ഇടപ്പള്ളി രാഘവൻപിള്ള യുടെ ‘സ്മരണ’ എന്ന ലളിതകാവ്യം ഞാൻ എത്ര പരിവൃത്തിയാണു് വായിച്ചതു്. ഇപ്പോൾ ഇതെഴുതാൻ വേണ്ടി വീണ്ടും വായിച്ചു. ആവർത്തിച്ച പാരായണം ഓരോ വേളയിലും അനുഭൂതിയുണ്ടാക്കുന്നു. വായനക്കാർക്ക് കുറെ വരികൾ കേൾക്കാൻ കൗതുകമുണ്ടോ?

ചിത്തത്തുടിപ്പോലെ കവി ചോദിക്കും എന്തിനു വന്നതെന്നു്. ഒന്നുമില്ലെന്നു് ഉത്തരം പറഞ്ഞ് ഓമലാൾ തിരിച്ചുപോകും. കവി പറയുന്നു:

അർത്ഥവും ശബ്ദവും (ഒച്ച എന്ന അർത്ഥത്തിൽ) ഈ വരികളിൽ ഒന്നാവുകയാണു് ചങ്ങമ്പുഴക്കവിതപോലെ വാക്കുകളല്ല അനുവാചകനു് ത്രുടനമുളവാക്കുന്നതു്. കവിതയിലെ കാമുകിയും കാമുകനുമാണു്. സാമാന്യപദങ്ങളേ ഇടപ്പള്ളി പ്രയോഗിക്കുന്നുള്ളു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അലങ്കാരങ്ങളും ചിരപരിചിതങ്ങൾ എങ്കിലും എന്തൊരനുഭൂതിജനകത്വമാണു് ഈ വരികൾക്ക്!

എല്ലാ ഭൂതകാലസ്മരണകളും പ്രതിഭാശാലികൾ പ്രത്യാനയിക്കുമ്പോൾ ഈ അനുഭൂതിവിശേഷമുണ്ടാകും. അതിനാലാണു് കിർക്കഗോർ എന്ന തത്ത്വചിന്തകൻ പറഞ്ഞതു് നമ്മൾ മുന്നോട്ടു ജീവിക്കുന്നു. പിറകോട്ടു ചെന്നു കാര്യങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കുന്നുവെന്നു് ഈ ഗതകാലാവലോകനം സാന്ദ്രതയിലെത്തിച്ചാൽ ക്യൂബൻ നോവലിസ്റ്റു് കാർപെൻത്യേറിന്റെ (Carpentier, 1904–1980) Journey Back to the Source എന്ന ചെറുകഥയുണ്ടാവും. ഒരാളിന്റെ മരണംതൊട്ടു് ജനനംവരെയുള്ള ജീവിതം വിപര്യസ്തനിലയിൽ (reversed) വിവരിക്കുന്നു ഈ ചെറുകഥ. ഇതിന്റെ അവസാനത്തോടു് അടുക്കുമ്പോൾ കാർപെൻത്യേർ പറയുന്നു. “He did not know his own name. The unpleasantness of the christening over, he had no desire for smells, sound or even sights.”

വിപര്യസ്തനിലയിലുള്ള ആഖ്യാനം നിർവഹിക്കുന്ന ഒരു നോവലും ഞാൻ വായിച്ചിട്ടുണ്ടു്. Martin Amis എഴുതിയ ‘Times Arrow’ നാസ്തികളുടെ കാലയളവിൽ ഒരു ജർമ്മൻ ഡോക്ടർ ചെയ്ത ക്രൂരകൃത്യങ്ങളാണു് ഏമിസു് വിപരീതാഖ്യാനത്തിലൂടെ ആവിഷ്കരിക്കുന്നതു്. ഭക്ഷണം കഴിഞ്ഞതിനുശേഷം നമ്മൾ പ്ലെയ്റ്റുകൾ കഴുകിവയ്ക്കും. തുടക്കത്തിലേ എച്ചിൽ ഉള്ളവയായി കരുതിയിട്ടു് ആ പ്ലെയ്റ്റുകൾ കഴുകാൻ തുടങ്ങിയാലോ. അതാണു് വിപര്യസ്തനില. “then you select a soiled dish, collect some scraps from the garbage, and settle down for a short wait. Various items get gulped up into my mouth and after skilful massage with tongue and teeth I transfer them to the plate for additional sculpture with knife and fork and spoon” എന്ന ഭാഗത്തു കാണുന്ന ഈ വിപരീതാഖ്യാനം നോവലിലാകെയുണ്ടു്.

ഇതൊക്കെ വായിച്ചതുകൊണ്ടു് എനിക്കു മോഹൻദാസു് ശ്രീകൃഷ്ണപുരം ദേശാഭിമാനി വാരികയിൽ എഴുതിയ ‘സമയമാപിനി പിറകോട്ടു്’ എന്ന reversed narration വായിച്ചു് കമന്റു് ചെയ്യണമെന്നു തോന്നിയതേയില്ല. പ്രായം കൂടിയ ഗൃഹനായകൻ ചെറുപ്പക്കാരനായി വരുന്നു. അടുത്ത മുറിയിൽ മകളുണ്ടെന്നതു് ഓർമ്മിക്കാതെ ഭാര്യയുമായി ശയിക്കുന്ന അയാൾ എന്തൊക്കെയോ പ്രവർത്തിക്കുന്നു. മകളുടെ കൂടുകാരിയെ നോക്കി അയാൾ “കണ്ണടിക്കുന്നു” അവളുടെ പിറകെ നടന്നു ചൂളമടിക്കുന്നു. ഗൃഹനായകൻ സമയമാപിനിയെ നോക്കി അഭ്യർത്ഥിക്കുന്നു തന്നെ കാലത്തേക്കു തിരിച്ചുകൊണ്ടുപോകാൻ. അതോടെ വൃദ്ധന്റെ കഷണ്ടി അയാൾക്കു തിരിച്ചുകിട്ടുന്നു. ഈ അംശമില്ലാതിരുന്നെങ്കിൽ പടിഞ്ഞാറൻ രചനകൾ വായിക്കാത്തവർ ഈ കഥാകാരനെ അഭിനന്ദിച്ചേനെ. ഇപ്പോൾ ഈ നിലയിൽ ഇതൊരു ദുർബ്ബലരചനയായിപ്പോയി. മോഹൻ ദാസിനെ ഞാൻ പ്ലേജിയറൈസത്തിന്റെ പേരിൽ കുറ്റപ്പെടുത്തുകയല്ല. പടിഞ്ഞാറൻ സാഹിത്യം വായിക്കാതെ തന്നെ ഇവിടെയുള്ള ഒരെഴുത്തുകാരനു് ഇങ്ങനെ എഴുതാൻ തോന്നും. ഒന്നുകൂടെ പറയുന്നു. സാഹിത്യചോരണമെന്നു് ഞാൻ കരുതിയിട്ടില്ല.

ഞാൻ തേഡ്ഫോമിൽ പഠിക്കുന്ന കാലം. (ഇന്നത്തെ ഏഴാം ക്ലാസു്) ശംഖുമുഖം കടപ്പുറത്തുവച്ചു് ഇടപ്പള്ളി രാഘവൻപിള്ളയെ കണ്ടു. രാഘവൻപിള്ളയ്ക്കു എന്റെ കടന്നുകയറ്റം ഇഷ്ടപ്പെട്ടില്ല. ഒരൊഴിഞ്ഞ കോണിൽ വന്നിരിക്കുന്ന തന്നെ ശല്യപ്പെടുത്താൻ ഒരു ചെറുക്കൻ എത്തിയതു കഷ്ടകാലംകൊണ്ടാണെന്നു് അദ്ദേഹത്തിന്റെ മുഖഭാവം വ്യക്തമാക്കി. എങ്കിലും ആരാധനയോളം ചെന്ന മനസ്സിന്റെ പ്രേരണയാൽ ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ വിട്ടുപോയില്ല. ചോദ്യങ്ങൾ ചോദിച്ചു ശല്യപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നു. എന്നിൽനിന്നു രക്ഷപ്പെടാൻ അദ്ദേഹം എഴുന്നേറ്റു നടന്നു. ഞാനുണ്ടോ ഒഴിയുന്നു. അദ്ദേഹത്തിനൊപ്പം നടന്നു. നടന്നുനടന്നു് ഒരു ജങ്ഷനിൽ വന്നപ്പോൾ ഒരു രണ്ടുനിലക്കെട്ടിടത്തിന്റെ രണ്ടാമത്തെ നിലയുടെ ഒരു ഭാഗത്തു് സുന്ദരിയായ ഒരു പെൺകുട്ടി ക്രിസ്മസ് വിളക്കു തൂക്കുന്നതു കണ്ടു. വർണ്ണോജ്ജ്വലമായ കടലസ് കൂടിനകത്തു് ദീപം. മെഴുകുതിരിയാവാം; ബൾബ് ആകാം. ആ ദീപത്തിന്റെ രശ്മികൾ അവളുടെ മുഖത്തുതട്ടി. മുഖം കൂടുതൽ സുന്ദരമായി. ഇടപ്പള്ളിയുടെ കവിത ആ ക്രിസ്മസ് വിളക്കുപോലെയാണെന്നു് എനിക്കു തോന്നി. ദീപം അകത്തുണ്ടെന്നു കാണാൻ വയ്യ. അകത്തിരിക്കുന്ന ബൾബിന്റെയോ മെഴുകുതിരിയുടെയോ ശോഭ ബഹിർഗമിച്ചു് കടലാസ് കൂടിനു് തിളക്കം നല്കുമ്പോൾ മാത്രമേ അകത്തുള്ള ദീപപ്രഭവകേന്ദ്രത്തെക്കുറിച്ചു് അനുമാനിക്കാൻ സാധിക്കൂ. ഇടപ്പള്ളിയുടെ കവിത ആന്തരശോഭയാൽ രൂപശില്പത്തിനാകെ തിളക്കം പ്രദാനം ചെയ്യുന്നു. ഉള്ളിലെ പ്രകാശ കേന്ദ്രത്തെ എടുത്തുമാറ്റി നോക്കൂ. ക്രിസ്മസ് വിളക്കില്ലാതെയാവുന്നു. കടലാസുകൂടിനെ മാറ്റൂ. ദീപം മാത്രമേയുള്ളൂ. അപ്പോഴും ക്രിസ്മസ് വിളക്കില്ല. എല്ലാ ഉത്കൃഷ്ടമായ കവിതകളും ചെറുകഥകളും ക്രിസ്മസ് വിളക്കുകളാണു്. ഉറൂബിന്റെ ‘രാച്ചിയമ്മ’ എന്ന കഥയിൽ ആന്തരശോഭയുണ്ടു്. ബഹിർഭാഗശോഭയുമുണ്ടു്. യു. കെ. കുമാരന്റെ ‘ചില്ലു് പൊട്ടിയ ദിവസം’ എന്ന കഥ (മലയാളം വാരിക) ആന്തരമായ പ്രകാശകേന്ദ്രമില്ലാത്ത കടലാസ് കൂടു മാത്രമാണു്. ഒരുത്തന്റെ വീട്ടിലെ ഒരു കണ്ണടിയിൽ (ചില്ലിൽ) കാക്ക കൊത്തുന്നു. അനവരതമായ പ്രക്രിയയാണതു്. ഒരു ദിവസം കാക്ക കണ്ണാടി കൊത്തിപ്പൊട്ടിച്ചു. കാക്കയും അതിന്റെ കൊത്തലും ഏതോ സിംബോളിക് പ്രക്രിയ. അതു് എന്താണെന്നു് ഗ്രഹിക്കാൻ വൈഷമ്യം. സൂചകപദങ്ങൾ പ്രയോഗിക്കാതെ സിംബലുകൾ രചനകളിൽ തിരുകുന്നതു് ഫാഷനായിരിക്കുന്ന കാലയളവിലാണു് നമ്മൾ ജീവിക്കുന്നതു്. കുമാരന്റെ സിംബോളിക് പ്രക്രിയ അനുവാചകനെ പീഡിപ്പിക്കുന്നു. ഇത്തരം contrived symbolism ചെറുകഥയെ ജീർണ്ണതയിലേക്കു കൊണ്ടുചെല്ലുന്നു. (contrived symbolism = പ്രചിന്തിത പ്രതിരൂപാത്മകത്വം) കലാനുഭൂതിയെ ധർമ്മഭ്രഷ്ടമാക്കാനേ ഇത്തരം കൃത്രിമത്വം പ്രയോജനപ്പെടൂ.

ആകാശവാണിയിലെ[1] ഉദ്യോഗസ്ഥനായിരുന്ന ഇ. എം. ജെ. വെണ്ണിയൂർ ജി. ശങ്കരക്കുറുപ്പിന്റെ കവിതയുടെ ആരാധകനല്ലായിരുന്നു. ജി.യെ നമ്മുടെ സിംബോളിക് കവി എന്നു് ആരെങ്കിലും വിശേഷിപ്പിച്ചാൽ വെണ്ണിയൂർ കോപാകുലനാകും. ശങ്കരക്കുറുപ്പിന്റെ സിംബലിസം കൃത്രിമമാണെന്ന വിശ്വാസക്കാരനായിരുന്നു അദ്ദേഹം. ജി. വലിയ കവിയാണു് എന്ന വിശ്വാസം എനിക്കിപ്പോഴുമുണ്ടെങ്കിലും ചെറുപ്പകാലത്തു് അദ്ദേഹത്തിന്റെ കവിതയുടെ അന്ധനായ ആരാധകനായിരുന്നു ഞാൻ. വെണ്ണിയൂർ പ്രഭാഷണമദ്ധ്യേ ശങ്കരക്കുറുപ്പിന്റെ സിംബലിസത്തെ കൃത്രിമസിംബലിസം എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കുമ്പോൾ എനിക്കു രസിക്കുമായിരുന്നില്ല. ഞാൻ രണ്ടാമത്തെ പ്രഭാഷകനാണെങ്കിൽ അതിനു മറുപടി നല്കിയതുതന്നെ. ഇന്നു് എനിക്കു തോന്നുന്നു ഞാൻ അന്നു് ‘ഫൂളിഷാ’യി പെരുമാറിയെന്നു്. സ്വാഭാവികതയില്ലാത്ത, കൃത്രിമത്വംകൂടിയ പ്രതിരൂപാത്മകതയാണു് ജിയുടെ കവിതകളിലുള്ളതു്. വസ്തുക്കൾ തമ്മിലുള്ള ആനുരൂപ്യം ഉണ്ടാക്കാനേ അദ്ദേഹത്തിനറിയൂ. ആനുരൂപ്യനിർമ്മിതി എളുപ്പമാണുതാനും. സിംബലിസം ആനുരൂപ്യമല്ല. അവിടെ വസ്തുവും പ്രതീകവും ഒന്നായിത്തീരുകയാണു്. ഈ ഐക്യം ജി.യുടെ പ്രതിരൂപാത്മകത കവിതകളിൽ ഇല്ലേയില്ല. പ്രസിദ്ധമായ ‘ചന്ദ്രക്കല’, ‘ഇന്നു ഞാൻ നാളെ നീ’ ഈ കാവ്യങ്ങൾ നോക്കുക. അവയിലെ ഹൃദയഹാരിയായ കലാംശം സ്യുഡോസിംബലിസംകൊണ്ടു് നിഷ്പ്രഭമാകുന്നതു കാണാം. ഇത്രയും എഴുതിയതുകൊണ്ടു ജി. കോസ്മിക്ജീവനുള്ള മഹാകവിയാണെന്ന എന്റെ വിനീതാഭിപ്രായത്തിനു് മങ്ങൽ ഉണ്ടാകുന്നില്ല.

ഈ പ്രഭാഷണവിഘ്നകാരിയെയാണു് ഞാൻ ഈ കോളത്തിൽ അടുത്തകാലത്തു് എഴുതിയിരുന്നതു്. അതു് ആവർത്തിക്കേണ്ടിയിരിക്കുന്നു. അദ്ദേഹം ഒരു കമ്മിറ്റിയുടെ അധ്യക്ഷനായിരുന്നു. ആ സ്ഥാനം വഹിച്ചുകൊണ്ടു് അദ്ദേഹത്തിനു് ചിലതൊക്കെ ചെയ്യാമായിരുന്നു. ഒരു ദിവസം മുഖ്യമന്ത്രി അദ്ദേഹത്തിന്റെ അധികാരമണ്ഡലത്തിൽ കൈകടത്തി എന്തോ ഓർഡറിട്ടു. പ്രഭാഷണത്തിനു് പ്രതിബന്ധമുണ്ടാക്കുന്ന ആളിനു് അതു രസിച്ചില്ല. അദ്ദേഹം മുഖ്യമന്ത്രിയുടെ ഈ അനൗചിത്യത്തെ വിമർശിച്ചുകൊണ്ടു് എന്നോടു ചോദിച്ചു “കൃഷ്ണൻനായരേ, എന്റെ ഭാര്യയുടെകൂടെ കിടക്കാൻ എനിക്കാണോ അവകാശം? അതോ നിങ്ങൾക്കോ?” (ഞാൻ മറുപടി പറഞ്ഞില്ല. എങ്കിലും മനസ്സിൽ മൂന്നുതവണ പറഞ്ഞു. “അതു നിങ്ങൾക്കു തന്നെ, അതു നിങ്ങൾക്കുതന്നെ, അതു നിങ്ങൾക്കുതന്നെ” ഇറ്റലിയിലെ ജ്യോതിഃശാസ്ത്രജ്ഞനും ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനുമായ ഗലീലിയോ കോപ്പർനിക്കസിന്റെ സിദ്ധാന്തമാണു് ശരിയെന്നു പറഞ്ഞപ്പോൾ കാതലിക് പള്ളി ഭീഷണിപ്പെടുത്തി അദ്ദേഹത്തെ ഇൻക്വിസിഷനെക്കൊണ്ടു് പീഡിപ്പിക്കുമെന്നു് ശാസ്ത്രജ്ഞൻ പേടിച്ചു. അദ്ദേഹം വാക്കുകൾ പരസ്യമായി പിൻവലിച്ചു. ആ പിൻവലിക്കൽ നടത്തുന്ന സന്ദർഭത്തിൽതന്നെ ഭൂമി സൂര്യനെ ചുറ്റുന്നു എന്ന അർത്ഥത്തിൽ Eppur si muove-But it does move എന്നു മൂന്നുതവണ മനസ്സിൽ പറഞ്ഞു. ഞാനും ഗലീലിയോ ആയി മാറി ആ നിമിഷത്തിൽ.)

സദാചാരതൽപരനല്ലാത്ത,[2] കാണാൻ കൊള്ളുകില്ലാത്ത, പെരുമാറാൻ അറിഞ്ഞുകൂടാത്ത ഭർത്താവിനെ ഒഴിവാക്കാനാണു് ഭാര്യ എന്നും വൈകുന്നേരം മീറ്റിങ്ങുകൾക്കു പോകുന്നതും അർദ്ധരാത്രി തിരിച്ചു വീട്ടിലെത്തുന്നതും. അതു ഗ്രഹിച്ച ഭർത്താവു് പ്രതിഷേധിക്കും, ദേഷ്യപ്പെടും. ഒരു ദിവസം ഞാൻ തെക്കൻ തിരുവിതാംകൂറിലൊരിടത്തു് മീറ്റിങ്ങിനുപോയി. എന്റെ കൂടെ പ്രസംഗിക്കാൻ രണ്ടു സ്ത്രീകളും ഒരു പുരുഷനും. സമ്മേളനം കഴിഞ്ഞു തിരുവനന്തപുരത്തെത്തിയപ്പോൾ രാത്രി ഒരു മണിക്കു കഴിഞ്ഞു. സ്ത്രീകളെ ആദ്യം വീട്ടിലെത്തിക്കുകയാണു് മര്യാദയെന്നു കരുതി ഒരു സ്ത്രീയുടെ വീട്ടിലേക്കു കാർ പോകട്ടെയെന്നു് ഞാൻ ഡ്രൈവറോടു പറഞ്ഞു. അവരുടെ വീട്ടുനടയിൽ എത്തി. ഗെയ്റ്റ്പോലും പൂട്ടിയിരിക്കുന്നു. വീടിന്റെ കാര്യം പിന്നെ പറയാനെന്തിരിക്കുന്നു? ഞങ്ങൾ ഗെയ്റ്റിൽ മെല്ലെ തട്ടി. അതു ക്രമേണ ഊറ്റം കൂടിയ മട്ടിലായി. ങ്ഹേ, ഗെയ്റ്റു് തുറക്കുന്നതേയില്ല. ഉച്ചത്തിൽ വിളിച്ചു. അടുത്ത വീട്ടുകാർ ഉണർന്നു് എത്തിനോക്കി. ഒരു മണിക്കൂർ ഞങ്ങൾ ശ്രമിച്ചു ഗെയ്റ്റു് ഭർത്താവിനെക്കൊണ്ടു തുറപ്പിക്കാൻ. ഫലമില്ലെന്നുകണ്ടു് സ്ത്രീ പറഞ്ഞു. “കരുതിക്കൂട്ടി തുറക്കാത്തതാണു്.” അവർ നിലവിളി തുടങ്ങി. വേറെ, മാർഗ്ഗമില്ലെന്നു കണ്ടു ഞാൻ മറ്റേ സ്ത്രീയോടു പറഞ്ഞു. “ഇവരെക്കൂടി നിങ്ങൾകൊണ്ടുപോകു. നേരം വെളുത്തിട്ടു് കാര്യങ്ങൾ ശരിയാക്കാം.” അതനുസരിച്ചു് ഉച്ചത്തിൽ കരയുന്ന സ്ത്രീയെ അവർ സ്വന്തം വീട്ടിലേക്കു കൊണ്ടുപോയി. സ്വന്തം വീട്ടിൽ കയറാൻ സാധിക്കാത്ത സ്ത്രീ പഠിക്കുന്ന കാലത്തു് കോളേജ് ബ്യൂട്ടിയായിരുന്നു. അവർക്കു ദൗർഭാഗ്യത്താൽ കിട്ടിയതു് പരമവിരൂപനും കഷണ്ടിക്കാരനുമായ ഭർത്താവിനെയാണു്. അയാൾ ഗെയ്റ്റു് തുറക്കാതെ താനാണു് വീട്ടിന്റെ master എന്നു തെളിയിച്ചു. ഈ മാസ്റ്റർഷിപ്പ്- അധികാരിത്വം- എല്ലായിടങ്ങളിലും ദോഷമായേ ഭവിക്കൂ. പക്ഷേ സാഹിത്യരചനയുടെ കാര്യത്തിൽ അതു ഗുണമാണു്. എഴുത്തുകാരൻ കവിതയെഴുതുട്ടെ, കഥയെഴുതട്ടെ ഈ അധികാരിത്വം കൈവിട്ടാൽ രചന പരാജയപ്പെടും. പരമാവധി നിയന്ത്രണം പാലിച്ചു വേണം രചന നിർവഹിക്കാൻ ആ ആധിപത്യമില്ല. ‘മാധ്യമം’ ആഴ്ചപ്പതിപ്പിൽ ‘അന്തർവിഷയകവും ബഹുവിഷയകവുമായ കാര്യങ്ങൾ’ എന്ന കഥയെഴുതിയ ഗീതയ്ക്ക്. ബ്രാഹ്മണജാതിയിൽപ്പെട്ട കാവേരി കോളേജിലെ പ്രഫെസർ. അവരുടെ ഭർത്താവു് സുബ്രഹ്മണിക്കു മീനില്ലാതെ ഉണ്ണാൻ വയ്യ. അതും മത്തിതന്നെ വേണം. കാവേരി ഒരു വിദ്യാർത്ഥിയെ അനുനയിപ്പിച്ചു് മീൻകൂട്ടാൻ തയ്യാറാക്കി ഭർത്താവിനു് നല്കുന്നുപോലും. വിഷയത്തിൽ ഒരാധിപത്യവും കാണിക്കാതെ ഗീത ശുദ്ധഅലവലാതി വർത്തമാനം നിർവഹിക്കുന്നു. ഇതു കഥയാണെന്നറിയാൻ പത്രാധിപർ രചനയുടെ മുകളിൽ അച്ചടിച്ച ‘കഥ’ എന്ന വാക്കേ സഹായിക്കുന്നുള്ളു. ഈ രചനയിൽ സാഹിത്യം കാണാനുള്ള അനുവാചകയത്നം വിഫലീഭവിക്കുകയേയുള്ളു. വിനാശാത്മകതയുടെ ജുഗുപ്സാവഹമായ ചിത്രം ഗീതയുടെ കഥ നല്കുന്നു.