തെ​ളി​ഞ്ഞ ഒരു പു​ലർ​വേ​ള​യിൽ എന്റെ വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു് ആകൃ​തി​സൗ​ഭ​ഗ​മു​ള്ള ഒരു യു​വാ​വു് കയറി വന്നു. എനി​ക്കു് നേ​ര​ത്തെ പരി​ച​യ​മു​ള്ള ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ. എന്താ​ണു് കാ​ര്യ​മെ​ന്നു് അന്വേ​ഷി​ച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു “സർ എന്റെ ഐച്ഛി​ക​വി​ഷ​യം മാ​ത​മ​റ്റി​ക്സ് ആണു്. കഴി​ഞ്ഞ മൂ​ന്നു തവ​ണ​യാ​യി ഞാൻ ആ വി​ഷ​യ​ത്തിൽ തോൽ​ക്കു​ന്നു. തോ​ല്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു് പരീ​ക്ഷ​യു​ടെ ചെ​യർ​മൻ. കാരണം അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അടു​ക്കൽ റ്റ്യൂ​ഷ​നു പോ​യി​രു​ന്നു. റ്റ്യൂ​ഷൻ ഫീ അദ്ദേ​ഹം ചോ​ദി​ച്ചി​ട​ത്തോ​ളം ഞാൻ കൊ​ടു​ത്തി​ല്ല എന്ന​തി​ന്റെ പേരിൽ സാറ് എന്നെ പരീ​ക്ഷ​യിൽ തോ​ല്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. മൂ​ന്നു തവണ എന്നെ തോ​ല്പി​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞു. ഇത്ത​വ​ണ​യും അദ്ദേ​ഹം ചെ​യർ​മ​നാ​ണു്. തോ​ല്പി​ക്കു​മെ​ന്ന​തി​നു സം​ശ​യ​മി​ല്ല. സാ​റി​നു് എന്നെ സഹാ​യി​ക്കാ​നൊ​ക്കു​മോ?” ഞാൻ ആ യു​വാ​വി​നെ കൂ​ട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു് എൻ. ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള​യു​ടെ വീ​ട്ടിൽ ചെ​ന്നു. കാ​ര്യ​മ​റി​ഞ്ഞ അദ്ദേ​ഹം പോം​വ​ഴി പറ​ഞ്ഞു​ത​ന്നു. “തോൽ​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ കാരണം കാ​ണി​ച്ചു് സർ​വ​ക​ലാ​ശാല രജി​സ്ട്രാർ​ക്കു് പെ​റ്റി​ഷൻ കൊ​ടു​ക്ക​ണം. ചെ​യർ​മൻ സ്ഥാ​ന​ത്തു നി​ന്നു് അയാളെ മാ​റ്റ​ണം എന്നു് അസ​ന്ദി​ഗ്ദ്ധ​മാ​യി അതിൽ കാ​ണി​ക്ക​ണം.” ഞാൻ അപേ​ക്ഷി​ച്ചു: “സാറ് തന്നെ പെ​റ്റി​ഷൻ ഡ്രാ​ഫ്റ്റ് ചെ​യ്തു തരണം. ഞങ്ങ​ളെ​ഴു​തി​യാൽ ശരി​യാ​വു​ക​യി​ല്ല.” ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള സാർ പു​ഞ്ചി​രി​തൂ​കി പറ​ഞ്ഞു: “ഞാൻ ദ്രോ​ഹി​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന​ല്ലേ കൃ​ഷ്ണൻ നായർ പറ​യു​ന്ന​തു്. പര​ദ്രോ​ഹ​മാ​കാം”. എന്നു അറി​യി​ച്ചി​ട്ടു് അദ്ദേ​ഹം പെ​റ്റി​ഷൻ പറ​ഞ്ഞു​ത​ന്നു. യു​വാ​വു് അതു റ്റൈ​പ്പ് ചെ​യ്തു് ഒപ്പി​ട്ടു് സർ​വ​ക​ലാ​ശാ​ല​യി​ലേ​ക്കു് അയ​ച്ചു. ചെ​യർ​മൻ സ്ഥാ​ന​ത്തു നി​ന്നു് മാ​ത​മ​റ്റി​ക്സ് പ്ര​ഫെ​സ​റെ മാ​റ്റു​ക​യും ചെ​യ്തു. സർ​വ​ക​ലാ​ശാല മാ​റ്റിയ കാ​ര്യം ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള സാ​റി​നെ അറി​യി​ച്ച​പ്പോൾ “പര​ദ്രോ​ഹം വിജയം വരി​ച്ചു അല്ലേ?” എന്നു് അദ്ദേ​ഹം ചോ​ദി​ച്ചു. യു​വാ​വു് അത്ത​വണ മാ​ത​മ​റ്റി​ക്സ് പരീ​ക്ഷ​യിൽ ഒന്നാം ക്ലാ​സ്സിൽ ജയി​ച്ചു. ക്ര​മേണ അദ്ദേ​ഹം ജോ​ലി​യി​ലു​യർ​ന്നു് ഉയർ​ന്നു് വൈസ് ചാൻ​സ​ല​റാ​വു​ക​യും ചെ​യ്തു. പര​ദ്രോ​ഹ​ത്തി​നു് ഊന്നൽ കൊ​ടു​ത്തു് ഗോ​പാ​ല​പി​ള്ള സാർ സം​സാ​രി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വലിയ കൂ​ട്ടു​കാ​രൻ പര​ദ്രോ​ഹ​ത​ല്പ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു. നു​ണ​കേ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹം എന്നെ കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ വട​ക്കു ഭാ​ഗ​ത്തേ​ക്കു മാ​റ്റി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു. കഷ്ട​പ്പാ​ടു​കൾ നി​റ​ഞ്ഞ ജീ​വി​തം! എന്നും ഞാൻ ആത്മ​ഹ​ത്യ​യ്ക്കു് ആലോ​ചി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. സഹ​ധർ​മ്മി​ണി​ക്കും മക്കൾ​ക്കും ആരു​മി​ല്ലാ​തെ​യാ​കു​മ​ല്ലോ എന്നു വി​ചാ​രി​ച്ചു് ആത്മ​ഹ​ന​ന​ചി​ന്ത ഉപേ​ക്ഷി​ക്കും.

വി​കാ​ര​ശ​മ​ന​ത്തി​നു വേ​ണ്ടി തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ പല മാ​ന്യ​ന്മാർ​ക്കും കത്തു​ക​ള​യ​ച്ചു ഞാൻ. ഒരു കത്തിൽ​പ്പോ​ലും തി​രി​ച്ചു തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തേ​ക്കു മാ​റ്റം വാ​ങ്ങി​ച്ചു​ത​രാൻ ശ്ര​മി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു് അഭ്യർ​ത്ഥി​ച്ചി​ല്ല. കഷ്ട​പ്പാ​ടു​കൾ യഥാർ​ത്ഥ​മായ രീ​തി​യിൽ വർ​ണ്ണി​ക്കു​മെ​ന്നേ​യു​ള്ളൂ. ഒരു കത്തു് പി. ടി. ഭാ​സ്ക​ര​പ്പ​ണി​ക്കർ​ക്കാ​ണു് അയ​ച്ച​തു്. ഉടനെ മറു​പ​ടി​വ​ന്നു. അന്യ​സ്ഥ​ലം എന്ന​തു് ഇല്ലെ​ന്നും ജന്മ​സ്ഥ​ല​ത്തു് കഴി​യു​ന്ന​തു​പോ​ലെ അന്യ​സ്ഥ​ല​ത്തും കഴി​യാൻ ശീ​ലി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും അങ്ങ​നെ ചെ​യ്താൽ മന​സ്സി​നു സുഖം കി​ട്ടു​മെ​ന്നും ഒക്കെ അദ്ദേ​ഹം എഴു​തി​യി​രു​ന്നു. ശരി​യാ​ണോ അതു? നമ്മൾ നമ്മു​ടെ വീ​ട്ടിൽ നി​ന്നി​റ​ങ്ങി മറ്റൊ​രു വീ​ട്ടിൽ​ച്ചെ​ന്നാൽ അവി​ടെ​യു​ള്ള​വർ എത്ര സൗ​ഹൃ​ദ​ത്തോ​ടു പെ​രു​മാ​റി​യാ​ലും അന്യ​ന്റെ വീടു് അന്യ​ന്റെ വീ​ടാ​യി​ട്ട​ല്ലേ നമു​ക്കു തോ​ന്നുക? എന്റെ വാ​യ​ന​ക്കാ​രൻ കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ടു​കാ​ര​നാ​ണെ​ന്നി​രി​ക്ക​ട്ടെ. അദ്ദേ​ഹം തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തു് എത്തി​യാൽ ജന്മ​ദേ​ശ​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന പ്ര​തീ​തി ഉണ്ടാ​കു​മോ? ഗസ്തൊ​ങ് ബാ​ഷ്ലാ (Guston Bachelard) എന്ന ഫ്ര​ഞ്ച് തത്ത്വ​ചി​ന്ത​കൻ ഏതാ​ണ്ടി​ങ്ങ​നെ പറ​ഞ്ഞ​താ​യി എനി​ക്കു് ഓർ​മ്മ​യു​ണ്ടു്. ‘മനു​ഷ്യൻ ലോ​ക​ത്തേ​ക്കു് എറി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​നു മുൻ​പു് വീ​ട്ടി​ലെ തൊ​ട്ടി​ലിൽ കി​ട​ക്കു​ന്നു. വീടു് വലിയ തൊ​ട്ടി​ലാ​ണു്. അവി​ടെ​ക്കി​ട​ന്നാ​ണു് നമ്മൾ പകൽ​ക്കി​നാ​ക്കൾ കാണുക. ചി​ന്ത​കൾ, ഓർ​മ്മ​കൾ, സ്വ​പ്ന​ങ്ങൾ ഇവയെ കൂ​ട്ടി​യി​ണ​ക്കു​ന്ന​തു് സ്വ​ന്തം വീ​ടാ​ണു്. ഭവ​ന​ത്തി​ന്റെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ലാ​ണു് ജീ​വി​തം തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തും അതു സം​ര​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തും. ഈ സതം മൂ​ല്യ​മാ​ണു്.’ പി. ടി. ഭാ​സ്ക​ര​പ്പ​ണി​ക്കർ പറ​ഞ്ഞ​തു് ശരി​യ​ല്ല. ജന്മ​ദേ​ശ​ത്തു് നി​ന്നു് മറ്റൊ​രു സ്ഥ​ല​ത്തേ​ക്കു് ബലാൽ​ക്കാ​ര​മാ​യി മാ​റ്റ​പ്പെ​ടു​ന്ന​വ​നു് ആത്മ​ഹ​ന​ന​ത്തി​നു​ള്ള ചി​ന്ത​യു​ണ്ടാ​കും. എന്തി​നു് ഏറെ​പ്പ​റ​യു​ന്നു! സ്വ​ന്തം വീടു് വാ​ട​ക​യ്ക്കു കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടു് ആ സ്ഥ​ല​ത്തു​ത​ന്നെ വേ​റൊ​രു വാ​ട​ക​ക്കെ​ട്ടി​ട​ത്തിൽ താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന ആളി​നു് അസ്വ​സ്ഥത ഉണ്ടാ​കാ​തി​രി​ക്കി​ല്ല. സാ​ഹി​ത്യ​വും ഇങ്ങ​നെ​ത​ന്നെ. കു​ഞ്ചൻ നമ്പി​യാ​രു​ടെ തു​ള്ളൽ​ക്ക​ഥ​കൾ വാ​യി​ച്ചു രസി​ച്ച​വ​നു് ചോ​സ​റു​ടെ രചനകൾ രസ​പ്ര​ദ​ങ്ങ​ളാ​വു​ക​യി​ല്ല. തീർ​ച്ച.

റെ​യ്മൻ​ഡ് കാർവർ എന്ന അമേ​രി​ക്കൻ കഥാ​കാ​രൻ വാ​ക്കു​കൾ കൊ​ണ്ടു് ഇന്ദ്ര​ജാ​ലം കാ​ണി​ക്കു​ന്ന ആളാ​ണു് (Raymond Carver, 1938–1988). പക്ഷേ, ആ ഐന്ദ്രി​ക​ജാ​ലി​ക​നു് പ്ര​കൃ​തി ദീർ​ഘ​കാ​ല​ത്തെ ജീ​വി​തം നൽ​കി​യി​ല്ല. അമ്പ​താ​മ​ത്തെ വയ​സ്സിൽ ആ ധന്യ​ജീ​വി​തം അവ​സാ​നി​ച്ചു. അമേ​രി​ക്കൻ ചെ​ക്കോ​വ് എന്നാ​ണു് കാർ​വ​റെ നി​രൂ​പ​കർ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ച്ച​തു്. ആ റഷ്യൻ പ്ര​തി​ഭാ​ശാ​ലി​യു​ടെ ഔന്ന​ത്യ​ത്തിൽ ആർ​ക്കും സം​ശ​യ​മി​ല്ല. എങ്കി​ലും കാർ​വ​റു​ടെ ചില കഥകൾ വാ​യി​ക്കു​മ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം ചെ​ക്കോ​വി​നെ​യും ബഹു​ദൂ​രം അതി​ശ​യി​ച്ചു​വെ​ന്നു തോ​ന്നാ​തി​രി​ക്കി​ല്ല. ചെ​ക്കോ​വി​ന്റെ Ward Number Six, The Lady with the Dog, The Black Monk, The Bishop ഈ ചെ​റു​ക​ഥ​കൾ കലാ​ഗോ​പു​ര​ങ്ങ​ളാ​ണു്. കാർ​വ​റു​ടെ Cathedral, The Compartment, A Small Good Thing ഈ ചെ​റു​ക​ഥ​കൾ അവ​യ്ക്കു പി​റ​കിൽ നിൽ​ക്കു​ന്ന​വ​യ​ല്ല. അവ ഹൃ​ദ​യാ​വർ​ജ്ജ​ക​ങ്ങൾ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, അതി​മ​ഹ​ത്ത്വ​മാർ​ന്ന​വ​യു​മാ​ണു്. അതി​നാ​ലാ​ണു് ‘One of the great short story writers of our time of any time’ എന്നു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ “A Small Good Thing” എന്ന ചെ​റു​കഥ നോ​ക്കാം.

മകൻ സ്കോ​ട്ടി​ക്കു് അടു​ത്ത തി​ങ്ക​ളാ​ഴ്ച എട്ടു വയ​സ്സാ​കു​മെ​ന്നു കണ്ടു് അമ്മ ബെ​യ്ക്ക​റി​യിൽ ചെ​ന്നു് കെ​യ്ക്ക് ഉണ്ടാ​ക്കാൻ ഏർ​പ്പാ​ടു് ചെ​യ്തു. തി​ങ്ക​ളാ​ഴ്ച കാ​ല​ത്തു് സ്കോ​ട്ടി വേ​റൊ​രു കു​ട്ടി​യു​മാ​യി സ്കൂ​ളി​ലേ​യ്ക്കു് പോ​കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. മന​സ്സി​രു​ത്താ​തെ നട​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് സ്കോ​ട്ടി​യെ ഒരു കാർ തട്ടി​ത്താ​ഴെ​യി​ട്ടു. ഓടയിൽ തല ചെ​ന്നി​ടി​ച്ചു് കാ​ലു​കൾ റോ​ഡി​ലേ​യ്ക്കു് വച്ചാ​ണു് അവൻ വീ​ണ​തു്. കാർ ഡ്രൈ​വർ നൂറടി ചെ​ന്നി​ട്ടു് വാഹനം നി​റു​ത്തി. ഡ്രൈ​വർ തി​രി​ഞ്ഞു നോ​ക്കി. കു​ട്ടി ഉറ​ച്ച​ല്ല റോഡിൽ എഴു​ന്നേ​റ്റു് നി​ന്ന​തു്. എങ്കി​ലും നി​ന്നു​വെ​ന്നു കണ്ടു് ഡ്രൈ​വർ വാഹനം ഓടി​ച്ചു​പോ​യി. കു​ട്ടി നട​ന്നു വീ​ട്ടി​ലെ​ത്തി. പക്ഷേ, അവൻ ബോ​ധ​ശൂ​ന്യ​നാ​യി വീ​ണ​പ്പോൾ അച്ഛ​ന​മ്മ​മാർ അവനെ ആശു​പ​ത്രി​യി​ലാ​ക്കി. കു​ട്ടി അഗാ​ധ​മായ ഉറ​ക്ക​ത്തി​ലാ​ണു്, മൂർ​ച്ഛ​യി​ല​ല്ല എന്നു ഡോ​ക്ടർ അവരെ അറി​യി​ച്ചു. അച്ഛ​നും അമ്മ​യും മാ​റി​മാ​റി​യി​രു​ന്നു മകനെ ശു​ശ്രൂ​ഷി​ച്ചു. അവൻ ഉടനെ കണ്ണു തു​റ​ക്കു​മെ​ന്നാ​ണു് അവർ വി​ചാ​രി​ച്ച​തു്. കു​ട്ടി​യു​ടെ അച്ഛൻ കാറിൽ ചെ​ന്നി​റ​ങ്ങി വീ​ട്ടി​നു​ള്ളി​ലേ​യ്ക്കു് കട​ന്ന​തേ​യു​ള്ളു. റ്റെ​ലി​ഫോൺ മണി​നാ​ദം ഉയർ​ന്നു. ശാ​പ​വ​ച​നം ഉച്ച​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് അയാൾ റി​സീ​വ​റെ​ടു​ത്തു. “ഇവി​ടെ​യൊ​രു കെ​യ്ക്ക് ഉണ്ടാ​ക്കി​വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അതു എടു​ത്തി​ട്ടി​ല്ല, ഇതു​വ​രെ” എന്നു് ശബ്ദം അങ്ങേ​ത്ത​ല​യ്ക്കൽ. “എന്തു പറ​യു​ന്നു?” എന്നു കു​ട്ടി​യു​ടെ അച്ഛ​ന്റെ ചോ​ദ്യം. “ഒരു കെ​യ്ക്ക്, പതി​നാ​റു ഡോ​ള​റി​ന്റെ കെ​യ്ക്ക്” എന്നു മറു​പ​ടി. “എനി​യ്ക്കു് കെ​യ്ക്കി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഒന്നു​മ​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ” എന്നു് അറി​യി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് അയാൾ റി​സീ​വർ താ​ഴെ​വ​ച്ചു.

കു​ട്ടി​യു​ടെ നില അതേ രീ​തി​യിൽ തു​ട​രു​ക​യാ​ണു്. ‘അവൻ എന്തേ ഉണ​രാ​ത്ത​തു്’ എന്നു് അയാ​ളും അവളും കൂ​ട​ക്കൂ​ടെ ചോ​ദി​ച്ചു. തലയിൽ കെ​ട്ടു​ക​ളും കൈയിൽ റ്റ്യൂ​ബു​മാ​യി കു​ട്ടി കി​ട​ക്കു​ന്നു. തല​യോ​ടിൽ ഒരു ചെറിയ പൊ​ട്ടൽ. അവൻ ഉറ​ങ്ങു​ക​യാ​ണു് എല്ലാം ശരി​യാ​കു​മെ​ന്നു ഡോ​ക്ടർ അവരെ വീ​ണ്ടും വീ​ണ്ടും അറി​യി​ച്ചു. ഡോ​ക്ടർ അവനെ എക്സ്റേ പരി​ശോ​ധ​ന​യ്ക്കാ​യി താഴെ കൊ​ണ്ടു​പോ​യി. “പേ​ടി​ക്കേ​ണ്ട. ചില പട​ങ്ങൾ കൂടി വേണം, അത്രേ​യു​ള്ളൂ” എന്നു ഡോ​ക്ട​റു​ടെ ആശ്വാ​സ​വ​ച​ന​ങ്ങൾ. കു​ളി​ക്കാ​നും മറ്റു​മാ​യി കു​ട്ടി​യു​ടെ അമ്മ വീ​ട്ടിൽ വന്ന​തേ​യു​ള്ളു. റ്റെ​ലി​ഫോൺ മണി​യു​ടെ ശബ്ദം. “നി​ങ്ങൾ സ്കോ​ട്ടി​യു​ടെ കാ​ര്യം മറ​ന്നു​പോ​യോ?” എന്ന ഒറ്റ​ച്ചോ​ദ്യ​ത്തോ​ടെ വി​ളി​ച്ച​യാൾ ഫോൺ താഴെ വച്ചു. അവൾ ആശു​പ​ത്രി​യി​ലേ​യ്ക്കു് ഫോൺ ചെ​യ്തു. സ്കോ​ട്ടി​യ്ക്കു് കു​ഴ​പ്പ​മൊ​ന്നു​മി​ല്ലെ​ന്നു് അവ​ന്റെ അച്ഛൻ അറി​യി​ച്ചു. അമ്മ ആശു​പ​ത്രി​യി​ലെ​ത്തി. മകൻ കണ്ണു് ഒന്നു തു​റ​ന്നു. ഒരു മി​നി​റ്റ് നേരം തു​റി​ച്ചു നോ​ക്കി. അവ​ന്റെ വായ് തു​റ​ന്നു.

പി​ന്നീ​ടു് കണ്ണു​ക​ള​ട​ഞ്ഞു. അടഞ്ഞ പല്ലു​കൾ​ക്കി​ട​യി​ലൂ​ടെ അവ​സാ​ന​ത്തെ ശ്വാ​സം പു​റ​ത്തേ​ക്കു​പോ​യി.

റ്റെ​ലി​ഫോൺ ശബ്ദി​ച്ചു. “ഈശ്വ​ര​നെ​ക്ക​രു​തി പറയൂ. നി​ങ്ങൾ​ക്കെ​ന്തു​വേ​ണം?” എന്നു് മരി​ച്ച കു​ഞ്ഞി​ന്റെ അമ്മ ചോ​ദി​ച്ചു.

“നി​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്കോ​ട്ടി. നി​ങ്ങൾ മറ​ന്നോ?” എന്നു് റ്റെ​ലി​ഫോ​ണി​ലൂ​ടെ ചോ​ദ്യം.

“എടാ ബാ​സ്റ്റ​ഡ്. പട്ടി​ക്കു പി​റ​ന്ന​വ​നേ” അവൾ റി​സീ​വ​റി​ന​ക​ത്തേ​ക്കു് ഉച്ച​ത്തിൽ വി​ളി​ച്ചു. “സ്കോ​ട്ടി​യു​ടെ കാ​ര്യം നി​ങ്ങൾ മറ​ന്നോ?” എന്നു ചോ​ദി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് വി​ളി​ച്ച​യാൾ റി​സീ​വർ താ​ഴെ​വ​ച്ചു.

വി​ളി​ച്ച​യാൾ ബെ​യ്ക്ക​റാ​ണെ​ന്നു് മന​സ്സി​ലാ​ക്കി അവൾ ഭർ​ത്താ​വു​മാ​യി ബെ​യ്ക്ക​റി​യിൽ എത്തി. അവൾ ബെ​യ്ക്ക​റു​ടെ നേരെ കൈ ചു​രു​ട്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചു് ഭയ​ജ​ന​ക​മാ​യി അയാളെ നോ​ക്കി. “മൂ​ന്നു ദിവസം പഴകിയ കെ​യ്ക്കു് എടു​ക്കാൻ വന്ന​താ​ണോ?” അയാൾ അവ​ളോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു. “ബാ​സ്റ്റ​ഡ്, നീ രാ​ത്രി​യിൽ ഫോണിൽ വി​ളി​ക്കു​മ​ല്ലേ?” എന്നു് അവ​ളു​ടെ ചോ​ദ്യം. “എന്റെ മകൻ മരി​ച്ചു​പോ​യി. തി​ങ്ക​ളാ​ഴ്ച കാ​ല​ത്തു് അവനെ ഒരു കാർ ഇടി​ച്ചി​ട്ടു. അവൻ മരി​ക്കു​ന്ന​തു​വ​രെ ഞങ്ങൾ കാ​ത്തി​രു​ന്നു.” എന്നും അറി​യി​ച്ചു.

“എനി​ക്കു ദുഃ​ഖ​മു​ണ്ടു്. ഈശ്വ​ര​നു മാ​ത്ര​മേ എന്റെ ദുഃ​ഖ​മ​റി​യൂ. ഞാൻ ബെ​യ്ക്കർ മാ​ത്രം. വേറെ ആരു​മ​ല്ല. അതു് ഞാൻ ചെയ്ത അപ​രാ​ധം ഇല്ലാ​താ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. എനി​ക്കു് വി​ഷാ​ദ​മു​ണ്ടു്. നി​ങ്ങ​ളു​ടെ മക​നെ​ക്ക​രു​തി വി​ഷാ​ദം. എനി​ക്കു് ഇതി​ലു​ള്ള പങ്കി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഓർ​ത്തു വി​ഷാ​ദം.” എന്നു് അയാൾ പറ​ഞ്ഞു. അവർ അയാൾ കൊ​ടു​ത്ത റൊ​ട്ടി തി​ന്നു. കാ​പ്പി കു​ടി​ച്ചു. നേരം വെ​ളു​ക്കു​ന്ന​തു​വ​രെ അവർ അവി​ടെ​യി​രു​ന്നു് അയാ​ളു​മാ​യി സം​സാ​രി​ച്ചു. തി​രി​ച്ചു പോ​ക​ണ​മെ​ന്നു് അവർ​ക്കു തോ​ന്നി​യ​തേ​യി​ല്ല.

മഹാ​വ്യ​ക്തി​കൾ, അല്പ​പ്ര​ഭാ​വ​ന്മാർ, മഹാ​സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ ക്ഷു​ദ്ര​സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ ഇവ ഒരേ രീ​തി​യിൽ നമ്മ​ളെ ചലനം കൊ​ള്ളി​ക്കും. ചി​ല​പ്പോൾ മഹാ​വ്യ​ക്തി​ക​ളു​ടെ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യം നമ്മെ ചലി​പ്പി​ച്ചി​ല്ലെ​ന്നു വരും; ക്ഷു​ദ്ര​വ്യ​ക്തി​കൾ വല്ലാ​ത്ത ഇം​പ്ര​ഷൻ ഉണ്ടാ​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യും. പ്ര​തി​ഭാ​ശാ​ലി​ക​ളു​മാ​യു​ള്ള സമ്പർ​ക്കം കൊ​ണ്ടു് എനി​ക്കു് ഒരു വി​ധ​ത്തി​ലും ചാ​ഞ്ച​ല്യ​മു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല. ഞാൻ കു​ട്ടി​യാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോ​ഴാ​ണു് വി​ശ്വ​വി​ശ്രു​ത​നായ യു​ങ്ങു മായി സം​സാ​രി​ച്ച​തു്. സ്റ്റീ​വൻ സ്പെൻ​ഡർ, കെ​സ്ലർ, ഹരീ​ന്ദ്ര​നാഥ ചട്ടോ​പാ​ദ്ധ്യായ ഇവ​രോ​ടു് ഞാൻ സം​സാ​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. എന്നെ​ക്കാൾ എത്ര​യോ വലിയ ആളു​ക​ളാ​ണു് അവർ. നേരെ മറി​ച്ചു് ഒരു നി​സ്സാര സംഭവം എന്റെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്റെ അടി​ത്ത​ട്ടി​ലേ​ക്കു് ചെ​ന്നു—ഞാൻ അതോർ​മ്മി​ക്കു​ന്നു. ചഞ്ച​ല​ചി​ത്ത​നാ​യി മാ​റു​ന്നു. ഞാൻ വൈ​ക്കം ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് സ്കൂ​ളിൽ പഠി​ക്കു​ന്ന കാലം. സ്കൂ​ളി​നു തൊ​ട്ട​ടു​ത്തു​ള്ള ചെ​മ്പു​പ​ണി​ക്കേ​ഴ​ത്തു വീ​ട്ടിൽ (ഇപ്പോൾ അച്ചു​താ​ല​യം) താമസം. സാ​യാ​ഹ്ന​ത്തിൽ വീ​ട്ടിൽ നി​ന്നി​റ​ങ്ങി സ്കൂ​ളി​നു് അടു​ത്തു​ള്ള ഒരു ലെ​യ്നി​ലൂ​ടെ നട​ന്നു. സന്ധ്യാ​വേള, ഏഴു വയ​സ്സു​ള്ള ഒരു പെൺ​കു​ട്ടി വീ​ട്ടി​ന്റെ വാ​തിൽ​ക്കൽ വന്നു നിൽ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അവൾ എന്നോ​ടു് ചോ​ദി​ച്ചു: “ഈ നെ​യ്ത്തി​രി മതി​ലി​ലെ കൽ​വി​ള​ക്കിൽ വച്ചു​ത​രു​മോ?” ഞാൻ അതു വാ​ങ്ങി വി​ള​ക്കിൽ വച്ചി​ട്ടു് നട​ന്നു. ഇന്നും ആ സംഭവം എനി​ക്കു പു​ള​കോ​ദ്ഗ​മം ഉണ്ടാ​ക്കു​ന്നു. അവ​ളു​ടെ അപേ​ക്ഷ എന്റെ കാ​തു​ക​ളിൽ ഇപ്പോ​ഴും മു​ഴ​ങ്ങു​ന്നു. എന്തു​കൊ​ണ്ടാ​ണെ​ന്ന​റി​യി​ല്ല എന്റെ സ്മരണ മണ്ഡ​ല​ത്തിൽ നി​ന്നു് ആ കൊ​ച്ചു​കു​ട്ടി​യു​ടെ രൂപം അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​കു​ന്നി​ല്ല. യു​ങ്ങി​ന്റെ ബഹു​മാ​നി​ക്കാ​തെ ഞാൻ ആ പി​ഞ്ചു​ബാ​ലി​ക​യെ ബഹു​മാ​നി​ക്കു​ന്നു.

കാർ​വ​റു​ടെ മഹ​നീ​യ​മായ കഥ​യു​ടെ സം​ഗ്ര​ഹ​മാ​ണു് മു​ക​ളിൽ നൽ​കി​യ​തു്. അദ്ദേ​ഹം അത്ര​ക​ണ്ടു് ആദ​ര​ണീ​യ​മ​ല്ലാ​ത്ത ഏറെ​ക്ക​ഥ​ക​ളും രചി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. രണ്ടു വി​ഭാ​ഗ​ത്തിൽ​പെ​ട്ട രച​ന​ക​ളു​ടെ​യും മുൻ​പിൽ ഞാൻ തല​കു​നി​ച്ചു നിൽ​ക്കു​ന്നു. രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തിയ കഥാ​സം​ഗ്ര​ഹം നോ​ക്കുക. അതിലെ സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ലേ​തു മാ​ത്രം. പക്ഷേ, കഥ വാ​യി​ച്ചു തീ​രു​മ്പോൾ നമ്മൾ കാർവർ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന മാ​ന്ത്രി​ക​വ​ല​യ​ത്തി​നു​ള്ളിൽ ആയി​പ്പോ​കു​ന്നു.

ഈ ലേ​ഖ​ക​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള പ്ര​ധാ​ന​പ്പെ​ട്ട പരാതി പടി​ഞ്ഞാ​റൻ കഥാ​ര​ത്ന​മെ​ടു​ത്തു് ഇവി​ട​ത്തെ കഥാ​കാ​ച​ത്തോ​ടു് താ​ര​ത​മ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു എന്ന​താ​ണു്. ഞാ​ന​ങ്ങ​നെ ഇന്നു​വ​രെ ചെ​യ്തി​ട്ടി​ല്ല. കലാ​ത്മ​ക​മായ കഥ​യേ​തു്, കലാ​ര​ഹി​ത​മായ രച​ന​യേ​തു് എന്നേ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചി​ട്ടു​ള്ളൂ. പക്ഷേ, ഇപ്പോൾ ആ പരാതി സാർ​ത്ഥ​ക​മാ​കാൻ പോ​കു​ന്നു. മല​യാ​ളം വാ​രി​ക​യി​ലെ ‘മഴ​ച്ചി​ന്തു്’ എന്ന കഥയും (എം. വി. ശ്രീ​ലത എഴു​തി​യ​തു്) മാ​തൃ​ഭൂ​മി ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പി​ലെ ‘കറു​ത്ത മത്സ്യം’ എന്ന കഥയും (എബ്ര​ഹാം മാ​ത്യു എഴു​തി​യ​തു്) വാ​യി​ക്കുക. എന്നി​ട്ടു് കാർ​വ​റു​ടെ കഥ​യു​മാ​യി തട്ടി​ച്ചു നോ​ക്കുക. ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്റെ ഒരു കോ​ണി​ലെ​ങ്കി​ലും നേരിയ ചല​ന​മു​ണ്ടാ​കു​ന്നോ? എവി​ടെ​യെ​ങ്കി​ലും സാ​ഹി​ത്യ​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ച്ച ആവി​ഷ്കാ​ര​മു​ണ്ടോ? നമു​ക്കു​ള്ള അനു​ഭൂ​തി​ക​ളെ നവീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ ഈ ബീ​ഭ​ത്സ​ത​കൾ? അന്ത​രം​ഗ​ത്തി​ന്റെ ഉൽ​പാ​ദ​ന​കേ​ന്ദ്ര​ത്തിൽ ഈ ചെ​റു​ക​ഥ​ക​ളു​ടെ ഏതു വാ​ക്യ​മാ​ണു് ആഘാ​ത​മേൽ​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു? എന്തി​നി​ങ്ങ​നെ എഴു​തു​ന്നു​വെ​ന്നു ചോ​ദി​ക്കാൻ തോ​ന്നി​പ്പോ​കു​ന്നു. നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ ഇങ്ങ​നെ വർ​ണ്ണ​ര​ഹി​ത​മാ​യി പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കാൻ ഇവർ​ക്കെ​ങ്ങ​നെ തോ​ന്നു​ന്നു?

തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ വി​ക്ടോ​റിയ ജൂ​ബി​ലി റ്റൗൺ​ഹോൾ. അവി​ടെ​യെ​ന്തോ കലാ​പ​രി​പാ​ടി നട​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. എന്റെ മുൻ​പി​ലു​ള്ള കസേ​ര​യിൽ ഇം​ഗ്ലീ​ഷി​ലും സം​സ്കൃ​ത​ത്തി​ലും മല​യാ​ള​ത്തി​ലും അവ​ഗാ​ഹ​മു​ള്ള ഒരാൾ. കലാ​പ്ര​ക​ട​നം നട​ക്കു​ന്ന​തി​നി​ട​യിൽ അദ്ദേ​ഹം തി​രി​ഞ്ഞു് എന്നോ​ടൊ​രു ചോ​ദ്യം: “ആ തൂ​ങ്ങി​ച്ച​ത്ത​വ​ന്റെ പേ​രെ​ന്തു?” ജീ​വി​ത​വേ​ദന സഹി​ക്കാ​നാ​വാ​തെ ആത്മ​ഹ​ന​നം നട​ത്തിയ ആ പ്ര​തി​ഭാ​ശാ​ലി​യെ പണ്ഡി​ത​നു് അറി​ഞ്ഞു​ക്കൂ​ടാ​യ്ക​യ​ല്ല. കരു​തി​ക്കൂ​ട്ടി ആ മനു​ഷ്യ​ന്റെ സ്മ​ര​ണ​യെ അദ്ദേ​ഹം അപ​മാ​നി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു് ഞാൻ മറു​പ​ടി പറ​യാ​നേ പോ​യി​ല്ല. ഈ ചോ​ദ്യ​കർ​ത്താ​വു് ആ ഒരു നി​മി​ഷ​ത്തിൽ അങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നു ചോ​ദി​ച്ചെ​ന്നേ​യു​ള്ളു​വെ​ന്നു് പിൽ​ക്കാ​ല​ത്തെ ഒരു സംഭവം തെ​ളി​യി​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹം എന്നോ​ടു് പറ​ഞ്ഞു: “ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യു​ടെ ‘കാ​വ്യ​നർ​ത്ത​കി’യു​ണ്ട​ല്ലോ, അതിനെ ജയി​ക്കാൻ മല​യാ​ള​ത്തി​ലൊ​രു കവി​യി​ല്ല”. ഇട​പ്പ​ള്ളി​ക്ക​വി​ത​യു​ടെ സൗ​ന്ദ​ര്യം അദ്ദേ​ഹ​വും ആസ്വ​ദി​ച്ചി​രു​ന്നു എന്ന​തു് സ്പ​ഷ്ടം. പ്ര​തീ​ക്ഷി​ക്കാ​ത്തി​ട​ത്തു​നി​ന്നു് നമ്മ​ളെ ആഹ്ലാ​ദി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ചോ​ദ്യ​മു​ണ്ടാ​കു​മ്പോൾ നമു​ക്കു് വലിയ ആഹ്ലാ​ദ​മു​ണ്ടാ​കും. ആ ആഹ്ലാ​ദി​രേ​ക​മാ​ണെ​നി​ക്കു് എം. എൻ. വി​ജ​യ​ന്റെ ‘ചങ്ങ​മ്പുഴ’ എന്ന ലേഖനം ‘നവ​കേ​ര​ളം’ വാ​രി​ക​യിൽ വാ​യി​ച്ച​പ്പോ​ഴു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് വി​ജ​യ​നെ ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​ക്ക​വി​ത​യു​ടെ വി​രോ​ധി​യാ​യി ഞാൻ കണ്ടി​രു​ന്നു​വെ​ന്നു് അർ​ത്ഥ​മി​ല്ല. വി​ജ​യ​ന്റെ ചി​ന്താ​സ​ര​ണി വേറെ. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആസ്വാ​ദ​ന​ത​ലം വി​ഭി​ന്നം. അങ്ങ​നെ​യു​ള്ള ഒരാ​ളിൽ​നി​ന്നു് ഇത്ത​ര​ത്തിൽ ലേ​ഖ​ന​മു​ണ്ടാ​കു​മ്പോൾ സ്വാ​ഭാ​വി​ക​മാ​യി ഹർ​ഷാ​തി​ശ​യം ഉണ്ടാ​കും. അതാ​ണു് എനി​ക്കു​ണ്ടാ​യ​തും. ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യു​മാ​യു​ള്ള ആത്മ​ബ​ന്ധ​ത്തെ സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് എം. എൻ. വിജയൻ ഇതു​വ​രെ മറ്റാ​രും പറ​യാ​ത്ത കാ​ര്യ​ങ്ങൾ പറ​യു​ന്നു. അതും ഹൃ​ദ്യ​മായ രീ​തി​യിൽ. അത്യു​ക്തി​യി​ല്ല, ന്യൂ​നോ​ക്തി​യി​ല്ല. സത്യ​സ​ന്ധ​മാ​യി വിജയൻ വസ്തു​ത​കൾ പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​ന്നു. ഞാൻ രണ്ടു​ത​വണ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ലേഖനം വാ​യി​ച്ചു. സന്തോ​ഷി​ച്ചു.

നി​ങ്ങൾ കു​ടും​ബ​ത്തെ വി​മർ​ശി​ക്ക​രു​തു്. വി​മർ​ശി​ച്ചാൽ നി​ങ്ങൾ നി​ങ്ങ​ളെ​ത്ത​ന്നെ വി​മർ​ശി​ക്കു​ക​യാ​വും. കാരണം നി​ങ്ങൾ കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ ഒരു ഭാ​ഗ​മാ​ണു് എന്ന​ത​ത്രേ. ഈ രീ​തി​യിൽ ഫ്ര​ഞ്ച് സാ​ഹി​ത്യ​കാ​രൻ സങ്തു് എഗ്സ്യൂ​പേ​രി എഴു​തി​യ​തു് ഞാൻ എന്റെ പി​താ​വി​നെ​ത്ത​ന്നെ ഈ കോ​ള​ത്തിൽ വി​മർ​ശി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. അതു് തെ​റ്റാ​ണെ​ന്നു് യുങ് എന്നെ ഒരു ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തി​ലൂ​ടെ ഉപ​ദേ​ശി​ക്കു​ന്നു. ദു​ഷ്ട​നായ അച്ഛ​നെ അക്കാ​ര്യ​ത്തി​നും സ്നേ​ഹ​മി​ല്ലാ​ത്ത അമ്മ​യെ വേ​റൊ​രു കാ​ര്യ​ത്തി​നും നമ്മൾ വി​മർ​ശി​ക്കു​ന്നു. പക്ഷേ, അപ്പോ​ഴൊ​ക്കെ ചി​ല​ന്തി​വ​ല​യിൽ ഈച്ച​യെ​ന്ന​പോ​ലെ നമ്മൾ ബന്ധ​ന​സ്ഥ​രാ​വു​ക​യാ​ണു്. സാ​ന്മാർ​ഗ്ഗിക സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം‌ നഷ്ട​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യാ​ണു്. അച്ഛ​ന​മ്മ​മാ​രും അവ​രു​ടെ മാ​താ​പി​താ​ക്ക​ന്മാ​രും യഥാ​ക്ര​മം മകൻ, പേ​ര​ക്കു​ട്ടി ഇവ​രോ​ടു് എത്ര പാപം ചെ​യ്താ​ലും ആ മക​ന്റെ പേ​ര​ക്കു​ട്ടി​യു​ടെ അവ​സ്ഥ​യാ​യി നമ്മൾ അതു സ്വീ​ക​രി​ക്ക​ണം. മണ്ട​നേ മറ്റു​ള്ള​വ​ന്റെ കു​റ്റ​ത്തിൽ തല്പ​ര​നാ​യി​രി​ക്കൂ. വി​വേ​ക​മു​ള്ള​വൻ സ്വ​ന്തം കു​റ്റ​ത്തിൽ​നി​ന്നു് പാ​ഠ​ങ്ങൾ പഠി​ക്കും.

എനി​ക്കു് സം​സ്കൃ​ത​ഭാ​ഷ​യിൽ പരി​മി​ത​മായ അറി​വേ​യു​ള്ളൂ. അതു​കൊ​ണ്ടു് ആ ഭാ​ഷ​യിൽ പാ​ണ്ഡി​ത്യ​മു​ണ്ടെ​ന്നു ഞാൻ നടി​ക്കാ​റി​ല്ല. കു​ട്ടി​കൃ​ഷ്ണ​മാ​രാ​രു​ടെ ഗദ്യ​പ​രി​ഭാ​ഷ​കൾ വാ​യി​ച്ചു് അവ വീ​ണ്ടും കോ​ള​ത്തി​ലെ​ഴു​തി സം​സ്കൃ​തം എനി​ക്ക​റി​യാ​മെ​ന്നു് ഞാൻ ഭാ​വി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. അതല്ല ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ​ത്ത സം​സ്കൃത പണ്ഡി​ത​ന്മാ​രു​ടെ സ്ഥി​തി. അവർ ഇം​ഗ്ലീ​ഷിൽ സം​സാ​രി​ച്ചു​ക​ള​യും. കെ. ജി. മേനോൻ എന്നൊ​രു ചീഫ് സെ​ക്ര​ട്ട​റി ഇവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. മന്ത്രി​മാർ​ക്കു് അധി​കാ​ര​മു​ള്ളവ തനി​ക്കും അധി​കാ​ര​മു​ള്ളവ തന്നെ എന്നു സ്വയം വി​ചാ​രി​ച്ചു് അദ്ദേ​ഹം ഫയ​ലു​ക​ളിൽ കല്പ​ന​കൾ പു​റ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു ദിവസം ഞങ്ങൾ കുറെ അധ്യാ​പ​കർ ഗ്രാ​ന്റ്സ് കമ്മി​ഷ​ന്റെ ശംബളം വേ​ണ​മെ​ന്നു പറയാൻ ചീഫ് സെ​ക്ര​ട്ട​റി​യു​ടെ അടു​ത്തു പോ​യി​രു​ന്നു. ‘എന്തു​വേ​ണം?’ എന്നു് ലങ്കാ​ധി​പ​തി​യെ​പ്പോ​ലെ അദ്ദേ​ഹം ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോൾ സം​സ്കൃ​ത​മ​റി​യാ​മെ​ങ്കി​ലും ഇം​ഗ്ലീ​ഷിൽ അന​ഭി​ജ്ഞ​നായ ഒര​ധ്യാ​പ​കൻ ‘ഗ്രാ​ന്റ് കമ്മി​ഷ​ന്റെ ശംബളം ഞങ്ങൾ​ക്കും കി​ട്ട​ണം’ എന്നു പറ​ഞ്ഞു. ചീഫ് സെ​ക്ര​ട്ട​റി ആ വി​ഡ്ഢി​ത്തം കേ​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നു ഭാ​വി​ച്ചു് ഉത്ത​ര​ക്ക​ട​ലാ​സ് നോ​ക്കു​ന്ന​തി​ലേ​ക്കു സം​ഭാ​ഷ​ണം തി​രി​ച്ചു വി​ട്ടു. ‘False number ഇട്ടാ​ലും കള്ള​ന്മാ​രാ​കാ​മ​ല്ലോ’ എന്നു ചീഫ് സെ​ക്ര​ട്ട​റി പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ‘അതിനു ഉത്ത​ര​ക്ക​ട​ലാ​സു​കൾ ഷഫിൾ ചെ​യ്ത​ല്ലേ വി​ത​ര​ണം ചെ​യ്യു​ന്ന​തു്’ എന്നു് ആ അധ്യാ​പ​കൻ പറ​ഞ്ഞു. കെ. ജി. മേനോൻ ഒറ്റ നോ​ട്ടം കൊ​ണ്ടു് ഞങ്ങ​ളെ​യാ​കെ ഭസ്മ​മാ​ക്കി. ഞങ്ങൾ ഭസ്മ​മാ​യി തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം സം​സ്കൃത കോ​ളേ​ജി​ലേ​ക്കു പറ​ന്നു.

എന്റെ അകന്ന ബന്ധു​വി​നു് കു​മാ​ര​നാ​ശാ​നെ പരി​ച​യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. കവി തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​പ്പി​നു നിൽ​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ എന്നു് അയാൾ ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു​പോ​ലും: ‘കാ​ലി​നു സു​ഖ​മു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ നി​ല്ക്കും’ എന്നു്. എന്റെ ഒരു കാ​ര​ണ​വ​രു​ടെ കാ​ര​ണ​വർ കു​മാ​ര​നാ​ശാ​നെ പരി​ച​യ​പ്പെ​ടാൻ വേ​ണ്ടി നെ​യ്യാ​റ്റിൻ​ക​ര​യിൽ വച്ചു​കൂ​ടിയ സമ്മേ​ള​ന​ത്തിൽ അധ്യ​ക്ഷ​നാ​യി​രു​ന്ന അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു് ‘May I know you?’ എന്നു ചോ​ദി​ച്ചു. കവി ഉടനെ മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞ​ത്രേ “I am known by the name of Kumaran Asan.” ‘പ്ര​രോ​ദന’ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഒരു ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ പ്ര​ശം​സി​ച്ചു് ലേ​ഖ​ന​മെ​ഴു​തി​യെ​ന്നു കവി​യോ​ടു് ആരോ പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ‘അവ​ന്മാർ​ക്കൊ​ക്കെ അതു മന​സ്സി​ലാ​കു​മോ?’ എന്നു അദ്ദേ​ഹം ചോ​ദി​ച്ചു. ഈ egoism—ഞാൻ എന്ന ഭാവം—കവി​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഏതു​കൃ​തി വാ​യി​ച്ചാ​ലും നമു​ക്കു ഗ്ര​ഹി​ക്കാം. ‘വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്കി​ഷ്ട​മാ​ണെ​ങ്കിൽ സങ്ക​ല്പ വാ​യു​വി​മാ​ന​ത്തി​ലേ​റി​യാ​ലും’ എന്ന​തി​ലെ വിനയം കു​മാ​ര​നാ​ശാ​നു് സ്വീ​ക​ര​ണീ​യ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല എന്നു​വേ​ണം വി​ചാ​രി​ക്കാൻ.

എനി​ക്ക​റി​യാ​മാ​യി​രു​ന്ന സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാ​രിൽ ഏറ്റ​വും ദയ​യു​ള്ള​യാൾ ഉള്ളൂർ പര​മേ​ശ്വ​ര​യ്യ​രാ യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം കു​ട്ടി​കൾ​ക്കു് അടി​കൊ​ടു​ത്തി​ട്ടു ദുഃ​ഖി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ബന്ധു​വായ മാ​ത​മ​റ്റി​ക്സ് പ്ര​ഫെ​സർ പര​മേ​ശ്വ​രൻ എഴു​തി​യ​തു് ഞാൻ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. എന്റെ പരീ​ക്ഷ​യു​ടെ ചെ​യർ​മൻ ഉള്ളൂ​രാ​യി​രു​ന്നു. മറ്റം​ഗ​ങ്ങൾ ചേ​ല​നാ​ട്ടു് അച്ചു​ത​മേ​നോൻ, പി. അന​ന്തൻ​പി​ള്ള, ഡോ​ക്ടർ കെ. ഗോ​ദ​വർ​മ്മ. കൂ​ടു​തൽ ചോ​ദ്യ​ങ്ങൾ ചോ​ദി​ച്ചു് എന്റെ അന​ഭി​ജ്ഞ​ത​യെ ബോർ​ഡം​ഗ​ങ്ങ​ളെ ഗ്ര​ഹി​പ്പി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ച്ച​തു് അന​ന്തൻ​പി​ള്ള​യാ​യി​രു​ന്നു. സം​സ്കൃ​ത​ശ്ലോ​കം ചൊ​ല്ലി​യി​ട്ടു് അതിനു തു​ല്യ​മായ ആശയം ‘ഗി​രി​ജാ​ക​ല്യാണ’ത്തിൽ എവി​ടെ​യു​ണ്ടെ​ന്നു് അദ്ദേ​ഹം പലതവണ ചോ​ദി​ച്ചു. കരു​തി​ക്കൂ​ട്ടി എന്നെ വി​ഷ​മി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു് അന​ന്തൻ പിള്ള എന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കിയ ഡോ​ക്ടർ ഗോ​ദ​വർ​മ്മ എന്റെ സഹാ​യ​ത്തി​നു് എത്തി​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ എനി​ക്കു് ‘ഫസ്റ്റ് ക്ലാ​സ്’ നഷ്ട​പ്പെ​ടു​മാ​യി​രു​ന്നു. ഗോ​ദ​വർ​മ്മ സാറ് അന​ന്തൻ പി​ള്ള​യോ​ടു് ദേ​ഷ്യ​ത്തിൽ ചോ​ദി​ച്ചു. ‘ഈ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​ക്കു് സം​സ്കൃ​ത​പാ​ണ്ഡി​ത്യ​മു​ണ്ടോ എന്നാ​ണോ അന​ന്തൻ പിള്ള പരി​ശോ​ധി​ക്കു​ന്ന​തു? ഇതു മല​യാ​ളം ഓണേ​ഴ്സ് പരീ​ക്ഷ​യാ​ണു്, സം​സ്കൃ​തം ഓണേ​ഴ്സ​ല്ല. ഗോ​ദ​വർ​മ്മ സാ​റി​ന്റെ ചോ​ദ്യം അന​ന്തൻ പി​ള്ള​യ്ക്കു് ഏറ്റു. അദ്ദേ​ഹം പി​ന്നീ​ടു് എന്നെ ഉപ​ദ്ര​വി​ച്ചി​ല്ല. ഉള്ളൂ​രാ​ക​ട്ടെ എനി​ക്ക​റി​യാ​വു​ന്ന ഉത്ത​ര​ങ്ങൾ​ക്കു​ള്ള ചോ​ദ്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു് ചോ​ദി​ച്ച​തു്. ഓരോ ചോ​ദ്യ​വും ചോ​ദി​ക്കാൻ ഭാ​വി​ക്കു​മ്പോ​ഴും അദ്ദേ​ഹം കാ​രു​ണ്യാർ​ദ്ര​ങ്ങ​ളായ കണ്ണു​ക​ളോ​ടു​കൂ​ടി എന്നെ നോ​ക്കി ‘പേ​ടി​ക്ക​രു​തു്’ പേ​ടി​ക്ക​രു​തു്’ എന്നു പറ​യു​മാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആ ദയ എന്നെ അദ്ഭു​ത​പ്പെ​ടു​ത്തി. ഉത്ത​ര​ങ്ങൾ ശരി​യാ​യി പറയാൻ അതു് എന്നെ സഹാ​യി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്തു. കാ​രു​ണ്യ​മാ​ണു് മനു​ഷ്യ​നെ മനു​ഷ്യ​നാ​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കിൽ മഹാ​ക​വി ഉള്ളൂർ പു​രു​ഷ​ര​ത്ന​വും കൂ​ടി​യാ​യി​രു​ന്നു.

തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്തെ വഴു​ത​യ്ക്കാ​ടു് എന്ന സ്ഥ​ല​ത്തു​വ​ച്ചു് ഞാൻ ഒരു​ദി​വ​സം വെ​ണ്ണി​ക്കു​ളം ഗോ​പാ​ല​ക്കു​റു​പ്പി​നെ കണ്ടു. ‘ഇപ്പോൾ എന്തു ചെ​യ്യു​ന്നു സാർ?’ എന്നു ഞാൻ ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോൾ എഡ്വിൻ ഓർ​നോൾ​ഡി ന്റെ ‘Light of Asia’ തർ​ജ്ജമ ചെ​യ്യു​ന്നു​വെ​ന്നു് അദ്ദേ​ഹം മറു​പ​ടി നൽകി. “കു​മാ​ര​നാ​ശാ​ന്റെ തർ​ജ്ജ​മ​യു​ണ്ട​ല്ലോ” എന്നു ഞാൻ പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ “അതു​പോ​രാ. ബു​ദ്ധ​ന്റെ കു​തി​ര​യു​ടെ പേരു പോലും തെ​റ്റി​ച്ചാ​ണു് ആശാൻ എഴു​തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തു്” എന്നു് വെ​ണ്ണി​ക്കു​ളം പറ​ഞ്ഞു.