മല​യാ​റ്റൂർ രാ​മ​കൃ​ഷ്ണൻ മരി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ തലേ​ദി​വ​സം (അതോ അതി​നു് മുൻപോ) എന്നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു. “നമ്മൾ രണ്ടു​പേ​രും കുറെ വർഷം മുൻ​പു് ലുസിയ ഹോ​ട്ട​ലിൽ വച്ചു് 555 സി​ഗ്റ​റ്റി​ന്റെ കൂടു് അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടു​മെ​റി​ഞ്ഞു് കളി​ച്ച​തു് ഓർ​മ്മി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ?” “ഓർ​മ്മി​ക്കു​ന്നു” എന്നു് എന്റെ മറു​പ​ടി “എന്തു​തോ​ന്നി?” എന്നു് മല​യാ​റ്റൂ​രി​ന്റെ വീ​ണ്ടു​മു​ള്ള ചോ​ദ്യം. ഞാൻ പറഞ്ഞ മറു​പ​ടി എന്താ​ണെ​ന്നു് എഴു​തു​ന്ന​തി​നു് മുൻ​പു് സ്വ​ല്പം വി​ശ​ദീ​ക​ര​ണം.

മല​യാ​ള​നാ​ടു് പത്രാ​ധി​പർ എസ്. കെ. നായർ, അഭി​നേ​താ​വു് എം. ജി. സോമൻ, മല​യാ​റ്റൂർ രാ​മ​കൃ​ഷ്ണൻ ഇവർ ലുസിയ ഹോ​ട്ട​ലി​ലെ ലഹ​രി​ക്കു് വി​ധേ​യ​രാ​യി ഇരി​ക്കു​മ്പോൾ ‘കൃ​ഷ്ണൻ​നാ​യ​രെ വരു​ത്തൂ’ എന്നു് മല​യാ​റ്റൂ​രി​ന്റെ നിർ​ദ്ദേ​ശം. അദ്ദേ​ഹം എഴു​തിയ നോ​വ​ലി​ന്റെ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി അവരെ വാ​യി​ച്ചു് കേൾ​പ്പി​ക്കു​മ്പോ​ഴാ​ണു് ആ നിർ​ദ്ദേ​ശ​മു​ണ്ടാ​യ​തു്. എസ്. കെ. നാ​യ​രു​ടെ കൊ​ട്ടാ​രം പോ​ലെ​യു​ള്ള കാർ എന്റെ വീ​ട്ടു​ന​ട​യി​ലെ​ത്തി. ഞാൻ ലുസിയ ഹോ​ട്ട​ലി​ലെ ഹോളിൽ. എന്നെ​ക്ക​ണ്ട​യു​ട​നെ മല​യാ​റ്റൂർ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി എടു​ത്തു വായന തു​ട​ങ്ങി. ഷൂ​ട്ടി​ങ്ങി​നു് പോകാൻ മു​ഖ​ത്തു് ചായം തേ​ച്ചു് സോമൻ ഇരി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. മല​യാ​റ്റൂ​രി​ന്റെ പാ​രാ​യ​ണം അസ​ഹ​നീ​യ​മെ​ന്നു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ (സോ​മ​ന്റെ) മു​ഖ​ഭാ​വം തെ​ളി​യി​ച്ചു. ദീർ​ഘ​മായ ഒര​ധ്യാ​യം വാ​യി​ച്ച​തി​നു് ശേഷം മല​യാ​റ്റൂർ എന്നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു: ‘എങ്ങ​നെ​യി​രി​ക്കു​ന്നു?’ എന്റെ ഉത്ത​രം: ‘വളരെ നന്നാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു’ ഇതു് കേ​ട്ട​യു​ട​നെ സോമൻ ക്ഷോ​ഭി​ച്ചു് എന്നോ​ടു് പറ​ഞ്ഞു: ‘ഇങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നും പറ​യ​ല്ലേ സാർ. പറ​ഞ്ഞാൽ ഇവൻ ഇവിടെ നി​ന്നു പോ​കാ​തെ നോവൽ മു​ഴു​വൻ വാ​യി​ച്ചു് കേൾ​പ്പി​ക്കും. എന്റെ കാറ് വന്നെ​ങ്കിൽ എനി​ക്കു് പോ​കാ​മാ​യി​രു​ന്നു’. മല​യാ​റ്റൂർ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി താഴെ വച്ചു. എഴു​ന്നേ​റ്റു. ഒഴി​ഞ്ഞ 555 സി​ഗ്റ​റ്റ് കൂ​ടെ​ടു​ത്തു. എന്നോ​ടു് ഹോ​ളി​ന്റെ ഒരു ഭി​ത്തി​ക്ക​രി​കിൽ നി​ല്ക്കാൻ ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടു. അവിടെ നി​ന്നു കുറെ ദൂ​ര​മു​ള്ള മറ്റൊ​രു ഭി​ത്തി​യു​ടെ അടു​ത്തേ​ക്കു് മല​യാ​റ്റൂർ പോയി. കൂടു് എന്റെ നേർ​ക്കു് എറി​ഞ്ഞു. ഞാ​ന​തു് പി​ടി​ച്ചു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ നേർ​ക്കു് എറി​യ​ണം. അതു് ചെ​യ്തു. ഇങ്ങ​നെ അര​മ​ണി​ക്കൂർ നേരം കൂ​ടു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള കളി. ലഹ​രി​ക്കു് വി​ധേ​യ​നാ​കാ​ത്ത ഞാൻ നീ​ര​സ​ത്തോ​ടെ ‘കളി​മ​തി’ എന്നു് ഉച്ച​ത്തിൽ പറ​ഞ്ഞു. അപ്പോ​ഴാ​ണു് മല​യാ​റ്റൂർ ചോ​ദി​ച്ച​തു് ‘ഈ കളി​യിൽ നി​ന്നു എന്തു് മന​സ്സി​ലാ​ക്കി’യെ​ന്നു്. ഞാൻ: ജീ​വി​തം ഇതു് പോ​ലെ​യൊ​രു കളി​യാ​ണു്. വി​ധി​യാ​ണു് സി​ഗ്റ​റ്റ് കൂ​ടെ​ന്ന പോലെ നമ്മ​ളെ ഒരു സ്ഥ​ല​ത്തു് നി​ന്നു് വേ​റൊ​രു സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കും അവിടെ നി​ന്നു് ആദ്യ​ത്തെ സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കും തെ​റി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു്. ജീ​വി​തം ഒരോ​ണ​പ്പ​ന്താ​ണെ​ന്നും അതു് തു​ച്ഛ​മാ​ണെ​ന്നും മണ്ണിൽ അതു് ഉരു​ളു​ന്നു​വെ​ന്നും കവി പറ​ഞ്ഞ​തും ഞാൻ ഓർ​മ്മി​ച്ചു. പക്ഷേ മല​യാ​റ്റൂ​രി​നോ​ടു് കവി​വാ​ക്യം പറ​ഞ്ഞി​ല്ല.

രണ്ടു ജീ​വി​ത​ങ്ങൾ വി​ധി​യു​ടെ പ്ര​വാ​ഹ​ത്തിൽ തു​രു​മ്പു​കൾ പോലെ ഒഴു​കു​ന്ന​തു് (ചങ്ങ​മ്പുഴ) ഓണ​പ്പ​ന്തു​പോ​ലെ ഉരു​ളു​ന്ന​ത്, കൂ​ടു​പോ​ലെ അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും പോ​കു​ന്ന​തു് വര​ച്ചു കാ​ണി​ക്കു​ന്നു ശ്രീ​ജു എം. ജി. ‘മദ്ധ്യാ​ഹ്നം’ എന്ന ചെ​റു​ക​ഥ​യിൽ. (മല​യാ​ളം വാരിക) വൃ​ദ്ധൻ, വൃദ്ധ, അവ​രു​ടെ മകൾ വി​ജാ​തീയ വി​വാ​ഹം കഴി​ഞ്ഞു് അവരെ ഉപേ​ക്ഷി​ച്ചു പോ​യി​രി​ക്കു​ന്നു എല്ലാ​ക്കാ​ല​ത്തേ​ക്കു​മാ​യി. മകൻ അന്യ​ദേ​ശ​ത്തു്. വി​ധി​യോ​ടൊ​രു​മി​ച്ചു് അവർ കൂ​രി​രു​ട്ടി​ലേ​ക്കു് നീ​ങ്ങു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ഈ മന്ദ​ഗ​തി​യി​ലു​ള്ള യാ​ത്ര​യെ യോ​ജി​ച്ച ബിം​ബ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ, രൂ​പ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ ശ്രീ​ജു വര​ച്ചു കാ​ണി​ക്കു​ന്നു. ചി​ര​പ​രി​ചി​ത​മാ​ണു് വി​ഷ​യ​മെ​ങ്കി​ലും കഥ​യെ​ഴു​തിയ ആൾ വൈ​ദ​ഗ്ദ്ധ്യം കൊ​ണ്ടു് ആ ദോ​ഷ​ത്തെ ഒഴി​വാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു.

1. പ്ര​ചാ​ര​ണ​ത്തി​നു് സാ​ഹി​ത്യ​ത്തെ ഉപ​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​യാൾ വേ​റൊ​രാ​ളെ മു​ന്നിൽ കണ്ടു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് അങ്ങ​നെ ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്. ജീ​വി​താ​നു​ഭ​വ​ങ്ങൾ സൗ​ന്ദ​ര്യ​ത്തോ​ടു് ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട പ്ര​തി​ക​ര​ണ​മു​ള​വാ​ക്കും. ആ പ്ര​തി​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളെ രൂ​പ​ശി​ല്പ​ത്തോ​ടെ പ്ര​കാ​ശി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​വൻ ആ വേ​റൊ​രാ​ളെ കാ​ണു​ന്നി​ല്ല. അപ്പോ​ഴാ​ണു് സാ​ഹി​ത്യം സാ​ഹി​ത്യ​മാ​കു​ന്ന​തു്.

2. നമ്മൾ മറ്റു​ള്ള​വ​രോ​ടു് സം​സാ​രി​ക്കു​മ്പോൾ മന​സ്സിൽ സ്വ​ഭാ​വി​ക​മാ​യും വരു​ന്ന​തേ പറ​യാ​വൂ. ശ്രോ​താ​വി​നു് അത്ഭു​തം ജനി​പ്പി​ക്കു​ന്ന മട്ടിൽ നൂ​ത​നാ​ശ​യ​ങ്ങൾ ആവി​ഷ്ക​രി​ച്ചാൽ നമ്മു​ടെ വ്യ​ക്തി​ത്വം അതിൽ വരു​കി​ല്ല. അപ്പോൾ സം​ഭാ​ഷ​ണം കൃ​ത്രി​മ​മാ​കും. ‘ബോറൻ’ എന്നു പറ​ഞ്ഞു് ശ്രോ​താ​വു് എഴു​ന്നേ​റ്റു് പോ​കു​ക​യും ചെ​യ്യും.

3. ഷെ​യ്ക്സ്പി​യ​റി​ന്റെ ഹാം​ലി​റ്റ് നാ​ട​ക​ത്തിൽ ഒര​ന്തർ നാ​ട​ക​മു​ണ്ടു്. അതു് കണ്ടു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു നാ​ട​ക​ത്തി​ലെ ചില കഥാ​പാ​ത്ര​ങ്ങൾ. അവരെ പ്രേ​ക്ഷ​കർ കാ​ണു​ന്നു. നമ്മ​ളെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം പ്രേ​ക്ഷ​കർ​ക്കു് സത്യാ​ത്മ​ക​ത​യു​ണ്ടു്. പക്ഷേ അങ്ങ​നെ തീർ​പ്പു് കല്പി​ക്കാ​മോ എന്നാ​ണു് ലാ​റ്റി​ന​മേ​രി​ക്കൻ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​രൻ ബോർ​ഹേ​സി​ന്റെ ചോ​ദ്യം. നാടകം കാ​ണു​ന്ന പ്രേ​ക്ഷ​ക​രും മറ്റു ചിലർ കാ​ണു​ന്ന നാ​ട​ക​ത്തി​ലെ കഥാ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ളാ​യി​ക്കൂ​ടേ എന്നു് അദ്ദേ​ഹം സം​ശ​യി​ക്കു​ന്നു. എല്ലാം അത്ഭു​ത​ജ​ന​കം തന്നെ. സി. ജി. യു​ങ്ങി​ന്റെ ‘Memories, Dreams, Reflections’ എന്ന ഗ്ര​ന്ഥം വാ​യി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണു്. (ഓർ​മ്മ​ക്കു​റി​പ്പു​കൾ) യു​ങ്ങി​ന്റെ വീ​ട്ടി​ലെ ഉദ്യാ​ന​ത്തിൽ ഒരു മതി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ആ മതി​ലി​നു് മുൻ​പിൽ ഒരു കല്ലും. ചി​ല​പ്പോൾ യുങ് ആക​ല്ലിൽ കയ​റി​യി​രു​ന്നു വി​ചാ​രി​ക്കും: ‘ഞാൻ കല്ലി​ന്റെ മു​ക​ളിൽ ഇരി​ക്കു​ന്നു. കല്ലു് താ​ഴെ​യും’. പക്ഷേ കല്ലി​നും ഇങ്ങ​നെ വി​ചാ​രി​ക്കാം. ‘ഞാൻ ഈ ചെ​രി​വിൽ കി​ട​ക്കു​ന്നു. അയാൾ എന്റെ മു​ക​ളി​ലാ​യി ഇരി​ക്കു​ന്നു’. അപ്പോൾ ഒരു ചോ​ദ്യ​മു​ണ്ടാ​യി. ‘ഞാ​നാ​ണോ കല്ലിൽ ഇരി​ക്കു​ന്ന​തു് അതോ “അവൻ” (കല്ലു്) ഇരി​ക്കു​ന്ന​തു് കല്ലായ എന്നി​ലാ​ണോ?’ (pp. 35, Collins, Fontana) കല്ലി​നു് താ​നു​മാ​യി എന്തോ രഹ​സ്യ​ബ​ന്ധ​മു​ണ്ടെ​ന്നു് യു​ങ്ങി​നു് തോ​ന്നി​യി​രു​ന്നു. സാ​ധാ​ര​ണ​ത്വ​ത്തിൽ അസാ​ധാ​ര​ണ​ത്വം കാണാൻ ധി​ഷ​ണാ​ശാ​ലി​കൾ​ക്കു് പ്ര​വ​ണ​ത​യു​ണ്ടെ​ന്നു് ബോർ​ഹെ​സി​ന്റെ​യും യു​ങ്ങി​ന്റെ​യും വി​ചാ​ര​ങ്ങൾ തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്നു.

Asian Laughter എന്ന പു​സ്ത​കം ഫിലിം ഡയ​റ​ക്ടർ അര​വി​ന്ദൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അച്ഛൻ എം. എൻ. ഗോ​വി​ന്ദൻ നാ​യർ​ക്കു് നല്കി​യെ​ന്നും രസ​ക​ര​മായ പു​സ്ത​ക​മാ​ണു് അതെ​ന്നും അദ്ദേ​ഹം (എം. എൻ) എന്നോ​ടു് പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. എം. എൻ. അതെ​ന്നെ അറി​യി​ക്കു​ന്ന​തി​നു് മുൻ​പു് തന്നെ ഞാൻ ആ പു​സ്ത​കം വാ​യി​ച്ചി​രു​ന്നു. രസ​ക​ര​ങ്ങ​ളായ ഏറെ നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​കൾ അതി​ലു​ണ്ടു്. പു​സ്ത​കം ഇപ്പോൾ കൈ​യി​ലി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു് ഓർ​മ്മ​യിൽ നി​ന്നു് രണ്ടെ​ണ്ണം കു​റി​ക്കാം.

ഭർ​ത്താ​വു് ഉറ​ക്ക​ത്തിൽ കര​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ഭാര്യ അയാളെ വി​ളി​ച്ചു​ണർ​ത്തി കാ​ര​ണ​മ​ന്വേ​ഷി​ച്ച​പ്പോൾ അയാൾ പറ​ഞ്ഞു: “ഒരു സു​ന്ദ​രി യുവതി എന്നെ കൈ​ക്കു് പി​ടി​ച്ചു വലി​ച്ചു് അവ​ളു​ടെ മനോ​ഹ​ര​മായ കി​ട​ക്ക​യി​ലേ​ക്കു് കൊ​ണ്ടു​ചെ​ല്ലാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു. ഞാ​ന​തു് തട​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടു് നി​ല​വി​ളി​ച്ചു”. അതു​കേ​ട്ടു് ഭാര്യ പറ​ഞ്ഞു: “ഞാൻ വി​ളി​ച്ചു​ണർ​ത്തി​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ നി​ങ്ങൾ മി​ക്ക​വാ​റും…” വേ​റൊ​ന്നു്: ഒരു കു​രു​ടൻ നട​ന്നു പോ​കു​ന്ന വഴി​യിൽ ഒരു പട്ടി​യെ ചവി​ട്ടി. അതു് അയാളെ പേ​ടി​പ്പി​ക്കു​മാ​റ് കു​ര​ച്ചു. കു​റ​ച്ചു​കൂ​ടി നട​ന്നി​ട്ടു് അന്ധൻ വീ​ണ്ടും പട്ടി​യെ ചവി​ട്ടി. പേ​ടി​ച്ചു് അയാൾ പറ​ഞ്ഞു: ‘ഹോ എന്തൊ​രു് അസാ​ധാ​ര​ണ​മായ മട്ടിൽ നീ​ള​മു​ള്ള പട്ടി’.

നേ​ര​മ്പോ​ക്കി​നു് വേ​ണ്ടി​മാ​ത്ര​മു​ള്ള നേ​ര​മ്പോ​ക്കാ​ണി​തു്. ഇനി ഞാൻ എഴു​തു​ന്ന നേ​ര​മ്പോ​ക്കി​നു് ലക്ഷ്യ​മു​ണ്ടു്. ഒരു ഒട്ട​ക​പ്പ​ക്ഷി​യും പി​ട​ക്കോ​ഴി​യും അടു​ത്ത​ടു​ത്തു​ള്ള കൂ​ടു​ക​ളിൽ പാർ​ത്തി​രു​ന്നു. പി​ട​ക്കോ​ഴി കൂ​ടെ​ക്കൂ​ടെ ശബ്ദ​മു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ ദേ​ഷ്യ​പ്പെ​ട്ടു് ഒട്ട​ക​പ്പ​ക്ഷി ചോ​ദി​ച്ചു: ‘നീ എന്തി​നാ​ണു് അസ​ഹ​നീ​യ​മായ രീ​തി​യിൽ ഒച്ച​വ​യ്ക്കു​ന്ന​തു്?’ പി​ട​ക്കോ​ഴി മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു: ‘ഞാ​നി​പ്പോൾ മു​ട്ട​യി​ട്ട​തേ​യു​ള്ളു’. ഒട്ട​ക​പ​ക്ഷി ചി​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് പറ​ഞ്ഞു: ‘ഓ, അതല്ല. നീ പി​ട​ക്കോ​ഴി ആയ​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് ഇങ്ങ​നെ ബഹളം കൂ​ട്ടു​ന്ന​ത്’. സമ​ത്വ​വാ​ദ​വു​മാ​യി പ്ര​സം​ഗി​ക്കാൻ നട​ക്കു​ന്ന സ്ത്രീ​ക​ളെ കളി​യാ​ക്കു​ക​യാ​ണു് ഇതെ​ഴു​തിയ ആൾ. ഇതു​പോ​ലെ ലക്ഷ്യ​വേ​ധി​യായ നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​കൾ പ്ര​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന​തിൽ പ്ര​ഗ​ല്ഭ​നാ​ണു് ശ്രീ. കെ. എൽ. മോ​ഹ​ന​വർ​മ്മ.

അച്ഛ​ന​മ്മ​മാ​രും സന്താ​ന​ങ്ങ​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള ബന്ധ​ത്തി​ന്റെ ലയം ഇന്നാ​കെ മാ​റി​പ്പോ​യ​ല്ലോ. അതേ​സ​മ​യം മാ​താ​പി​താ​ക്ക​ളു​ടെ ബു​ദ്ധി​ശൂ​ന്യ​ത​യും വർ​ദ്ധി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ ‘സമൂ​ഹ​സ​ത്യ’ത്തെ ഹൃ​ദ്യ​മാ​യി ചി​ത്രീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന കഥ​യാ​ണു് മോ​ഹ​ന​വർ​മ്മ​യു​ടെ ‘ഒരു ബൗ​ദ്ധിക പ്ര​ശ്നം’ എന്ന​തു്. ‘പി​ള്ളേർ’ തന്ത​യും തള്ള​യും പറ​യു​ന്ന​തു് കേൾ​ക്കി​ല്ല. അവർ പ്രാ​യ​മാ​യ​വ​രെ​പ്പോ​ലെ പെ​രു​മാ​റു​ന്നു. ഫലമോ? മാ​താ​പി​താ​ക്ക​ന്മാർ വി​ഡ്ഢി​ക​ളാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു. ഹാ​സ്യ​ക​ഥ​യെ അപ​ഗ്ര​ഥി​ക്ക​രു​തു്. റോ​സാ​പ്പൂ​വി​ന്റെ സൗ​ന്ദ​ര്യ​മെ​വി​ടെ​യി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന​റി​യാൻ അതി​ന്റെ ഇത​ളു​കൾ ഓരോ​ന്നാ​യി ഇള​ക്കി​നോ​ക്കു​ന്ന പ്ര​ക്രിയ പോ​ലെ​യാ​ണു് അതെ​ന്നു് പലരും പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഏതു് ഹാ​സ്യ​ര​ച​ന​യ്ക്കും അത്യു​ക്തി കാണും. അത്യു​ക്തി​യി​ലേ​ക്കു് ചെ​ല്ലാ​തെ മോ​ഹ​ന​വർ​മ്മ ഹാ​സ്യ​കഥ രചി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.

ഇം​ഗ്ല​ണ്ടി​ലെ വി​ക്റ്റോ​റിയ രാ​ജ്ഞി വലിയ നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​കാ​രി​യാ​യി​രു​ന്നു. ഷെ​യ്ക്സ്പി​യ​റി​ന്റെ King Lear എന്ന നാടകം കണ്ടി​ട്ടു് തി​രി​ച്ചു് കൊ​ട്ടാ​ര​ത്തി​ലേ​ക്കു് പോ​രു​മ്പോൾ ആരോ അവ​രു​ടെ അഭി​പ്രാ​യം ചോ​ദി​ച്ചു നാ​ട​ക​ത്തെ​പ്പ​റ്റി. വി​ക്റ്റോ​റിയ പറ​ഞ്ഞു: I saw it at a disadvantage – the curtain was up.

സർ. സി. പി. രാ​മ​സ്വാ​മി അയ്യർ തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ റ്റൗൺ ഹോളിൽ സമ്മേ​ള​ന​ങ്ങൾ ഉദ്ഘാ​ട​നം ചെ​യ്യു​ന്ന​തും അധ്യ​ക്ഷ്യം വഹി​ച്ചു പ്ര​ഭാ​ഷ​ണ​ങ്ങൾ നിർ​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തും ഞാ​നെ​ത്ര തവ​ണ​യാ​ണു് കണ്ടി​ട്ടു​ള്ള​തു്. കേ​ട്ടി​ട്ടു​ള്ള​തു്. തി​രു​വി​താം​കൂർ നി​യ​മ​സ​ഭ​യു​ടെ അധ്യ​ക്ഷ​നാ​യി​രു​ന്നു് പ്ര​സം​ഗി​ക്കു​ന്ന​തും നേ​ര​മ്പോ​ക്കു​കൾ പറ​ഞ്ഞു് നി​യ​മ​സ​ഭാം​ഗ​ങ്ങ​ളെ പൊ​ട്ടി​ച്ചി​രി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തും ഞാൻ എത്ര തവ​ണ​യാ​ണു് ദർ​ശി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തു്. ശ്ര​വി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ള​തു്. അത്ര സ്വ​ത്വ​ശ​ക്തി​യും വ്യ​ക്തി​പ്ര​ഭാ​വ​വു​മു​ള്ള വ്യ​ക്തി​ക​ളെ ഞാൻ വേറെ കണ്ടി​ട്ടി​ല്ല. സ്വ​ന്തം സാ​ന്നി​ദ്ധ്യം അല്ലെ​ങ്കിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷത കൊ​ണ്ടാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം ആളു​ക​ളെ പ്ര​ക​മ്പ​നം കൊ​ള്ളി​ച്ച​തു്. പാ​ണ്ഡി​ത്യം, അധി​കാ​രം ഇവ കൊ​ണ്ടാ​ണു് സി. പി. തന്റെ സമ​ക്ഷത ദ്ര​ഷ്ടാ​ക്ക​ളെ അറി​യി​ച്ചി​രു​ന്ന​തു്. തല​പ്പാ​വ്, സി​ല്ക്കു് ജുബാ, പാ​ള​ത്താ​റ് ഇവ​യാ​യി​രു​ന്നു അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വേഷം. ആ വേ​ഷ​മ​ല്ല സി. പി. യുടെ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​ത്തി​ന്റെ ബോ​ധ​മു​ള​വാ​ക്കി​യ​തു്. അന്തർ​ജ്ജാ​ത​മായ ശക്തി​വി​ശേ​ഷം ആ മു​ഖ​ത്തു് സവി​ശേഷ ശോഭ ഉള​വാ​ക്കി​യി​രു​ന്നു. ഒപ്പം അധി​കാ​ര​വും.

സു​ന്ദ​രി​കൾ​ക്കു് സാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​മ​റി​യി​ക്കാൻ അധി​കാ​രം വേണ്ട. അധി​കാ​രം പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചാൽ അവരെ പു​രു​ഷ​ന്മാർ വെ​റു​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യും. മനോ​ഹ​ര​മാ​യി വസ്ത്ര​ധാ​ര​ണം ചെ​യ്തു സൗ​ന്ദ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ മയൂ​ഖ​ങ്ങൾ വീശി അവൾ സദ​സ്സിൽ വന്നാൽ മതി. പു​രു​ഷ​ന്മാർ അവ​ളു​ടെ ദർ​ശ​ന​ത്തിൽ തങ്ങ​ളെ​ത്ത​ന്നെ മറ​ക്കും. പ്ലാ​റ്റ്ഫോ​മി​ലി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ചൂടു് കൂ​ടി​യെ​ന്നും ഫാൻ സ്വി​ച്ചോൺ ചെ​യ്യ​ണ​മെ​ന്നും അവൾ​ക്കു് തോ​ന്നി​യെ​ന്നി​രി​ക്ക​ട്ടെ. അവൾ ഒരു​ത്ത​നോ​ടും ഫാ​നി​ന്റെ സ്വി​ച്ചു് ഓൺ ചെ​യ്യു എന്നു് അപേ​ക്ഷി​ക്കി​ല്ല. വിശാല വി​ലോ​ച​ന​ങ്ങൾ കൊ​ണ്ടു് ഫാ​നൊ​ന്നും നോ​ക്കി​യാൽ മതി. പു​രു​ഷൻ ഓടി​ച്ചെ​ന്നു് സ്വി​ച്ചി​ടും. പു​രു​ഷ​നു് ഫാൻ കറ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു തോ​ന്നി​യാൽ അയാൾ ആരോ​ടെ​ങ്കി​ലും അതി​നു് വേ​ണ്ടി അപേ​ക്ഷി​ക്കും. ഇതാ​ണു് സ്ത്രീ​യും പു​രു​ഷ​നും തമ്മി​ലു​ള്ള വ്യ​ത്യാ​സം. പു​രു​ഷ​നു് സമൂ​ഹ​ത്തി​ലെ പദ​വി​യും അധി​കാര പ്ര​യോ​ഗ​ത്തി​നു​ള്ള വൈ​ദ​ഗ്ദ്ധ്യ​വും അയാ​ളു​ടെ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​ത​യു​ടെ ബോ​ധ​മു​ള​വാ​ക്കും ദ്ര​ഷ്ടാ​ക്കൾ​ക്കു്. സ്ത്രീ​ക്കു് സൗ​ന്ദ​ര്യം മാ​ത്രം മതി. അധി​കാ​രം വേണ്ട, സമൂ​ഹ​ത്തി​ലെ പദവി വേണ്ട, ഉന്നത വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം വേണ്ട. വി​ക്തോർ യൂഗോ ‘പാ​വ​ങ്ങ​ളി’ൽ പറ​ഞ്ഞ​തു് പോലെ അവൾ സൗ​ന്ദ​ര്യം കൊ​ണ്ടു് കളി​ക്കു​ന്നു.

സൗ​ന്ദ​ര്യം മാ​ത്രം കൊ​ണ്ടു് പാ​വ​പ്പെ​ട്ട ഒരു റി​ക്ഷാ​ക്കാ​ര​നെ പര​വ​ശ​നാ​ക്കു​ന്ന ഒരു​ത്തി​യെ പ്ര​ദോ​ഷ് മിശ്ര എന്ന ഒറിയ കഥാ​കാ​രൻ ‘മാ​രി​വി​ല്ലി​ന്റെ നി​റ​ങ്ങൾ’ എന്ന കഥയിൽ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. (ചില്ല മാസിക—ഡോ. ആർ​സു​വി​ന്റെ ഭാ​ഷാ​ന്ത​രീ​ക​ര​ണം) ആ പാ​ര​വ​ശ്യം മാ​റു​ന്ന​തു് അവ​ളു​ടെ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യം മറ്റൊ​രു പു​രു​ഷൻ അറി​ഞ്ഞു് രസി​ക്കു​മ്പോ​ഴാ​ണു്. മോ​ഹ​ഭം​ഗം വന്ന ആ റി​ക്ഷാ​ക്കാ​രൻ താൻ നേ​ര​ത്തേ വേ​ദ​നി​പ്പി​ച്ച ഭാ​ര്യ​യു​ടെ അടു​ത്തേ​ക്കു് ചെ​ല്ലു​മ്പോൾ കഥ അവ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു. പ്ര​ദോ​ഷ് മി​ശ്ര​യ്ക്കു് കഥ എവിടെ നി​റു​ത്ത​ണ​മെ​ന്നു് അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. റി​ക്ഷാ​ക്കാ​ര​ന്റെ ഭാ​ര്യ​യെ​ക്കൂ​ടി വലി​ച്ചി​ഴ​ച്ചു് കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നു് സാ​ന്മാർ​ഗ്ഗി​കോ​പ​ദേ​ശം നട​ത്തു​ന്ന കഥാ​കാ​രൻ കല​യു​ടെ കഴു​ത്തിൽ കത്തി​വ​ച്ചി​ട്ടേ പി​ന്മാ​റു​ന്നു​ള്ളു. അന്യ​നാ​ട്ടി​ലെ രചനകൾ കേ​ര​ള​ത്തിൽ കൊ​ണ്ടു​വ​രു​ന്ന​തു് നന്നു്. പക്ഷേ അവ രത്ന​ങ്ങ​ളാ​യി​രി​ക്ക​ണം. ബഷീ​റി​ന്റെ​യും ഉറൂ​ബി​ന്റെ​യും കഥാ​ര​ത്ന​ങ്ങ​ളു​ള്ള നാ​ട്ടിൽ പ്ര​ദോ​ഷ് മി​ശ്ര​യു​ടെ ഈ കാ​ക്ക​പ്പൊ​ന്നു് എന്തി​നു്? ‘കര​ഗ​ത​മൊ​ര​മ​ല​മ​ണി​വ​ര​മു​ട​നു​പേ​ക്ഷി​ച്ചു് കാ​ച​ത്തെ​യെ​ന്തു​നീ കാം​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തോ​മ​ലേ!’ ഡോ. ആർ​സു​വി​നെ ഓമലേ എന്നു് വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തിൽ അനൗ​ചി​ത്യ​മു​ണ്ടെ​ന്നു് തോ​ന്നു​ന്നു​ണ്ടോ? എങ്കിൽ ഞാൻ രാ​വ​ണ​നാ​യി​ട്ടാ​ണു് ചോ​ദി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു് വി​ചാ​രി​ച്ചാൽ മതി.

ആഫ്രി​ക്കൻ രാ​ഷ്ട്ര​വ്യ​വ​ഹാര നേ​താ​വു് ലു​മും​ബ​യെ വധി​ച്ച​തി​ന്റെ അടു​ത്ത ദിവസം. കാ​ല​ത്തു് പത്തു​മ​ണി​ക്കു് ഞാൻ തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ മഹാ​ത്മാ​ഗാ​ന്ധി​ക്കോ​ളേ​ജിൽ ചെ​ന്നു പ്രിൻ​സി​പ്പൽ എം. പി. മന്മ​ഥ​നോ​ടൊ​രു​മി​ച്ചു് ഒരു സമ്മേ​ള​ന​ത്തി​നു് പോകാൻ. കു​ട്ടി​കൾ ക്ഷോ​ഭി​ച്ചു് അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടു​മോ​ടു​ന്നു. അവർ​ക്കു് അനു​ശോ​ച​ന​യോ​ഗം കൂടണം. സമ്മേ​ള​ന​ത്തിൽ മന്മ​ഥൻ സാറ് തന്നെ അധ്യ​ക്ഷ​നാ​യി​രി​ക്ക​ണം. ഞങ്ങൾ​ക്കു് പങ്കെ​ടു​ക്കേ​ണ്ട മീ​റ്റി​ങ്ങ് വൈ​കു​മെ​ങ്കി​ലും കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ ക്ഷോ​ഭം കണ്ടു് അനു​ശോ​ച​ന​യോ​ഗം നട​ക്ക​ട്ടെ​യെ​ന്നു് മന്മ​ഥൻ​സ്സാ​റ് പറ​ഞ്ഞു. ആദ്യ​മാ​യി ഒരു വി​ദ്യാർ​ത്ഥി പ്ര​സം​ഗി​ക്കാൻ പ്ലാ​റ്റ്ഫോ​മിൽ കയറി. അയാൾ അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും നോ​ക്കി. ചി​റി​യൊ​ന്നു നക്കി. ലു​മുംബ വധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തി​ന്റെ ദുഃ​ഖ​മാ​ണു് അയാൾ​ക്കെ​ന്നു് ഞാൻ വി​ചാ​രി​ച്ചു. ‘പ്ര​സം​ഗി​ക്കൂ’ എന്നു് സാർ പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ അയാൾ തു​ട​ങ്ങി. “ലു​മുംബ… (രണ്ടു മി​നി​റ്റ് നേ​ര​ത്തേ​ക്കു് മൗനം) ലു​മുംബ… (മൂ​ന്നു​മി​നി​റ്റ് മൗനം) ലു​മുംബ…” (നാലു മി​നി​റ്റ് മൗനം). അത്ര​ത​ന്നെ. ഒന്നും പറയാൻ അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ അയാൾ​ക്കു്. പെ​ട്ടെ​ന്നു് ലു​മും​ബാ​രാ​ധ​കൻ താ​ഴ​ത്തേ​ക്കു് ഇറ​ങ്ങി. അനു​ശോ​ച​ന​സ​മ്മേ​ള​ന​മാ​ണെ​ങ്കി​ലും മറ്റു​ള്ള കു​ട്ടി​കൾ കൂവി. എനി​ക്കും മന്മ​ഥൻ​സ്സാ​റി​നും ചി​രി​യ​ട​ക്കാൻ കഴി​ഞ്ഞി​ല്ല. പ്രാ​യ​ക്കൂ​ടു​തൽ കൊ​ണ്ടു് ഞാൻ കൂ​വി​യി​ല്ല, ആഗ്ര​ഹ​മു​ണ്ടാ​യെ​ങ്കി​ലും.

മഹാ​ത്മാ​ഗാ​ന്ധി​ക്കോ​ളേ​ജി​ലെ ആ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​യെ​പ്പോ​ലെ​യാ​ണു് നമ്മു​ടെ നവീന ലേഖകർ, അവർ ഫൂ​ക്കോ, ദെറിദ, സീസു, എന്നൊ​ക്കെ പേ​രു​കൾ പറയും. ഈ ചി​ന്ത​ക​രു​ടെ ആശ​യ​ങ്ങൾ രണ്ടു വാ​ക്യ​ങ്ങൾ കൊ​ണ്ടു് എനി​ക്കൊ​ന്നു് പറ​ഞ്ഞു​ത​രൂ എന്നു് അന​ഭി​ജ്ഞ​നായ ഞാൻ അവ​രോ​ടു് ആവ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ടാൽ ‘ലു​മുംബ, ലു​മുംബ, ലു​മുംബ’ എന്നു മാ​ത്ര​മാ​കും മറു​പ​ടി. അവർ​ക്കും എനി​ക്കും പ്ര​യോ​ജ​നം ചെ​യ്യു​ന്ന ഒരു​ത്കൃ​ഷ്ട ഗ്ര​ന്ഥം ഇപ്പോൾ കര​ഗ​ത​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ ശതാ​ബ്ദ​ത്തി​ലെ വലിയ ചി​ന്ത​ക​രു​ടെ ജീ​വ​ച​രി​ത്രം, അവ​രു​ടെ ആശയ സാ​മ്രാ​ജ്യം, ഇവ​യെ​ല്ലാം സി​തോ​പ​ല​ത്തി​ന്റെ സു​താ​ര്യ​ത​യോ​ടെ സ്പ​ഷ്ട​മാ​ക്കി​ത്ത​രു​ന്ന ഒരു ഗ്ര​ന്ഥം ലണ്ട​നി​ലെ​യും ന്യൂ​യോർ​ക്കി​ലെ​യും Routledge പ്ര​സാ​ധ​കർ പ്ര​സാ​ധ​നം ചെ​യ്തി​രി​ക്കു​ന്നു. Dictionary of Twentieth Century Political Thinkers എന്നു ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തി​ന്റെ പേരു്. Political എന്നു് പറ​ഞ്ഞ​തു​കൊ​ണ്ടു് തെ​റ്റി​ദ്ധാ​രണ വേണ്ട. ഓരോ ചി​ന്ത​ക​ന്റെ​യും മഹ​നീ​യ​ങ്ങ​ളായ ആശ​യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​തി​പാ​ദ​ന​മു​ണ്ടു് ഇപ്പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ. ആ ചി​ന്ത​കൾ രാ​ഷ്ട്ര വ്യ​വ​ഹാ​ര​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തിൽ എങ്ങ​നെ സ്വാ​ധീ​നത ചെ​ലു​ത്തി എന്ന​തി​ലാ​ണു് ഊന്നൽ. അത്രേ​യു​ള്ളു.

സ്പ​ഷ്ട​ത​യും സു​ഗ്ര​ഹ​ത​യു​മാ​ണു് ഇതി​ന്റെ മു​ദ്ര​കൾ. കനേ​ഡി​യൻ ഫെ​മി​നി​സ്റ്റ് എഴു​ത്തു​കാ​രി​യായ ഫയർ​സ്റ്റൊൺ ഷൂ​ല​മി​ത്തി​ന്റെ (Shulamith Firestone – b. 1945) The Dialective of Sex എന്ന പു​സ്ത​കം ഇരു​പ​തു് വർഷം മുൻ​പാ​ണു് ഞാൻ വാ​യി​ച്ച​തു്. അതിലെ പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട ആശ​യ​ങ്ങൾ സം​ക്ഷി​പ്ത​ചാ​രു​ത​യോ​ടെ ഇപ്പു​സ്ത​ക​ത്തിൽ കണ്ട​പ്പോൾ എനി​ക്കാ​ഹ്ലാ​ദ​മു​ണ്ടാ​യി. അടി​സ്ഥാ​ന​പ​ര​മായ ഉൽ​പാ​ദ​ന​ത്തി​ന്റെ ഏകകം—യൂ​ണി​റ്റ് അച്ഛൻ, അമ്മ, സന്താ​നം എന്ന​താ​ണു്. സ്ത്രീ പു​രു​ഷ​നെ അപേ​ക്ഷി​ച്ചു് ദൗർ​ബ്ബ​ല്യം ഉള്ള​വ​ളാ​ണു്. കു​ഞ്ഞു​ങ്ങൾ പ്രാ​യ​മാ​യ​വ​രെ ആശ്ര​യി​ക്കു​ന്നു. സന്താ​ന​ങ്ങൾ​ക്കു് അമ്മ​യെ ആശ്ര​യി​ക്ക​ണം. അവൾ​ക്കു് ഭർ​ത്താ​വി​നെ​യും. സ്ത്രീ​ക്കും കു​ഞ്ഞി​നും പു​രു​ഷ​നെ ആശ്ര​യി​ക്കേ​ണ്ടി വരു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് പു​രു​ഷ​ന്മാർ​ക്കു് ആധി​പ​ത്യം ഉണ്ടാ​കു​ന്ന​തു്. ഈ ശതാ​ബ്ദ​ത്തിൽ ഈ ആശ്ര​യി​ക്ക​ലി​നു് കു​റ​വു് വന്നി​ട്ടു​ണ്ടു്. വി​ശ്വ​സി​ക്കാ​വു​ന്ന ഗർ​ഭ​നി​രോ​ധം, ടെ​സ്റ്റ്റ്റ്യൂ​ബ് കു​ഞ്ഞു​ങ്ങൾ ഈ സാ​ങ്കേ​തിക വി​കാ​സ​ങ്ങ​ളാ​ണു് കു​റ​വു​വ​ന്ന​തി​നു് കാ​ര​ണ​മാ​യി ഫയർ​സ്റ്റൊൺ കാ​ണു​ന്ന​തു്. ഇമ്മ​ട്ടിൽ ലളി​ത​മാ​യി പ്ര​തി​പാ​ദ​നം തു​ടർ​ന്നു് പോ​കു​ന്നു.

അമേ​രി​ക്കൻ ഫെ​മി​നി​സ്റ്റും എഴു​ത്തു​കാ​രി​യു​മായ കേ​റ്റ് മി​ലി​റ്റി നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് (Kate Millet – b. 1934) ഈ ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തിൽ ഇങ്ങ​നെ പറ​യു​ന്നു:

(മി​ലി​റ്റ​ന്റെ) Sexual Politics (എന്ന ഗ്ര​ന്ഥം) വി​പ്ല​വാ​ത്മ​ക​മാ​ണു്. അതു് വി​വാ​ദ​മു​യർ​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. സാ​ഹി​ത്യം, സം​സ്കാ​രം ഇവ​യു​ടെ വി​മർ​ശ​ന​മുൾ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്ന പു​സ്ത​ക​മാ​ണി​തു്. നാലു പു​രു​ഷ​ന്മാ​രായ എഴു​ത്തു​കാ​രു​ടെ—പ്രാ​തി​നി​ധ്യ സ്വ​ഭാ​വ​മു​ള്ള എഴു​ത്തു​കാ​രു​ടെ—രച​ന​ക​ളു​ടെ അപ​ഗ്ര​ഥം ഇതുൾ​ക്കൊ​ള്ളു​ന്നു. D. H. Lawrence, Norman Mailor, Henry Miller, Jean Genet ഇവ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള മി​ലി​റ്റി​ന്റെ പഠനം തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന​തു് അവർ കാ​മോ​ത്സു​ക​ത​യി​ല​ല്ല അധി​കാ​ര​ത്തി​ലാ​ണു് തൽ​പ​ര​രാ​യി​രു​ന്ന​തു് എന്ന​ത​ത്രേ. ആധി​പ​ത്യ​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു അവർ​ക്കു് കൗ​തു​കം.

ആഡോർ​നോ, അൽ​ത്തൂ​സേ, സീമോൻ ദെ ബോ​വ്വാർ, കാ​സ്റ്റ്രോ, ചോം​സ്കി, എറിക് ഫ്രൊം ക്രി​സ്തേവ, ഗാ​ന്ധി​ജി, സാർ​ത്ര്, ലെനിൻ, ഇക്ബാൽ ഇങ്ങ​നെ നൂ​റ്റി​യെ​ഴു​പ​തി​ല​ധി​കം ചി​ന്ത​ക​രു​ടെ ചി​ന്താ സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തിൽ സഞ്ച​രി​ക്കാ​നും ധൈ​ഷ​ണി​കാ​ഹ്ലാ​ദം അനു​ഭ​വി​ക്കാ​നും നമ്മു​ടെ സം​സ്കാ​ര​ത്തി​ന്റെ അതി​രു​ക​ളെ വി​ശാ​ല​മാ​ക്കാ​നും ഈ പു​സ്ത​കം സഹാ​യ​മ​രു​ളു​ന്നു.

“നീ പാ​ഞ്ചാ​ലി​യാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു മാ​ധ​വി​ക്കു​ട്ടി​യു​ടെ ആത്മ​കഥ ലൈ​ബ്ര​റി​യിൽ നി​ന്നും നീ​യെ​ടു​ത്ത​തു് ടീ​ച്ചർ​മാർ ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചി​രു​ന്നു”. എന്നു് ശ്രീ. എ. സി. ശ്രീ​ഹ​രി​യു​ടെ കവിത ദേ​ശാ​ഭി​മാ​നി വാ​രി​ക​യിൽ മനു​ഷ്യ​നെ റ്റോർ​ച്ചർ ചെ​യ്യു​ന്ന ഇത്ത​രം വി​ല​ക്ഷ​ണ​ത​കൾ ഏതെ​ങ്കി​ലും കാ​ല​ത്തു് കവി​ത​യാ​യി അം​ഗീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടു​മോ?