കു­ട്ടി, പ­ശു­വി­നെ കെ­ട്ടു­ന്ന മു­റി­യു­ടെ വാ­തിൽ­ക്കൽ ചെ­ന്നെ­ത്തി നോ­ക്കി ആം­ഗ്യം­കൊ­ണ്ടു കു­സു­മ­ത്തി­നെ പു­റ­ത്തേ­ക്കു വി­ളി­ച്ചു. അവൻ ഒരു ക­യ്യിൽ തോർ­ത്തിൽ കെ­ട്ടി­യ എ­ന്തൊ­ക്കെ­യോ അ­ങ്ങാ­ടി­സ്സാ­മാ­ന­ങ്ങൾ. മ­റ്റേ­തിൽ ഒരു ‘ഇലിശ്’ മ­ത്സ്യം തൂ­ങ്ങി­ക്കി­ട­ക്കു­ന്നു.

“ലേശം നിൽ­ക്കു വ­ലി­യ­ച്ഛാ, മ­ത്സ്യം നേ­രെ­യാ­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടു വ­ര­ട്ടെ.” കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ ‘കു­സൃ­തി­കൾ’ കണ്ടു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു സ­ങ്കോ­ച­വും അപരാധ ബോ­ധ­വും ഉ­ണ്ടാ­യി. അ­യ­ല­ത്തെ ചെ­ക്ക­നെ വി­ളി­ച്ചു കു­സു­മം എ­പ്പോ­ഴാ­ണു ച­ന്ത­ക്കോ­ടി­ച്ച­തു്—ഓ­ടി­ച്ച­തോ ഓ­ടി­ച്ചു—കു­സു­മം അ­തി­ദ­രി­ദ്ര­യാ­ണു്. അ­വ­ളെ­ന്തി­നാ­ണു ഇത്ര വലിയ മ­ത്സ്യം വാ­ങ്ങി­പ്പി­ച്ച­തു് ? കു­ട്ടി­ത്തം വി­ട്ടി­ട്ടി­ല്ല. എ­ന്നാ­ണി­നി കാ­ര്യ­വി­വ­രം ഉ­ണ്ടാ­വു­ക­യാ­വോ?

കു­സു­മം ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ പ­രി­ഭ­വം പ­റ­ച്ചിൽ ക­ണ­ക്കി­ലെ­ടു­ത്തി­ല്ല. അവൾ പ­തു­ക്കെ ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “വ­ലി­യ­ച്ഛൻ പാകം ചെയ്ത ഇലിശ മീൻ തി­ന്നാൻ എ­നി­ക്കും ഒ­രു­ദി­വ­സം കൊതി തോ­ന്നി­പ്പോ­യെ­ങ്കിൽ അ­തി­നി­ത്ര­യൊ­ക്കെ ദേ­ഷ്യ­പ്പെ­ടാ­നു­ണ്ടോ, വ­ലി­യ­ച്ഛാ!”

ഹാ­ജാ­രി അ­പ്ര­സ­ന്ന­ത­യോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒക്കെ ശു­ദ്ധ­മേ കു­ട്ടി­കൾ­ക്കു ചേർ­ന്ന കാ­ട്ടാ­യ­ങ്ങൾ? ആ­ഹാ­രാ­ദി­കൾ­ക്കു ശേഷം ഹാ­ജാ­രി­ക്കു വി­ശ്ര­മി­ക്കു­വാ­നു­ള്ള ഏർ­പ്പാ­ടു ചെ­യ്തു് കു­സു­മം അ­ക­ത്തേ­ക്കു­പോ­യി. ത­ലേ­ന്നാൾ ഉ­റ­ക്കം തീരെ സു­ഖ­മാ­യി­ട്ടു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. കി­ട­ന്ന ഉടൻ ഹാ­ജാ­രി ഉ­റ­ങ്ങി. ഉ­ണർ­ന്ന­പ്പോൾ നേരം അ­സ്ത­മി­ക്കാ­റാ­യി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു.

കു­സു­മം മു­റി­യി­ലേ­ക്കു ക­ട­ന്നി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­ന്ന­ലെ സ്റ്റേ­ഷ­നി­ലെ ബ­ഞ്ചിൽ­ക്കി­ട­ന്നി­ട്ടു് ഉ­റ­ക്കം തീരെ ശ­രി­യാ­യി­ല്ലെ­ന്നു പ­റ­യാ­തെ അ­റി­യാം. സു­ഖ­മാ­യി ഉ­റ­ങ്ങി­യി­ല്ലേ? ചാ­യ­കൊ­ണ്ടു­വ­രാം. എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു മുഖം ക­ഴു­കി­ക്കോ­ളൂ.”

ചാ­യ­യോ­ടൊ­പ്പം എ­വി­ടെ­നി­ന്നെ­ന്ന­റി­ഞ്ഞി­ല്ല, കു­സു­മം ചൂ­ടു­ള്ള ജി­ലേ­ബി­യും മു­മ്പിൽ കൊ­ണ്ടു­ചെ­ന്നു­വെ­ച്ചു. എത്ര പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടും കൂ­ട്ടാ­ക്കി­യി­ല്ല. അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ആ വ­ഴി­ത്തി­രി­വി­ലു­ള്ള ഹാരാൻ മ­യ­ദ­യു­ടെ കടയിൽ ഈ സമയം നല്ല ചൂ­ടോ­ടെ ജി­ലേ­ബി കി­ട്ടാ­റു­ണ്ടു്. ചാ­യ­യു­ടെ കൂടെ ചേരും. വെറും ചായ കു­ടി­ക്ക­യോ?”

ഇ­വ­ളോ­ടു് ഈ അ­തി­ക്ര­മം തു­ട­രു­ന്ന­തു യു­ക്ത­മ­ല്ല. ഇ­ന്നു­ത­ന്നെ ഇ­വി­ട­ന്നു മാ­റി­ക്ക­ള­യ­ണം. ചാ­യ­കു­ടി ക­ഴി­ഞ്ഞു വെയിൽ ഒ­ന്നു­കൂ­ടി ആ­റി­യാൽ സ്ഥലം വിടാൻ തന്നെ ഹാ­ജാ­രി ഉ­റ­ച്ചു.

കു­സു­മം വെ­റ്റി­ല തെ­റു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു മു­മ്പിൽ വെ­ച്ചു. അവിടെ നി­ല­ത്തി­രു­ന്നു: “ഇനിയോ? എ­ന്താ­ണു ഭാവം?”

“ഗോ­യാ­ഡി­യിൽ ജോ­ലി­ക്കു ശ്ര­മി­ക്ക­ണം. പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ലേ നേ­ര­ത്തേ?”

“അവിടെ ത­ര­പ്പെ­ട്ടി­ല്ലെ­ങ്കി­ലോ?”

“അ­പ്പോൾ കൽ­ക്ക­ട്ട­ക്കു ക­ട­ക്കും. എ­ന്നാ­ലും നാ­ട്ടു­മ്പു­റ­ക്കാ­ര­നാ­ണു്. ന­ഗ­ര­ങ്ങ­ളിൽ ന­ട­ന്നു ശീ­ല­മി­ല്ല. എത്ര വലിയ നഗരം താ­മ­സി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ലാ­ത്ത­തു കൊ­ണ്ടു പേടി തോ­ന്നു­ന്നു.”

“ഞാൻ പ­റ­യു­ന്ന­തു കേൾ­ക്കാ­മോ വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു്?”

“എ­ന്താ­ണു കേൾ­ക്ക­ട്ടെ.”

“കേൾ­ക്കാ­മെ­ങ്കി­ലേ പ­റ­യു­ള്ളു…”

“പ­റ­യാ­തെ­യെ­ങ്ങ­നെ­യാ­ണു, മോളേ?”

“എന്റെ ആ പണ്ടം പണയം വെ­ച്ചോ വി­റ്റോ ഇ­രു­നൂ­റു­രൂ­പ കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു തരാം. ആ തു­ക­കൊ­ണ്ടു് ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങു. വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന്റെ പാചക സാ­മർ­ത്ഥ്യം നാ­ടാ­കെ പ്ര­സി­ദ്ധ­മാ­ണു്. ഹോ­ട്ടൽ തു­റ­ന്നാൽ കാണാം എ­ത്ര­വേ­ഗ­മാ­ണു വ­ള­രു­ന്ന­തെ­ന്നു്. ഈ റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ തന്നെ തു­ട­ങ്ങ­ണം. ആ ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ മു­മ്പിൽ തന്നെ. പത്മ കണ്ണു ക­ടി­ച്ചു­ക­ടി­ച്ചു ചാ­ക­ട്ടെ. മോൾ പ­റ­യു­ന്ന­തു കേൾ­ക്കു, വ­ലി­യ­ച്ഛാ മേൽ­ഗ­തി­യു­ണ്ടാ­കും. ഈ പ്രാ­യ­ത്തിൽ ക­ണ്ട­വ­ന്റെ കീഴിൽ ‘ക­ട­ക്കൊ­ള്ളി­ത­ള്ളാൻ’ എ­ന്തി­നു ന­ട­ക്കു­ന്നു?”

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ക­ണ്ണിൽ ഇ­പ്പോൾ വെ­ള്ളം പൊ­ട്ടു­മെ­ന്ന ദി­ക്കാ­യി. ഈ കു­സു­മ­മെ­ന്ന യു­വ­തി­യു­ടെ സ്വ­ഭാ­വം എത്ര അ­ത്ഭു­ത­ക­രം! സ്വ­ന്തം മ­കൾ­ത­ന്നെ. എ­ന്നാൽ അ­വ­ളു­ടെ ആ­ഗ്ര­ഹം ന­ട­ക്കു­വാൻ വിഷമം, പല കാ­ര­ണ­ങ്ങ­ളാ­ലും. കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ പ­ണം­കൊ­ണ്ടു റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങി­യാൽ പലരും പല ചീ­ത്ത­പ്പേ­രു­ക­ളും പ­റ­ഞ്ഞു പ­ര­ത്തും. ര­ണ്ടു­പേ­രെ­പ്പ­റ്റി­യും. ത­നി­ക്കു­പ­കാ­രം ചെ­യ്യാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ടി­ട്ടു് നി­ര­പ­രാ­ധി­നി­യാ­യ കു­സു­മം എ­ന്തി­നു ചീ­ത്ത­പ്പേർ സ­മ്പാ­ദി­ക്ക­ണം? ആ ‘കു­ശു­മ്പും കു­നി­ഷ്ഠും’ നി­റ­ഞ്ഞ ദാസി പ­ത്മ­ത­ന്നെ­യു­ണ്ട­ല്ലോ നൂ­റു­കൂ­ട്ടം നുണകൾ പ­റ­ഞ്ഞു ന­ട­ക്കാൻ?

അ­തു­മ­ല്ല. നഷ്ടം വ­ന്നു­വെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ക്കു­ക നഷ്ടം വ­രി­ക­യി­ല്ലെ­ന്നു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ഉ­റ­ച്ച­വി­ശ്വാ­സ­മു­ണ്ടു്. അ­പ്പോൾ കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ പണം പൊ­യ്പോ­കും. ഇല്ല, അ­തി­ന്റെ­യാ­വ­ശ്യ­മി­ല്ല.

“മോളേ കു­സു­മം… നി­ന്റെ പണം സ്വീ­ക­രി­ക്ക­വ­യ്യെ­ന്നു് ഒ­രി­ക്കൽ പ­റ­ഞ്ഞു ക­ഴി­ഞ്ഞ­ല്ലോ. വീ­ണ്ടും എ­ന്തി­ന­തു പ­റ­യു­ന്നു? എ­നി­ക്കു് ഈ വ­ണ്ടി­ക്കു തന്നെ ഗോ­യാ­ഡി­ക്കു പോകണം. പു­റ­പ്പെ­ട­ട്ടെ.”

കു­സു­മം ത­ല­നി­ല­ത്തു മു­ട്ടി­ച്ചു് ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ശരി, എ­ന്നാൽ വാ­ക്കു ത­ന്നി­ട്ടു­പോ­കു. ഗോ­യാ­ഡി­യിൽ ജോലി കി­ട്ടി­യി­ല്ലെ­ങ്കിൽ വീ­ണ്ടും തി­രി­ച്ചു് എ­ന്റെ­യ­ടു­ക്കൽ തന്നെ വ­രാ­മെ­ന്നു്.”

“നി­ന്റെ­യ­ടു­ക്ക­ലോ മോളേ? എ­ന്തി­നു്?”

“വ­ന്നു് എന്റെ പണം വാ­ങ്ങ­ണം. ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങ­ണം. ആ തുക വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന്റെ ഹോ­ട്ട­ലി­നാ­യി നീ­ക്കി­വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. ഇതു പ­റ­യു­ന്ന­തു വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന്റെ മാ­ത്രം ന­ന്മ­യ്ക്കു­വേ­ണ്ടി­യാ­ണെ­ന്നു ധ­രി­ക്ക­ണ്ട. എ­നി­ക്കു­മു­ണ്ടു് ഇതിൽ സ്വാർ­ത്ഥം. എന്റെ പണം വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന്റെ ക­യ്യി­ലി­രി­ക്ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ എ­നി­ക്കും കി­ട്ടും ര­ണ്ടു­കാ­ശ്. പാ­വ­പ്പെ­ട്ട ഒരു പെ­ണ്ണി­നു് ഉ­പ­കാ­ര­മാ­വി­ല്ലേ, അതു്?”

ഹാ­ജാ­രി ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ശരി, വാ­ക്കു­ത­രു­ന്നു. എ­ന്നാൽ ഞാ­നി­പ്പോൾ വ­ര­ട്ടെ മോളേ നി­ന­ക്കു മം­ഗ­ള­മു­ണ്ടാ­ക­ട്ടെ!”

“മകളെ മ­റ­ക്കാ­തി­രി­ക്കു.”

“നീയും വൃ­ദ്ധ­നാ­യ വ­ലി­യ­ച്ഛ­നെ മ­റ­ക്കൊ­ല്ല.”

“അയ്യേ, എന്റെ വ­ലി­യ­ച്ഛ­നോ വൃ­ദ്ധൻ?”

“അല്ല, പ­ത്തു് നാ­ല്പ­ത്താ­റു­വ­യ­സ്സാ­യി­ട്ടും കി­ഴ­വ­നാ­യി­ല്ല?”

“ക­ണ്ടാൽ തോ­ന്നി­ല്ല­ല്ലോ, വ­യ­സ്സാ­യാൽ മതിയോ? ശരി ഇനി പോ­യി­ട്ടു വരു.”

“ശരി, മോളേ”

ഹാ­ജാ­രി ഭാ­ണ്ഡ­മെ­ടു­ത്തു പു­റ­പ്പെ­ട്ടു. കു­സു­മം അയാളെ പൊ­തു­നി­ര­ത്തു­വ­രെ അ­നു­ഗ­മി­ച്ചു. റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ­നി­ന്നു പു­റ­ത്തു­ക­ട­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി കാൽ­ന­ട­യാ­യി ചാ­ക്ദ­യെ ല­ക്ഷ്യ­മാ­ക്കി പു­റ­പ്പെ­ട്ടു. ആദ്യം തന്നെ ത­പാ­ലാ­പ്പീ­സിൽ ചെ­ന്നു രണ്ടു രൂപ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു് മ­ണി­യാർ­ഡർ ചെ­യ്യാ­നാ­യി­രു­ന്നു വി­ചാ­രം. എ­ന്നാൽ അവിടെ ചെ­ന്ന­പ്പോൾ മ­ണി­യാർ­ഡർ എ­ടു­ക്കു­ന്ന സമയം ക­ഴി­ഞ്ഞു­പോ­യി­രു­ന്നു.

മ­ണി­യാർ­ഡർ അ­യ­ക്കാൻ ത­ര­പ്പെ­ടാ­തെ പോ­യ­തിൽ പി­ന്നീ­ടു് അയാൾ ഭ­ഗ­വാ­നോ­ടു നന്ദി പ­റ­ഞ്ഞു: ചാ­ക്ദ­ക്കു പോ­കു­ന്ന വ­ഴി­ക്കു­ള്ള തേ­ക്കിൻ കാ­ട്ടി­ലെ­ത്തി­യ­പ്പോ­ഴേ­ക്കു് സ­ന്ധ്യ­യാ­യി. ഒരു തേ­ക്കിൻ ചോ­ട്ടിൽ രണ്ടു കാ­ള­വ­ണ്ടി­കൾ നി­ന്നി­രു­ന്നു. ചിലർ വ­ണ്ടി­യിൽ നി­ന്നി­റ­ങ്ങി ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യാ­നു­ള്ള ഒ­രു­ക്ക­ങ്ങൾ. വ­രു­ന്ന വെ­ളു­ത്ത­വാ­വി­ന്നു ഗം­ഗാ­സ്നാ­നം പ്ര­മാ­ണി­ച്ചു­കൂ­ടു­ന്ന മേ­ള­യിൽ ക­ച്ച­വ­ടം ന­ട­ത്താൻ പോ­കു­ന്ന കൂ­ട്ട­രാ­ണെ­ന്നു് അ­ന്വേ­ഷ­ണ­ത്തിൽ­നി­ന്നും ഹാ­ജാ­രി­ക്കു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. ഹാ­ജാ­രി അ­വ­രു­ടെ കൂ­ടെ­ക്കൂ­ടി.

രാ­ത്രി ആ­ഹാ­രാ­ദി­കൾ ക­ഴി­ഞ്ഞു എ­ല്ലാ­വ­രും അ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ കി­ട­ന്നു­റ­ങ്ങി. പീ­ടി­ക­ക്കാ­ര­ന്റെ പേർ പ്രി­യ­നാ­ഥ്, ധർ. ജാ­തി­യിൽ സവർണ വ­ണി­ക്കു്. മേ­ള­ക­ളിൽ ചെ­ന്നു കൗ­തു­ക­വ­സ്തു­ക്കൾ വിൽ­ക്കു­ക­യാ­ണു് തൊഴിൽ, ഹാ­ജാ­രി ആ­രാ­ണെ­ന്നു ചോ­ദി­ച്ച­റി­ഞ്ഞ ധർ ഒരു നിർ­ദ്ദേ­ശം കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു. ന­ട­ക്കു­ന്ന സമയം ത­ങ്ങൾ­ക്കു വ­ള­രെ­യ­ധി­കം പ­ണി­ത്തി­ര­ക്കു­ണ്ടാ­വും. അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഹാ­ജാ­രി ത­ങ്ങൾ­ക്കു മേ­ള­ക്കാ­ല­ത്തു ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്തു­ത­രി­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ ആ നാ­ളു­ക­ളി­ലെ ആ­ഹാ­ര­വും പോ­രാ­റാ­വു­മ്പോൾ ര­ണ്ടു­രൂ­പ­യും നൽകാം.

പ്രി­യ­നാ­ഥ് ധ­രി­ന്നു മൂ­ന്നാ­ണു കടകൾ, ഒ­ന്നു് അയാൾ നേ­രി­ട്ടു ന­ട­ത്തു­ന്ന­തു്. മ­റ്റൊ­ന്നു് ജാ­മാ­താ­വു ന­ട­ത്തു­ന്നു. മൂ­ന്നാ­മ­ത്തേ­തു് ഭ്രാ­തൃ പു­ത്ര­നും. കു­റ­ഞ്ഞ ശ­മ്പ­ള­ത്തി­നു് ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം ഒരു പാ­ച­കാ­ചാ­ര്യ­നെ­ത്ത­ന്നെ­യാ­ണു് ത­ങ്ങൾ­ക്കു കി­ട്ടി­യ­തെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ആ­ദ്യ­ത്തെ ദി­വ­സ­ത്തെ ര­ന്ധ­നം കൊ­ണ്ടു തെ­ളി­വു­സ­ഹി­തം ബോ­ധ്യ­മാ­യി. എ­ന്നാൽ ഉ­ത്സ­വ­സ്ഥ­ല­ത്തെ­ത്തി­യ­പ്പോൾ ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യു­ന്ന­തി­നെ­ക്കാൾ ആ­ദാ­യ­ക­ര­മാ­യ മ­റ്റൊ­ന്നു തന്നെ പ്ര­തീ­ക്ഷി­ച്ചു് അവിടെ നിൽ­ക്കു­ന്ന­താ­യി ഹാ­ജാ­രി കണ്ടു. അയാൾ മൈ­ദ­യും ആ­ട്ട­യും മ­റ്റും വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു വെ­ളി­ച്ചെ­ണ്ണ­പ്പ­ല­ഹാ­ര­ങ്ങൾ ഉ­ണ്ടാ­ക്കി ധ­റി­ന്റെ ക­ട­യു­ടെ അ­ടു­ക്കൽ ത­ന്നെ­യി­രു­ന്നു വി­ല്പ­ന തു­ട­ങ്ങി. പ­ണ­ച്ചി­ല­വി­ല്ലാ­തെ ‘കചുരി’ (ഒരു ജാതി പ­രി­പ്പു­വ­ട) തി­ന്നാ­മ­ല്ലോ എന്ന ‘ലാ­ക്കു’ ക­ണ്ടി­ട്ടു് ധർ വി­രോ­ധം പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ല.

കു­റെ­നാൾ ക­ച്ച­വ­ടം ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­യി ന­ട­ന്നു. മൂ­ല­ധ­നം മു­മ്പി­ല­ത്തെ ആ ര­ണ്ടു­രൂ­പ. പി­ന്നീ­ടു് ഉ­പ­ഭോ­ക്താ­ക്കൾ വർ­ദ്ധി­ച്ച­തു­കാ­ര­ണം ഹാ­ജാ­രി ധ­റി­നോ­ടും കു­റ­ച്ചു പണം മുൻ­കൂർ വാ­ങ്ങി. മേള അ­വ­സാ­നി­ച്ച ദിവസം സ­ന്ധ്യ­ക്കു് പീ­ടി­ക­ക്കാർ കെ­ട്ടു­കെ­ട്ടാൻ തു­ട­ങ്ങി. മുൻ­കൂർ വാ­ങ്ങി­യ പണം തി­രി­ച്ചു­കൊ­ടു­ത്ത­ശേ­ഷ­വും തന്റെ പക്കൽ പ­തി­മൂ­ന്ന­ര രൂപ നീ­ക്കി­യി­രി­പ്പു­ണ്ടെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി കണ്ടു. പുറമേ ധർ കൊ­ടു­ക്കാ­മെ­ന്നേ­റ്റി­രു­ന്ന ര­ണ്ടു­രൂ­പ കൂ­ടി­യാ­യ­പ്പോൾ പ­തി­ന­ഞ്ച­ര.

പ്രി­യ­നാ­ഥ് ധർ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഠാ­ക്കുർ മശായി, നി­ങ്ങ­ളു­ടെ പാചക വൈ­ദ­ഗ്ദ്ധ്യം അന്നു മ­ര­ച്ചോ­ട്ടിൽ വെ­ച്ചു ആ­ദ്യ­മാ­യി­ക്ക­ണ്ട­പ്പോൾ ഇത്ര കേ­മ­മാ­ണെ­ന്നു് ധ­രി­ച്ചി­ല്ല. ഞാൻ അത്ര വലിയ ആ­ളൊ­ന്നു­മ­ല്ല. വീ­ട്ടിൽ സ്ത്രീ­കൾ ത­ന്നെ­യാ­ണു് അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി­ക്കു്. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ വി­ടു­ക­യി­ല്ലാ­യി­രു­ന്നു.”

വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു് പ­ത്തു­രൂ­പ മ­ണി­യാർ­ഡർ ചെയ്ത ശേഷമേ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ആ­ശ്വാ­സ­മാ­യു­ള്ള. ഇനി കു­ടും­ബ­കാ­ര്യ­ങ്ങ­ളെ ചി­ന്തി­ച്ചു് കുറെ നാ­ളേ­ക്കു വി­ഷ­മി­ക്കാ­നി­ല്ല. അ­തി­നി­ട­ക്കു് എ­ന്തെ­ങ്കി­ലും ഒരു വ­ഴി­യാ­വും, ഇ­ല്ലാ­തെ വ­രി­ല്ല.

കാ­ളി­ഗ­ഞ്ജിൽ­നി­ന്നു യ­ശോ­രി­ലേ­ക്കു­ള്ള നി­ര­ത്തിൽ­ക്കൂ­ടെ അയാൾ ന­ട­ത്തം തു­ട­ങ്ങി. ഈ നി­ര­ത്തി­നി­രു­വ­ശ­വും കാടും പ­ട­ലു­മാ­ണു് അ­ധി­ക­വും. മു­മ്പു് ഇവിടെ ഗ്രാ­മ­ങ്ങ­ളു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. മ­ലേ­റി­യ വ­രു­ത്തി­വെ­ച്ച കൊടും കെ­ടു­തി കാരണം എ­ല്ലാം ജ­ന­ശൂ­ന്യ­മാ­യി. പാ­ട­ശേ­ഖ­ര­ങ്ങ­ളും പു­ര­യി­ട­ങ്ങ­ളും ക്ര­മേ­ണ കാ­ടു­ക­യ­റി ന­ശി­ച്ചു.

രാ­വി­ലെ കാ­ളി­ഗ­ഞ്ജിൽ­നി­ന്നു പു­റ­പ്പെ­ട്ട ഹാ­ജാ­രി ഉ­ച്ച­യാ­യ­തോ­ടെ ഒരു പഴയ പു­ളി­മ­ര­ത്തി­ന്റെ ചോ­ട്ടി­ലെ­ത്തി വി­ശ്ര­മി­ച്ചു. കു­റ­ച്ച­ക­ലെ ഒരു ചെറിയ കർ­ഷ­ക­ഗ്രാ­മം. ഒരു ചെറിയ കു­ട്ടി പ­ശു­വി­നെ ഓ­ടി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­പോ­കു­ന്നു. അ­വ­നോ­ടു ചോ­ദി­ച്ച­പ്പോൾ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ന്റെ പേർ നതൂൻ പാഡ് എ­ന്നാ­ണെ­ന്നു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. ഇ­ട­യ­ന്മാ­രാ­ണു് ഗ്രാ­മ­വാ­സി­ക­ളിൽ അ­ധി­ക­വും, ഹാ­ജാ­രി ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ ക­ട­ന്നു ആദ്യം കണ്ട വ­യ്ക്കോൽ മേഞ്ഞ പു­ര­യു­ടെ മു­റ്റ­ത്തു ചെ­ന്നു­നി­ന്നു. വീ­ട്ടു­കാ­രെ­യാ­രെ­യും കാ­ണാ­നി­ല്ല. ഒ­രു­വ­ശ­ത്തു് വലിയ പ­ശു­പ്പു­ര. അനേകം കാ­ള­ക­ളും പ­ശു­ക്ക­ളും അ­രി­ഞ്ഞി­ട്ട വൈ­ക്കോൽ തി­ന്നു­ന്നു.

ഒരു പെൺ­കു­ട്ടി പു­റ­ത്തേ­ക്കു­വ­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി അവളെ വി­ളി­ച്ചു­പ­റ­ഞ്ഞു: “കു­ട്ടീ വീ­ട്ടി­ന­ക­ത്തു് ആ­രു­ണ്ടു്?”

കു­ട്ടി പേ­ടി­ച്ചു അ­ക­ത്തേ­ക്കു് ഒറ്റ ചാ­ട്ടം കൊ­ടു­ത്തു. ഏ­താ­ണ്ടു് അ­ര­മ­ണി­ക്കൂർ നേ­ര­ത്തെ കാ­ത്തു­നി­ല്പി­നു­ശേ­ഷം ഗൃ­ഹ­നാ­ഥൻ പു­റ­ത്തേ­ക്കു വ­രു­ന്ന­തു കാ­ണാ­റാ­യി. പേർ ശ്രീ­ച­രൺ ഘോഷ്. അയാൾ ഹാ­ജാ­രി­യെ കേ­മ­മാ­യി സൽ­ക്ക­രി­ച്ചി­രു­ത്തി. ഉ­ച്ച­സ­മ­യ­മാ­യി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. അ­തി­നാൽ ഉ­ണ്ണാൻ ക്ഷ­ണി­ച്ചു. പു­ര­യ്ക്ക­ക­ത്തു­നി­ന്നു് ഒരു ചെറിയ പീ­ഠ­വും തൊ­ട്ടി­യിൽ വെ­ള്ള­വും കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു­വെ­ച്ചു.

അവരും പ­ശു­പ്പു­ര­യു­ടെ ഒരു അ­റ്റ­ത്താ­ണു ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യാ­നു­ള്ള ഏർ­പ്പാ­ടു­കൾ ചെ­യ്തു­കൊ­ടു­ത്ത­തു്. അ­വി­ടെ­യി­രു­ന്നു ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യ­വേ അ­യാൾ­ക്കു പെ­ട്ടെ­ന്നു മ­ന­സ്സിൽ കു­സു­മം തെ­ളി­ഞ്ഞു­വ­ന്നു. കു­സു­മ­വും അന്നു പ­ശു­പ്പു­ര­യിൽ­ത്ത­ന്നെ­യാ­ണു് ആഹാരം പാകം ചെ­യ്യാ­നൊ­രു­ക്കു­കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ടു­ത്ത­തു്. അവളും ഇ­ട­യ­പ്പെ­ണ്ണാ­കു­ന്നു.

അതേ കാ­ര­ണ­ത്താൽ ത­ന്നെ­യാ­വ­ണം—ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ ഇ­ട­യ­രാ­ണെ­ന്നു അ­റി­ഞ്ഞ­തു­കൊ­ണ്ടു ത­ന്നെ­യാ­വ­ണം—ഹാ­ജാ­രി ഇ­വ­രു­ടെ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു വ­ന്ന­തു്, മ­ന­സ്സി­നു­ള്ളി­ലി­രി­ക്കു­ന്ന നി­ഗൂ­ഢ­മാ­യ ഏതോ ഒ­രാ­കർ­ഷ­ണ­മാ­വ­ണം അയാളെ ഇ­വി­ടെ­യെ­ത്തി­ച്ച­തു്. പെ­ട്ടെ­ന്നു അയാൾ ആ­ശ്ച­ര്യ­ത്തോ­ടെ പ­ശു­പ്പു­ര­യു­ടെ വാ­തിൽ­ക്ക­ലേ­ക്കു നോ­ക്കി

ഏറെ പ്രാ­യ­മി­ല്ലാ­ത്ത ഒരു പെൺ­കു­ട്ടി മുഖം പകുതി മൂ­ടി­യ­മ­ട്ടിൽ ചേ­ല­ത്തു­മ്പു് ത­ല­വ­ഴി­യി­ട്ടു്, പ­ശു­പ്പു­ര­യി­ലേ­ക്കു ക­ട­ന്നു നി­ന്നു പ­രു­ങ്ങി­ത്തു­ട­ങ്ങി. അ­വ­ളു­ടെ ക­യ്യിൽ പ­ച്ച­ക്ക­റി­കൾ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. അ­തി­പ്പോൾ നു­റു­ക്കി­ക്ക­ഴു­കി­ക്കൊ­ണ്ടു വ­രി­ക­യാ­ണെ­ന്നു് അതു പൊ­തി­ഞ്ഞി­രു­ന്ന ഇ­ല­യിൽ­നി­ന്നു വീ­ണി­രു­ന്ന വെ­ള്ള­ത്തു­ള്ളി­കൾ വ്യ­ക്ത­മാ­ക്കി. ഹാ­ജാ­രി എ­ത്ര­യും കാ­ര്യ­മാ­യി പ­റ­ഞ്ഞു: “വരു മോളെ, വരു എ­ന്താ­ണു് ഇലയിൽ?”

പെൺ­കു­ട്ടി ല­ജ്ജ­യാൽ ത­ല­കു­നി­ച്ചു ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ച്ച­ക്ക­റി­കൾ. ഇവിടെ വ­യ്ക്ക­ട്ടെ?”

പെൺ­കു­ട്ടി­ക്കു കു­സു­മ­ത്തി­നേ­ക്കാൾ പ്രാ­യം കു­റ­വാ­ണു്. പെ­ട്ടെ­ന്നു് അ­കാ­ര­ണ­മാ­യ സ്നേ­ഹ­ത്താൽ ഹൃദയം നി­റ­ഞ്ഞു. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: വെ­ക്കു മോളേ, അവിടെ വെ­ക്കു.”

കു­റ­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞു പെൺ­കു­ട്ടി വീ­ണ്ടും മു­റി­യി­ലേ­ക്കു് ഏ­താ­നും ച­ക്ക­ക്കു­രു­വു­മാ­യി പ്ര­വേ­ശി­ച്ചു. ഇ­ത്ത­വ­ണ അ­വ­ളു­ടെ സ­ങ്കോ­ചം വ­ള­രെ­യ­ധി­കം വി­ട്ടു­മാ­റി­യി­രു­ന്നു. അ­ച്ഛ­ന്റെ പ്രാ­യം വ­രു­ന്ന ശാ­ന്ത­നും പ്രൗ­ഢ­മാ­യ ഈ ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­ന്റെ മു­മ്പിൽ സ­ങ്കോ­ചം ഭാ­വി­ക്കേ­ണ്ട­തി­ല്ലെ­ന്നു് അ­വൾ­ക്കു തോ­ന്നി­യി­രി­ക്ക­ണം.

അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ച­ക്ക­ക്കു­രു ഇ­ഷ്ട­മാ­ണോ?”

“ഇ­ഷ്ട­മാ­ണു കു­ട്ടി! പക്ഷേ, ഒന്നു ച­ത­ച്ചു­ത­ര­ണം. ഞാൻ പ­രി­പ്പു­വേ­വി­ച്ചെ­ടു­ക്കു­ക­യാ­ണു്. എ­പ്പോ­ഴാ­ണു് ഒന്നു ച­ത­ച്ചെ­ടു­ക്കു­ക?”

“പെൺ­കു­ട്ടി ഒരു കൽ­ച്ച­ട്ടി­യി­ലാ­ണു് ച­ക്ക­ക്കു­രു കൊ­ണ്ടു­വ­ന്ന­തു്. അവൾ അതു താ­ഴെ­വെ­ച്ചു് ഓ­ടി­പ്പോ­യി ഒരു അ­മ്മി­പ്പി­ള്ള എ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു­ച­ക്ക­ക്കു­രു ച­ത­ക്കു­വാൻ തു­ട­ങ്ങി. ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മ­ന­സ്സു് സ്നേ­ഹാർ­ദ്ര­മാ­യി. ഇ­വ­രെ­ല്ലാ­വ­രും സ്വ­ന്തം മ­ക്ക­ളെ­പ്പോ­ലെ­ത­ന്നെ. എ­ല്ലാ­വ­രും സ്നേ­ഹി­ക്കു­ന്നു, ശു­ശ്രൂ­ഷി­ക്കു­ന്നു. ഹൃ­ദ­യ­വേ­ദ­ന അ­റി­യു­ന്നു.

ഹാ­ജാ­രി വ­ല്ല­തും പ­റ­യു­ന്ന­തി­നു മു­മ്പാ­യി അവൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഗ്രാ­മ­ത്തിൽ ഞാൻ എ­ത്ര­യോ തവണ പോ­യി­രി­ക്കു­ന്നു.”

ഹാ­ജാ­രി അ­ത്യാ­ശ്ച­ര്യ­ത്തോ­ടെ ചോ­ദി­ച്ചു: “എന്റെ ഗ്രാ­മം എ­വി­ടെ­യാ­ണെ­ന്നു്. നീ­യെ­ങ്ങി­നെ­യ­റി­ഞ്ഞു? നീ­യ­വി­ടെ­യെ­ന്തി­നു­പോ­യി?”

“ഗം­ഗാ­ധർ ഘോഷ് ഞ­ങ്ങ­ളു­ടെ ചി­റ്റ­പ്പ­നാ­ണു്.”

“അല്ലാ! നീ ജീ­വ­ന­ന്റെ സ­ഹോ­ദ­രീ­പു­ത്രി­യാ­ണ­ല്ലേ? അ­പ്പോൾ നീ കു­സു­മ­ത്തി­നെ അ­റി­യും?”

“കു­സു­മ­ച്ചേ­ച്ചി­യെ അ­വ­രു­ടെ വി­വാ­ഹ­ത്തി­നു­മു­മ്പു് പലതവണ ക­ണ്ടി­ട്ടു­ണ്ടു്. അ­തി­നു­ശേ­ഷം പി­ന്നെ ക­ണ്ടി­ട്ടി­ല്ല. അവർ ഈയിടെ എ­വി­ടെ­യാ­ണെ­ന്ന­റി­യാ­മോ?”

“അവൾ റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ ശ്വ­ശു­ര­ഗൃ­ഹ­ത്തിൽ താ­മ­സി­ക്കു­ന്നു. അ­താ­ണു് എ­നി­ക്കു നി­ന്നോ­ടു മ­ക­ളോ­ടെ­ന്ന­പോ­ലെ സ്നേ­ഹം. കു­സു­മം എന്റെ മകൾ തന്നെ.”

പെൺ­കു­ട്ടി ച­ക്ക­ക്കു­രു ച­ത­ക്കൽ നിർ­ത്തി സാ­രി­ത്തു­മ്പു ക­ഴു­ത്തിൽ ചു­റ്റി ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു.

“വരു മോളേ, ചി­ര­ഞ്ജീ­വി­യാ­കു, സാ­വി­ത്രീ­തു­ല്യ­യാ­കു.” പെൺ­കു­ട്ടി ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ മു­റ്റ­ത്തു വ­ന്നു­നി­ന്ന­പ്പോൾ­ത­ന്നെ, കണ്ട ഉടൻ എ­നി­ക്കു് ആളെ മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. ഞാൻ ശ്വ­ശ്രു­വി­നോ­ടു ചെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: എന്റെ ചി­റ്റ­മ്മ­യു­ടെ നാ­ട്ടു­കാ­ര­നാ­ണു വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്ന­തെ­ന്നു്. അ­പ്പോൾ അവർ ശ്വ­ശു­ര­നെ കാ­ര്യം ധ­രി­പ്പി­ച്ചു.”

“ന­ന്നാ­യി മോളേ, ന­ന്നാ­യി, വരാം ഞാൻ. ഇ­ട­ക്കു വരാം. എ­നി­ക്കു് ഒരു മകളും കൂ­ടി­യാ­യി. അ­വ­ളെ­യും ഇ­ട­ക്കു­വ­ന്നു ക­ണ്ടി­ട്ടു­പോ­കാ­റാ­യി.”

പെൺ­കു­ട്ടി സ­ല­ജ്ജം പ­റ­ഞ്ഞു: “പക്ഷേ, ഇന്നു ഞാൻ പോകാൻ സ­മ്മ­തി­ക്കി­ല്ല. ഇ­ന്നി­വി­ടെ താ­മ­സി­ക്ക­ണം.”

“ഇല്ല മോളേ, അതു സാ­ധ്യ­മ­ല്ല.”

“അതു പ­റ്റി­ല്ല. പോകൂ, കാ­ണ­ട്ടെ, പോ­കു­ന്ന­തു്. എ­നി­ക്കു ബലം പ്ര­യോ­ഗി­ക്കാൻ പ­റ്റി­ല്ലെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു­ണ്ടോ?”

“നി­ശ്ച­യ­മാ­യും നി­ന­ക്കു ക­ഴി­യും മോളേ! പക്ഷേ, എന്റെ മ­ന­സ്സി­നു സ­മാ­ധാ­ന­മി­ല്ല… സ്വ­സ്ഥ­ത വ­ന്നാൽ ഒ­രു­ദി­വ­സം വന്നു ര­ണ്ടു­നാൾ താ­മ­സി­ച്ചി­ട്ടു പോകാം പോരേ?”

പെൺ­കു­ട്ടി ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മു­ഖ­ത്തേ­ക്കു സൂ­ക്ഷി­ച്ചു­നോ­ക്കി ചോ­ദി­ച്ചു: “എന്തേ, എ­ന്തു­പ­റ്റി വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു്?”

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ സ്വതേ ദുർ­ബ­ല­മാ­യ ഹൃദയം സ­ഹ­താ­പ­ഗ­ന്ധം വീ­ശി­യ­പ്പോൾ തന്നെ അ­ലി­ഞ്ഞു­പോ­യി. അയാൾ തന്റെ ജോലി പൊ­യ്പോ­യ­തി­ന്റെ ച­രി­ത്രം വി­വ­രി­ച്ചു കേൾ­പ്പി­ച്ചു. പ­രി­പ്പി­റ­ക്കി­വെ­ച്ചു ‘ച­ച്ച­ഡി’ പാകം ചെ­യ്യാ­നു­ള്ള ഒ­രു­ക്ക­വും ഇ­തി­നി­ട­ക്കു ചെ­യ്തു. തന്റെ ക­ഴി­വിൽ തോ­ന്നി­യ അ­ഭി­മാ­നം അ­യാൾ­ക്കു മ­റ­ച്ചു­വെ­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല.

“ഞാൻ പാകം ചെ­യ്യു­ന്ന­തി­നു തു­ല്യം, എന്റെ മോളേ, ഞാൻ ഇ­ര­ട്ടി­ച്ചു പ­റ­യു­ക­യാ­ണെ­ന്നു ധ­രി­ക്ക­രു­തു്, റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലെ ഒരു ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ­യും ഒ­രൊ­റ്റ പാചക ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നും പാകം ചെ­യ്യാ­നാ­വി­ല്ല. ഇ­പ്പോൾ തന്നെ മോളേ ഞാ­നു­ണ്ടാ­ക്കു­ന്ന ഈ ‘ച­ച്ച­ഡി’ നി­ങ്ങൾ­ക്കും രു­ചി­ക്കാൻ ത­രു­ന്നു­ണ്ടു്. ഞാ­നു­റ­പ്പി­ച്ചു­പ­റ­യാം, ഇ­ങ്ങി­നെ­യൊ­ന്നു രു­ചി­ച്ചി­ട്ടു­ണ്ടാ­വി­ല്ല, ഇ­നി­യു­ണ്ടാ­വു­ക­യു­മി­ല്ല.”

പെൺ­കു­ട്ടി വി­സ്മ­യ­ത്തോ­ടും ബ­ഹു­മാ­ന­ത്തോ­ടും മു­ഗ്ദ്ധ­ദൃ­ഷ്ടി­കൾ ഉ­യർ­ത്തി ഹാ­ജാ­രി­യെ നോ­ക്കി അയാൾ പ­റ­യു­ന്ന­തു കേൾ­ക്ക­യാ­യി­രു­ന്നു: “എ­ന്നാൽ എ­ന്നെ­യും പ­ഠി­പ്പി­ക്ക­ണം. വ­ലി­യ­ച്ഛാ.”

“ഒരു ദിവസം കൊ­ണ്ടു ചെ­യ്യാ­വു­ന്ന­ത­ല്ല അതു്—പ­ഠി­പ്പി­ച്ചാ­ലും പ­ഠി­ക്കാൻ വി­ഷ­മ­മു­ണ്ടാ­വും. നി­ന്നെ പ­റ്റി­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു് എ­നി­ക്കു തീരെ മോ­ഹ­മി­ല്ല, മോളേ, ഒന്നു രണ്ടു ദി­വ­സം­കൊ­ണ്ടു പ­ഠി­ക്കാൻ ക­ഴി­യു­മോ, ഇ­തൊ­ക്കെ?”

“ഇത്ര കേ­മ­മാ­ണു വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന്റെ ച­മ­യ­മെ­ങ്കിൽ വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു് ജോ­ലി­യെ­പ്പ­റ്റി ആ­ധി­യെ­ന്തി­നു്? നല്ല ശ­മ്പ­ളം തന്നു പ­ണി­ക്കു­വെ­ക്കു­വാൻ എ­ത്ര­യോ പ­ണ­ക്കാ­രു­ടെ കു­ടും­ബ­ങ്ങൾ മു­ന്നോ­ട്ടു­വ­രു­മ­ല്ലോ.”

“അ­ദൃ­ഷ്ടം മോ­ശ­മാ­വു­ന്ന സ­മ­യ­ത്തു് എത്ര ശ്ര­മി­ച്ചാ­ലെ­ന്താ­ണു് മോളേ. ക­യ്യിൽ പ­ണ­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ വല്ല ദി­ക്കി­ലും ന­ട­ന്നു ശ്ര­മി­ച്ചു­നോ­ക്കാം. എ­ങ്ങി­നെ­യ­തി­നു ക­ഴി­യും? ക­യ്യി­ലു­ള്ള ചി­ല്ല്വാ­നം തീർ­ന്നു­വ­രു­ക­യ­ല്ലേ?”

“എത്ര പണം വേ­ണ്ടി­വ­രും?”

“എ­ന്തി­നു്? നീ തരാൻ ഭാ­വ­മു­ണ്ടോ?”

“ത­ന്നാൽ?”

“വാ­ങ്ങാൻ വി­ഷ­മ­മു­ണ്ടു്. കു­സു­മം തരാൻ ഭാ­വി­ച്ച­താ­യി­രു­ന്നു. വാ­ങ്ങി­യി­ല്ല. നി­ങ്ങൾ പെൺ­കു­ട്ടി­കൾ. നാലണ, എ­ട്ട­ണ­യാ­യി ശേ­ഖ­രി­ച്ചു സൂ­ക്ഷി­ക്കു­ന്ന കൈ­മു­തൽ. അ­തിൽ­നി­ന്നു വ­ല്ല­തും വാ­ങ്ങി ചേതം വ­രു­ത്താൻ എ­നി­ക്കു തീ­രെ­യി­ല്ല മോഹം.”

“ശരി, പണം കടം ത­രാ­മെ­ന്നു­വെ­ച്ചാ­ലോ? വ­ലി­യ­ച്ഛ­നോ­ടു് ഞാൻ ഉ­ള്ള­തു പ­റ­യാ­മ­ല്ലോ. അ­മ്മ­ത­ന്ന കു­റ­ച്ചു പണം ഞാൻ കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടു്. ഇവിടെ സൂ­ക്ഷി­ക്കാൻ നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ല. ഒ­രു­കാ­ര്യം പ­റ­യ­ട്ടേ?”

അ­വി­ടെ­യും ഇ­വി­ടെ­യും നോ­ക്കി സ്വരം താ­ഴ്ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “എന്റെ ഭർ­തൃ­സ­ഹോ­ദ­രി­യും ദേ­വ­ര­ഭാ­ര്യ­യും നല്ല കൂ­ട്ട­ത്തി­ല­ല്ല. അ­റി­യേ­ണ്ട താമസം, വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കും. ഞാൻ പണം കടം തരാം. എന്തു പ­ലി­ശ­ത­രും കേൾ­ക്ക­ട്ടെ.”

ഈ പ­ലി­ശ­ക്കൊ­തി­ച്ചി­യും ശു­ദ്ധ­ഗ­തി­ക്കാ­രി­യു­മാ­യ യു­വ­തി­യു­ടെ നേരെ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ പ്രൗ­ഢ­ഹൃ­ദ­യ­ത്തിൽ എ­ന്തെ­ന്നി­ല്ലാ­ത്ത ക­രു­ണ­യും മ­മ­ത­യും ഉ­ദി­ച്ചു. അയാൾ ഈ ര­സ­മു­ള്ള രംഗം നീ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കാൻ വേ­ണ്ടി പ­റ­ഞ്ഞു: “പണം വെ­റു­തെ­യ­ങ്ങു ത­രി­ക­യോ, മോളേ? എന്നെ എ­ങ്ങി­നെ വി­ശ്വ­സി­ക്കും?”

“വി­ശ്വ­സി­ച്ചി­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഇ­ത്ത­രം എ­ട­പാ­ടു ന­ട­ത്താ­നാ­വു­മോ? പോ­രെ­ങ്കിൽ വ­ലി­യ­ച്ഛൻ എ­നി­ക്ക­റി­യാ­വു­ന്ന ആ­ള­ല്ലേ? വ­ലി­യ­ച്ഛ­ന്റെ നാ­ട­റി­യാം, വീ­ട­റി­യാം.”

“അ­റി­ഞ്ഞാൽ മതി? വ­ല്ല­തും എഴുതി വാ­ങ്ങു­ക­യും ഒ­ന്നും വേ­ണ്ടേ? എത്ര ത­രാ­മെ­ന്നു­ണ്ടു്?”

“എന്റെ പക്കൽ എൺപതു രൂ­പ­യു­ണ്ടു്. എ­ല്ലാം ത­രാ­മെ­ന്നു­ണ്ടു്. എ­ത്ര­ത­രും പലിശ?”

“എത്ര വേണം?”

“ത­രു­ന്ന­തെ­ന്തും. ഉ­റു­പ്പി­ക­ക്കു് രണ്ടു പൈസ റേ­റ്റ്. വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ഒന്നു ത­ന്നാൽ മതി. എ­ങ്ങി­നെ? ഞാൻ കാ­ലു­പി­ടി­ക്കാം. വ­ലി­യ­ച്ഛാ, പണം ഞാൻ എന്റെ ട്ര­ങ്കിൽ വേ­റെ­യെ­ടു­ത്തു വെ­ച്ചി­രി­ക്ക­യാ­ണു്. ആർ­ക്കും അ­റി­യി­ല്ല. കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു തരാം. എന്റെ പണം ര­ക്ഷി­ച്ചു­ത­രു. ആരെ വി­ശ്വ­സി­ച്ചു കൊ­ടു­ക്കും വാ­ങ്ങി­യാൽ ത­രാ­തി­രു­ന്നാ­ലോ?”

“എ­ഴു­തി­ത്ത­രു­ന്ന കാ­ര്യ­മെ­ന്താ­ണു പ­റ­യാ­ത്ത­തു്?”

“എ­നി­ക്കു് എ­ഴു­ത്തും വാ­യ­ന­യും അ­റി­യി­ല്ല, എ­ന്തെ­ഴു­തി വാ­ങ്ങും. വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു­വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ വ­ല്ല­തും എ­ഴു­തി­ത്ത­ന്നേ­ക്കു. പക്ഷേ, അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ആളുകൾ അ­റി­ഞ്ഞു­വ­ശാ­വും. അ­തൊ­ന്നും വേണ്ട, വ­ലി­യ­ച്ഛൻ കൊ­ണ്ടു­പോ­കു. ഞാൻ ത­രു­ന്നു. അതോടെ തീർ­ന്നു കാ­ര്യം. അ­തി­ലും വ­ലി­യ­താ­യി എ­ന്തെ­ഴു­തി­ത്ത­രാൻ?”

ഇ­തി­നി­ട­ക്കു് ആഹാരം എ­ല്ലാം ത­യ്യാ­റാ­യി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. പെൺ­കു­ട്ടി ഒരു പാ­ത്ര­ത്തിൽ പാൽ­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു വെ­ച്ചി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “തീ­യൊ­ന്നു ക­ത്തി­ച്ചു പാൽ ചൂ­ടാ­ക്കി­യി­ട്ടു് ഉ­ണ്ണാ­നി­രി­ക്കു, നേരം എ­ത്ര­യാ­യെ­ന്നാ­ണു് വി­ചാ­രം?”

ഊ­ണു­ക­ഴി­ഞ്ഞു. ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞ­തു ക­ള­വാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. ഇടയ കു­ടും­ബ­ത്തി­ലെ സ­ക­ല­പേ­രും ഒരേ സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇത്ര ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം വി­ഭ­വ­ങ്ങൾ രു­ചി­ക്കാൻ കി­ട്ടു­ന്ന കാ­ര്യം പോ­ക­ട്ടെ, വെറും നി­സ്സാ­ര­വ­സ്തു­ക്കൾ­കൊ­ണ്ടു് ഈ വിധം രു­ചി­ക­ര­മാ­യ ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യാ­മെ­ന്നു് കേ­ട്ടി­ട്ടു­പോ­ലു­മി­ല്ല.”

“കു­റ­ച്ചു­നേ­രം വി­ശ്ര­മി­ച്ചു് ഹാ­ജാ­രി വെ­യി­ലാ­റാ­റാ­യ­പ്പോൾ പോ­കാ­നൊ­രു­ങ്ങി. ഒ­രി­ക്കൽ കൂടി പെൺ­കു­ട്ടി­യെ കാ­ണ­ണ­മെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. നാ­ട്ടിൻ­പു­റ­ങ്ങ­ളിൽ പെൺ­കു­ട്ടി­കൾ­ക്കു് കർ­ശ­ന­മാ­യ പർദ്ദ സ­മ്പ്ര­ദാ­യം ഇ­ല്ലെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്ക­റി­യാം. വി­ശേ­ഷി­ച്ചും ബ്രാഹ്മണ-​കായസ്ഥ കു­ടും­ബ­ങ്ങ­ളൊ­ഴി­ച്ചു്, മറ്റു കു­ടും­ബ­ങ്ങ­ളിൽ. അവളെ അ­യാൾ­ക്കു് വ­ള­രെ­യ­ധി­കം ഇ­ഷ്ട­മാ­യി. വി­ശേ­ഷി­ച്ചും പ­ണ­ത്തി­നെ­പ്പ­റ്റി അ­വ­ളോ­ടു് ഒ­രി­ക്കൽ­കൂ­ടി സം­സാ­രി­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു തോ­ന്നി. ഇ­തി­നി­ടെ അ­യാ­ളു­ടെ മ­സ്തി­ഷ്ക­ത്തിൽ എന്തോ ഒരു വി­ചാ­രം സ്ഥാ­നം പി­ടി­ച്ചു ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. കു­സു­മ­വും ഈ പെൺ­കു­ട്ടി­യും അ­യാൾ­ക്കു പണം കൊ­ടു­ക്കു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ വ­ള­രെ­നാ­ളാ­യു­ള്ള തന്റെ സ്വ­പ്നം സ­ഫ­ല­മാ­ക്കാൻ ക­ഴി­യും. ഇ­വ­രു­ടെ പണം അയാൾ ന­ഷ്ട­പ്പെ­ടു­ത്തു­ക­യി­ല്ല. എ­ന്ന­ല്ല വ­ള­രെ­യേ­റെ വർ­ധി­പ്പി­ച്ചു് അ­വർ­ക്കു തി­രി­ച്ചു­കൊ­ടു­ക്കും. ഉ­ണ്ണാ­നി­രു­ന്ന സമയം ഇ­തൊ­ക്കെ­യാ­യി­രു­ന്നു അ­യാൾ­ക്കു­ണ്ടാ­യ ആലോചന. അ­വ­രു­ടെ വീ­ട്ടിൽ­നി­ന്നും പൊ­തു­നി­ര­ത്തി­ലെ­ത്ത­ണ­മെ­ങ്കിൽ ഒരു കു­ള­ത്തി­ന്റെ വ­ക്കിൽ­കൂ­ടെ ന­ട­ക്ക­ണം. അവിടെ ഒരു കൂ­റ്റൻ പുളി, അ­തി­ന്റെ ചു­വ­ട്ടിൽ വ­ളർ­ന്നു തഴച്ച പ­ല­ജാ­തി പാ­ടി­ക­ളു­ടെ പൊ­ന്ത­ക്കാ­ടു്, ക­ട­ന്നു പോ­കു­മ്പോൾ ആ­രെ­ങ്കി­ലും പ­തു­ങ്ങി­യി­രി­പ്പു­ണ്ടെ­ങ്കിൽ അ­റി­യാൻ പ്ര­യാ­സം. കു­ള­ക്ക­ട­വു ക­ട­ന്നു ന­ട­ന്നു തു­ട­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ പെ­ട്ടെ­ന്നു പു­ളി­ച്ചോ­ട്ടിൽ പെൺ­കു­ട്ടി നിൽ­ക്കു­ന്ന­തു കണ്ടു.

“പോ­വു­ക­യാ­ണോ വ­ലി­യ­ച്ഛൻ?”

“ഉവ്വ്. നീ­യെ­ന്താ­ണി­വി­ടെ കാ­ട്ട­ണ­തു്?”

“വ­ലി­യ­ച്ഛൻ ഈ വ­ഴി­ക്കു പോ­കു­മെ­ന്നു് അ­റി­ഞ്ഞു­കൊ­ണ്ടു­ത­ന്നെ. ചിലതു പ­റ­യാ­നു­ണ്ടു്. വ­ലി­യ­ച്ഛ­നു­ണ്ടാ­ക്കി­യ ച­ച്ച­ഡി വളരെ പി­ടി­ച്ചു. ഞ­ങ്ങ­ളും ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യാ­റു­ണ്ടു്. ഗു­ണ­ദോ­ഷ­ങ്ങ­ള­റി­യാം ഒരു സാധനം ഭ­ക്ഷി­ച്ചു­നോ­ക്കി­യാൽ. ഇ­ങ്ങി­നെ­യൊ­രു ഭ­ക്ഷ­ണം മു­മ്പു് സ്വാ­ദു നോ­ക്കി­യി­ട്ടി­ല്ല. പി­ന്നെ­യൊ­ന്നു പ­റ­യാ­നു­ള്ള­തു് എന്റെ പ­ണ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യം. അ­തേ­പ്പ­റ്റി എന്തു തീ­രു­മാ­നി­ച്ചു? പെൺ­കു­ട്ടി­കൾ ശ്വ­ശു­ര­ഗൃ­ഹ­ക്കാ­രേ­ക്കാൾ ഏറെ വി­ശ്വ­സി­ക്കു­ക അച്ഛൻ ഗ്രാ­മ­ക്കാ­രെ­യാ­ണെ­ന്നു് അ­റി­യാ­വു­ന്ന­താ­ണ­ല്ലോ, ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ ആ പണം ക­യ്യിൽ കി­ട്ടി­യാൽ ര­ണ്ടു­ദി­വ­സം­കൊ­ണ്ടു തി­ന്നു­മു­ടി­ക്കും.”

“പണം എ­നി­ക്കു് ഇ­പ്പോൾ വാ­ങ്ങാൻ നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ല മോളേ! എ­ന്നാൽ ഞാൻ ഇ­നി­യും വരും ഈ വ­ഴി­ക്കു്. വീ­ണ്ടും നി­ന്നെ വന്നു കാണും. അന്നു പ­ണ­ത്തി­നാ­വ­ശ്യ­മു­ണ്ടാ­വും. അന്നു വാ­ങ്ങി­ക്കോ­ളാം.”

“എ­ത്ര­നാ­ളു­കൾ­ക്കു­ള്ളിൽ വരും?”

“അ­തി­പ്പോൾ പറയാൻ വിഷമം. ര­ണ്ടു­മാ­സം എന്നു കൂ­ട്ടി­ക്കോ­ളു. പൂജ ക­ഴി­ഞ്ഞു (ദുർ­ഗ്ഗാ­പൂ­ജ) കാർ­ത്തി­ക ആ­ഗ്ര­ഹാ­യ­ണ മാ­സ­ത്തോ­ടേ­താ­ണ്ട­ടു­പ്പി­ച്ചു് നി­ന്നെ­ക്കാ­ണാ­മെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു.”

“തീർ­ച്ച­യ­ല്ലേ?”

“തീർ­ച്ച. ഇനി പൊ­ക്കോ­ളൂ, എന്റെ ഓ­മ­ന­ക്കൊ­ച്ചു മോൾ. സാ­വി­ത്രീ സ­മ­മാ­വും നീ. നി­ന­ക്കു് എ­ന്നും ന­ല്ല­തു വ­ര­ട്ടെ­യെ­ന്നും ഞാൻ ആ­ശീർ­വ­ദി­ക്കു­ന്നു.”

നേരം പോ­യി­ത്തു­ട­ങ്ങി. ഹാ­ജാ­രി വ­ഴി­യി­ലി­റ­ങ്ങി ന­ട­ന്നു. ഇ­ട­യ­വ­ന­ത്തി­ലെ എ­ല്ലാ­വ­രും തന്നെ ഇ­ന്ന­ത്തെ­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞു­പോ­യാൽ മ­തി­യെ­ന്നു് പ­റ­ഞ്ഞ­താ­യി­രു­ന്നു. വി­ശേ­ഷി­ച്ചും പെൺ­കു­ട്ടി. പക്ഷേ, ത­ങ്ങാൻ ത­ര­മി­ല്ല. എ­ന്തെ­ങ്കി­ലും ഒരു വ­ഴി­യാ­കും­വ­രെ മ­ന­സ്സി­നു സ്വ­സ്ഥ­ത­യു­ണ്ടാ­വി­ല്ല.

പെൺ­കു­ട്ടി­യു­ടെ സ്വ­ഭാ­വം ആ­ശ്ച­ര്യ­ക­രം തന്നെ. ഒ­ന്നു­മ­റി­ഞ്ഞു­കൂ­ടാ­ത്ത­വ­ളാ­ണു്. കു­സു­മ­ത്തി­നെ­പ്പോ­ലെ ബു­ദ്ധി­മ­തി­യ­ല്ല. എ­ന്നാ­ലും ന­ല്ല­കു­ട്ടി.

നി­ര­ത്തി­നി­രു­വ­ശ­ത്തും ക്ര­മേ­ണ കാടും പടലും കൂ­ടി­ക്കൂ­ടി­വ­ന്നു. വഴി നദിയാ ഡി­സ്ട്രി­ക്ടിൽ­നി­ന്നും യ­ശോ­റി­നോ­ട­ടു­ക്കും­തോ­റും കാടു വർ­ധി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടേ വന്നു. പല സ്ഥ­ല­ങ്ങ­ളി­ലും എ­ത്തി­യ­പ്പോൾ പകൽ നേരം തന്നെ ന­രി­യു­ടെ വായിൽ പെ­ടേ­ണ്ടി­വ­രു­മോ എന്നു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ഭ­യ­മാ­യി. അത്ര ഇ­ട­തൂർ­ന്ന കാ­ടാ­യി­രു­ന്നു അ­വി­ടെ­യൊ­ക്കെ.

സ­ന്ധ്യ­ക്കു മു­മ്പാ­യി ത­ന്നെ­യെ­ത്തി, ബ­ലേ­ബ­സാ­റിൽ. മു­മ്പു് റെയിൽ ലയിൻ വരും മു­മ്പു് ബ­ലേ­ബ­സാർ, വ­ലി­യ­തു ത­ന്നെ­യാ­യി­രു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി അ­യാ­ളു­ടെ നാ­ട്ടി­ലെ പ്രാ­യം ചെ­ന്ന­വർ പ­റ­യു­ന്ന­തു കേ­ട്ടി­ട്ടു­ള്ള­താ­ണു്. ഇ­പ്പോ­ഴും കി­ഴ­ക്കൻ ദി­ക്കു­ക­ളിൽ നി­ന്നു് ചാ­ക്ദ­ഹ് ഭാ­ഗ­ത്തു­കൂ­ടി ഒ­ഴു­കു­ന്ന ഗം­ഗ­യു­ടെ തീ­ര­ത്തു് ശവം സം­സ്ക­രി­ക്കാൻ വ­ള­രെ­പ്പേർ വ­രു­ന്നു­ണ്ടു്. അ­വ­രെ­ക്കൊ­ണ്ടാ­ണു് ഇ­ന്നു് ഈ ബസാർ നി­ല­നിൽ­ക്കു­ന്ന­തു്.

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ബ­ലേ­ബ­സാ­റു­ക­ണ്ട­പ്പോൾ ആ­ശ്വാ­സ­മാ­യി. അയാൾ കൗ­തു­ക­ത്തോ­ടെ നാ­ലു­പാ­ടും നോ­ക്കി­ത്തു­ട­ങ്ങി. കു­ട്ടി­ക്കാ­ലം തൊ­ട്ടേ കേൾ­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ സ്ഥലം, ഇ­പ്പോ­ഴെ കാണാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞു­ള്ളു. ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം സ്ഥലം. അ­പ്പോൾ ഇ­താ­ണു് ബേലെ. ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ഒരു അ­മ്മാ­വ­ന്റെ മകൻ വി­വാ­ഹം ക­ഴി­ച്ച­തും യ­ശോ­റിൽ നി­ന്നാ­യി­രു­ന്നു. അ­യാ­ളു­ടെ വൃ­ദ്ധ­ശ്വ­ശ്രു മ­രി­ച്ച­പ്പോൾ ശവവും കൊ­ണ്ടു് ചാക് ദ­ഹി­ലേ­ക്കു പോകും വഴി ഇ­വി­ടെ­യെ­ത്തി­യ­പ്പോൾ പ്രേ­ത­ബാ­ധ­യു­ണ്ടാ­യ­ത്രേ. ഇതു് അ­മ്മാ­വ­ന്റെ മകൻ തന്നെ പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു­ള്ള ക­ഥ­യാ­ണു് പ­ല­വ­ട്ടം.

ഹാ­ജാ­രി കടകൾ നോ­ക്കി­ക്കൊ­ണ്ടു ചു­റ്റി­ന­ട­ന്നു. എ­ല്ലാം കൂടി ഒൻപതു കടകൾ. അ­രി­യും ഉ­പ്പും മറ്റു സാ­മാ­ന­ങ്ങ­ളും തു­ണി­യും ഒക്കെ എല്ലാ ക­ട­ക­ളി­ലും കി­ട്ടും. അയാൾ ഒരു ക­ട­ക്കാ­ര­നോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒന്നു പു­ക­വ­ലി­ക്കാൻ തരുമോ മശായി!”

“നി­ങ്ങൾ?”

“ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ.”

“ന­മ­സ്കാ­രം, ഠാ­ക്കൂർ മശായി! എ­വി­ടെ­ക്കാ­ണാ­വോ യാത്ര? വരു, ഇ­രി­ക്കു. ആ­ര­വി­ടെ? ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­ന്നു് പു­ക­ക്കു­ഴ­ലി­ലെ വെ­ള്ളം ക­ള­ഞ്ഞു് വേറെ വെ­ള്ള­മൊ­ഴി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു കൊ­ടു­ക്കു.”

പീടിക ആ­രു­ടേ­താ­ണെ­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­ക്ക­റി­യാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല. ഒ­രു­ഭാ­ഗ­ത്തു അ­ലി­ഞ്ഞ ശർ­ക്ക­ര­യു­ടെ ടി­ന്നു­കൾ തൊ­ട്ടു് അ­രി­വ­രെ­യു­ള്ള പല സാ­ധ­ന­ങ്ങ­ളും ചേർ­ത്തു ചേർ­ത്തു വെ­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു. മ­റ്റൊ­രി­ട­ത്തു് വലിയ വലിയ കെ­ട്ടു­കൾ. പീ­ടി­ക­ക്കാ­രൻ വൃ­ദ്ധൻ. പ്രാ­യം അ­റു­പ­ത്ത­ഞ്ചി­നും എ­ഴു­പ­തി­നും ഇ­ട­ക്കു്. മെ­ലി­ഞ്ഞു് രോഗം പി­ടി­ച്ച മ­ട്ടി­ലു­ള്ള ദേഹം. ക­ഴു­ത്തിൽ മാല.

“എ­ടു­ക്കു, ഠാ­ക്കുർ മശായി! ഇഷ്ടം പോ­ലെ­യി­രു­ന്നു വ­ലി­ക്കു. എ­വി­ടെ­ക്കാ­ണു യാ­ത്ര­യാ­വോ?”

“പ­ണി­യ­ന്വേ­ഷി­ച്ചു പു­റ­പ്പെ­ട്ട­താ­ണു്. റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലെ ഒരു ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഏ­ഴു­കൊ­ല്ലം നി­ന്നു. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ. പേർ കേ­ട്ടി­രി­ക്കു­മെ­ന്നു വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു. നല്ല ഊണിനു പേർ കേ­ട്ട­തു്. പക്ഷേ, പണി പോയി. പ­ണി­യ­ന്വേ­ഷി­ച്ചു­പു­റ­പ്പെ­ട്ട­താ­ണു് ഈ വ­ഴി­ക്കു്. വ­ല്ല­തും കി­ട്ടി­യാൽ ആ­യ­ല്ലോ.”

ക­ട­ക്കാ­രൻ മു­മ്പ­ത്തേ­ക്കാൾ ആ­ദ­ര­വോ­ടെ ഇ­പ്പോൾ ഹാ­ജാ­രി­യെ നോ­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി. വെറും നാ­ട്ടിൻ­പു­റ­ക്കാ­രൻ, പൂ­ജ­ക്കാ­രൻ ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­ന­ല്ല. റാ­ണാ­ഘാ­ട് പോ­ലു­ള്ള റെയിൽ ബ­സാ­റിൽ വ­ലി­യൊ­രു ഹോ­ട്ട­ലിൽ ആ­റേ­ഴു­കൊ­ല്ലം പ­ണി­യെ­ടു­ത്ത ആ­ളാ­ണു്. അതും നല്ല പേ­രോ­ടെ പാ­ച­ക­വൃ­ത്തി എ­ന്തെ­ല്ലാം കണ്ടു, കേ­ട്ടു, ഏ­തെ­ല്ലാം വലിയ വലിയ ആ­ളു­ക­ളു­മാ­യി കൂ­ടി­ക്ക­ലർ­ന്നു. ഇല്ല ഇയാൾ താൻ വി­ചാ­രി­ച്ചി­രു­ന്ന­മ­ട്ടിൽ ചി­ല്ല­റ­ക്കാ­ര­ന­ല്ല.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­രു­ട്ടി­ത്തു­ട­ങ്ങി. രാ­ത്രി ക­ഴി­ച്ചു­കൂ­ട്ടാൻ ഒരിടം പ­റ­ഞ്ഞു­ത­രു­മോ?”

പീ­ടി­ക­ക്കാ­രൻ അ­തി­സ­ന്തോ­ഷ­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­തി­നെ­ന്തു്? ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യാ­കാ­മ­ല്ലോ. ഇ­തി­ന്റെ പി­റ­കിൽ ന­ല്ലൊ­രു പു­ര­യു­ണ്ടു്. അവിടെ ഒരു മ­ര­ക്ക­ട്ടി­ലു­ണ്ടു്. പു­ര­യിൽ ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്തു് ക­ട്ടി­ലിൽ കി­ട­ന്നു സു­ഖ­മാ­യു­റ­ങ്ങാം.”

സം­ഭാ­ഷ­ണ­ത്തി­നി­ട­ക്കു് ഹാ­ജാ­രി ചോ­ദി­ച്ചു: “ശരി, ഇവിടെ ഒരു ദിവസം എ­ത്ര­പേർ വരും ഗം­ഗ­യാ­ത്ര­ക്കാർ?”

“ബേ­ലേ­ബ­സാ­റി­ന്റെ ആ നാ­ളൊ­ക്കെ പോയി. പ­ണ്ടു് എ­ട്ടു­പ­ത്തു സം­ഘ­ക്കാർ—ഓരോ സം­ഘ­ത്തി­ലും എ­ട്ടു­പ­ത്തു പേർ—ഒ­രു­ദി­വ­സം വ­ന്നി­രു­ന്നു. ഇ­പ്പോൾ മിക്ക ദി­വ­സ­വും ആ­രു­മി­ല്ല, ചില ദിവസം മൂ­ന്നു്. കൂ­ടി­യാൽ നാലു്, ക­ഴി­ഞ്ഞു. പ­ണ്ടു് ആ­ളു­ക­ളു­ടെ ക­യ്യിൽ പ­ണ­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ശവം സം­സ്ക­രി­ക്കാൻ ഗം­ഗ­യി­ലേ­ക്കു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നി­രു­ന്നു. ഇന്നു കാ­ശി­ല്ല, ആരുടെ ക­യ്യി­ലും. തോ­ട്ടു­വ­ക്ക­ത്തോ, ചാ­ലി­ന്റെ വ­ക്ക­ത്തോ ക­ഴി­ച്ചു­കൂ­ട്ടും ശ­വ­സം­സ്കാ­രം.”

ബേ­ലേ­ബ­സാ­റിൽ ഒരു ചെറു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങി­യാ­ലോ എ­ന്നാ­യി­രു­ന്നു ഹാ­ജാ­രി­ക്കാ­ലോ­ച­ന. മൂ­ന്നു സംഘം ഗം­ഗാ­യാ­ത്ര­ക്കാ­രിൽ ആകെ മു­പ്പ­തു­പേ­രു­ണ്ടാ­വു­മെ­ങ്കിൽ ഉ­ണ്ണാൻ മു­പ്പ­തു­പേ­രാ­യി. നി­ത്യം മു­പ്പ­തു പേർ വീതം ഊ­ണി­നു­ണ്ടാ­യാൽ മാ­സാ­മാ­സം ചി­ല­വെ­ല്ലാം ക­ഴി­ച്ചു അൻ­പ­ത­റു­പ­തു് രൂപ ലാ­ഭി­ക്കാം. ഇനി ആളുകൾ ഇ­രു­പ­തോ പ­തി­ന­ഞ്ചോ പ­ത്തു­ത­ന്നെ­യോ ആ­യാ­ലും ക­ണ്ട­വ­ന്റെ ദാ­സ്യ­ത്തെ­ക്കാൾ ഭേദം. പ­ര­ന്റെ­യ­ടി­മ­ത്തം­കൊ­ണ്ടു നേ­ടി­യി­രു­ന്ന­തെ­ന്തു്? മാ­സം­തോ­റും ഏ­ഴു­രൂ­പ­യും നി­ത്യ­വും ശ­കാ­ര­ത്തിൽ കു­ളി­യും. പി­ന്നെ ഏതു നേ­ര­വും പണി പോ­യേ­ക്കു­മോ എന്ന പേ­ടി­യും. പ­ത്തു­പേ­രെ­ങ്കി­ലും നി­ത്യ­വും ഉ­ണ്ണാ­നു­ള്ള ഒരു ഹോ­ട്ട­ലാ­യാൽ മാ­സ­ത്തിൽ പ­ന്ത്ര­ണ്ടോ പ­തി­മൂ­ന്നോ രൂ­പ­യെ­ങ്കി­ലും ലാ­ഭ­മു­ണ്ടാ­കാ­തെ വ­രി­ല്ല.

പി­റേ­ദി­വ­സം എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു ഹാ­ജാ­രി ഗോപാൽ നഗരം നോ­ക്കി തി­രി­ച്ചു. ക­യ്യിൽ പണം വേ­ണ്ടു­വോ­ളം. അ­ഞ്ചു­രൂ­പ—ചി­ന്ത­ക്കി­ട­മി­ല്ല. ത­ലേ­ന്നാൾ പീ­ടി­ക­ക്കാ­രൻ ഭ­ക്ഷ­ണം പാകം ചെ­യ്യാ­നു­ള്ള ഏർ­പ്പാ­ടു­ചെ­യ്തു­കൊ­ടു­ക്കാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ട­താ­യി­രു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി സ­മ്മ­തി­ച്ചി­ല്ല. അ­യാൾ­ത­ന്നെ പണം ക­യ്യിൽ നി­ന്നെ­ടു­ത്തു.

ഉ­ച്ച­വെ­യിൽ മൂ­ത്തു­വ­രി­ക­യാ­ണു്. നിർ­ജ­ന­മാ­യ മാർ­ഗ്ഗം. ഇ­ട­ക്കി­ട­ക്കു ഇ­രു­വ­ശ­ത്തും വൻ­കാ­ടു­കൾ, ഇ­ട­ക്കു് ഒ­ഴി­ഞ്ഞ വെ­ളി­മ്പ­റ­മ്പു­കൾ. ആൾ­പാർ­പ്പു­ള്ള ഇ­ട­ങ്ങൾ കാ­ണാ­നേ­യി­ല്ല, ഇ­ട­ക്കു് ഒന്നു രണ്ടു കർ­ഷ­ക­ഗ്രാ­മ­ങ്ങ­ളൊ­ഴി­കെ. രണ്ടു മ­ണി­ക്കൂർ തു­ടർ­ച്ച­യാ­യി ന­ട­ന്ന­പ്പോൾ ദാഹം തു­ട­ങ്ങി. കു­റ­ച്ച­ക­ലെ ഒരു കുളം കണ്ടു അ­തി­ന്റെ വ­ക്കിൽ ഇ­രി­ക്കാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ട­പ്പോ­ഴേ­ക്കു് ഒരു കാ­ള­വ­ണ്ടി കു­ള­ക്ക­ര­യി­ലു­ള്ള മൺ­നി­ര­ത്തിൽ­കൂ­ടെ വ­രു­ന്ന­തു കണ്ടു. അയാൾ വ­ണ്ടി­ക്കാ­ര­നെ വി­ളി­ച്ചു ചോ­ദി­ച്ചു: “അ­ടു­ത്തെ­ങ്ങാ­നും വല്ല ഗ്രാ­മ­വു­മു­ണ്ടോ മൂ­പ്പ­രെ കു­റ­ച്ചു വെ­ള്ളം കു­ടി­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു­ണ്ടു്. ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ.”

വ­ണ്ടി­ക്കാ­രൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “എന്റെ കൂടെ വരു, ഠാ­ക്കൂർ മശായി അ­ടു­ത്തു ത­ന്നെ­യാ­ണു ഛീനഗർ (ശ്രീ­ന­ഗർ) സിംലേ. ഞാൻ ഒരു ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­കു­ടും­ബ­ത്തി­ലേ­ക്കാ­ണു പോ­കു­ന്ന­തു്. അ­വ­രു­ടെ വണ്ടി. വ­ണ്ടി­യിൽ ക­യ­റി­ക്കോ­ളൂ.”

ഹാ­ജാ­രി ശ്രീ­ന­ഗർ സിംലേ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ന്റെ പേർ കേ­ട്ടി­ട്ടു­ണ്ടു്. വണ്ടി ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലേ­ക്കു ക­ട­ന്ന­പ്പോൾ, അതു ഗ്രാ­മ­വും മ­റ്റു­മ­ല്ല, വെറും കാ­ടാ­ണെ­ന്നു് അയാൾ കണ്ടു. നേരം ഇ­ത്ര­യൊ­ക്കെ­യാ­യി­ട്ടും ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലേ­ക്കു സൂ­ര്യ­പ്ര­കാ­ശം ക­ട­ന്നി­ട്ടി­ല്ല. മാവും പ്ലാ­വും ഉള്ള പഴയ തോ­ട്ടം. ഇ­ല്ലി­ക്കൂ­ട്ടം, മുൾ­ച്ചെ­ടി­ക്കാ­ടു്.

ഒരു ഗൃ­ഹ­സ്ഥ­ഭ­വ­ന­ത്തി­ന്റെ ഉ­മ്മ­റ­ത്തു കാ­ള­വ­ണ്ടി നി­ന്നു. വ­ണ്ടി­ക്കാ­ര­ന്റെ വി­ളി­കേ­ട്ടു് വീ­ട്ടു­കാ­രൻ പു­റ­ത്തേ­ക്കു­വ­ന്നു. മ­ല­മ്പ­നി പി­ടി­ച്ചു ശീർ­ണ്ണ­മാ­യ മുഖം, ത­ല­യിൽ­നി­ന്നു മുടി മി­ക്ക­തും കൊ­ഴി­ഞ്ഞു—വ­യ­സ്സു് മു­പ്പ­തു­മാ­വാം, അൻ­പ­തു­മാ­വാം. അയാൾ വ­ണ്ടി­ക്കാ­ര­ന്റെ­യ­ടു­ത്തു ഹാ­ജാ­രി നിൽ­ക്കു­ന്ന­തു കണ്ടു ചോ­ദി­ച്ചു: “ആരാണു കൂടെ?”

അവൻ പ­റ­ഞ്ഞു: “അതോ, ഇ­ങ്ങോ­രു മു­ദി­യു­ടെ കു­ള­ക്ക­ര­യിൽ ഇ­രി­ക്ക­യാ­യി­രു­ന്നു. വെ­ള്ളം കു­ടി­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു. അ­പ്പോൾ എന്റെ കൂടെ പോരാൻ ഞാനും പ­റ­ഞ്ഞു, എന്റെ യ­ജ­മാ­ന­നും ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നാ­ണു്. വെ­ള്ളം കു­ടി­ക്കാ­മെ­ന്നു­വെ­ച്ചു കൂടെ കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു.”

ഗൃ­ഹ­നാ­ഥൻ മു­ന്നോ­ട്ടു­വ­ന്നു ഹാ­ജാ­രി­യെ ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “വരു, വരു, ഇ­രു­ന്നു കു­റ­ച്ചു വി­ശ്ര­മി­ക്കു. ആ­രാ­വി­ടെ? ച­ണ്ഡീ­മ­ണ്ഡ­പ­ത്തി­ലെ (ദുർ­ഗ്ഗ­യെ വെ­ച്ചു പൂ­ജി­ക്കു­ന്ന ഇടം) മ­ര­ക്ക­ട്ടി­ലിൽ ഒരു പായ വി­രി­ക്കു. വരു.”

ഈ മാ­തി­രി­യു­ള്ള കു­ഗ്രാ­മ­ങ്ങ­ളിൽ ആ­തി­ഥ്യ­ത്തി­നു യാ­തൊ­രു കു­റ­വും ഉ­ണ്ടാ­വി­ല്ല. അ­ര­മ­ണി­ക്കൂർ ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോ­ഴേ­ക്കു് ഹാ­ജാ­രി കൈകാൽ ക­ഴു­കി­യി­രു­ന്നു. അ­പ്പോൾ മാ­ത്രം തെ­ങ്ങിൽ­നി­ന്നു പൊ­ട്ടി­ച്ചെ­ടു­ത്ത ഇളനീർ കു­ടി­ച്ചു ത­ളർ­ച്ച തീർ­ത്തു. പ്ര­സ­ന്ന­ത­യോ­ടെ പു­ക­വ­ലി­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി.

“ഗൃ­ഹ­നാ­ഥ­ന്റെ പേർ ബി­ഹാ­രി ലാൽ ബാ­ഡു­യ്യേ. ജീ­വി­ത­ത്തിൽ പണി ഒ­രി­ക്ക­ലും എ­ടു­ത്തി­ട്ടി­ല്ല. വേ­ണ്ട­ത്ര നെ­ല്ലു്, പ­ശു­ക്ക­ളു­ണ്ടു്, കു­ള­ത്തിൽ മീ­നു­ണ്ടു്. മാ­ന്തോ­ട്ട­വും പ്ലാ­വിൻ തോ­ട്ട­വു­മു­ണ്ടു്. സം­ഭാ­ഷ­ണ­ത്തി­നി­ട­ക്കു് ഇ­തൊ­ക്കെ ഗൃ­ഹ­നാ­ഥൻ തന്നെ പ­റ­ഞ്ഞു, ഹാ­ജാ­രി­യോ­ടു്.

ബി­ഹാ­രി ബാ­ഡു­യ്യേ അ­യാ­ളോ­ടു പ­റ­യു­ക­യു­ണ്ടാ­യി: “ശ്രീ­ന­ഗർ സിംലേ വലിയ ഗ്രാ­മ­മാ­യി­രു­ന്നു. കേ­ഷ്ട­ന­ഗർ രാ­ജാ­ക്ക­ന്മാ­രു­ടെ പൂർ­വി­ക­രു­ടെ രാ­ജ­ധാ­നി. കാ­ട്ടി­നു ന­ടു­ക്കു് രാ­ജാ­ക്ക­ന്മാ­രു­ടെ കോട്ട കാണാം. പഴയ ഇ­ഷ്ടി­ക­കൾ­കൊ­ണ്ടു­ള്ള മ­തിൽ­ക്കെ­ട്ടു­ണ്ടു്. ഒക്കെ കാ­ട്ടി­ത്ത­രാം, വൈ­കു­ന്നേ­രം. അ­തു­വ­യ്യ, ഇ­ന്നു­ത­ന്നെ പോകയോ? ര­ണ്ടു­ദി­വ­സം താ­മ­സി­ക്കു. എ­നി­ക്കു നി­ങ്ങ­ളു­ടെ കാ­ര­ണ­വ­ന്മാ­രു­ടെ­യൊ­ക്കെ ആ­ശീർ­വാ­ദം­കൊ­ണ്ടു് ഒ­ന്നി­നും ക­റ­വി­ല്ല. പക്ഷേ, മ­നു­ഷ്യ­രു­ടെ മുഖം കാണാൻ മാ­ത്ര­മി­ല്ല, യോഗം, അതാണു മ­ഹാ­ക­ഷ്ടം. കു­ട്ടി­ക്കാ­ല­ത്തു ക­ണ്ട­താ­യി നല്ല ഓർ­മ്മ­യു­ണ്ടു് പ­ത്തു­മു­പ്പ­തു ബ്രാ­ഹ്മ­ണ കു­ടും­ബ­ങ്ങ­ളു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ഇ­പ്പോൾ ആകെ ഏഴു വീ­ടു­കൾ. അതിൽ തന്നെ ര­ണ്ടു­കൂ­ട്ടർ പ­ന്ത്ര­ണ്ടു­മാ­സ­വും വി­ദേ­ശ­ത്തു്, നി­ങ്ങ­ളു­ടെ താമസം എ­വി­ടെ­യാ­ണെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു?”

“അതോ? ഏ­ഡോ­ശാ­ല­യിൽ. ഗാം­നാ­പൂ­രി­ലി­റ­ങ്ങി കു­റ­ച്ചു­ന­ട­ക്ക­ണം.”

“അ­പ്പോൾ നി­ങ്ങൾ ഞ­ങ്ങ­ടെ നാ­ട്ടു­കാ­രൻ തന്നെ എന്നു പറയൂ. ഇ­ങ്ങോ­ട്ടു പോ­രൂ­ന്നു് താ­മ­സി­ക്കാൻ. ഭൂ­മി­ത­രാം പു­ര­വെ­ക്കാൻ, പാടം തരാം കൃ­ഷി­ക്കു്, ഇ­വി­ടെ­നി­ന്നെ­ങ്ങും പോ­ക­ണ്ട.

ഹാ­ജാ­രി ഞെ­ട്ടി­വി­റ­ച്ചു­പോ­യി. തു­ല­ഞ്ഞു. ഈ കൊടും കാ­ട്ടിൽ താൻ താ­മ­സി­ക്കാൻ വ­രി­ക­യോ? ഇനി അ­തി­നും എ­ഴു­തി­യി­ട്ടു­ണ്ടോ തലയിൽ? അതും കൂ­ടി­യേ വേ­ണ്ടു. എ­ന്നാൽ, ന­ഗ­ര­ത്തിൽ താ­മ­സി­ച്ചി­രു­ന്ന ഹാ­ജാ­രി ന­ഗ­ര­ത്തി­ലെ ക­ള­കോ­ലാ­ഹ­ല­ങ്ങ­ളും പ­ണി­ത്തി­ര­ക്കു­മാ­ണു് ഇ­ഷ്ട­പ്പെ­ട്ടി­രു­ന്ന­തു്. ഇ­ക്കാ­ട്ടിൽ വന്നു സ­മാ­ധി­യ­ട­യു­ക­യോ? അതു വൃ­ദ്ധ­നാ­കു­മ്പോൾ ആ­ലോ­ചി­ക്കാം. നാ­ല്പ­ത്തി­യാ­റു വ­യ­സ്സാ­യി ത­നി­ക്കു്. എ­ന്നാ­ലും തന്റെ നാ­ളു­കൾ എ­ണ്ണ­പ്പെ­ടാ­റാ­യി­ട്ടി­ല്ല. ഇ­നി­യു­മു­ണ്ടു് നല്ല താ­ങ്ങും ത­ടി­യും. അ­തി­നും പുറമേ ഹോ­ട്ടൽ പ­ണി­യ­റി­യാം. ഒരു ഹോ­ട്ടൽ തു­റ­ക്കാൻ സാ­ധി­ച്ചാൽ ത­നി­ക്കു പ­ത്തു­വ­യ­സ്സെ­ങ്കി­ലും കു­റ­യും. ചെ­റു­പ്പ­ക്കാ­ര­നാ­വും. കൃ­ഷി­യെ­പ്പ­റ്റി ത­നി­ക്കെ­ന്ത­റി­യാം?

ഹോ­ട്ടൽ കാ­ര്യം ഹാ­ജാ­രി ഇവിടെ പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ല. അ­യാൾ­ക്ക­റി­യാം ഹോ­ട്ടൽ­ക്കാ­രൻ ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നാ­ണെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞാൽ പലരും പു­ച്ഛ­ത്തോ­ടെ­യാ­ണു നോ­ക്കു­ക. വി­ശേ­ഷി­ച്ചും, ഇ­ത്ര­യും പ­രി­ഷ്കാ­ര­മി­ല്ലാ­ത്ത ഈ നാ­ട്ടിൻ­പു­റ­ങ്ങ­ളിൽ.

ശ്രീ­ന­ഗ­രിൽ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തീരെ രസം തോ­ന്നി­യി­ല്ല. ഈ പ­ടു­കാ­ടി­ന്റേ­യും ശു­ദ്ധ­ശൂ­ന്യ­ത­യു­ടേ­യും ന­ടു­ക്കു് അ­യാൾ­ക്കു ശ്വാ­സം മു­ട്ടി. അ­തി­നാൽ വെയിൽ താഴാൻ തു­ട­ങ്ങി­യ­പ്പോൾ തന്നെ അയാൾ ഗ്രാ­മ­ത്തി­നു വെ­ളി­യി­ലെ­ത്തി ര­ക്ഷ­പ്പെ­ട്ടെ­ന്ന ഭാ­വ­ത്തോ­ടെ നെ­ടു­വീർ­പ്പി­ട്ടു. ഇ­രു­പ­തേ­ക്കർ നിലം കൃ­ഷി­ക്കു ത­രാ­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞാ­ലും ഈ ഗ്രാ­മ­ത്തി­ലേ­ക്കു ഞാ­നി­ല്ല­പ്പോ! മ­നു­ഷ്യ­രാ­രെ­ങ്കി­ലും പാർ­ക്കു­മോ ഇവിടെ? മ­നു­ഷ്യ­രെ­പ്പോ­ലു­ള്ള നാ­ലു­പേ­രു­ടെ മുഖം കാണാൻ കൊ­തി­ക്കേ­ണ്ടി­വ­രു­മ­ല്ലോ ഇവിടെ? പ­ണി­യി­ല്ല, തൊ­ഴി­ലി­ല്ല. കു­ഴി­മ­ടി­യ­നെ­പ്പോ­ലെ കു­ത്തി­യി­രു­ന്നു­കൊ­ള്ളു­ക, പ­ത്താ­യ­ത്തി­ലെ നെ­ല്ലെ­ടു­ത്തു കു­ത്തി­തി­ന്നു­ക. ന­ശി­ക്കാൻ വേറെ വ­ല്ല­തും വേണോ? ഇ­തെ­ന്തൊ­രു കാ­ടെ­ന്റ­പ്പോ!

വ­ഴി­വ­ക്കിൽ ഒ­രാൾ­നി­ന്നു വി­റ­കു­കീ­റു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി ചോ­ദി­ച്ചു. “ഈ വഴി ചെ­ന്നാൽ ഏതു ബ­സാ­റി­ലാ­ണെ­ത്തു­ക, മൂ­പ്പ­രേ!”

ആ മ­നു­ഷ്യൻ ഒ­രി­ക്കൽ അ­യാ­ളു­ടെ നേരെ ത­ല­പൊ­ക്കി നോ­ക്കി. പി­ന്നെ പ­റ­ഞ്ഞു: “നി­ങ്ങൾ സിംലേ നി­ന്നാ­യി­രി­ക്കും?”

“അതെ.”

“അവിടെ നി­ങ്ങൾ­ക്കു ബ­ന്ധു­ക്ക­ളു­ണ്ടെ­ന്നു തോ­ന്നു­ന്നു, നി­ങ്ങൾ?”

“ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ.”

“ന­മ­സ്കാ­രം! എ­വി­ടെ­ക്കാ­ണു പോ­കേ­ണ്ട­തു്?”

ഹാ­ജാ­രി­ക്ക­റി­വു­ള്ള­താ­ണു്. ഈ ജാതി കു­ഗ്രാ­മ­ങ്ങ­ളി­ലെ ആളുകൾ വേ­ണ്ടാ­ത്ത ഓ­രോ­ന്നു ചോ­ദ്യം ചെ­യ്തു ശ­ല്യ­പ്പെ­ടു­ത്തു­ക പ­തി­വാ­ണു്, അ­ത­വ­രു­ടെ സ്വ­ഭാ­വ­മാ­ണു്. ഹാ­ജാ­രി­യും പ­ണ്ടു് ഇ­ങ്ങി­നെ­യാ­യി­രു­ന്നു. എ­ന്നാൽ റാണാ ഘാടിൽ ഇ­ത്ര­കാ­ലം പ­ണി­യെ­ടു­ത്തു താ­മ­സി­ച്ച­തി­ന്റെ ഫ­ല­മാ­യി അയാൾ ഒരു കാ­ര്യം മ­ന­സ്സി­ലാ­ക്കി. അ­പ­രി­ചി­ത­രോ­ടു് ഇ­ത്ത­രം ചോ­ദ്യ­ങ്ങൾ അ­രു­തു്, എ­ന്ന­ല്ല ചോ­ദി­ച്ചാൽ അവർ ചൊ­ടി­ക്ക­യും ചെ­യ്യും. ഹാ­ജാ­രി ഇ­പ്പോ­ഴ­ത്തെ ചോ­ദ്യ­കർ­ത്താ­വിൽ­നി­ന്നു പി­ടി­വി­ടു­വി­ക്കു­വാൻ ഒന്നു രണ്ടു ചോ­ദ്യ­ങ്ങൾ­ക്കു ചു­രു­ക്ക­ത്തിൽ ഉ­ത്ത­രം പ­റ­ഞ്ഞ­ശേ­ഷം ചോ­ദി­ച്ചു: “ഇനി വ­രു­ന്ന ബസാർ ഏതാണു മൂ­പ്പ­രേ.”

“നേരെ ന­ട­ന്നാൽ ഗോ­പാ­ല­ന­ഗ­ര­ത്തെ വ­ലി­യ­ങ്ങാ­ടി­യാ­യി. ഒന്നു രണ്ടു ക്രോ­ശം (ക്രോ­ശം = 8000 മുഴം) കൂടി ന­ട­ക്ക­ണം.” ഗോപാല ന­ഗ­ര­ത്തി­ന്റെ പേർ ഹാ­ജാ­രി­ക്കു സു­പ­രി­ചി­ത­മാ­ണു്. ആ പ്ര­ദേ­ശ­ങ്ങ­ളി­ലെ ഏ­റ്റ­വും വലിയ ഗഞ്ജ് (വ്യാ­പാ­ര­കേ­ന്ദ്രം) ആ­കു­ന്നു അതു്.

ഉ­ച്ച­ഭ­ക്ഷ­ണം കു­റ­ച്ച­ധി­ക­മാ­യി­പ്പോ­യി­രു­ന്നു. ഇനി രാ­ത്രി ഉ­ണ്ടി­ല്ലെ­ങ്കി­ലും വി­രോ­ധ­മി­ല്ല. കി­ട­ക്കാ­നി­ട­മേ വേ­ണ്ടു. അ­തി­നാൽ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മ­ന­സ്സു് പൂർ­ണ്ണ­മാ­യും നി­ശ്ചി­ന്ത­മാ­യി­രു­ന്നു. ക­ഴി­ഞ്ഞ ഏ­താ­നും നാ­ളു­ക­ളാ­യി അയാൾ പുതിയ ഒരു ജീ­വി­ത­മാ­ണു ന­യി­ച്ചു­വ­രു­ന്ന­തു്. രാ­വി­ലേ എ­ഴു­ന്നേൽ­ക്കേ­ണ്ട തി­ര­ക്കി­ല്ല. പ­ത്മ­യു­ടെ പു­ല­ഭ്യ­മി­ല്ല. ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ മു­മ്പിൽ ചെ­ന്നു­നി­ന്നു് അ­ങ്ങാ­ടി­ക്ക­ണ­ക്കു ബോ­ധി­പ്പി­ക്കേ­ണ്ട. പത്തു സേർ കൽ­ക്ക­രി ക­ത്തു­ന്ന അ­ടു­പ്പി­ന്റെ കൊടും ചൂ­ടി­ലി­രു­ന്നു പു­ലർ­ച്ച തൊ­ട്ടു­ച്ച­വ­രെ­യും, സ­ന്ധ്യ­തൊ­ട്ടു് അർ­ധ­രാ­ത്രി വ­രെ­യും അ­ത്യ­ധ്വാ­നം ചെ­യ്യേ­ണ്ട.

വ­ഴി­വ­ക്കിൽ ഒരു മ­ര­ച്ചു­വ­ട്ടിൽ പ­ഴു­ത്ത വി­ല്വ­ഫ­ലം കി­ട­ക്കു­ന്ന­തു­ക­ണ്ടു് ഹാ­ജാ­രി അതു ക­യ്യി­ലെ­ടു­ത്തു. അ­ടു­ത്ത ദിവസം രാ­വി­ലെ തി­ന്നാം. എ­ല്ലാം ന­ല്ല­തു­ത­ന്നെ. എ­ന്നാ­ലും ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ഈ തെ­ണ്ടി ന­ട­ത്തം ഇ­ഷ്ട­മ­ല്ല. എ­ന്താ­ണീ ചു­റ്റി­ത്തി­രി­യ­ലി­നർ­ത്ഥം? ജോലി കി­ട്ടി­യാൽ ന­ന്നാ­യി­രു­ന്നു. ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഈവിധം എ­ത്ര­നാൾ ക­ഴി­ഞ്ഞു­കൂ­ടും? ഒരു മാസം പോലും ഇല്ല. അ­യാൾ­ക്കു വേ­ണ്ട­തു പ­ണി­യാ­ണു്. പ­ണി­യെ­ടു­ക്കാൻ അ­യാൾ­ക്കു മ­ടു­പ്പി­ല്ല. അയാൾ ആ­ഗ്ര­ഹി­ക്കു­ന്ന­തു് കർ­മ്മ­നി­ര­ത­യാ­ണു്. രണ്ടു പൈസ ഉ­പാർ­ജി­ക്ക­ണം, പേരു വേണം. ഉ­ന്ന­തി വേണം.

ഗോ­പാ­ല­ന­ഗ­രി­യി­ലെ­ത്തി­യ­പ്പോ­ഴേ­ക്കു് നേരം പോയി. വലിയ അ­ങ്ങാ­ടി. അനേകം ചെ­റു­തും വ­ലു­തു­മാ­യ കടകൾ. ന­ല്ലൊ­രു വ്യ­വ­സാ­യ­കേ­ന്ദ്രം തന്നെ. ഹാ­ജാ­രി ഒരു വലിയ തു­ണി­ക്ക­ട­യു­ടെ മു­മ്പി­ലു­ള്ള കു­ഴൽ­ക്കി­ണ­റിൽ നി­ന്നു മു­ഖ­വും കാലും കഴുകി. അ­ടു­ത്തു­ത­ന്നെ ഒരു കാ­ളീ­ക്ഷേ­ത്രം. അ­മ്പ­ല­ന­ട­യി­ലി­രു­ന്നു ഹുക്ക വ­ലി­ക്കു­ന്ന­തു് അ­വി­ട­ത്തെ പു­രോ­ഹി­ത­നാ­വും. ഒന്നു ത­നി­ക്കും വ­ലി­ക്കാ­മെ­ന്ന മോ­ഹ­ത്തോ­ടെ ഹാ­ജാ­രി അ­ടു­ക്കൽ ചെ­ന്നു­നി­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഒന്നു വ­ലി­ച്ചാൽ കൊ­ള്ളാ­മെ­ന്നു­ണ്ടു്.”

“നി­ങ്ങൾ?”

“ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ.”

“വരൂ. ദാ­പി­ടി­ച്ചോ­ളൂ.”

“നി­ങ്ങൾ അ­മ്പ­ല­ത്തി­ലെ ശാ­ന്തി­ക്കാ­ര­നാ­യി­രി­ക്കും”

“അതെ, നി­ങ്ങൾ എ­വി­ട­ന്നാ­ണു്?”

“എന്റെ വീടു് ഗാം­നാ­പൂ­രി­ന്ന­ടു­ത്തു് ഏ­ഡോ­ശാ­ല­യിൽ. ദേ­ഹ­ണ്ണ­പ്പ­ണി അ­റി­യാം. ജോ­ലി­തി­ര­ക്കി ന­ട­ക്കു­ന്നു. ഇവിടെ ആർ­ക്കെ­ങ്കി­ലും അരി വെ­യ്പു­കാ­ര­നെ ആ­വ­ശ്യ­മു­ണ്ടാ­വു­മോ?”

“ആ വലിയ തു­ണി­ക്ക­ട­യിൽ ഒ­ന്ന­ന്വേ­ഷി­ച്ചു­നോ­ക്കു, അവർ വലിയ ആ­ളു­ക­ളാ­ണു്. അ­വ­രു­ടെ വീ­ട്ടിൽ അ­രി­വെ­യ്പു­കാ­രു­ണ്ടാ­വും. ബാ­ബു­വി­ന്റെ അ­നു­ജ­ന്റെ ക­ല്യാ­ണം വ­രു­ന്നു­ണ്ടു്. അ­വർ­ക്കു കൂ­ടു­തൽ പ­ണി­ക്കാ­രെ വേ­ണ്ടി­വ­ന്നേ­യ്ക്കും. അവർ ‘തേലി’ ജാ­തി­ക്കാ­രാ­ണു്. ഈ മാർ­ക്ക­റ്റി­ലെ ഏ­റ്റ­വും വലിയ ക­ച്ച­വ­ട­ക്കാർ, പണം വേ­ണ്ട­ത്ര.”

ഹാ­ജാ­രി കടയിൽ ക­യ­റി­യ­പ്പോൾ ക­റു­ത്തു ചീർ­ത്ത മു­ഖ­മു­ള്ള ഒരു വി­ദ്വാ­നു­ണ്ടു് പ­ണ­പ്പെ­ട്ടി­ക്കു മു­മ്പി­ലി­രി­ക്കു­ന്നു. പീ­ടി­ക­യു­ട­മ അയാൾ ത­ന്നെ­യെ­ന്നു ഇനി ഒരാൾ പ­റ­യേ­ണ്ട ആ­വ­ശ്യ­മി­ല്ല. ഹാ­ജാ­രി ക­ട­ന്നു ചെ­ല്ലു­ന്ന­തു­ക­ണ്ടു് അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “വരു വരു, എ­ന്താ­ണു വേ­ണ്ട­തു്? അ­പ്പു­റ­ത്തേ­യ്ക്കു ചെ­ല്ലു്. ഏയ്, ഇ­യാൾ­ക്കെ­ന്താ­ണു വേ­ണ്ട­തെ­ന്നു നോ­ക്കു.”

ഇതും പ­റ­ഞ്ഞു. അയാൾ പീ­ടി­ക­യു­ടെ അ­പ്പു­റ­ത്തു് വ­ള­രെ­പ്പേർ തി­ര­ക്കി­ട്ടു പ­ണി­യെ­ടു­ക്ക­യും ‘കൊ­ള്ള­കൊ­ടു­ക്ക’ ന­ട­ത്തു­ക­യും ചെ­യ്യു­ന്ന ഭാ­ഗ­ത്തേ­ക്കു ചൂ­ണ്ടി­കാ­ട്ടി.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു, ആ­വ­ശ്യം നി­ങ്ങ­ളെ­ക്കൊ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ഞാൻ അ­രി­വെ­പ്പു­കാ­ര­നാ­ണു്.—ബ്രാ­ഹ്മ­ണൻ. ബാ­ബു­വി­നു് വേ­ല­ക്കാ­രെ ആ­വ­ശ്യ­മു­ണ്ടെ­ന്നു കേ­ട്ടു. അ­താ­ണു്.”

“ഓഹോ, അ­രി­വെ­യ്പു­കാ­ര­നാ­ണ­ല്ലേ? നല്ല ഒ­ന്നാം­ത­ര­മാ­യി­ട്ട­റി­യി­ല്ലേ ദേ­ഹ­ണ്ണം? എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു ഇ­തി­നു­മു­മ്പു് ?”

“റാണാ ഘാട് ഹോ­ട്ട­ലിൽ ഏ­ഴു­വർ­ഷം പ­ണി­യെ­ടു­ത്തി­ട്ടു­ണ്ടു്.”

“ഹോ­ട്ട­ലിൽ? ഹോ­ട്ടൽ പ­ണി­യും വീ­ട്ടു­പ­ണി­യും ഒ­രു­പോ­ലെ­യ­ല്ല. ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം അ­രി­വെ­യ്പു­കാ­ര­നെ­യാ­ണു് എ­നി­ക്കാ­വ­ശ്യം. നി­ങ്ങ­ളെ­ക്കൊ­ണ്ട­തി­നു ക­ഴി­യു­മോ? കൽ­ക്ക­ത്ത­യിൽ നി­ന്നും ബ­ന്ധു­ക്കൾ പ­ല­പ്പോ­ഴും…”

ഹാ­ജാ­രി ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു വി­ചാ­രി­ച്ചു. “നീ­യു­ണ്ടോ ന­ന്നാ­യി­ച്ച­മ­ച്ച വല്ല ഭ­ക്ഷ­ണ­വും ക­ഴി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു? ജീ­വി­ത­മ­ത്ര­യും തുണി വി­റ്റു ന­ട­ന്നി­ട്ട­ല്ലേ ഉള്ളു. നല്ല ഭ­ക്ഷ­ണം ക­ണ്ണാ­ലേ ക­ണ്ടി­ട്ടു ത­ന്നെ­യു­ണ്ടാ­വി­ല്ല­ല്ലോ.”

അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു, ഏ­താ­യാ­ലും ഒരു ദി­വ­സ­ത്തേ­ക്കൊ­ന്നു വെ­ച്ചു­നോ­ക്കു. ന­ന്നാ­യി­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഇ­റ­ങ്ങി­പ്പൊ­യ്ക്കോ­ളാം. ഒ­ന്നും തരണ്ട.”

പീ­ടി­ക­ക്കാ­രൻ ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം ബി­സി­ന­സ്സു­കാ­ര­നാ­യി­രു­ന്നു. ആ­ളു­ക­ളെ തി­രി­ച്ച­റി­യാം. ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ വർ­ത്ത­മാ­ന­ത്തി­ന്റെ മട്ടു ക­ണ്ടി­ട്ടു് നു­ണ­യ­ല്ല പ­റ­യു­ന്ന­തെ­ന്നു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി. പ­റ­ഞ്ഞു: “ശരി, നി­ങ്ങൾ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു ചെ­ല്ലു്. മു­മ്പിൽ കാ­ണു­ന്ന ഈ വഴി ചെ­ന്നാൽ ഇ­ട­തു­ഭാ­ഗ­ത്തു് ഒരു വലിയ വീടു കാണാം. എടോ, നി­താ­യി ഒന്നു ചെ­ല്ലു കൂ­ട്ട­ത്തിൽ. ഠാ­ക്കുർ മ­ശാ­യി­യെ വീ­ട്ടിൽ ശ­ശി­ധ­ര­നെ കൂ­ട്ടി­യേ­ല്പി­ച്ചി­ട്ടു­വ­രു. പ­റ­ഞ്ഞേ­ക്കു, ഇന്നു തൊ­ട്ടു ഇ­ദ്ദേ­ഹം അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി നോ­ക്കി­ക്കോ­ളും. മ­ന­സ്സി­ലാ­യി­ല്ലെ? ചെ­ല്ലു. ശ­മ്പ­ള­ത്തി­ന്റെ­യും മ­റ്റും കാ­ര്യം പി­ന്നീ­ടു പണി നോ­ക്കി­യി­ട്ടു തീ­രു­മാ­നി­ക്കാം, ഠാ­ക്കുർ മശായി—ര­ണ്ടു­നാ­ലു ദിവസം ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടു്. കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കു.”

ആ­ദ്യ­ത്തെ ദിവസം തന്നെ ഹാ­ജാ­രി നല്ല പേർ സ­മ്പാ­ദി­ച്ചു. വീ­ട്ടു­കാ­രൻ പ­ത്തു­രൂ­പ ശ­മ്പ­ളം നി­ശ്ച­യി­ച്ചു. അ­യാ­ളു­ടെ വീ­ട്ടു­കാ­രി രോ­ഗി­യാ­ണു്, പ­ന്ത്ര­ണ്ടു മാ­സ­വു­മെ­ന്നു പറയാം. എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു ന­ട­ക്കാ­മെ­ന്നു­ണ്ടെ­ങ്കി­ലും വീ­ട്ടു­കാ­ര്യ­ങ്ങൾ നോ­ക്കാ­റി­ല്ല. രണ്ടു പെൺ­മ­ക്ക­ളു­ടെ ക­ല്യാ­ണം ക­ഴി­ഞ്ഞു അവർ ഭർ­തൃ­ഗൃ­ഹ­ത്തിൽ തന്നെ. പ­തി­നാ­റു വ­യ­സ്സു­ള്ള ഒ­രു­മ­കൻ പ­ഠി­ക്കു­ന്നു. എ­ട്ടു­വ­യ­സ്സാ­യി ഇളയ മ­കൾ­ക്കു്.

വീ­ട്ടു­കാ­രെ­ല്ലാ­വ­രും നല്ല കൂ­ട്ടർ. ഇത്ര നാളും പ­ണി­യെ­ടു­ത്തു പ­ര­ന്റെ പ­ണി­യോ­ടു തോ­ന്നി­യി­രു­ന്ന മോ­ശ­മാ­യ അ­ഭി­പ്രാ­യം തീരെ മാറി. ഇവർ ജാ­തി­യിൽ ഗ­ന്ധ­വ­ണി­ക്കു­കൾ. എ­ല്ലാ­വർ­ക്കും ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­രെ ബ­ഹു­മാ­ന­മാ­ണു്. ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ശാ­ന്ത­സ്വ­ഭാ­വം കാരണം. എ­ല്ലാ­വ­രു­ടേ­യും പ്രി­യ­പാ­ത്ര­മാ­യി തീർ­ന്നു അയാൾ.

മൂ­ന്നു­നാ­ലു മാസം പ­ണി­യെ­ടു­ത്ത­ശേ­ഷം ആ­ദ്യ­മാ­യി ഒരു മാ­സ­ത്തെ ശ­മ്പ­ളം കി­ട്ടി­യ­പ്പോൾ, ഹാ­ജാ­രി വീ­ട്ടിൽ പോ­യി­വ­രാൻ അവധി കി­ട്ടി­യാൽ കൊ­ള്ളാ­മെ­ന്ന­പേ­ക്ഷി­ച്ചു. വീ­ട്ടിൽ പോ­യി­ട്ടെ­ത്ര നാ­ളാ­യി. ടേം­പി­യെ കാണാൻ കൊ­തി­യാ­യി­ത്തു­ട­ങ്ങി. ഗൃ­ഹ­നാ­ഥൻ പൊ­യ്ക്കൊ­ള്ളാൻ അ­നു­വ­ദി­ച്ചു.

ഗോ­പാ­ല­ന­ഗ­രം റെ­യിൽ­വേ സ്റ്റേ­ഷ­നിൽ നി­ന്നു് വണ്ടി ക­യ­റി­യാൽ വീ­ട്ടി­ലെ­ത്തു­വാൻ ഏ­താ­ണ്ടു മൂ­ന്ന­ണ ചി­ല­വു്. വെ­റു­തെ മൂ­ന്ന­ണ­യെ­ന്തി­നു ചി­ല­വാ­ക്ക­ണം? ന­ട­ക്കാ­മെ­ന്നു വെ­ച്ചാൽ ഏഴോ എട്ടോ ക്രോ­ശം മാ­ത്രം ദൂരം. ന­ട­ന്നു പോ­കു­ന്ന­തു­ത­ന്നെ ന­ല്ല­തു്.

വീ­ട്ടി­ലെ­ത്തി­യ­പ്പോൾ സ­ന്ധ്യ­യാ­യി.

ടേംപി ഓ­ടി­യെ­ത്തി പ­റ­ഞ്ഞു: “അച്ഛാ! വരു വരു. എ­വി­ടെ­ന്നാ­ണു് വ­ന്ന­തു് ഈ സ­മ­യ­ത്തു്?”

ഇ­തി­നു­ശേ­ഷം അവൾ വീ­ട്ടി­ന­ക­ത്തു­നി­ന്നു് വി­ശ­റി­യെ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു വീ­ശി­ത്തു­ട­ങ്ങി. ടേം­പി­യു­ടെ കൈ­കൊ­ണ്ടു­ള്ള ശീ­തോ­പ­ചാ­ര­ത്താൽ ദേ­ഹ­വും മ­ന­സ്സും ഒ­രു­പോ­ലെ ത­ണു­ത്ത­താ­യി അ­യാൾ­ക്കു തോ­ന്നി. ടേം­പി­യു­ടെ സു­ഖ­ത്തി­നു വേ­ണ്ടി അ­യാൾ­ക്കു് എ­ന്തെ­ല്ലാം ദു­രി­ത­ങ്ങ­ളും ദുഃ­ഖ­ങ്ങ­ളു­മാ­ണു് അ­നു­ഭ­വി­ക്കേ­ണ്ടി വ­ന്ന­തു് അ­തെ­ല്ലാം അ­യാൾ­ക്കു സ­ഹ്യ­മാ­ണു്. ഭ­വി­ക്കു­ന്ന­താ­ണു്. വേ­ണ്ടി­വ­ന്നാൽ ഇ­നി­യും അ­നു­ഭ­വി­ക്കു­ന്ന­താ­ണു്.

വം­ശീ­ധർ ഠാ­ക്കു­റി­ന്റെ ഭാ­ഗി­നേ­യ­ന്നു് ടേം­പി­യെ വി­വാ­ഹം ചെ­യ്തു… പോ­ക­ട്ടെ അ­തൊ­ക്കെ. ടേംപി പ­റ­ഞ്ഞു: “അച്ഛാ, അതസി ചേ­ച്ചി ഒരു ദിവസം അ­ച്ഛ­നെ­പ്പ­റ്റി പ­റ­ഞ്ഞു.”

“എ­ന്നെ­പ്പ­റ്റി? ഹ­രി­ച­രൺ ബാ­ബു­വി­ന്റെ മകൾ?”

“അതെ, അച്ഛാ! വളരെ ദി­വ­സ­ങ്ങ­ളാ­യ­ല്ലോ ക­ണ്ടി­ട്ടു് എന്നു പ­റ­ഞ്ഞു. വരു, പോകാം, അ­വി­ടേ­ക്കു്. അവിടെ ചെ­ന്നു ചായ കു­ടി­ക്കാം. പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു കേൾ­ക്കാം.”

ആ സമയം ടേം­പി­യു­ടെ­യ­മ്മ കു­ളി­ക­ഴി­ഞ്ഞു എത്തി. ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു ചോ­ദി­ച്ചു. “എ­പ്പോ­ഴെ­ത്തി?’

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­പ്പോ­ഴെ­ത്തി­യ­തേ­യു­ള­ളൂ. എ­ല്ലാ­വർ­ക്കും സുഖം ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ? പണം കി­ട്ടി­യി­ല്ലേ?”

“ഉ­വ്വു്, ന­ന്നാ­യി. ആ വീ­ട്ടി­ലെ സതീശൻ പ­റ­ഞ്ഞു. പണം റാണാ ഘാ­ട്ടിൽ നി­ന്ന­ല്ല അ­യ­ച്ച­തെ­ന്നു്. നി­ങ്ങൾ ഇ­തി­നി­ട­ക്കു് വ­ല്ലേ­ട­വും പോ­യി­രു­ന്നോ?”

“റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ല­ല്ല പ­ണി­യെ­ടു­ക്കു­ന്ന­തു്. ഇ­പ്പോൾ ഗോപാല ന­ഗ­ര­ത്തി­ലാ­ണു്. നല്ല ഒ­രി­ട­ത്താ­ണു്. മ­ന­സ്സി­ലാ­യോ? ഗ­ന്ധ­വ­ണി­ക­രു­ടെ വീടു്. ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­നാ­യ­തു­കൊ­ണ്ടു് ഭ­ക്തി­യും ബ­ഹു­മാ­ന­വും ക­ല­ശ­ലാ­ണു് എ­ന്നോ­ട­വർ­ക്കു്. ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം പ­ണ­ക്കാർ. കൂ­റ്റൻ തു­ണി­ക്ക­ട, ര­ണ്ടു­നേ­ര­വും സു­ഭി­ക്ഷ­മാ­യ ഭോജനം.”

ടേംപി. ചോ­ദി­ച്ചു. “എ­ന്തൊ­ക്കെ പ­ല­ഹാ­ര­ങ്ങ­ളാ­ണു് അവിടെ കാ­പ്പി­ക്കു്.”

“ചില ദിവസം അ­വി­ലും നാ­ളി­കേ­ര­വു­മാ­ണെ­ങ്കിൽ ചില ദിവസം അലുവ.”

ടേം­പി­യു­ടെ അമ്മ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­രി­ക്കു ക്ഷീ­ണം തീർ­ക്കു. ചാ­യ­പ്പൊ­ടി­യി­ല്ല. ചാ­യ­വെ­ള്ളം ത­രാ­മെ­ന്നു വെ­ച്ചാൽ. ടേംപി, ചെ­ല്ലു മോളേ സ­തീ­ശ­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ ചായ ഉ­ണ്ടാ­വും. (ഇതു പ­റ­യു­മ്പോൾ ശു­ദ്ധ­ഗ­തി­ക്കാ­രാ­യ സ്ത്രീ­ക­ളെ­പ്പോ­ലെ പു­രി­കം ര­ണ്ടും ഉ­യർ­ത്തി എന്തോ ഭാവം കാ­ട്ടി) ര­ണ്ടു­ത­രി വാ­ങ്ങി­ക്കൊ­ണ്ടു­വ­രൂ.”

“എ­ന്താ­ണാ­വ­ശ്യം അമ്മേ ഞാൻ അ­ച്ഛ­നെ അതസി ചേ­ച്ചി­യു­ടെ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു കൂ­ട്ടി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­കാൻ പോ­ക­യാ­ണു്. അ­വി­ട­ന്നു കു­ടി­ക്കാം ചായ. പ­ല­ഹാ­ര­വും തി­ന്നാം.”

രണ്ടു ത­വ­ണ­യാ­യി ടേംപി അ­ത­സി­യു­ടെ കാ­ര്യം പ­റ­യു­ന്നു. അ­തി­നാൽ മ­ക­ളു­ടെ അ­ഭി­പ്രാ­യ­ത്തോ­ടു യോ­ജി­ക്കാ­തെ നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ല എ­ന്നാ­യി. ടേം­പി­യു­ടെ ആ­ഗ്ര­ഹം അ­യാൾ­ക്കു് പ­ല­രു­ടേ­യും ക­ല്പ­ന­ക­ളെ­ക്കാൾ ശ­ക്ത­മാ­ണു്.

ഹ­രി­ച­ര­ണ ബാബു സി­റ്റി­ങ്ങ് റൂമിൽ ത­ന്നെ­യു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി­യെ കാ­ര്യ­മാ­യി സ്വീ­ക­രി­ച്ചു ക­സേ­ര­യിൽ ഇ­രു­ത്തി. “വരു വരു. ഹാ­ജാ­രി. എ­ന്നു­വ­ന്നു? ടേംപി, അ­ക­ത്തു­ചെ­ന്നു നി­ന്റെ അതസി ചേ­ച്ചി­യോ­ടു ചാ­യ­കൊ­ണ്ടു­വ­രാൻ പറയൂ. ഞാനും ചായ കു­ടി­ച്ചി­ട്ടി­ല്ല.”

“ബാ­ബു­വി­ന്നു വി­ശേ­ഷ­മൊ­ന്നു­മി­ല്ല­ല്ലോ.”

“ഒ­രു­വി­ധം സുഖം തന്നെ. നി­ങ്ങൾ­ക്കും സൗ­ഖ്യം ത­ന്നെ­യാ­യി­രു­ന്ന­ല്ലോ. എ­ന്താ­യി ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങു­ന്ന കാ­ര്യം? റാ­ണാ­ഘാ­ടിൽ ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ?” ഹാ­ജാ­രി ചു­രു­ക്ക­ത്തിൽ റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലെ ജോലി പോയതു തൊ­ട്ടു ഗോ­പാ­ല­ന­ഗ­ര­ത്തിൽ പ­ണി­ക്കു ചേർ­ന്ന­തു­വ­രെ­യു­ള്ള കഥകൾ പ­റ­ഞ്ഞു കേൾ­പ്പി­ച്ചു.

ഇ­തി­നി­ടെ അ­ത­സി­യും ടേം­പി­യും അ­വ­രു­ടെ മുൻ­പി­ലു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്ന ചെറു വ­ട്ട­മേ­ശ­പ്പു­റ­ത്തു ചാ­യ­യും പ­ല­ഹാ­ര­വും കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു വെ­ച്ചു. പ­ല­ഹാ­രം ഒരു ഡിഷ്. ഹാ­ജാ­രി­ക്കു­മാ­ത്രം. ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു ഈ സമയം പ­ല­ഹാ­രം തി­ന്നാ­റി­ല്ല.

ഹാ­ജാ­രി ചോ­ദി­ച്ചു: “ബാ­ബു­വി­നു പ­ല­ഹാ­രം?”

“നി­ങ്ങൾ എ­ടു­ക്കു, എ­നി­ക്കി­പ്പോൾ പ­ല­ഹാ­രം തി­ന്നാൽ വയറു ത­ക­രാ­റാ­വും. വെറും ചായയേ പ­തി­വു­ള്ളു.”

ഹാ­ജാ­രി വി­ചാ­രി­ച്ചു. എത്ര വലിയ പ­ണ­ക്കാർ, തി­ന്നാൻ അ­ത്യു­ത്ത­മ­ങ്ങ­ളാ­യ വ­സ്തു­ക്കൾ പു­ര­ക്ക­ക­ത്തു് ഇഷ്ടം പോലെ. പക്ഷേ, ഭ­ക്ഷി­ച്ചാൽ അ­ജീർ­ണ്ണം ബാ­ധി­ക്കും. ഇ­തിൽ­പ­രം എ­ന്തു­ണ്ടൊ­രു ദുർ­ഭാ­ഗ്യം? ത­നി­ക്കു വ­യ­സ്സു് പത്തു നാ­ല്പ­ത്താ­റാ­യാ­ലെ­ന്തു­വേ­ണ്ടു. അ­ജീർ­ണ്ണം എ­ന്നെ­ന്തി­നെ­യാ­ണു പറയുക എ­ന്ന­റി­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല. ഭൂ­ത­ത്താ­ന്മാ­രെ­പ്പോ­ലെ പ­ണി­യെ­ടു­ക്കു­ന്ന­വ­നെ­യു­ണ്ടോ അ­ജീർ­ണ്ണ­വും അർ­ശ­സും ബാ­ധി­ക്കു­ന്നു? അ­വർ­ക്കു തി­ന്നാൻ വേ­ണ്ട­ത്ര കി­ട്ടാ­ത്ത കു­റ­വേ­യു­ള്ളു.

എ­ന്നാൽ അതസി സാ­മാ­ന്യം വലിയ ഒരു ത­ളി­ക­യാ­ണു നി­റ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു. വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്ന­തു് നെ­യ്യിൽ വ­റു­ത്ത അവൽ, ചി­ര­കി­യ നാ­ളി­കേ­രം, വീ­ട്ടിൽ തന്നെ ഉ­ണ്ടാ­ക്കി­യ രണ്ടു പ­രി­പ്പു­വ­ട, കു­റ­ച്ചു് അലുവ, വലിയ ഒ­രു­ക­പ്പ് ചായ അ­ത­സി­ക്ക­റി­യാം, ടേം­പി­യു­ടെ പി­താ­വു് തന്റെ പി­താ­വി­നെ­പ്പോ­ലെ അ­ല്പാ­ഹാ­ര­ക്കാ­ര­നാ­യ ജീ­വി­യ­ല്ല; തി­ന്നാൻ ക­ഴി­വു­ള്ള­വ­നാ­ണു്, തീറ്റ ഇ­ഷ്ട­വു­മാ­ണു്. അ­യാ­ളു­ടെ ഗൃ­ഹ­സ്ഥി­തി­യും വളരെ പ­രു­ങ്ങ­ലി­ലാ­ണു്. അ­തി­നാൽ ടേം­പി­യു­ടെ അ­ച്ഛ­നു് നല്ല പ­ദാർ­ത്ഥ­ങ്ങൾ­ത­ന്നെ വേണം കൊ­ടു­ക്കാൻ.

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു പ­റ­ഞ്ഞു:—നി­ന്റെ ഹാ­ജാ­രി­യ­മ്മാ­വ­നെ ന­മ­സ്ക്ക­രി­ക്കു, അതസി…”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു പ­രി­ഭ്ര­മ­വും സ­ങ്കോ­ച­വും തോ­ന്നി. അതസി അ­യാ­ളു­ടെ കാൽ­തൊ­ട്ടു ന­മ­സ്ക­രി­ച്ച­പ്പോൾ, അവൽ ച­വ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു് താ­നെ­ന്താ­ണു പ­റ­ഞ്ഞ­തെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു­ത­ന്നെ നല്ല പി­ടി­കി­ട്ടി­യി­ല്ല. അതസി അ­വി­ട­ന്നു പൊ­യ്ക്ക­ള­ഞ്ഞി­ല്ല. അവൾ കു­റ­ച്ചു വി­ട്ടു­നി­ന്നു് ഹാ­ജാ­രി­യെ സൂ­ക്ഷി­ച്ചു നോ­ക്കാൻ തു­ട­ങ്ങി. ത­ന്റെ­യ­ച്ഛൻ എണ്ണം പറഞ്ഞ ഒരു ദേ­ഹ­ണ്ണ­ക്കാ­ര­നാ­ണെ­ന്നു് ടേംപി അ­ത­സി­യോ­ടു പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടു്. ഈ കൗ­തു­ക­ത്തി­നു് അ­താ­യി­രു­ന്നു കാരണം.

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു ചോ­ദി­ച്ചു. “എത്ര ദി­വ­സ­ത്തെ താ­മ­സ­മു­ണ്ടു്?”

“മ­റ്റെ­ന്നാൾ പോകണം. അ­ന്യ­ന്റെ കീഴിൽ പണി. താ­മ­സി­ച്ചാൽ­പ­റ്റി­ല്ല­ല്ലോ.”

“നി­ങ്ങ­ളു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ കാ­ര്യം എ­ന്താ­യി?”

“ഇ­നി­യും ഒ­ന്നും ചെ­യ്യാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല, ബാബു. പ­ണ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യം ശ­രി­യാ­കാ­തെ… ഇ­വി­ടെ­ക്ക­റി­യാ­മ­ല്ലോ.”

“അ­പ്പോൾ തു­ട­ങ്ങ­ണ­മെ­ന്നു­ത­ന്നെ­യാ­ണു് ആ­ഗ്ര­ഹം?”

“അതെ. മ­ഞ്ഞു­കാ­ലം ക­ഴി­യും മു­മ്പു് വ­ല്ല­തും ചെ­യ്യാ­മോ എന്നു നോ­ക്ക­ണം.”

അതസി ചോ­ദി­ച്ചു. “അ­മ്മാ­വ­നു പാ­ട്ടു­കേൾ­ക്ക­ണ്ടേ?”

ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു പ­രി­ഭ്ര­മ­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “അല്ലാ, ഞാൻ മ­റ­ന്നു പോയി തീരെ. കേൾ­ക്കേ­ണ്ട­താ­ണു ഹാ­ജാ­രി! പുതിയ ഒ­ന്നാ­ന്ത­രം റി­ക്കാർ­ഡു­കൾ വ­ന്നി­ട്ടു­ണ്ടു്. എ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു­വ­രു, അതസി നി­ന്റെ ഹാ­ജാ­രി­യ­മ്മാ­വ­നെ എ­ല്ലാം വെ­ച്ചു­കേൾ­പ്പി­ക്കു.”

ഹാ­ജാ­രി വി­ചാ­രി­ച്ചു ത­ര­ക്കേ­ടി­ല്ല. ഇ­ക്കൂ­ട്ടർ. ത­ന്നെ­പ്പോ­ലെ അ­ധ്വാ­നി­ച്ചു ക­ഴി­യ­ണ്ട ഇ­വർ­ക്കു്. പാ­ട്ടും തീ­റ്റ­യും കു­ടി­യും മാ­ത്രം. സ­ന്ധ്യ­യാ­യി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞു. ഈ നേ­ര­ത്തു് അ­ടു­പ്പിൽ തീ­കൂ­ട്ടി പു­ക­യു­ടെ ന­ടു­വിൽ ചെറിയ അ­ടു­ക്ക­ള­യിൽ ഇ­രു­ന്നു ഗൃ­ഹ­നാ­ഥ­ന്റെ­യും വീ­ട്ട­മ്മ­യു­ടേ­യും നിർ­ദ്ദേ­ശ­മ­നു­സ­രി­ച്ചു് മറ്റു ദി­വ­സ­ങ്ങ­ളിൽ കറികൾ ഉ­ണ്ടാ­ക്കു­ക­യാ­വും. പ­ന്ത്ര­ണ്ടു­മാ­സ­വും ഇ­തു­ത­ന്നെ­യാ­ണു പണി.

എ­ന്നും വീ­ട്ടിൽ അ­ട­ച്ചി­ട്ട മ­ട്ടിൽ ക­ഴി­ഞ്ഞു­കൂ­ടേ­ണ്ടി­വ­രു­ന്നു­വെ­ന്ന­തു കൊ­ണ്ടാ­ണു് വ­ഴി­യി­ലേ­ക്കി­റ­ങ്ങു­മ്പോൾ ത­നി­ക്കു് ഇത്ര ആ­ന­ന്ദം. അ­തു­പോ­ലു­ള്ള ഒ­രാ­ന­ന്ദം അ­യാൾ­ക്കി­പ്പോ­ഴും തോ­ന്നു­ന്നു­ണ്ടു്. ഈവിധം ഭം­ഗി­യാ­യി മോടി പി­ടി­പ്പി­ച്ച ഇ­രി­പ്പു­മു­റി, വലിയ ക­ണ്ണാ­ടി­കൾ, ചൂരൽ മി­ട­ഞ്ഞ ക­സേ­ര­യി­ലി­രു­ന്നു ചാ­യ­കു­ടി, അ­രി­കിൽ ടേംപി. ടേം­പി­യു­ടെ ച­ങ്ങാ­തി­യാ­യ പെൺ­കു­ട്ടി. പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടു്… എ­ല്ലാം ഒരു കി­നാ­വു­പോ­ലെ.

വ­ള­രെ­നാ­ളാ­യി കു­സു­മ­ത്തി­നെ­ക്ക­ണ്ടി­ട്ടു്. റാണാ ഘാട് വി­ട്ടി­ട്ടു് നാലു മാ­സ­ത്തോ­ള­മാ­യി. ഇ­തി­നി­ട­ക്കു് അ­വ­ളെ­ക്കാ­ണാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടി­ല്ല. ടേം­പി­യും സ്വ­ന്തം മകൾ; കു­സു­മ­വും അ­തു­പോ­ലെ­ത­ന്നെ.

പി­ന്നെ അന്നു നതൂൻ പാ­ഡ­യിൽ­വെ­ച്ചു കണ്ട ആ പെൺ­കു­ട്ടി­യും. അവൾ മാ­റ്റൊ­രു മകൾ. ഇ­ന്നു് പെ­ട്ടി­പ്പാ­ട്ടി­ന്റെ സു­മ­ധു­ര­സ്വ­ര­ത്തി­ന്റെ ഭാ­വു­ക­ത്തിൽ അ­യാ­ളു­ടെ മ­ന­സ്സു് സ­ക­ല­രോ­ടും സ­ഹ­താ­പ­വും സ്നേ­ഹ­വും കൊ­ണ്ടു പ­രി­പൂ­രി­ത­മാ­യി.

പെ­ട്ടി വ­ള­രെ­നേ­രം പാ­ടി­ക്കൊ­ണ്ടി­രു­ന്നു. ഹ­രി­ച­ര­ണ­ബാ­ബു ഇ­ട­ക്കു് എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു­പോ­യ­പ്പോൾ മു­റി­യിൽ അ­ത­സി­യും ടേം­പി­യും മാ­ത്ര­മാ­യി. അ­ച്ഛ­ന്റെ മു­മ്പിൽ വെ­ച്ചു പറയാൻ ധൈ­ര്യം വ­ന്നി­ല്ലെ­ന്നു തോ­ന്നു­ന്നു, അച്ഛൻ എ­ഴു­ന്നേ­റ്റു­പോ­യ ഉടൻ അതസി ചോ­ദി­ച്ചു: “അ­മ്മാ­വാ, എന്നെ പാചകം പ­ഠി­പ്പി­ക്കു­മോ?”

ഹാ­ജാ­രി ഒന്നു പ­ക­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ന്താ­ണ­തി­നു വി­രോ­ധം? കു­ട്ടി­ക്കു് നി­ശ്ച­യ­മാ­യും പാകം ചെ­യ്യാൻ വ­ശ­മു­ണ്ടാ­വും. എ­ന്തൊ­ക്കെ­യ­റി­യാം?”

അതസി ബു­ദ്ധി­മ­തി­യാ­ണു്. ത­ന്നോ­ടു് സം­ഭാ­ഷ­ണം ചെ­യ്യു­ന്ന­തു് ഭ­ക്ഷ്യ പാ­ക­വി­ധി ഒരു ക­ല­യാ­ക്കി­യ ഒ­രാ­ചാ­ര്യ­നാ­ണു് എ­ന്നു് അ­വൾ­ക്ക­റി­യാം. സം­ഗീ­തം പ­ഠി­ക്കു­ന്ന യുവതി പേ­രെ­ടു­ത്ത തന്റെ സം­ഗീ­താ­ചാ­ര്യ­നോ­ടു രാ­ഗ­രാ­ഗി­ണി­ക­ളെ­പ്പ­റ്റി ചർച്ച ചെ­യ്യു­മ്പോ­ഴെ­ന്ന പോലെ അവൾ സ­സ­ങ്കോ­ചം പ­റ­ഞ്ഞു: “എ­ല്ലാം പാകം ചെ­യ്യാ­ന­റി­യാം. ശു­ക്ത­നി, (ക­യ്പു­ള്ള ഒരു കറി) ച­ച്ച­ഡി, പ­രി­പ്പു­ക­റി, മീൻ­ക­റി അ­മ്മ­യ്ക്കു് അ­ടു­ക്ക­ള­യിൽ അധികം പെ­രു­മാ­റാൻ പാ­ടി­ല്ല. ഹൃ­ദ­യ­ത്തി­നു സു­ഖ­മി­ല്ല. ഞാൻ ത­ന്നെ­യാ­ണു് അ­ടു­ക്ക­ള­ക്കാ­ര്യ­ങ്ങൾ നോ­ക്കാൻ. ടേംപി പ­റ­ഞ്ഞു അ­മ്മാ­വ­ന്നു് ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­യി­ട്ടു് സസ്യ ഭോ­ജ്യ­ങ്ങൾ ഉ­ണ്ടാ­ക്കാ­ന­റി­യാ­മെ­ന്നു്. പ­ഠി­പ്പി­ക്കു­മോ എ­ന്നെ­യും?

“ടേംപി ഇ­തൊ­ക്കെ­യാ­ണു കു­ട്ടി­യെ പ­റ­ഞ്ഞു ധ­രി­പ്പി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്. അല്ലേ? പ്രാ­ന്തി­പ്പെ­ണ്ണു് അവളു പ­റ­യു­ന്ന­തൊ­ന്നും ക­ണ­ക്കാ­ക്ക­ണ്ട.”

“അല്ല അ­മ്മാ­വാ, ഞാൻ വേറെ പലരും പ­റ­യു­ന്ന­തു കേ­ട്ടി­ട്ടു­ണ്ടു്. എല്ലാ ദി­ക്കി­ലും നല്ല പേരു്. എ­ല്ലാ­വ­രും പ­റ­യു­ന്നു.”

പി­ന്നീ­ടു് അ­നു­ന­യി­പ്പി­ക്കു­ന്ന സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “എന്നെ പ­ഠി­പ്പി­ക്കാ­തെ പ­റ്റി­ല്ല. വി­ടു­ല്ല ഞാൻ. ഞാൻ ടേം­പി­യോ­ടു് എ­പ്പ­ഴും ചോ­ദി­ക്കാ­റു­ണ്ടു് അ­മ്മാ­വൻ എ­പ്പോ­ഴാ­ണു് വ­രു­ന്ന­തെ­ന്നു്. അവൾ പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ലേ? അല്ല, അ­മ്മാ­വാ, എന്നെ പ­ഠി­പ്പി­ച്ചു­ത­രൂ. എ­നി­ക്കു നല്ല മോ­ഹ­മു­ണ്ടു്. ഒരു നല്ല പാ­ച­ക­ക്കാ­രി­യാ­വാൻ.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “നല്ല പാചകം ഒ­റ്റ­ദി­വ­സം­കൊ­ണ്ടു പ­ഠി­ക്കാ­നാ­വി­ല്ല മോളേ. രണ്ടോ മൂ­ന്നോ മാസം കു­ട്ടി­യു­ടെ കൂ­ടെ­ത്ത­ന്നെ എ­നി­ക്കു നിൽ­ക്കേ­ണ്ടി­വ­രും. കൈ­പി­ടി­ച്ചു കാ­ട്ടി­ത്ത­രേ­ണ്ടി­വ­രും. കു­ട്ടി പാകം ചെ­യ്തു­കൊ­ണ്ടി­രി­ക്കു­ക, ഞാൻ അ­ടു­ത്തു­നി­ന്നു­കൊ­ണ്ടു് തെ­റ്റു തി­രു­ത്തി­ത്ത­രു­ക. അ­തി­ല്ലാ­തെ പ­ഠി­പ്പു പൂർ­ണ്ണ­മാ­വി­ല്ല. കു­ട്ടി എ­നി­ക്കു ടേം­പി­യെ­പ്പോ­ലെ­ത­ന്നെ. കു­ട്ടി­യോ­ടു മ­യ­ക്കു വാ­ക്കു­കൾ പ­റ­ഞ്ഞു പ­റ്റി­ക്കി­ല്ല ഞാൻ. ചെ­റു­പ്രാ­യം. പ­ഠി­ക്കാൻ മോഹം. പ­ഠി­പ്പി­ക്കാ­നു­മി­ല്ല എ­നി­ക്കും ആ­ഗ്ര­ഹ­ക്കു­റ­വും. പക്ഷേ, സമയം എ­വി­ട­ന്നു­കി­ട്ടും, കു­ട്ടി എ­നി­ക്കു് ?”

അതസി സ­പ്ര­ശം­സ­ദൃ­ഷ്ടി­ക­ളോ­ടെ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ വാ­ക്കു­കൾ ശ്ര­ദ്ധി­ക്ക­യാ­യി­രു­ന്നു. വി­ശേ­ഷ­ജ്ഞ­നാ­യ ഒ­രാ­ചാ­ര്യ­നു ചേർ­ന്ന വാ­ക്കു­കൾ­ത­ന്നെ. മ­തി­പ്പു തോ­ന്നി­ക്കു­ന്ന­വ. മ­യ­ക്കാ­നു­ള്ള വാ­ക്കു­ക­ള­ല്ല. അ­ന­ഭി­ജ്ഞ­നും സം­സ്ക്കാ­ര­ശൂ­ന്യ­നു­മാ­യ ഒരുവൻ പ­റ­യു­ന്ന­തു­പോ­ലെ­യ­ല്ല. അ­വ­ളു­ടെ ദൃ­ഷ്ടി­യിൽ ഹാ­ജാ­രി ദ­രി­ദ്ര­നും അ­ടു­ക്ക­ള­വേ­ല­ക്കാ­ര­നു­മാ­യ ഒരു ബ്രാ­ഹ്മ­ണ­ന­ല്ല. താ­നം­ഗീ­ക­രി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്ന വ്യ­വ­സാ­യ­ത്തിൽ വി­ശേ­ഷ­ജ്ഞൻ, ആ­ചാ­ര്യൻ, ക­ലാ­കാ­രൻ. അ­വ­ളു­ടെ ഹൃ­ദ­യ­ത്തിൽ ഹാ­ജാ­രി­യോ­ടു തോ­ന്നി­യ ബ­ഹു­മാ­ന­ത്തി­നും അ­തി­രി­ല്ല.

പി­റ്റേ­ന്നാൾ ഹാ­ജാ­രി ഉ­റ­ക്ക­മു­ണർ­ന്നു പു­ക­വ­ലി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടി­രി­ക്കു­മ്പോൾ പെ­ട്ടെ­ന്നു് അതസി ക­ട­ന്നു­വ­രു­ന്ന­തു ക­ണ്ടു് സ­ത്യ­മാ­യും അ­ത്ഭു­ത­പ്പെ­ട്ടു­പോ­യി. വലിയ ഒ­രാ­ളു­ടെ പു­ത്രി അതസി എ­ന്തു­ദ്ദേ­ശ­ത്തോ­ടെ­യാ­വാം അവൾ തന്റെ ചെ­റ്റ­ക്കു­ടി­ലി­ലേ­ക്കു വ­ന്നി­രി­ക്കു­ന്ന­തു്?

ടേംപി വീ­ട്ടി­ലി­ല്ല. അ­വ­ളു­ടെ അമ്മ അ­ത­സി­യെ­ക്ക­ണ്ടു അ­മ്പ­ര­ന്നു ഓ­ടി­ച്ചെ­ന്നു. അ­വ­ളു­ടെ അ­പ­ടു­വാ­യ ഭാ­ഷ­കൊ­ണ്ടാ­വും വിധം അ­ത­സി­യെ സൽ­ക്ക­രി­ച്ചു. അതസി ചോ­ദി­ച്ചു: “അ­മ്മാ­വൻ ഇ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ­യി­ല്ലേ അ­മ്മാ­യി?”

“ഉ­വ്വു് മോളെ, വരു; ആ മൂ­ല­യി­ലു­ള്ള തി­ണ്ണ­മേ­ലി­രു­ന്നു പു­ക­വ­ലി­ക്കു­ന്നു.”

“ടേംപി എവിടെ?”

“അവൾ മു­ള്ള­ങ്കി­ക്കി­ഴ­ങ്ങു കൊ­ണ്ടു­വ­രാൻ പോ­യി­രി­ക്ക­യാ­ണു്, സ­ദ്ഗോ­പ (ഒരു ഹി­ന്ദു­ജാ­തി) ഗൃ­ഹ­ത്തി­ലേ­ക്കു്. ഇപ്പൊ വരും, വരു മോളേ, വരു ഇ­രി­ക്കു. വ­ര­ട്ടെ, ഞാൻ പീഠം കൊ­ണ്ടു­വ­രാം.”

അതസി ടേം­പി­യു­ടെ മാ­താ­വി­ന്റെ ക­യ്യിൽ നി­ന്നു് വേഗം, ഒരു സ­വി­ശേ­ഷ­ഭാ­വ­ത്തോ­ടെ, പീഠം ത­ട്ടി­പ്പ­റി­ച്ചു ആ­കർ­ഷ­ക­മാ­യ ഒരു ചി­രി­യോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “അവിടെ വെ­ച്ചേ­ക്കു അമ്മേ പീഠം! വലിയ ഒ­രാ­ചാ­ര്യൻ വ­ന്നി­രി­ക്ക­യ­ല്ലേ ബ­ഹു­മാ­ന­പൂർ­വം പീ­ഠ­മി­ട്ടു­കൊ­ടു­ക്കാൻ.”

ആ ചി­രി­യും ഭാ­വ­വും അ­ത­സി­യു­ടെ സൗ­ന്ദ­ര്യ­ത്തി­നു് എ­ന്തെ­ന്നി­ല്ലാ­ത്ത മാ­റ്റു­കൂ­ട്ടി. ടേം­പി­യു­ടെ അമ്മ മു­ഗ്ദ്ധ­ദൃ­ഷ്ടി­ക­ളോ­ടെ, അവളെ നോ­ക്കി നി­ന്നു പോയി. ഇ­തി­നി­ടെ ഹാ­ജാ­രി അ­വി­ടെ­ക്കു വന്നു ചോ­ദി­ച്ചു: “എ­ന്താ­ണു് ഇത്ര നേ­ര­ത്തെ പു­റ­പ്പെ­ട്ട­തു്, എന്റെ ഓമന മകൾ?”

അതസി ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ അ­ടു­ക്ക­ലേ­ക്കു ചെ­ന്നി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­മ്മാ­വ­നോ­ടു് ഒരു കാ­ര്യം പ­റ­യാ­നു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു.”

“എ­ന്തു­കാ­ര്യം മോളെ?”

“വരു, അ­പ്പു­റ­ത്തേ­ക്കു്. ഒന്നു നീ­ങ്ങി നി­ന്നി­ട്ടു പറയാം.”

ഇ­തെ­ന്തു ര­ഹ­സ്യ­മാ­ണു് ഈ കു­ട്ടി­ക്കു് ഇ­ത്ര­ക്കു നേ­ര­ത്തെ വന്നു ത­ന്നോ­ടു പ­റ­യാ­നു­ള്ള­തെ­ന്നു് എ­ത്ര­യാ­ലോ­ചി­ച്ചി­ട്ടും ഹാ­ജാ­രി­ക്കു മ­ന­സ്സി­ലാ­യി­ല്ല. പു­റ­ത്തി­റ­ങ്ങി നി­ന്നി­ട്ടു ചോ­ദി­ച്ചു: “എ­ന്താ­ണു മോളേ?”

അതസി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­മ്മാ­വൻ ആ­രോ­ടും പ­റ­യ­രു­തു്. എ­ന്നാ­ലേ പ­റ­യു­ള്ളു.”

ഹാ­ജാ­രി വി­സ്മ­യ­ഭാ­വ­ത്തോ­ടെ പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­റ­യി­ല്ല. കു­ട്ടി, പ­റ­ഞ്ഞോ­ളൂ.”

അ­മ്മാ­വൻ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങു­വാൻ അ­ച്ഛ­നോ­ടു പണം കടം ചോ­ദി­ച്ചു­വെ­ന്നു കേ­ട്ടു.

“ഉവ്വ്, പക്ഷേ, അതു് ഇ­ത്ത­വ­ണ­യ­ല്ല, ക­ഴി­ഞ്ഞ തവണ ഞാൻ വ­ന്നി­രു­ന്നി­ല്ലേ. അ­പ്പോൾ. കു­ട്ടി­യോ­ടു് ആ­രാ­ണി­തു പ­റ­ഞ്ഞ­തു്?”

“അ­തു­മാ­ത്രം ചോ­ദി­ക്ക­ണ്ട. അ­മ്മാ­വൻ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങി­ക്കോ­ളൂ. പണം ഞാൻ തരാം.”

“കു­ട്ടി­ക്കു പ­ണ­മെ­വി­ട­ന്നാ­ണു്?”

അതസി ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “എന്റെ ക­യ്യി­ലു­ണ്ടു്. ഇ­രു­ന്നൂ­റു രൂപ വരെ തരാം. ഞാൻ കു­റേ­ശ്ശെ കു­റേ­ശ്ശേ ശേ­ഖ­രി­ച്ചു­വെ­ച്ച­തു്. ആ­രെ­യും അ­റി­യി­ക്കാ­തെ­യേ തരാൻ പറ്റൂ. അച്ഛൻ അ­റി­യ­രു­തു്. ആരും തന്നെ അ­റി­യ­ണ്ട.”

ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ ക­ണ്ണു­കൾ നി­റ­ഞ്ഞു.

ഇ­തു­വ­രെ­യാ­യി മൂ­ന്നു പെൺ­കു­ട്ടി­ക­ളാ­ണു് അ­യാ­ളു­ടെ ജീ­വി­ത­ത്തി­ലേ­ക്കു ക­ട­ന്നു­വ­ന്നി­ട്ടു­ള്ള­തു്. മൂ­ന്നു­പേ­രും എ­ത്ര­യും നി­സ്വാർ­ത്ഥ­മാ­യ ഭാ­വ­ത്തിൽ അയാളെ, അ­യാ­ളു­ടെ ഉ­യ­രാ­നു­ള്ള ആ­ഗ്ര­ഹ­ത്തി­ന്റേ­താ­യ മാർ­ഗ്ഗ­ത്തി­ലേ­ക്കു ഉ­ന്തി­ത്ത­ള്ളി­ക്കൊ­ണ്ടു­പോ­ക­യാ­ണു്. മൂ­ന്നു­പേ­രും ഒ­രേ­പോ­ലെ മാ­യ­മെ­ന്തെ­ന്ന­റി­യാ­ത്ത­വർ, മൂ­ന്നു­പേ­രും താ­നു­മാ­യി ബ­ന്ധ­മൊ­ന്നു­മി­ല്ലാ­ത്ത­വർ. എ­ന്നാ­ലും, അതസി ജ­ന്മി­കു­ടും­ബ­ത്തിൽ പി­റ­ന്ന­വൾ, പ­ഠി­പ്പു­ള്ള കു­ട്ടി. അവൾ ഈവിധം ത­നി­ക്കു പ്രേ­ര­ണ നൽകുക എ­ന്ന­തു് തീരെ അ­പ്ര­ത്യാ­ശി­ത­മാ­യ ഒ­ര­ത്ഭു­ത­മാ­കു­ന്നു.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “പക്ഷേ, കു­ട്ടി ഇതാരു പ­റ­ഞ്ഞി­ട്ടാ­ണു് അ­റി­ഞ്ഞ­തു് എ­ന്നു് എ­ന്നോ­ടു പറയൂ.”

“അതസി ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു പ­റ­ഞ്ഞു. അതു പ­റ­യി­ല്ലെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞി­ല്ലേ?”

“എ­ന്നാൽ പണം എ­നി­ക്കു വേണ്ട. ആദ്യം ആരാണു പ­റ­ഞ്ഞ­തെ­ന്നു കേൾ­ക്ക­ട്ടെ.”

“പേ­രു­പ­റ­ഞ്ഞാൽ അയാളെ ഒ­ന്നും ചെ­യ്യി­ല്ല­ല്ലോ.”

“എ­ന്തി­നാ­ണു വ­ല്ല­തും ചെ­യ്യു­ന്ന­തു്? അ­തി­നു­മാ­ത്രം ഇതിൽ എ­ന്തി­രി­ക്കു­ന്നു? കു­ട്ടി പ­റ­ഞ്ഞോ­ളൂ.”

“ടേംപി പ­റ­ഞ്ഞ­താ­യി­രു­ന്നു. അ­ച്ഛ­നു ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങാൻ വ­ള­രെ­യു­ണ്ടു് മോഹം. അ­തി­നു് അ­ത­സി­ചേ­ച്ചി­യു­ടെ അ­ച്ഛ­നോ­ടു് പണം കടം ചോ­ദി­ച്ചി­രു­ന്നു. അ­ച്ഛ­നു് കൊ­ടു­ക്കാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞി­ല്ല എ­ന്നൊ­ക്കെ. നോ­ക്കു അ­മ്മാ­വാ ഏട്ടൻ ഈ ലോ­ക­ത്തിൽ­നി­ന്നു യാ­ത്ര­യാ­യ­തിൽ പി­ന്നെ അ­ച്ഛ­നു മ­ന­സ്സി­നു് തീ­രെ­യി­ല്ല സുഖം. അ­ച്ഛ­നോ­ടു പ­റ­യു­ന്ന­തും പ­റ­യാ­ത്ത­തും ഒ­രു­പോ­ലെ. ഞാൻ വി­ചാ­രി­ച്ചു എന്റെ ക­യ്യിൽ പ­ണ­മു­ള്ള സ്ഥി­തി­ക്കു് അ­മ്മാ­വ­നു കൊ­ടു­ക്കു­ക. അ­മ്മാ­വ­നു­പ­കാ­ര­മാ­വ­ട്ടെ. എന്റെ ക­യ്യിൽ വെ­റു­തെ കി­ട­ക്കു­ന്ന പണം. അ­മ്മാ­വ­ന്റെ ഹോ­ട്ടൽ ഒ­ന്നാ­ന്ത­ര­മാ­വും. അ­മ്മാ­വ­നും കു­ടും­ബ­ത്തി­നും നല്ല നി­ല­യി­ലാ­വാം. ടേം­പി­യെ എ­നി­ക്കു വളരെ ഇ­ഷ്ട­മാ­ണു്. അ­വൾ­ക്കു സ­ന്തോ­ഷ­മാ­യാൽ എ­നി­ക്കും അ­തു­കൊ­ണ്ടു സം­തൃ­പ്തി­യാ­വും. പണം പെ­ട്ടി­യിൽ പൂ­ഴ്ത്തി വെ­ച്ചി­ട്ടെ­ന്തു കി­ട്ടാ­നാ­ണു്?”

“മോളേ, മോ­ളു­ടെ പണം അ­ച്ഛ­നെ അ­റി­യി­ക്കാ­തെ സ്വീ­ക­രി­ക്കാൻ എ­നി­ക്കു നി­വൃ­ത്തി­യി­ല്ല.”

അ­ത­സി­ക്കു വളരെ വിഷമം തോ­ന്നി. അ­ച്ഛ­നെ അ­റി­യി­ച്ചി­ല്ലെ­ങ്കിൽ എ­ന്താ­ണു ത­ര­ക്കേ­ടെ­ന്നു അവൾ ബാ­ലി­കാ­സ­ഹ­ജ­മാ­യ യു­ക്തി­കൾ­കൊ­ണ്ടു തർ­ക്കി­ച്ചു നോ­ക്കി.

ഒ­ടു­വിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഞാൻ ടേം­പി­ക്കു കൊ­ടു­ക്കാം പണം”

“അ­ങ്ങ­നെ ചെ­യ്തു­കൂ­ട. മോളു കു­ട്ടി­യാ­ണു്. പണം കൊ­ടു­ക്കാ­ന­ധി­കാ­ര­മി­ല്ല. മോളു് പ­ഠി­പ്പു­ള്ള­വ­ളാ­ണ­ല്ലോ. ആ­ലോ­ചി­ച്ചു നോ­ക്കു.”

“ശരി, എ­ന്നാൽ ലാ­ഭ­ത്തി­ലൊ­രം­ശം എ­നി­ക്കു ത­ന്നാൽ മതി” ഹാ­ജാ­രി­ക്കു ചിരി വന്നു. കു­സു­മ­വും ഇ­ട­യ­കു­ടും­ബ­ത്തി­ലെ ആ പെൺ­കു­ട്ടി­യും അ­ത­സി­യും ഒ­രു­പോ­ലെ പ­റ­യു­ന്നു. ഇ­വ­രെ­ല്ലാ­വ­രും തന്നെ തന്നെ ഉ­ത്ത­രം മു­ട്ടി­ക്കു­വാൻ ഉ­ത്ത­മർ­ണ്ണ­ത ച­മ­ഞ്ഞു് പണം ക­ട­മാ­യി സ്വീ­ക­രി­ക്കാൻ നിർ­ബ­ന്ധി­ക്കു­ന്നു. എ­ന്തൊ­ര­ത്ഭു­തം!

“ഇല്ല കു­ട്ടി, അതു പ­റ്റി­ല്ല. കു­ട്ടി വ­ലി­യ­താ­യി ശ്വ­ശു­ര­ഗൃ­ഹ­ത്തിൽ റാ­ണി­യെ­പ്പോ­ലെ വാ­ഴു­മാ­റാ­ക­ട്ടെ എന്നു ഞാൻ ആ­ശീർ­വ­ദി­ക്കു­ന്നു. അ­ന്നു് കു­ട്ടി­യു­ടെ ഈ വൃ­ദ്ധ­നാ­യ അ­മ്മാ­വ­നു് ഇ­ഷ്ട­മു­ള്ള എ­ന്തും തരു, സ്വീ­ക­രി­ക്കാം. ഇ­പ്പോ­ഴി­ല്ല.”

അതസി ദുഃ­ഖി­ത­യാ­യി തി­രി­ച്ചു­പോ­യി.

ടേം­പി­യെ വി­ളി­ച്ചു് ഒന്നു ശ­കാ­രി­ച്ചാ­ലെ­ന്തെ­ന്നു ഹാ­ജാ­രി­ക്കു തോ­ന്നി. ഈവക കാ­ര്യ­ങ്ങൾ അ­ത­സി­യോ­ടു പ­റ­യേ­ണ്ട ഒരു കാ­ര്യ­വു­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല, അ­വൾ­ക്കു്. എ­ന്നാൽ അ­ത­സി­ക്കു് വാ­ക്കു­കൊ­ടു­ത്തു­ക­ഴി­ഞ്ഞി­രി­ക്കു­ന്നു. വ­ല്ല­തും പ­റ­ഞ്ഞാൽ അ­ത­സി­യു­ടെ ചെ­വി­യിൽ പെ­ടു­ക­യാ­ണെ­ങ്കിൽ… അ­തോർ­ത്തു് അയാൾ മി­ണ്ടാ­തി­രു­ന്നു.

അന്നു വൈ­കു­ന്നേ­രം ഇ­ട­യ­ച്ചേ­രി­യിൽ ന­ട­ക്കാ­നി­റ­ങ്ങി­യ ഹാ­ജാ­രി, കു­സു­മ­ത്തി­നു് തീരെ സു­ഖ­മു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നി­ല്ലെ­ന്നു് അ­വ­ളു­ടെ അ­ച്ഛ­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ നി­ന്നു് അ­റി­യാൻ ക­ഴി­ഞ്ഞു. ഒ­രു­വി­ധം രോ­ഗ­ത്തിൽ­നി­ന്നു ര­ക്ഷ­പ്പെ­ടു­ക­യാ­ണ­ത്രേ ഉ­ണ്ടാ­യ­തു്. അയാൾ കു­സു­മ­ത്തി­നെ­പ്പ­റ്റി ഒ­ന്നും തന്നെ ചോ­ദി­ക്ക­യു­ണ്ടാ­യി­ല്ല. വെ­റു­തെ കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ അ­മ്മാ­വൻ ഘ­ന­ശ്യാ­മി­നോ­ടു വർ­ത്ത­മാ­നം പറയാൻ പ­ടി­ക്കൽ നി­ന്ന­താ­യി­രു­ന്നു. നാ­ട്ടു­വർ­ത്ത­മാ­ന­ങ്ങൾ­ക്കി­ട­ക്കു് അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ഈയിടെ ഞാൻ പ­ത്തു­പ­തി­ന­ഞ്ചു ദിവസം റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലാ­യി­രു­ന്നു, ഠാ­ക്കുർ മശായി… പാൽ­ക്ക­ട്ടി­ക്ക­ച്ച­വ­ടം ഈ മാസം നന്നെ മോശം.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “പ­ത്തു­പ­തി­ന­ഞ്ചു­ദി­വ­സ­മോ? എ­ന്താ­ണു് പെ­ട്ടെ­ന്നു ഇ­ങ്ങി­നെ?”

ഇ­തി­നു­ശേ­ഷ­മാ­ണു കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ കാ­ര്യം എ­ടു­ത്തു­പ­റ­ഞ്ഞ­തു്. കേട്ട ഉടൻ ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മ­ന­സ്സിൽ ആകെ ഉ­ണ്ടാ­യ ഒരേ വി­ചാ­രം കു­സു­മ­ത്തി­നെ­ക്ക­ണ്ടി­ട്ടു് കു­റെ­യേ­റെ നാ­ളാ­യ­ല്ലോ എ­ന്നാ­യി­രു­ന്നു. അവളെ ഒന്നു ക­ണ്ടി­ട്ടു­വ­ന്നാ­ലോ? അ­വ­ളു­ടെ സു­ഖ­ക്കേ­ടി­നെ­പ്പ­റ്റി അ­റി­ഞ്ഞ­പ്പോൾ മ­ന­സ്സി­നു ഒരു ഇ­ള­ക്കം തട്ടി. ജീ­വി­ത­ത്തിൽ ഇ­ങ്ങ­നെ ഒ­രു­വ­ളോ­ടു അ­യാൾ­ക്കു തോ­ന്നി­യി­ട്ടു­ള്ള സ്നേ­ഹ­ത്തി­നും വാ­ത്സ­ല്യ­ത്തി­നും എ­തി­രി­ല്ല.

കു­സു­മ­ത്തെ­പ്പ­റ്റി ഘ­ന­ശ്യാ­മി­നോ­ടു പലതും ചോ­ദി­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു് അ­യാൾ­ക്കു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നു. പക്ഷേ, അ­തു­വ­യ്യ. മ­ന­സ്സി­ലു­ണ്ടാ­യ ആ­കു­ല­മാ­യ ആ ആ­ഗ്ര­ഹം മ­ന­സ്സിൽ തന്നെ പൂ­ഴ്ത്തി. ഒരു താ­ല്പ­ര്യ­വു­മി­ല്ലാ­ത്ത­വ­നെ­പ്പോ­ലെ ചോ­ദി­ച്ചു “ഇ­പ്പോൾ അ­വൾ­ക്കെ­ങ്ങി­നെ­യി­രി­ക്കു­ന്നു?”

“അതു് നി­ങ്ങ­ളു­ടെ കാ­ര­ണ­വ­ന്മാ­രു­ടെ അ­നു­ഗ്ര­ഹം­കൊ­ണ്ടു് ഒക്കെ മാറി; എ­ന്നാ­ലും കു­ടും­ബം വളരെ ക­ഷ്ട­ത്തി­ലാ­ണു്. പാലും മോരും വി­റ്റി­ട്ടു­വേ­ണ­മ­ല്ലോ ക­ഴി­ഞ്ഞു­കൂ­ടാൻ. ഒരു മാ­സ­മാ­യി കി­ട­പ്പി­ലു­മാ­യി. ഇ­പ്പു­റ­ത്തു് എന്റെ കു­ടും­ബ­സ്ഥി­തി കാ­ണു­ന്നു­ണ്ട­ല്ലോ നി­ങ്ങൾ. എന്റെ ഠാ­ക്കുർ മശായി, എ­വി­ട­ന്നു, ഏ­തു­വി­ധം…”

ഹാ­ജാ­രി അ­തെ­സ്സം­ബ­ന്ധി­ച്ചു് പി­ന്നീ­ടൊ­ന്നും ചോ­ദി­ച്ചി­ല്ല, കു­സു­മ­ത്തെ­പ്പ­റ്റി ഇ­തി­ലേ­റെ ത­നി­ക്കൊ­ന്നും അ­റി­യാ­നി­ല്ല എന്ന മ­ട്ടിൽ.

വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു തി­രി­ച്ച­സ­മ­യം കു­സു­മ­ത്തി­ന്റെ അ­ടു­ക്കൽ ഒന്നു പോ­ക­ത­ന്നെ വേ­ണ­മെ­ന്നു് അയാൾ ഉ­റ­പ്പി­ച്ചു. അ­വ­ളു­ടെ അ­സു­ഖ­ത്തെ­പ്പ­റ്റി കേ­ട്ടി­ട്ടു മി­ണ്ടാ­തി­രി­ക്കാൻ മ­ന­സ്സ­നു­വ­ദി­ക്കു­ന്നി­ല്ല. നാ­ളെ­ത്ത­ന്നെ പോകണം റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലേ­ക്കു്.

വ­ഴി­ക്കു് അ­ത­സി­യു­ടെ അച്ഛൻ ഹ­രി­ബാ­ബു­വി­നെ ക­ണ്ടു­മു­ട്ടി. അയാൾ ത­ടി­ച്ച ഒരു വടി കു­ത്തി­പ്പി­ടി­ച്ചു ന­ട­ക്കാൻ പു­റ­പ്പെ­ട്ടി­രി­ക്ക­യാ­ണു്.

ഹാ­ജാ­രി­യെ ക­ണ്ട­പ്പോൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “അല്ല, ഇതു ഹാ­ജാ­രി­യ­ല്ലേ! എ­വി­ട­ന്നു വ­രു­ന്നു? വരു. എന്റെ വീ­ട്ടി­ലേ­ക്കു്. ചാ­യ­കു­ടി­ച്ചു­പോ­കാം. ന­ട­ക്കു.”

ഹാ­ജാ­രി­യെ ക­സാ­ല­യിൽ ഇ­രു­ത്തി­യി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “ഇ­രി­ക്കു്, ഞാ­നൊ­ന്ന­ക­ത്തു­പോ­യി­ട്ടു വരാം. ഇവിടെ ഉ­ള്ളി­ട­ത്തോ­ളം ദിവസം എ­ന്നും ഇ­ങ്ങോ­ട്ടു പോ­ന്നോ­ളൂ. ഒ­റ്റ­ക്കി­രു­ന്നി­ട്ടു സമയം നീ­ങ്ങു­ന്നി­ല്ല. നിൽ­ക്കു. ദാ വ­ന്നു­ക­ഴി­ഞ്ഞു.”

ഹ­രി­ബാ­ബു അ­ക­ത്തേ­ക്കു പോയി ഏ­താ­നും നി­മി­ഷം ക­ഴി­ഞ്ഞ­പ്പോൾ അതസി ഒരു പ്ലേ­റ്റിൽ ഏ­താ­നും പൂ­രി­യും, വ­ഴു­തി­ന­ങ്ങ­യും അല്പം ശർ­ക്ക­ര­യും എ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു­വ­ന്നു. അവൾ അതു ഹാ­ജാ­രി­യു­ടെ മുൻ­വ­ശ­ത്തു­ള്ള മേ­ശ­മേൽ വെ­ച്ചി­ട്ടു പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­മ്മാ­വൻ തു­ട­ങ്ങി­ക്കോ­ളു, ഞാൻ ചായ കൊ­ണ്ടു­വ­ര­ട്ടെ.”

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു വ­ര­ട്ടെ.”

“അച്ഛൻ പ­ല­ഹാ­രം തി­ന്നി­ല്ല. ചായ മാ­ത്ര­മെ കു­ടി­ക്ക­യു­ള്ളു. അ­മ്മാ­വൻ അ­പ്പോ­ഴേ­ക്കു പ­ല­ഹാ­രം തി­ന്നൂ. ചായ ഒ­ന്നി­ച്ചാ­കാം.”

അതസി പോ­യി­ല്ല. അ­രി­കിൽ തന്നെ നി­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി­യ്ക്കു വ­ല്ലാ­യ്മ പോലെ തോ­ന്നി. ആ­ലോ­ചി­ച്ചി­ട്ടു പ­റ­യാ­നൊ­ന്നും കി­ട്ടി­യി­ല്ല.

അ­തു­കൊ­ണ്ടു് ചോ­ദി­ച്ചു: “ഇന്നു ടേംപി വ­ന്നി­ല്ലേ­കു­ട്ടീ?”

“ഇല്ല, വൈ­കി­യി­ട്ടു വ­ന്നി­ല്ല.”

ഹജാരി പി­ന്നെ­യെ­ന്തെ­ങ്കി­ലും പറയാൻ കാ­ണാ­തെ മി­ണ്ടാ­തി­രു­ന്നു പ­ല­ഹാ­രം തി­ന്നാൻ തു­ട­ങ്ങി. തി­ന്നു­ന്ന­തി­ന്നി­ട­ക്കു് ഒ­രി­ക്കൽ ത­ല­പൊ­ക്കി നോ­ക്കി. അതസി ത­ന്നെ­ത്ത­ന്നെ നോ­ക്കി­നിൽ­ക്ക­യാ­ണു്. അതസി സു­ന്ദ­രി­യാ­യ പെൺ­കു­ട്ടി. ടേം­പി­യു­ടെ ച­ങ്ങാ­തി­യാ­ണെ­ങ്കി­ലും പ്രാ­യം നാ­ല­ഞ്ചു വ­യ­സ്സു് ഏറും. ഈ­വി­ധ­മു­ള്ള ഒരു പെൺ­കു­ട്ടി­യോ­ടു് മ­റ്റാ­രു­മി­ല്ലാ­ത്തി­ട­ത്തു­വെ­ച്ചു സം­സാ­രി­ച്ചു ശീ­ല­വും അ­യാൾ­ക്കി­ല്ല. അ­യാൾ­ക്കു് എ­ന്തെ­ന്നി­ല്ലാ­ത്തൊ­രു വി­മ്മി­ഷ്ടം തോ­ന്നി.

പെ­ട്ടെ­ന്നു് അതസി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­മ്മാ­വൻ എ­ന്നോ­ടു ദേ­ഷ്യ­പ്പെ­ട്ടി­രി­ക്ക­യാ­ണോ?”

ഹാ­ജാ­രി പ­രി­ഭ്ര­മ­ത്തോ­ടെ ചോ­ദി­ച്ചു: “ദേ­ഷ്യ­പ്പെ­ടു­ക­യോ? എ­ന്തി­നു മോളെ.”

“രാ­വി­ല­ത്തെ കാ­ര്യം­കൊ­ണ്ടു്?”

“അതിൽ എ­നി­ക്കു ദേ­ഷ്യ­പ്പെ­ടാ­നൊ­ന്നു­മി­ല്ല. നേ­രെ­മ­റി­ച്ചു് ദേ­ഷ്യം തോ­ന്നേ­ണ്ട­തു് നി­ന­ക്കാ­ണു്.”

“അതല്ല, കേൾ­ക്കു അ­മ്മാ­വാ ഞാൻ അ­തി­നു­ശേ­ഷം ആ­ലോ­ചി­ച്ചു നോ­ക്കി. അ­മ്മാ­വൻ എന്റെ പണം വാ­ങ്ങി­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ ന­ന്നാ­യേ­നെ. അ­റി­യാ­മോ? എന്റെ ഏട്ടൻ മ­രി­ച്ച­തി­നു­ശേ­ഷം ഞാൻ ആ­ലോ­ചി­ക്ക­യാ­യി­രു­ന്നു. ഏട്ടൻ ഉ­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ അ­ച്ഛ­ന്റെ സ്വ­ത്തു­ക്കൾ എ­നി­ക്കു കി­ട്ടു­മാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല. ഇനി അ­തെ­നി­ക്കാ­ണു കി­ട്ടു­ക. എ­ന്നാൽ ഈ­ശ്വ­ര­ന­റി­യാം അ­മ്മാ­വാ ഞാൻ യാ­തൊ­രു സ്വ­ത്തും ആ­ഗ്ര­ഹി­ക്കു­ന്നി­ല്ല. ഏട്ടൻ സ്വ­ത്തു് അ­നു­ഭ­വി­ക്കു­മാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ അ­നു­ഭ­വി­ക്ക­ട്ടെ എ­ന്നു­വെ­ക്കു­മാ­യി­രു­ന്നു. ഇനി അച്ഛൻ സ്വ­ത്തു് എ­ന്താ­ണി­ഷ്ട­മെ­ന്നു­വെ­ച്ചാൽ ചെ­യ്തോ­ട്ടെ, ധൂർ­ത്ത­ടി­ച്ചു­ക­ള­യ­ട്ടെ, ചു­ട്ടെ­രി­ക്ക­ട്ടെ, ദാനം ചെ­യ്യ­ട്ടെ. ഏ­ട്ട­നു­ണ്ടാ­യി­രു­ന്നെ­ങ്കിൽ ഈ സ്വ­ത്തെ­ല്ലാം ഏ­ട്ട­നു പോ­കു­മാ­യി­രു­ന്നു എ­നി­ക്കു കി­ട്ടു­മാ­യി­രു­ന്നി­ല്ല, എന്ന വി­ചാ­രം എ­നി­ക്കു തോ­ന്നാ­തി­രി­ക്ക­ട്ടെ. സ്വ­ത്തി­നു മോ­ഹി­ച്ചു് ഏ­ട്ട­ന്റെ പേരിൽ ഒരു ദി­വ­സ­വും… എന്റെ ക­യ്യി­ലു­ള്ള­തു കൂടി ഞാൻ പ­രർ­ക്കു­വേ­ണ്ടി ചി­ല­വാ­ക്കും.”

അ­ത­സി­യു­ടെ ക­ണ്ണു­ക­ളിൽ വെ­ള്ളം നി­റ­ഞ്ഞൊ­ഴു­കി. അവൾ മി­ണ്ടാ­തെ നി­ന്നു. ഹാ­ജാ­രി സാ­ന്ത്വ­നി­പ്പി­ക്കു­ന്ന സ്വ­ര­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “അരുത് മോളേ, അ­തൊ­ന്നും വി­ചാ­രി­ക്ക­രു­തു്. അ­ച്ഛ­ന­മ്മ­മാ­രെ കു­ട്ടി­ത­ന്നെ വേണം നോ­ക്കാൻ. അവരെ ഈ ലോ­ക­വു­മാ­യി ബ­ന്ധി­പ്പി­ക്കു­ന്ന­തു് മോ­ളു­മാ­ത്ര­മാ­ണു്. മോ­ളി­ങ്ങ­നെ തു­ട­ങ്ങി­യാ­ലെ­ങ്ങി­നെ?ഛീ, മോളേ…!”

ഹാ­ജാ­രി­ക്കു വാ­സ്ത­വ­ത്തിൽ വലിയ അ­ത്ഭു­തം തോ­ന്നി. ഇ­ത്ര­യേ­യാ­യി­ട്ടു­ള്ളു പ്രാ­യം. എത്ര ഉ­യർ­ന്ന ചി­ന്താ­ഗ­തി­യെ­ന്നു ക­ണ്ടി­ല്ലേ? ഉ­ന്ന­ത­കു­ലം എന്നു ഇ­തി­നെ­യ­ല്ലാ­തെ മ­റ്റെ­ന്തി­നെ­യാ­ണു പ­റ­യേ­ണ്ട­തു്? ഇതു ബേചു ബാ­ബു­വി­ന്റെ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ വേ­ല­ക്കാ­രി പ­ത്മ­യ­ല്ല.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “മോളെ, എ­നി­ക്കു പണം ത­ര­ണ­മെ­ന്നു മോൾ­ക്കു തോ­ന്നി­യ­തെ­ന്തു­കൊ­ണ്ടാ­ണു് കേൾ­ക്ക­ട്ടെ. നി­ങ്ങൾ സ്ത്രീ­കൾ ന­ന്നാ­യാൽ അ­ങ്ങേ­യ­റ്റം ന­ല്ല­വർ, ചീ­ത്ത­യാ­യാൽ മ­ഹാ­ചീ­ത്ത എന്നെ മോൾ­ക്കു് അത്ര വി­ശ്വാ­സ­മു­ണ്ടോ?”

“അ­മ്മാ­വൻ ആ­ലോ­ചി­ച്ചു നോ­ക്കു. ഞാൻ ത­ന്നി­ല്ലെ­ങ്കിൽ വേ­റെ­യാ­രു­ണ്ടു തരാൻ?”

“അ­ച്ഛ­നെ അ­റി­യി­ക്കാ­തെ­യോ?”

“അ­ച്ഛ­ന­റി­ഞ്ഞാൽ സ­മ്മ­തി­ക്കി­ല്ല. എന്റെ കൈവശം പണം വെ­റു­തെ കെ­ട്ടി­ക്കി­ട­ക്കും. അ­മ്മാ­വ­നു കി­ട്ടി­യാൽ ഉ­പ­കാ­ര­മാ­വു­ക­യും ചെ­യ്യും. എ­നി­ക്ക­റി­യാം അ­മ്മാ­വ­ന്റെ കു­ടും­ബ­ത്തി­ലെ ക­ഷ്ട­പ്പാ­ടു­കൾ. ടേം­പി­യെ ക­ല്യാ­ണം ക­ഴി­ച്ചു­കൊ­ടു­ക്ക­ണം. എ­വി­ട­ന്നു­ണ്ടാ­വും പണം, എ­വി­ട­ന്നെ­ന്തു­ണ്ടാ­വും? അ­മ്മാ­വൻ പാ­ച­ക­വി­ദ്യ­ക്കു­ള്ള പ്ര­ശ­സ്തി നോ­ക്കി­യാൽ അ­മ്മാ­വൻ തു­ട­ങ്ങു­ന്ന ഹോ­ട്ടൽ കേ­മ­മാ­യി ന­ട­ക്കു­മെ­ന്നു­റ­പ്പു­ണ്ടു്. അ­ഞ്ചാ­റു­കൊ­ല്ലം ക­ഴി­ഞ്ഞു് എന്റെ പണം മ­ട­ക്കി­ത്ത­ന്നോ­ളു.”

അ­ത­സി­യു­ടെ ഉ­ള്ള­റി­ഞ്ഞ ഹാ­ജാ­രി മു­ഗ്ദ്ധ­നാ­യി­പ്പോ­യി. അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “ശരി, കു­ട്ടി എ­നി­ക്കു പണം ത­ന്നേ­ക്കു, ഞാൻ വാ­ങ്ങാം. ഹോ­ട്ടൽ ഞാൻ ഈ മാ­സം­ത­ന്നെ തു­ട­ങ്ങാൻ വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു. നി­ന്നി­ലൂ­ടെ ഭഗവാൻ ത­ന്നെ­യാ­ണു് ഇതു പ­റ­യി­ച്ച­തു്. നി­ങ്ങ­ളൊ­ക്കെ പാ­പ­മെ­ന്തെ­ന്ന­റി­യാ­ത്ത കു­ട്ടി­കൾ നി­ങ്ങ­ളി­ലൂ­ടെ­യാ­ണു് ഭഗവാൻ സം­സാ­രി­ക്കു­ന്ന­തു്.”

അതസി ചി­രി­ച്ചു­കൊ­ണ്ടു ചോ­ദി­ച്ചു. “അ­പ്പോൾ എന്റെ പണം വാ­ങ്ങും?”

“സ­ത്യ­മാ­ണു പ­റ­യു­ന്ന­തു്. ഇ­ത്ത­വ­ണ ചെ­ന്നു സ്ഥലം നോ­ക്കി­യി­ട്ടു വ­ര­ട്ടെ. നാളെ രാ­വി­ലെ­ത­ന്നെ പോ­കു­ന്നു റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലേ­ക്കു്. പ­റ്റി­യാൽ അ­വി­ടെ­ത്ത­ന്നെ, ഇ­ല്ലെ­ങ്കിൽ ഗോ­യാ­ഡി­ബ­സാ­റിൽ ഹോ­ട്ടൽ തു­ട­ങ്ങും. വിവരം കു­ട്ടി­യെ അ­ി­യി­ക്കാം. രണ്ടു നാലു ദി­വ­സ­ങ്ങൾ­ക്ക­കം ചു­റ്റി ന­ട­ന്നു­നോ­ക്കി­യി­ട്ടു വ­ര­ട്ടെ.”

അതസി പ­റ­ഞ്ഞു: “അ­ച്ഛ­ന്റെ സ­ന്ധ്യാ­വ­ന്ദ­നം­ക­ഴി­ഞ്ഞി­ട്ടു­ണ്ടാ­വും. അ­ച്ഛ­നി­പ്പോൾ വരും. ഇ­രി­ക്കു. ഞാൻ ചായ കൊ­ണ്ടു­വ­ര­ട്ടെ, കേൾ­ക്ക­ണോ അ­മ്മാ­വാ അ­മ്മാ­വൻ അ­ച്ഛ­നോ­ടു് ഹോ­ട്ട­ലി­നു് പണം വേ­ണ­മെ­ന്നു പ­റ­ഞ്ഞ­പ്പോൾ ഞാൻ­പു­റ­ത്തു­നി­ന്ന് എ­ല്ലാം കേ­ട്ടു. അ­ന്നു­ത­ന്നെ തീ­രു­മാ­നി­ച്ച­താ­ണു് ഞാൻ കൂ­ട്ടി­വെ­ച്ച പണം അ­മ്മാ­വ­നു് ത­ര­ണ­മെ­ന്നു്.”

“അ­തു­ശ­രി, ആ­ക­ട്ടെ, മോൾ­ക്കെ­ന്താ­ണു് എ­ന്നോ­ടി­ത്ര ദ­യ­തോ­ന്നാൻ?”

“പ­റ­യ­ട്ടെ അ­മ്മാ­വാ, അ­മ്മാ­വ­നെ­ക്ക­ണ്ടി­ട്ടു് എ­നി­ക്കു തോ­ന്നി അ­മ്മാ­വൻ ശു­ദ്ധ­നാ­ണു്, ന­ല്ല­വ­നാ­ണു്. അ­മ്മാ­വ­നെ­ക്ക­ണ്ടി­ട്ടു് എ­നി­ക്കു വളരെ വിഷമം തോ­ന്നി. അതിനെ ദയ എ­ന്നെ­ന്തി­നു പ­റ­യു­ന്നു? ഞാൻ അ­മ്മാ­വ­നു മകളെ പോ­ലെ­യ­ല്ലേ?”

ഇതും പ­റ­ഞ്ഞു: അവൾ കു­ണ്ഠി­ത­വും ല­ജ്ജ­യും സ്പു­രി­ക്കു­ന്ന­വി­ധം ചി­രി­ച്ചു.

ഹാ­ജാ­രി പ­റ­ഞ്ഞു: “കു­ട്ടി ക­ഴി­ഞ്ഞ ജന്മം എന്റെ അ­മ്മ­യാ­യി­രു­ന്നു. അ­തു­കൊ­ണ്ടാ­ണു് ഇത്ര ദയ കാ­ണി­ക്കു­ന്ന­തു്. സ­ന്താ­ന­ങ്ങ­ളോ­ട­ല്ലാ­തെ ഇത്ര ദയ തോ­ന്നു­മോ? കു­ട്ടി സു­ഖ­മാ­യി­രി­ക്ക­ട്ടെ, രാ­ജ്ഞി­യെ­പ്പോ­ലെ വാ­ഴാ­റാ­ക­ട്ടെ! ഞാ­നാ­ശീർ­വ­ദി­ക്കു­ന്നു. ഞാൻ കു­ട്ടി­യു­ടെ ദ­രി­ദ്ര­നാ­യ അ­മ്മാ­വൻ. ഇ­തി­ല­ധി­കം എ­ന്തു­ചെ­യ്യാ­നാ­വും?”

അതസി പെ­ട്ടെ­ന്നു കു­നി­ഞ്ഞു കാൽ തൊ­ട്ടു­തൊ­ഴു­തു ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു് ഒ­ട്ടും നിൽ­ക്കാ­തെ വീ­ട്ടി­ന­ക­ത്തേ­ക്കു പോയി.

രാ­ത്രി ഹാ­ജാ­രി­ക്കു് ഉ­റ­ക്കം വ­ന്നി­ല്ല. അ­ത­സി­യെ­പ്പോ­ലു­ള്ള ഉന്നത കു­ടും­ബ­ത്തി­ലെ സു­ന്ദ­രി­യാ­യ പെൺ­കു­ട്ടി­യു­ടെ സ്നേ­ഹ­ത്തി­നു പാ­ത്ര­മാ­വു­ക എ­ന്ന­തിൽ ഒരു പ്ര­ത്യേ­ക ല­ഹ­രി­ത­ന്നെ­യു­ണ്ടു്. ഹാ­ജാ­രി­യെ ആ ലഹരി ബാ­ധി­ച്ചു. അ­യാ­ളു­ടെ ജീ­വി­ത­ത്തിൽ അ­ത്ഭു­ത­ക­ര­മാ­യ ഒരു സംഭവം.

രാ­വി­ലെ­യെ­ഴു­ന്നേ­റ്റ് അയാൾ റാ­ണാ­ഘാ­ടി­ലേ­ക്കു പോയി. ഏറെ ദൂ­ര­മി­ല്ല. ഏ­ഴെ­ട്ടു മൈൽ ന­ട­ന്നു എ­ട്ടെ­ട്ട­ര മ­ണി­ക്കു് സ്റ്റേ­ഷ­ന­ടു­ത്തു­ള്ള തേ­ക്കിൻ കാ­ട്ടി­ലെ­ത്തി.

റെയിൽ ബ­സാ­റി­ലേ­ക്കു ക­ട­ന്ന­പ്പോൾ പഴയ പ്ര­വൃ­ത്തി­സ്ഥ­ല­ത്തു് ഒ­ന്നെ­ത്തി­നോ­ക്കി­യി­ട്ടു പോകാൻ അ­യാൾ­ക്കു കൊ­തി­തോ­ന്നി. റാ­ണാ­ഘാ­ട് വി­ട്ടി­ട്ടു നാ­ല­ഞ്ചു­മാ­സ­മാ­കാ­റാ­യി. ദൂ­രെ­നി­ന്നു­ത­ന്നെ ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ ഹോ­ട്ട­ലി­ന്റെ സ­യിൻ­ബോർ­ഡു­ക­ണ്ടി­ട്ടു് അ­യാ­ളു­ടെ ഉ­ള്ളിൽ ഉ­ത്തേ­ജ­ന­വും കൗ­തു­ക­വും ഉ­ള­വാ­യി. ആ തകരം മേഞ്ഞ ഷെഡിൽ ക­ഴി­ഞ്ഞ ആ­റു­കൊ­ല്ല­ത്തെ എ­ത്ര­യെ­ത്ര ഓർ­മ്മ­ക­ളാ­ണു് ല­യി­ച്ചു­കി­ട­ക്കു­ന്ന­തു്? ഹോ­ട്ട­ലി­ലേ­ക്കു കടന്ന ഉടനെ ചെ­ന്നു പെ­ട്ട­തു് ബേചു ച­ക്ക­ത്തി­യു­ടെ മു­മ്പിൽ തന്നെ. സമയം ഏ­താ­ണ്ടു് പത്തര. ഭ­ക്ഷ­ണ­ത്തി­നു് ആളുകൾ വരാൻ തു­ട­ങ്ങി­ക്ക­ഴി­ഞ്ഞി­രു­ന്നു. ബേചു പ­ഴ­യ­പ­ടി ബ­ഞ്ചി­ലി­രു­ന്നു പ­ണ­പ്പെ­ട്ടി മു­മ്പിൽ വെ­ച്ചു പു­ക­വ­ലി­ക്കു­ന്നു.

ഹാ­ജാ­രി ന­മ­സ്ക­രി­ച്ചു നി­ന്ന­പ്പോൾ അയാൾ പ­റ­ഞ്ഞു: “അല്ലാ, ഇതു ഹാ­ജാ­രി ഠാ­ക്കു­റ­ല്ലേ എ­ന്താ­ണി­ങ്ങി­നെ? എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു സു­ഖ­മ­ല്ലേ?” ഹാ­ജാ­രി നി­മി­ഷം കൊ­ണ്ടു വീ­ണ്ടും ബേ­ചു­വി­ന്റെ ശ­മ്പ­ളം പ­റ്റു­ന്ന അ­ടു­ക്ക­ള­പ്പ­ണി­ക്കാ­ര­നെ­പ്പോ­ലെ­യാ­യി. അ­തേ­വി­ധ­ത്തി­ലു­ള്ള ഭയവും സ­ങ്കോ­ച­വും ബ­ഹു­മാ­ന­വും അ­യാ­ളു­ടെ ദേ­ഹ­ത്തി­ലും മ­ന­സ്സി­ലും എവിടെ നി­ന്നെ­ന്നി­ല്ലാ­തെ പ­റ­ന്നെ­ത്തി.

അയാൾ മു­മ്പെ­ന്ന പോലെ അ­തി­വി­നീ­ത ഭാ­വ­ത്തിൽ പ­റ­ഞ്ഞു: “അതെ, ബാ­ബു­വി­ന്റെ ക­രു­ണ­യു­ണ്ടാ­യി­ട്ടു് ഒ­രു­വി­ധ­മൊ­ക്കെ. ബാ­ബു­വി­നും സു­ഖ­മ­ല്ലെ?”

“ഈയിടെ ഏതു നാ­ട്ടി­ലാ­ണു്?”

“ഗോ­പാ­ല­ന­ഗ­ര­ത്തിൽ കു­ണ്ഡു ബാ­ബു­വി­ന്റെ വീ­ട്ടിൽ.”

“വീ­ട്ടു­പ­ണി? എ­ത്ര­നാ­ളാ­യി?”

“നാ­ലു­മാ­സ­മാ­യി, ബാബു.”

“അ­തു­ശ­രി, അവിടെ എ­ന്തു­കി­ട്ടു­ന്നു­ണ്ടു്? ഗൃ­ഹ­സ്ഥ­ന്മാ­രു­ണ്ടോ ഹോ­ട്ട­ലി­ലെ­പ്പോ­ലെ ശ­മ്പ­ളം ത­രു­ന്നു?” ബേ­ചു­ച­ക്ക­ത്തി അ­പ്പ­റ­ഞ്ഞ­തു് എന്തോ ഉ­ള്ളിൽ വെ­ച്ചു­കൊ­ണ്ടാ­ണെ­ന്നു ഹ­ജാ­രി­ക്കു തോ­ന്നി. എ­ന്താ­ണു സംഗതി ബേ­ചു­വി­നു വീ­ണ്ടും തന്നെ ഹോ­ട്ട­ലിൽ വെ­ക്ക­ണ­മെ­ന്നു­ണ്ടോ? അ­യാൾ­ക്കു കൗ­തു­കം തോ­ന്നി. ഒ­ടു­വിൽ എ­ന്താ­ണു­ണ്ടാ­വു­ക­യെ­ന്നു നോ­ക്കാ­മ­ല്ലോ.

അയാൾ വി­ന­യ­പൂർ­വം പ­റ­ഞ്ഞു: “ശ­രി­യാ­ണു ബാബു പ­റ­ഞ്ഞ­തു അ­ധി­ക­മൊ­ന്നു­മി­ല്ല. ഗൃ­ഹ­സ്ഥ­കു­ടും­ബം എ­വി­ട­ന്നു തരും കൂ­ടു­തൽ ശ­മ്പ­ളം?”

“എ­ന്നി­ട്ടു്? ഇ­പ്പോൾ എ­ന്റെ­യ­ടു­ക്ക­ലേ­ക്കാ­യി­ട്ടു­ത­ന്നെ വ­ന്ന­താ­ണോ?”

“അതെ ബാബു.”

“എ­ന്തു­വി­ചാ­രി­ക്കു­ന്നു? നി­ക്ക­ണോ ഇവിടെ?”

ഹാ­ജാ­രി ഒ­ന്നും തന്നെ ചി­ന്തി­ക്കാ­തെ പ­റ­ഞ്ഞു: “അതു ബാ­ബു­വി­ന്റെ ദയ.”

“അതു ന­ന്നാ­യി. നി­ക്കാ­നെ­ന്താ വിഷമം? പഴയ വേ­ല­ക്കാ­രൻ. ന­ന്നാ­യി. പോകു, പ­ണി­ക്കു ചേർ­ന്നോ­ളു. നി­ങ്ങ­ളു­ടെ തു­ണി­യും മ­റ്റും കൊ­ണ്ടു വ­ന്നി­ട്ടി­ല്ലേ? എവിടെ?”

“ഇല്ല ബാബു, നേ­ര­ത്തെ കൂ­ട്ടി എ­ങ്ങി­നെ­യ­റി­യും? അ­തൊ­ക്കെ ഗോപാല ന­ഗ­ര­ത്തിൽ കി­ട­ക്കു­ന്നു. പ­ണി­ക്കു­വെ­ക്കു­മോ ഇ­ല്ല­യോ എ­ന്ന­റി­യാ­തെ അ­തൊ­ക്കെ എ­ടു­ത്തു­കൊ­ണ്ടു…”

“ശ­രി­ശ­രി, അ­ക­ത്തേ­ക്കു ചെ­ല്ലു. രതൻ ഠാ­ക്കു­റി­നു സു­ഖ­മി­ല്ല… വംശി ഒ­റ്റ­ക്കു്… നി­ങ്ങൾ ഇ­പ്പോൾ­ത­ന്നെ തു­ട­ങ്ങി­ക്കോ­ളു പണി. പണം വ­ല്ല­തും വേ­ണ­മെ­ങ്കിൽ മുൻ­കൂർ വാ­ങ്ങി­ക്കോ­ളൂ.”

ഹാ­ജാ­രി കൃ­ത­ജ്ഞ­ത­യോ­ടെ ഒ­രി­ക്കൽ കൂടി തല നല്ല പോലെ കു­നി­ച്ചു കൈ­കൂ­പ്പി പ്ര­ണ­മി­ച്ചു് യ­ന്ത്രം കൊ­ണ്ടു ന­ട­ക്കു­ന്ന പാ­വ­യെ­പ്പോ­ലെ അ­ടു­ക്ക­ള­യി­ലേ­ക്കു ചെ­ന്നു.

മുൻ­പിൽ ത­ന്നെ­യു­ണ്ടു് നിൽ­ക്കു­ന്നു ബം­ശീ­ബാ­ബു.

അ­യാ­ളെ­ക്ക­ണ്ട ബംശി മി­ണ്ടാ­തെ നോ­ക്കി­നി­ന്നു­പോ­യി.

ഹജാരി പ­റ­ഞ്ഞു: “ബാബു പി­ന്നെ­യും എന്നെ നി­യ­മി­ച്ചി­രി­ക്കു­ന്നു വി­ളി­ച്ചു്. സു­ഖ­മ­ല്ലേ ബം­ശി­ക്കും? നി­ങ്ങ­ളു­ടെ മ­രു­മ­ക­നു­മി­ല്ല­ല്ലോ വി­ശേ­ഷ­മൊ­ന്നും?”

ബംശി പ­റ­ഞ്ഞു: “വരു വരു ഹാ­ജാ­രി­യേ­ട്ടാ! നി­ങ്ങ­ളു­ടെ വർ­ത്ത­മാ­നം പ­ല­പ്പോ­ഴും പ­റ­യാ­റു­ണ്ടു്. നി­ങ്ങൾ­ക്കു നല്ല സുഖം ത­ന്നെ­യാ­യി­രു­ന്നോ? എ­വി­ടെ­യാ­യി­രു­ന്നു ഇ­ത്ര­നാ­ളും?”

“അ­ടു­പ്പ­ത്തെ­ന്തി­ട്ടി­രി­ക്കു­ന്നു? മാറു, ച­ട്ടു­കം ഇ­ങ്ങോ­ട്ടു തരു. ഇ­നി­യും മീ­നാ­യി­ട്ടി­ല്ലെ­ന്നു തോ­ന്നു­ന്നു, ചെ­ല്ലു. ചെ­ന്നു മീൻ അ­ടു­പ്പ­ത്തു­വെ­ക്കു. എണ്ണ പ­ഴ­യ­പോ­ലെ­ത­ന്നെ­യ­ല്ലേ­യു­ള്ളു, അതോ കൂ­ട്ടി­യി­ട്ടു­ണ്ടോ?”

ബി­ഭൂ­തി ഭൂഷൺ ബ­ന്ദ്യോ­പാ­ദ്ധ്യാ­യ
images/Bibhutibhushan_Bandopadhyay.jpg

പ്ര­ശ­സ്ത­നാ­യ ഒരു ബം­ഗാ­ളി എ­ഴു­ത്തു­കാ­ര­നും നോ­വ­ലി­സ്റ്റു­മാ­ണു് ബി­ഭൂ­തി­ഭൂ­ഷൺ ബ­ന്ദോ­പാ­ധ്യാ­യ് (12 സെ­പ്റ്റം­ബർ 1894–1 നവംബർ 1950). ഇ­ദ്ദേ­ഹ­ത്തി­ന്റെ ഏ­റ്റ­വും പ്ര­ശ­സ്ത­മാ­യ രചന “പഥേർ പാ­ഞ്ചാ­ലി” ആണു്. ഇ­തി­ന്റെ ര­ണ്ടാം ഭാ­ഗ­മാ­യ “അ­പ­രാ­ജി­തോ” അ­ട­ക്കം ഒ­ട്ടേ­റെ നോ­വ­ലു­ക­ളും, ചെ­റു­ക­ഥ­ക­ളും യാ­ത്രാ­വി­വ­ര­ണ­ങ്ങ­ളും അ­ദ്ദേ­ഹം എ­ഴു­തി­യി­ട്ടു­ണ്ടു്.

ജീ­വി­ത­രേ­ഖ

മ­ഹാ­ന­ന്ദ ബ­ന്ദോ­പാ­ധ്യ­യു­ടെ­യും പത്നി മൃ­ണാ­ളി­നി ദേ­വി­യു­ടെ­യും അഞ്ചു മ­ക്ക­ളിൽ മൂ­ത്ത­യാ­ളാ­യി­രു­ന്നു, ബി­ഭൂ­തി ഭൂഷൺ. ഇ­ന്നു് പ­ശ്ചി­മ­ബം­ഗാ­ളിൽ ഉൾ­പ്പെ­ടു­ന്ന ഉത്തര 24 പർ­ഗാ­ന­യി­ലെ ഗോ­പാൽ­ന­ഗർ എന്ന സ്ഥ­ല­ത്താ­ണു് അ­ദ്ദേ­ഹം കു­ട്ടി­ക്കാ­ലം ചെ­ല­വി­ട്ട­തു്. പി­താ­വു് സം­സ്കൃ­ത­പ­ണ്ഡി­ത­നും ക­ഥാ­കാ­ല­ക്ഷേ­പ­ക്കാ­ര­നു­മാ­യി­രു­ന്നു. സ്കൂൾ വി­ദ്യാ­ഭ്യാ­സം ഉ­ത്ത­ര­പർ­ഗാ­ന­യി­ലെ ബോ­ന്ഗാ­വ് സ്കൂ­ളി­ലെ പ­ഠ­ന­ത്തി­നു­ശേ­ഷം ബി­ഭൂ­തി­ഭൂ­ഷൺ കൊൽ­ക്ക­ത്ത­യി­ലെ സു­രേ­ന്ദ്ര­നാ­ഥ് കോ­ളേ­ജിൽ നി­ന്നു് ബി. എ. ബി­രു­ദ­മെ­ടു­ത്തു. തു­ടർ­ന്നു പ­ഠി­ക്കാ­നു­ള്ള സാ­മ്പ­ത്തി­ക­ശേ­ഷി ഇ­ല്ലാ­ത്ത­തി­നാൽ, ഹു­ഗ്ളി­യിൽ അ­ദ്ധ്യാ­പ­ക­വൃ­ത്തി­യി­ലേർ­പ്പെ­ട്ടു. പി­ന്നീ­ടു് പലവിധ ജോ­ലി­ക­ളും നോ­ക്കി­യെ­ങ്കി­ലും ഒ­ടു­വിൽ ഗോ­പാൽ­ന­ഗ­റി­ലെ പ്രാ­ഥ­മി­ക­വി­ദ്യാ­ല­യ­ത്തിൽ മരണം വരെ അ­ദ്ധ്യാ­പ­ക­നാ­യി­രു­ന്നു. 1920-​ലാണു് ബി­ഭൂ­തി­ഭൂ­ഷൺ ഗൗ­രി­യെ വി­വാ­ഹം ചെ­യ്ത­തു്. പക്ഷേ, ഒരു വർ­ഷ­ത്തി­ന­കം പ്ര­സ­വ­ത്തോ­ടെ ഗൗരി മ­ര­ണ­മ­ട­ഞ്ഞു. ബി­ഭൂ­തി­ഭൂ­ഷൺ ബ­ന്ദോ­പാ­ധ്യാ­യ­യു­ടെ കൃ­തി­ക­ളി­ലെ സ്ഥാ­യി­യാ­യ വി­ഷാ­ദ­ഭാ­വ­ത്തി­നു് ഇ­താ­ണു് കാ­ര­ണ­മെ­ന്നു് പ­റ­യ­പ്പെ­ടു­ന്നു. ബി­ഭൂ­തി­ഭൂ­ഷൺ ഒരു യാ­ത്രാ­കു­തു­കി­യാ­യി­രു­ന്നു. പക്ഷേ, യാ­ത്ര­കൾ ബംഗാൾ, ബീഹാർ, ആ­സ്സാം എന്നീ പ്ര­വി­ശ്യ­ക­ളിൽ ഒ­തു­ങ്ങി­നി­ന്നു. 1940-ൽ റൊമാ ച­ട്ടോ­പാ­ദ്ധ്യ­യെ വി­വാ­ഹം ക­ഴി­ച്ചു. പു­ത്രൻ താ­രാ­ദാ­സി­ന്റെ ജനനം 1947-​ലായിരുന്നു. 1950, നവംബർ ഒ­ന്നി­നു് ഹൃ­ദ­യാ­ഘാ­തം മൂലം അ­മ്പ­ത്തി­യാ­റാ­മ­ത്തെ വ­യ­സ്സിൽ ബി­ഭൂ­തി­ഭൂ­ഷൺ മ­ര­ണ­മ­ട­ഞ്ഞു.

കൃ­തി­കൾ

1921-​ലാണു് ആ­ദ്യ­ക­ഥ­യാ­യ “ഉ­പേ­ക്ഷി­ക” അ­ക്കാ­ല­ത്തെ ഒരു മി­ക­ച്ച ബം­ഗാ­ളി­മാ­സി­ക­യാ­യ പ്ര­വാ­സി­യിൽ പ്ര­സി­ദ്ധീ­ക­രി­ച്ച­തു്. എ­ന്നാൽ അ­ദ്ദേ­ഹ­ത്തി­ന്റെ രചനകൾ കാ­ര്യ­മാ­യി ശ്ര­ദ്ധി­ക്ക­പ്പെ­ട്ടു തു­ട­ങ്ങി­യ­തു് “പഥേർ പാ­ഞ്ചാ­ലി”യുടെ പ്ര­സി­ദ്ധീ­ക­ര­ണ­ത്തോ­ടെ ആണു്. ഇതോടെ ബം­ഗാ­ളി സാ­ഹി­ത്യ­ത്തിൽ ബി­ഭൂ­തി­ഭൂ­ഷൺ സ്ഥി­ര­പ്ര­തി­ഷ്ഠ നേ­ടി­യെ­ടു­ത്തു. 1950-ൽ പ്ര­സി­ദ്ധീ­ക­രി­ച്ച “ഇ­ച്ഛാ­മ­തി” എന്ന നോ­വ­ലി­നു് ര­ബീ­ന്ദ്ര പു­ര­സ്കാ­രം ല­ഭി­ക്കു­ക­യു­ണ്ടാ­യി. ക­ഥ­ക­ളിൽ ഏ­റെ­യും ഗ്രാ­മാ­ന്ത­രീ­ക്ഷ­ത്തെ പ­ശ്ചാ­ത്ത­ല­മാ­ക്കി­യു­ള്ള­വ­യാ­ണു്. രചനകൾ ഇ­ത­ര­ഭാ­ഷ­ക­ളി­ലേ­ക്കു് പ­രി­ഭാ­ഷ ചെ­യ്യ­പ്പെ­ട്ടി­ട്ടു­ണ്ടു്. പല ക­ഥ­ക­ളും ച­ല­ച്ചി­ത്ര­ങ്ങ­ളാ­യി രൂ­പാ­ന്ത­ര­പ്പെ­ട്ടി­ട്ടു­ണ്ടു്.

നോ­വ­ലു­കൾ
  • പഥേർ പാ­ഞ്ചാ­ലി (1929)
  • അ­പ­രാ­ജി­തോ (1932)
  • ദൃ­ഷ്ടി പ്ര­ദീ­പ് (1935)
  • ആ­ര­ണ്യ­ക് (1939)
  • ആദർശ് ഹി­ന്ദു ഹോ­ട്ടൽ (1940)
  • ബി­പി­നേർ സംസാർ (1941)
  • ദുയി ബാഡി (1941)
  • അ­നു­ബർ­ത്തൻ (1942)
  • ദേ­ബ്ജാൻ (1944)
  • കേദാർ രാജാ (1945)
  • ഇ­ച്ഛാ­മ­തി (1950) (ര­ബീ­ന്ദ്ര പു­ര­സ്കാർ 1951)
  • അശനി സ­ങ്കേ­ത്
  • ദ­മ്പ­തി (1952)
ക­ഥാ­സം­ഗ്ര­ഹ­ങ്ങൾ
  • മേ­ഘ­മ­ല്ലാർ (1932)
  • മോ­രീ­ഫൂൽ (1932)
  • യാ­ത്രാ­ബാ­ദൽ (1934)
  • ജന്മ ഓ മൃ­ത്യു (1935)
  • കി­ന്നൊർ ദൽ (1938)
  • ബേ­നി­ഗീർ ഫൂൽ­ബാ­രി (1941)
  • ന­വാ­ഗ­ത് (1944)
  • താൽ­ന­വ­മി (1944)
  • ഉ­പൽ­ഖ­ണ്ഡ് (1945)
  • വിധു മാ­സ്റ്റർ (1945)
  • ക്ഷ­ണ­ഭം­ഗുർ (1945)
  • അ­സാ­ധാ­രൺ (1946)
  • മു­ഖോ­ഷ് ഒ മു­ഖ­ശ്രീ (1947)
  • ആ­ചാ­ര്യ കൃ­പാ­ലി­നി കോളനി (1948)
  • ജ്യോ­തി­രിം­ഗൻ (1949))
  • കുശൽ പഹാഡി (1950)
  • രൂപ് ഹലൂദ് (1951)
  • അ­നു­സ­ന്ധാൻ (മ­ര­ണാ­ന­ന്ത­രം)
  • ഛാ­യാ­ഛൊ­ബി (മ­ര­ണാ­ന­ന്ത­രം)
  • സു­ലോ­ച­ന (മ­ര­ണാ­ന­ന്ത­രം)
ബാ­ല­സാ­ഹി­ത്യം
  • ചാ­ന്ദേർ പഹാഡ് (1938)
  • ഐവാനോ (പ­രി­ഭാ­ഷ 1938)
  • മരണേർ ഡങ്കാ ബാജേ (1940)
  • മി­സ്മി­ദേർ കവച് (1942)
  • ഹീ­രാ­മാ­ണി­ക് ജ്വലേ (1946)
  • സു­ന്ദർ­ബ­നേ സാത് ബത്സർ (1952, മ­ര­ണാ­ന­ന്ത­രം)
യാ­ത്രാ­വി­വ­ര­ണ­ങ്ങൾ, ഡ­യ­റി­ക്കു­റി­പ്പു­കൾ
  • അ­ഭി­യാ­ന്ത്രി­ക് (1940)
  • സ്മൃ­തീർ രേഖാ (1941)
  • തൃ­ണാ­ങ്കുർ 1943)
  • ഊർ­മി­മു­ഖർ (1944)
  • ബനേ പഹാഡേ (1945)
  • ഉ­ത്കർ­ണു് (1946)
  • ഹേ അരണ്യ കൊഥാ കൌ (1948)
ച­ല­ചി­ത്രാ­വി­ഷ്കാ­ര­ങ്ങൾ

ബി­ഭൂ­തി­ഭൂ­ഷൺ ബ­ന്ദോ­പാ­ധ്യാ­യ­യു­ടെ പല കൃ­തി­ക­ളും വെ­ള്ളി­ത്തി­ര­യി­ലേ­ക്കു് പ­കർ­ത്ത­പ്പെ­ട്ടി­ട്ടു­ണ്ടു്.

  • പഥേർ പാ­ഞ്ചാ­ലി (1955, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­വി­ധാ­നം: സ­ത്യ­ജി­ത് റേ)
  • അ­പ­രാ­ജി­തോ (1956, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­വി­ധാ­നം: സ­ത്യ­ജി­ത് റേ)
  • അപുർ സൻസാർ (1959, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­വി­ധാ­നം: സ­ത്യ­ജി­ത് റേ)
  • ബക്സാ ബദൽ (1970, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­ഗീ­തം സ­ത്യ­ജി­ത് റേ, സം­വി­ധാ­നം: നി­ത്യാ­ന­ന്ദ് ദത്ത)
  • നി­ഷി­പ­ദ്മ (1970, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­വി­ധാ­നം: അ­ര­ബി­ന്ദ് മു­ഖർ­ജി), (1972, ഹി­ന്ദി­യിൽ അ­മർ­പ്രേം)
  • നി­മ­ന്ത്രൺ (1971, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­വി­ധാ­നം: തരുൺ മ­ജും­ദാർ)
  • അശനി സ­ങ്കേ­ത് (1973, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­വി­ധാ­നം: സ­ത്യ­ജി­ത് റേ)
  • ഫൂ­ലേ­ശ്വ­രി (1974, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­വി­ധാ­നം: തരുൺ മ­ജും­ദാർ)
  • ആലോ (2003, തി­ര­ക്ക­ഥ, സം­വി­ധാ­നം: തരുൺ മ­ജും­ദാർ)
Colophon

Title: Adarsh Hinduhotel (ml: ആദർശ് ഹി­ന്ദു­ഹോ­ട്ടൽ).

Author(s): Bibhoothi Bhushan Bandhopadhyay (Translation: Ravivarma).

First publication details: Not available;;

Deafult language: ml, Malayalam.

Keywords: Novel, Bibhoothi Bhushan Bandhopadhyay (Translation: Ravivarma), Adarsh Hinduhotel, ബി­ഭൂ­തി ഭൂഷൺ ബ­ന്ദ്യോ­പാ­ദ്ധ്യാ­യ (വി­വർ­ത്ത­നം: ര­വി­വർ­മ്മ), ആദർശ് ഹി­ന്ദു­ഹോ­ട്ടൽ, Open Access Publishing, Malayalam, Sayahna Foundation, Free Software, XML.

Digital Publisher: Sayahna Foundation; JWRA 34, Jagthy; Trivandrum 695014; India.

Date: March 28, 2023.

Credits: The text of the original item is copyrighted to the author. The text encoding and editorial notes were created and​/or prepared by the Sayahna Foundation and are licensed under a Creative Commons Attribution By NonCommercial ShareAlike 4​.0 International License (CC BY-​NC-SA 4​.0). Commercial use of the content is prohibited. Any reuse of the material should credit the Sayahna Foundation and must be shared under the same terms.

Cover: The flower girl, a painting by Jenny Nyström (1854–1946). The image is taken from Wikimedia Commons and is gratefully acknowledged.

Production history: Data entry: the author; Typesetter: JN Jamuna; Editor: PK Ashok; Encoding: JN Jamuna.

Production notes: The entire document processing has been done in a computer running GNU/Linux operating system and TeX and friends. The PDF has been generated using XeLaTeX from TeXLive distribution 2021 using Ithal (ഇതൾ), an online framework for text formatting. The TEI (P5) encoded XML has been generated from the same LaTeX sources using LuaLaTeX. HTML version has been generated from XML using XSLT stylesheet (sfn-​tei-html.xsl) developed by CV Radhakrkishnan.

Fonts: The basefont used in PDF and HTML versions is RIT Rachana authored by KH Hussain, et al., and maintained by the Rachana Institute of Typography. The font used for Latin script is Linux Libertine developed by Phillip Poll.

Web site: Maintained by KV Rajeesh.

Download document sources in TEI encoded XML format.

Download Phone PDF.