വാ​ക്കി​ലൂ​ടെ വസ്തു​വി​നെ ഗ്ര​ഹി​ക്കാൻ പ്ര​യാ​സ​മാ​ണെ​ന്നു കു​ങ്കു​മം വാ​രി​ക​യി​ലെ ‘ഗാഥകൾ പാ​ടു​ന്ന ആലി​ല​കൾ’ എന്ന ചെ​റു​ക​ഥ​യും തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്നു. ആഭ​ര​ണ​ക്ക​ട​ക​ളി​ലെ കണ്ണാ​ടി​പ്പെ​ട്ടി​ക​ളിൽ സ്വർ​ണ്ണാ​ഭ​ര​ണ​ങ്ങൾ പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ കു​ങ്കു​മ​ത്തി​ന്റെ രണ്ടു മൂ​ന്നു പു​റ​ങ്ങ​ളിൽ പി. കെ. നന്ദ​ന​വർ​മ്മ കുറെ മനോ​ഹ​ര​ങ്ങ​ളായ പദ​ങ്ങൾ നി​ര​ത്തി​വ​യ്ക്കു​ന്നു. രാ​ജാ​വു് അമ​ര​നാ​ഥ​നെ വി​ളി​ച്ചു് തന്റെ ജീ​വി​ത​ര​ഹ​സ്യ​ങ്ങ​ളാ​കെ അറി​യി​ച്ചു. അക്കൂ​ട്ട​ത്തിൽ അമ​ര​നാ​ഥ​ന്റെ പ്രേ​മ​ഭാ​ജ​ന​ത്തോ​ടു് ബന്ധ​മു​ണ്ടെ​ന്ന രഹ​സ്യ​വും പകർ​ന്നു​കൊ​ടു​ത്തു. ദുഃഖം സഹി​ക്കാ​നാ​വാ​തെ അമ​ര​നാ​ഥൻ ആത്മ​ഹ​ത്യ ചെ​യ്തു​പോ​ലും. പഴ​ഞ്ച​നിൽ പഴ​ഞ്ച​നായ ഈ വിഷയം ഒരു സാ​ങ്ക​ല്പി​ക​ലോ​ക​വും പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ക്കാ​തെ, ഒരു ഭാ​വ​നാ​ത്മ​ക​ലോ​ക​വും ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കാ​തെ നി​ശ്ചേ​ത​ന​ത്വ​മാർ​ന്നു മലർ​ന്നു​കി​ട​ക്കു​ന്നു; പട്ടും കച്ച​യും പ്ര​തീ​ക്ഷി​ച്ചു്. വാ​ക്കു​ക​ളും വസ്തു​ക്ക​ളും അന്യോ​ന്യം ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട​വ​യാ​ണു്. ഒരു വാ​ക്കെ​ടു​ത്തി​ടു​മ്പോൾ വസ്തു ചല​നം​കൊ​ള്ള​ണം. ചലി​ക്കു​ന്ന വസ്തു​ക്ക​ളെ നമ്മൾ കാണും. ആഭ​ര​ണ​ക്ക​ട​യി​ലെ നെ​ക്ക്ല​സ് എടു​ത്തു് സു​ന്ദ​രി ഗള​നാ​ള​ത്തിൽ ചേർ​ക്കു​മ്പോൾ ആ സ്വർ​ണ്ണാ​ഭ​ര​ണ​ത്തി​നു് ‘അർത്ഥ’മു​ണ്ടാ​കു​ന്നു. കാ​ന്തി​യു​ണ്ടാ​കു​ന്നു. നന്ദ​ന​വർ​മ്മ എടു​ത്തു താഴെ വയ്ക്കു​ന്ന പദ​ങ്ങ​ളാ​കു​ന്ന ആഭ​ര​ണ​ങ്ങൾ കഴു​ത്തിൽ ചേർ​ക്കാൻ ആരു​മി​ല്ല. നി​രാ​ശ​രാ​യി വാ​യ​ന​ക്കാർ എഴു​ന്നേ​റ്റു പോ​കു​മ്പോൾ കഥാ​കാ​രൻ അവ​യെ​ടു​ത്തു വീ​ണ്ടും കണ്ണാ​ടി അല​മാ​രി​ക്കു​ള്ളിൽ വയ്ക്കു​ന്നു. നി​ഷ്പ്ര​യോ​ജ​ന​മായ പ്ര​വർ​ത്ത​നം. ഈ അല​ങ്കാ​ര​പ്ര​യോ​ഗം ആശ​യാ​വി​ഷ്കാ​ര​ത്തി​നു് അസ​മർ​ത്ഥ​മാ​ണെ​ന്നു വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്കു തോ​ന്നു​ന്നു​ണ്ടോ? എങ്കിൽ വ്യ​ക്ത​മാ​യി​പ്പ​റ​യാം. കഥ​യ്ക്കു​വാ​ക്കു​ക​ള​ല്ലാ​തെ ഭാ​വ​ശി​ല്പ​മി​ല്ല. ആശ​യ​ത്തി​ന്റെ ചാ​രു​ത​യി​ല്ല. സാ​ഹി​ത്യ രച​ന​ക​ളിൽ എപ്പോ​ഴു​മു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കേ​ണ്ട ഇമേ​ജു​കൾ ഇല്ല.

വാൾ​ട്ടർ അബിഷ് Minds Meet എന്ന ഫിക്‍ഷ​നിൽ എഴു​തിയ ചില വാ​ക്യ​ങ്ങൾ In the future Perfect എന്ന ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തിൽ അവ​താ​രി​ക​യെ​ഴു​തിയ വി​ശ്രുത നി​രൂ​പ​കൻ മൽകം ബ്ര​ഡ്ബ​റി ഉദ്ധ​രി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്:

When a word is not understood, the person using it is obliged to spell it aloud… In the more rural sections of the U. S. people do not resort to spelling difficult words… Instead they plunge a V-​shaped knife into the other fella, who moans, “Ohhh” O also happens to be the fifteenth letter in the alphabet. For some reason it is often used by insecure people.

നമ്മു​ടെ കഥാ​കാ​ര​ന്മാർ ഉറ​പ്പി​ല്ലാ​ത്ത​വ​രാ​ണു്.

എന്റെ കു​ട്ടി​ക്കാ​ല​ത്തു് ചല​ച്ചി​ത്ര​താ​രം അശോക് കുമാർ എന്റെ ആരാ​ദ്ധ്യ​പു​രു​ഷ​നാ​യി​രു​ന്നു. മേ​ഘ​ത്തെ നോ​ക്കി “ആരേ ബാദൽ ധീരേ ധീരേ ജാ; മര ബുൽ​ബുൽ സോ രഹാ ഹേ” എന്നു് അദ്ദേ​ഹം പാ​ടു​ന്ന​തും മറ്റും ഇന്നും എന്റെ ആന്ത​ര​ശ്രോ​ത്രം കേൾ​ക്കു​ന്നു. കാ​ള​വ​ണ്ടി​യോ​ടി​ക്കു​ന്ന അദ്ദേ​ഹം ഒരു വൈ​യ്ക്കോൽ നാരു കടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് പാ​ടു​ന്ന​തും ഞാൻ കേൾ​ക്കു​ന്നു. ഇന്നു് അശോക് കുമാർ വാ​യ്പു​ണ്ണോ​ടു​കൂ​ടി ടെ​ലി​വി​ഷ​നിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​നാ​കു​മ്പോൾ—മി​ക്ക​വാ​റും ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളിൽ പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​നാ​കു​മ്പോൾ— എനി​ക്കു വെ​റു​പ്പു് ഉണ്ടാ​കു​ന്നു. ഞാൻ ആ ഉപ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ മുൻ​പിൽ​നി​ന്നു് എഴു​ന്നേ​റ്റു പോ​കു​ന്നു. ഒരു പ്രാ​യ​മൊ​ക്കെ​യാ​യാൽ മനു​ഷ്യർ ഒതു​ങ്ങ​ണം. സാ​ന്നി​ദ്ധ്യം​കൊ​ണ്ടു് മനു​ഷ്യ​രെ ക്ലേ​ശി​പ്പി​ക്ക​രു​തു്. മനോരമ ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പിൽ സണ്ണി​മ​റ്റ​ക്കര എഴു​തിയ ‘സ്വ​പ്ന​ങ്ങ​ളി​ലെ സ്വർ​ഗ്ഗം’ എന്ന ചെ​റു​കഥ പഴകിയ വാ​യ്പു​ണ്ണാ​ണു്. അതു് കാണാൻ പ്ര​യാ​സം. ദരി​ദ്ര​നാ​യി​രു​ന്ന ഒരു​ത്തൻ ഭാ​ര്യ​യു​ടെ ഉപ​ദേ​ശ​മ​നു​സ​രി​ച്ചു് കൈ​ക്കൂ​ലി​വാ​ങ്ങി ധനി​ക​നാ​കു​ന്നു. മനഃ​സാ​ക്ഷി​ക്കു​ത്തു​കൊ​ണ്ടു് സ്വ​പ്ന​ങ്ങൾ കാ​ണു​ന്നു. ഒടു​വി​ല​ങ്ങു് ചാ​കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. ഇമേ​ജു​ക​ളി​ല്ലാ​ത്ത വെറും ചി​ന്ത​യാ​ണു് ഈ ചെ​റു​കഥ. ഭാ​വ​ന​യാ​ണു് ഇമേജ് സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തു്. റൊ​മാൻ​സി​നോ​ടു് ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട ഇമേ​ജു​കൾ സി. വി. രാ​മൻ​പി​ള്ള യും ചന്തു​മേ​നോ​നും സൃ​ഷ്ടി​ച്ചു. യാ​ഥാ​ത​ഥ്യ​ത്തോ​ടു ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട ഇമേ​ജു​ക​ളാ​ണു് തകഴി യു​ടെ​യും കേ​ശ​വ​ദേ​വി ന്റെ​യും കൃ​തി​കൾ. സണ്ണി മറ്റ​ക്ക​ര​യ്ക്കു് ഭാ​വ​ന​യി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടു് ഇമേജ് സൃ​ഷ്ടി​ക്കു് കഴി​യു​ന്നി​ല്ല. അതു​കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹം ഉപ​ന്യാ​സം—essay—എഴു​തു​ന്നു.

കോട്ടയം-​പെരുമ്പാവൂർ റോഡിൽ വള​വു​ക​ളും തി​രി​വു​ക​ളും ധാ​രാ​ളം. അതിൽ ഒരു വളവു് “ഹെയർ പിൻ​ബെൻ​ഡ് ” ആയാൽ ആരും ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചി​ല്ലെ​ന്നു വരും. തിരുവനന്തപുരം-​കന്യാകുമാരി റോഡ് ഋജു​രേ​ഖ​പോ​ലെ​യാ​ണു്. അതിൽ ഹെയർ പിൻ വള​വു​ണ്ടാ​യാൽ എല്ലാ​വ​രും അസ്വ​സ്ഥ​രാ​കും. പല വള​വു​ക​ളു​ള്ള സ്ത്രീ​യു​ടെ ശരീ​ര​ത്തിൽ മൂ​ക്കി​നു കൂ​ടു​തൽ വള​വു​ണ്ടാ​യാൽ കാ​ഴ്ച​ക്കാർ പൊ​തു​വായ വൈ​രൂ​പ്യ​ത്തെ അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന വേ​ള​യിൽ ആ നാ​സി​കാ​വൈ​രു​പ്യ​ത്തെ​യും അം​ഗീ​ക​രി​ച്ചു​കൊ​ള്ളും. എന്നാൽ ഒര​തി​സു​ന്ദ​രി​ക്കു് മൂ​ക്കു​മാ​ത്രം വള​വാർ​ന്ന​താ​യാൽ ദ്ര​ഷ്ടാ​ക്കൾ​ക്കു് എന്തൊ​രു വൈ​ഷ​മ്യ​മാ​യി​രി​ക്കും! ഇക്കാ​ര​ണ​ത്താൽ ‘മ’ പ്ര​സാ​ധ​ന​ങ്ങ​ളി​ലെ കഥകൾ എനി​ക്കി​പ്പോൾ ക്ഷോ​ഭം ജനി​പ്പി​ക്കാ​റി​ല്ല. കാ​ക്ക​നാ​ട​നും മു​കു​ന്ദ​നും സേ​തു​വും മറ്റും മോ​ശ​പ്പെ​ട്ട കഥ​ക​ളെ​ഴു​തു​മ്പോൾ എനി​ക്ക​തു സഹി​ക്കാ​നാ​വു​ന്നി​ല്ല.

സൂസൻ ലാംഗർ അന്ത​രി​ച്ചു. ധി​ഷ​ണ​വി​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ ഉത്കൃ​ഷ്ട രൂ​പ​മാ​ണെ​ന്നു​വാ​ദി​ച്ച ഫി​ലോ​സ​ഫ​റാ​യി​രു​ന്നു അവർ. ലാം​ഗ​റെ​വി​ടെ? ഞാ​നെ​വി​ടെ? എങ്കി​ലും ധിഷണ വി​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ രൂ​പ​മാ​ണെ​ന്നോ അല്ലെ​ങ്കിൽ രണ്ടും ഒന്നാ​ണെ​ന്നോ വാ​ദി​ക്കു​ന്ന​തു് നമ്മു​ടെ അനു​ഭ​വ​ത്തി​നു വി​രു​ദ്ധ​മാ​ണു്. സാ​ഹി​ത്യ​സൃ​ഷ്ടി ആശ​യ​പ്ര​ധാ​ന​മാ​യി​രി​ക്കു​മ്പോൾ അതു് ധി​ഷ​ണ​യോ​ടു ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട​താ​യി നമ്മൾ കരു​തു​ന്നു. അതു് വികാര പ്ര​ധാ​ന​മാ​യി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ഹൃ​ദ​യ​ത്തോ​ടു ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട​താ​യി വി​ചാ​രി​ക്കു​ന്നു. മല​യാ​ള​ത്തിൽ​നി​ന്നു് ഉദാ​ഹ​ര​ണ​മെ​ടു​ക്കു​ന്നി​ല്ല, വഴ​ക്കി​നു വരു​ന്ന​വ​രെ പേ​ടി​ച്ചു്. ആൽഡസ് ഹക്സി​ലി യുടെ നോ​വ​ലു​കൾ ധി​ഷ​ണാ​പ​ര​ങ്ങ​ളാ​ണു്.

എമലി ബ്രോ​ന്റി യുടെ ‘വത​റി​ങ് ഹൈ​റ്റ്സ് ’ (വു​ത​റി​ങ് എന്നും) വി​കാ​ര​പ്ര​ധാ​ന​മ​ത്രേ. ജീ​വി​തം ധി​ഷ​ണാ​ത്മ​ക​മെ​ന്ന​തി​നെ​ക്കൾ വി​കാ​രാ​ത്മ​ക​മാ​ണു്. നമ്മൾ ഉണർ​ന്നി​രി​ക്കു​ന്ന​സ​മ​യ​ത്തി​ന്റെ 99 ശത​മാ​ന​വും വൈ​കാ​രി​ക​മാ​ണു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് വി​കാ​രാ​ത്മ​ക​മായ സാ​ഹി​ത്യ​മേ ജീ​വി​ത​സ്പർ​ശി​യാ​കൂ. ആശ​യ​പ്ര​ധാ​ന​മായ സാ​ഹി​ത്യ സൃ​ഷ്ടി ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ ഒരു മുഖം മാ​ത്രം കാ​ണി​ക്കു​ന്നു. വി​കാ​ര​പ്ര​ധാ​ന​മാ​യ​തു് ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ പല മു​ഖ​ങ്ങൾ പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. അതി​നാൽ ഹക്സി​ലി​യു​ടെ ഏതു നോ​വ​ലും ഒരു തവ​ണ​മാ​ത്ര​മേ വാ​യി​ക്കാൻ പറ്റൂ. വത​റി​ങ് ഹൈ​റ്റ്സ് എത്ര തവ​ണ​വേ​ണ​മെ​ങ്കി​ലും വാ​യി​ക്കാം. എൻ. പി. രാ​ജ​ശേ​ഖ​രൻ മാ​തൃ​ഭൂ​മി ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പി​ലെ​ഴു​ത്തിയ ‘താ​ശി​യു​ടെ മണം.’ എന്ന ചെ​റു​കഥ ആശയ പ്ര​ധാ​ന​മ​ല്ല; വികാര പ്ര​ധാ​ന​വു​മ​ല്ല. കഥ പറ​യു​ന്ന ആൾ ഓടയിൽ നി​ന്നു് പൊ​ക്കി​യെ​ടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടു​വ​ന്ന പൂ​ച്ച​യാ​ണു് താശി. താശി വീ​ട്ടി​ലെ​ത്തു​ന്ന​തു​വ​രെ അവിടെ നി​റ​ഞ്ഞു​നി​ന്ന​തു് കഥ പറ​യു​ന്ന ആളി​ന്റെ മകൾ നി​ഷ​യു​ടെ മണ​മാ​യി​രു​ന്നു. പൂച്ച വന്നു കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ അതി​ന്റെ മണ​മാ​യി അവിടെ. ദി​ന​ങ്ങൾ കഴി​ഞ്ഞു. പൂ​ച്ച​യു​ടെ ജന്തു​സ​ഹ​ജ​മായ വാ​സ​ന​കൾ പ്ര​ക​ട​മാ​യ​പ്പോൾ അവ​ര​തി​നെ നാ​ട്ടിൽ കൊ​ണ്ടാ​ക്കി. അതോടെ നി​ഷ​യു​ടെ മണം ഭവ​ന​ത്തിൽ പ്ര​സ​രി​ക്കു​ക​യാ​യി. സ്നേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ജ​ന​മാ​യി​രു​ന്ന പൂ​ച്ച​യു​ടെ മണം അതു വീ​ട്ടി​ലു​ള്ളി​ട​ത്തോ​ളം കാലം സു​ഖ​പ്ര​ദം. അതു് അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​യ​പ്പോൾ മകൾ വീ​ണ്ടും സ്നേ​ഹ​ഭാ​ജ​ന​മാ​യി ഭവി​ക്കു​ന്നു. അതി​ന്റെ മണം അന്നു​തൊ​ട്ടു് ആസ്വാ​ദ്യ​മാ​കു​ന്നു. ചത​ഞ്ഞ​ര​ഞ്ഞ മട്ടി​ലാ​ണു് രാ​ജ​ശേ​ഖ​ര​ന്റെ ആഖ്യാ​നം. ആ ആഖ്യാ​ന​ത്തിൽ ഇമേ​ജു​കൾ വി​ട​രു​ന്നി​ല്ല. അതു​പോ​ക​ട്ടെ. ഹൃ​ദ​യാ​വർ​ജ്ജ​ക​മായ ഏതെ​ങ്കി​ലും ആശയം ഇതി​ലു​ണ്ടോ? നി​ഷേ​ധ​രൂ​പ​ത്തി​ലേ അതിനു മറു​പ​ടി പറ​യാ​നാ​വൂ. പൂ​ച്ച​യു​ടെ നേർ​ക്കു് സഹ​താ​പ​മെ​ന്ന വി​കാ​രം പ്ര​വ​ഹി​ക്കു​ന്നോ? അതു​മി​ല്ല. അതി​നാ​ലാ​ണു് ഇക്കഥ ശി​ഖ​ണ്ഡി​പ്രാ​യ​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നു പറ​യു​ന്ന​തു്. വല്ല ആശ​യ​വും ഇതി​ലു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ അതു് കഥാ​കാ​ര​ന്റെ ചല​നാ​ത്മ​ക​മായ ധി​ഷ​ണ​യു​ടെ സന്താ​ന​മാ​യി പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​കു​ന്നി​ല്ല. വല്ല വി​കാ​ര​വും ഇതി​ലു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ അതിനു ഊഷ്മ​ള​ത​യു​മി​ല്ല. ഇത്ത​രം നിർ​ജ്ജീ​വ​ങ്ങ​ളായ കഥകൾ ഭാ​ഷ​യ്ക്കു ദോഷം സം​ഭ​വി​പ്പി​ക്കും.

എൻ. പി. രാ​ജ​ശേ​ഖ​ര​നെ ഉദ്ദേ​ശി​ച്ചു പറ​യു​ക​യ​ല്ല; ആശ​യ​പ്ര​ധാ​ന​ങ്ങ​ളായ കഥകൾ രചി​ക്കു​ന്ന​വ​രെ ലക്ഷ്യ​മാ​ക്കി​യാ​ണു് പ്ര​സ്താ​വം. ഇപ്പോ​ഴ​ത്തെ പരി​ഷ്കാ​രി​കൾ​ക്കു പണം​വ​യ്ക്കാൻ പേ​ഴ്സാ​ണു് വേ​ണ്ട​തു്. പെ​ണ്ണു​ങ്ങൾ വാ​നി​റ്റി​ബാ​ഗ് ഉപ​യോ​ഗി​ക്കും അതി​നു​വേ​ണ്ടി. ധനികർ സാ​മാ​ന്യം വലിയ ബാ​ഗി​ന​ക​ത്തു നോ​ട്ട്കെ​ട്ടു​കൾ വച്ചു കൊ​ണ്ടു നട​ക്കും. പണ്ട​ത്തെ കി​ഴ​വ​ന്മാർ​ക്കു മടി​ശ്ശീ​ല​യാ​ണു് ഉപ​ക​ര​ണം. അതു് മു​ണ്ടി​നി​ട​യിൽ നി​ന്നു വലി​ച്ചെ​ടു​ത്തു് നൂലു ‘ലൂ​സാ​ക്കി’ പണ​മെ​ടു​ത്തു് എണ്ണി​ക്കൊ​ടു​ക്കും. വട​ക്കൻ ദി​ക്കിൽ മറ്റൊ​രു രീതി. ‘കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ടേ​ക്കു് ഒരു ഫു​ള്ളും ഒരു ഹാഫും’ എന്നു കണ്ട​ക്ട​റോ​ടു പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു് ഉടു​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന മു​ണ്ടു് വലി​ച്ച​ങ്ങു​പൊ​ക്കും. തെ​ക്കൻ ദി​ക്കി​ലു​ള്ള​വർ സംഗതി അശ്ലീ​ല​മാ​കു​മോ എന്നു ഭയ​ന്നി​രി​ക്കു​മ്പോൾ ഒരു കറു​ത്ത അണ്ടർ​വെ​യർ കാ​ണാ​റാ​കും. അതി​ന്റെ പോ​ക്ക​റ്റി​ലേ​ക്കു കൈ​ക​ട​ത്തി പ്ര​യാ​സ​പ്പെ​ട്ടു വലി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന കറൻസി നോ​ട്ടു​കൾ കണ്ട​ക്ട​റു​ടെ കൈ​യി​ലേ​ക്കു പക​രു​ക​യാ​യി. മു​ണ്ടു് താ​ഴ്ത്തി​യി​ടു​ന്ന​തു​വ​രെ നമു​ക്കു വല്ലാ​യ്മ​യാ​ണു്. പത്തു പൈ​സ​യു​ടെ ബീ​ഡി​വാ​ങ്ങ​ണ​മെ​ങ്കിൽ, ഒരു ഗ്ലാ​സ്സ് നാ​ര​ങ്ങാ വെ​ള്ളം കു​ടി​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കിൽ മു​ണ്ടു് ഉയർ​ന്നേ തീരൂ. കറു​ത്ത അണ്ടർ​വെ​യർ കാ​ഴ്ച​ക്കാർ​ക്കു വൈ​ക്ല​ബ്യം വരു​ത്തി​യേ തീരു. കഥ​യെ​ഴു​ത​ണ​മെ​ന്നു തോ​ന്നി​യാ​ലു​ട​നെ മു​ണ്ടു പൊ​ക്കി അണ്ടർ​വെ​യ​റി​ന്റെ കീ​ശ​യിൽ​നി​ന്നു് ആശ​യ​ങ്ങ​ളാ​കു​ന്ന നോ​ട്ടു​ക​ളോ നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ളോ വലി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന രീതി ജു​ഗു​പ്സാ​വ​ഹ​മാ​ണു്.

പട്ടാ​ട്ടു കു​മാ​ര​നെ എനി​ക്കു പരി​ച​യ​മു​ണ്ടു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ചെ​റു​കഥ —‘യാ​ത്ര​യു​ടെ അവ​സാ​നം’ എക്സ്പ്ര​സ്സ് വാ​രി​ക​യിൽ കണ്ട​പ്പോൾ ആഹ്ലാ​ദ​ത്തോ​ടെ ഞാനതു വാ​യി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി. തു​ട​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ​ത്ത​ന്നെ മന​സ്സി​ലാ​യി പൈ​ങ്കി​ളി രം​ഗ​പ്ര​വേ​ശം ചെ​യ്യു​മെ​ന്നു്. എങ്ങ​നെ പ്ര​വേ​ശി​ക്കും? സാ​രി​യു​ടു​ത്താ​ണോ? അതോ സ്കേർ​ട്ട് ധരി​ച്ചാ​ണോ? അതോ മി​നി​സ്കേർ​ട്ട് ധരി​ച്ചാ​ണോ? ഇനി ഒരു​പ​ക്ഷേ, അങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നു​മ​ല്ലാ​യി​രി​ക്കും. സെൽ​വാ​റും കമ്മീ​സും ധരി​ച്ചാ​വാം (നമ്മൾ കു​ളി​ക്കാൻ പോ​കു​മ്പോൾ തോർ​ത്തെ​ടു​ത്തു് മാ​ല​പോ​ലെ കഴു​ത്തി​ലി​ടു​കി​ല്ലേ? അതു​പോ​ലെ നേർ​ത്ത ഒരു​തു​ണ്ടു​തു​ണി നെ​ഞ്ചി​ലൂ​ടെ കഴു​ത്തി​ലേ​ക്കു കയ​റ്റി​യി​ട്ടി​രി​ക്കും ഈ പുതിയ വേഷം കെ​ട്ട​ലിൽ). എന്റെ എല്ലാ പ്ര​തീ​ക്ഷ​ക​ളും തെ​റ്റി​പ്പോ​യി. പൈ​ങ്കി​ളി​ക്കു വസ്ത്ര​മേ​യി​ല്ല. അവൾ നഗ്ന​രൂ​പ​ത്തിൽ “ഇരു​ന്നു​കൊ​ണ്ടു് രം​ഗ​പ്ര​വേ​ശം” ചെ​യ്തി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. ഇത്ത​രം കഥ​ക​ളു​ടെ സം​ഗ്ര​ഹം നല്കു​ന്ന​തു​പോ​ലും പാ​ഴ്‌​വേ​ല​യാ​ണു്. എങ്കി​ലും നല്കാം. ഒരു വി​പ്ല​വ​പ്പാർ​ട്ടി​യിൽ​പ്പെ​ട്ട ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രൻ അതേ പാർ​ട്ടി​യിൽ​പ്പെ​ട്ട ചെ​റു​പ്പ​ക്കാ​രി​യെ ബസ്സിൽ വച്ചു പരി​ച​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. പരി​ച​യം പ്രേ​മ​മാ​യി വി​ക​സി​ക്കു​ന്നു. പ്ര​തി​കൂല സാ​ഹ​ച​ര്യ​ങ്ങ​ളിൽ ചെ​ന്നു​വീണ യുവതി വേ​റൊ​രു​ത്ത​നെ വി​വാ​ഹം കഴി​ക്കു​ന്നു. സന്താ​ന​ത്തോ​ടു​കൂ​ടി​വ​ന്ന അവ​ളെ​ക്ക​ണ്ട് അയാൾ ദുഃ​ഖി​ക്കു​ന്നു. വി​മർ​ശ​ന​മർ​ഹി​ക്കാ​ത്ത​വി​ധം ക്ഷു​ദ്ര​മായ ഇക്ക​ഥ​യിൽ സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ന്റെ ഗു​ണ​മൊ​ന്നു​മി​ല്ലെ​ന്നു് എടു​ത്തു​പ​റ​യേ​ണ്ട​തി​ല്ല. പണ്ടു ഷൊർ​ണ്ണൂർ തീ​വ​ണ്ടി​യാ​പ്പീ​സി​ലെ പ്ളാ​റ്റ്ഫോ​മിൽ ഞാൻ അസ്വ​സ്ഥ​നാ​യി അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും നട​ന്നു. ട്രെ​യിൻ സമ​യ​ത്തു് എത്താ​ത്ത​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് എനി​ക്കു് അസ്വ​സ്ഥത ഉണ്ടാ​യ​തു്. സര​സ​മായ ഒരു നമ്പൂ​തി​രി എന്നോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു: “ടി​ക്ക​റ്റെ​ടു​ത്തോ വണ്ടി​ക്ക്.” “എടു​ത്തു.” “പരി​ഭ്ര​മ​ത്തി​നു​ള്ള ടി​ക്ക​റ്റും എടു​ത്തി​ട്ടു​ണ്ടു് അല്ലേ?” ടി​ക്ക​റ്റ് എടു​ത്ത വേ​ള​യി​ലാ​ണു് കഥ​യി​ലെ നാ​യ​ക​നു് നാ​യി​ക​യെ പരി​ച​യ​പ്പെ​ടാൻ ഭാ​ഗ്യ​മു​ണ്ടാ​യ​തു്. ഇത്ത​രം കഥകൾ പതി​വാ​യി വാ​യി​ക്കു​ന്ന ഞാൻ പരി​ഭ്ര​മ​ത്തി​നു​ള്ള ടി​ക്ക​റ്റ് എടു​ത്തി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു്.

മന​സ്സേ തെ​ളി​ഞ്ഞു​വ​രു. ഇതാ ശ്രീ​രേ​ഖ​യു​ടെ നല്ല കാ​വ്യം ദേ​ശാ​ഭി​മാ​നി വാ​രി​ക​യിൽ. ശ്രീ​രേ​ഖ​യെ ഒന്നു പരി​ച​യ​പ്പെ​ടു. എന്റെ പരി​ച​യ​പ്പെ​ടു​ത്തൽ ഓർ​മ്മ​യെ അവ​ലം​ബി​ച്ചു കൊ​ണ്ടാ​ണു്. തെ​റ്റാ​വു​ക​യി​ല്ലെ​ന്നാ​ണു് വി​ശ്വാ​സം. 1950. സങ്കോ​ച​ത്തോ​ടെ ഞാൻ ആദ്യ​മാ​യി ക്ലാ​സ്സിൽ കട​ന്നു​ചെ​ല്ലു​ക​യാ​ണു്. പറ​ഞ്ഞ​തൊ​ക്കെ കു​ട്ടി​ക​ളും എഴു​തി​യെ​ടു​ക്കു​ന്നു. ഒരു വി​ദ്യാർ​ത്ഥി മാ​ത്രം ഒന്നും കു​റി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്നി​ല്ല. അയാൾ ശ്ര​ദ്ധി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തേ​യു​ള്ളു. എനി​ക്കു് അയാ​ളോ​ടു നീരസം തോ​ന്നി​യ​തു സ്വാ​ഭാ​വി​കം. ഒരു മാസം കഴി​ഞ്ഞു. ഒരു ദിവസം ആ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി ഒരു നോ​ട്ട്ബു​ക്ക് എന്നെ കാ​ണി​ച്ചു. ഞാൻ ഓരോ ക്ലാ​സ്സി​ലും പറ​ഞ്ഞ​തെ​ല്ലാം “വള്ളി പു​ള്ളി വി​സർ​ഗ്ഗം” വി​ടാ​തെ അയാൾ നോ​ട്ട്ബു​ക്കിൽ എഴു​തി​വ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. ഇതെ​ങ്ങ​നെ എന്നു ഞാൻ അദ്ഭു​ത​ത്തോ​ടെ ചോ​ദി​ച്ച​പ്പോൾ “താ​മ​സി​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തു ചെ​ന്നി​ട്ടു ഓർ​മ്മ​യിൽ​നി​ന്നു് എഴു​തി​യാ​ണു്” എന്നു മറു​പ​ടി പറ​ഞ്ഞു. എനി​ക്കു് അയാ​ളു​ടെ കഴി​വിൽ ബഹു​മാ​നം തോ​ന്നി. ആ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​യോ​ടു സ്നേ​ഹം തോ​ന്നി. “പേരു് ?” “ശ്രീ​ധ​രൻ.” മാ​സ​ങ്ങൾ കഴി​ഞ്ഞു. ശ്രീ​ധ​ര​നെ ക്ലാ​സ്സിൽ കാ​ണാ​നി​ല്ല. എവി​ടെ​പ്പോ​യെ​ന്നു ഞാൻ അന്വേ​ഷി​ച്ച​പ്പോൾ “പഠി​ക്കാൻ പണ​മി​ല്ലാ​തെ തി​രി​ച്ചു പോയി” എന്നു് ആരോ പറ​ഞ്ഞു. ഞാൻ ദുഃ​ഖി​ച്ചു. ആ വി​ദ്യാർ​ത്ഥി എന്നോ​ടൊ​ന്നു സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ അയാ​ളു​ടെ എല്ലാ ചെ​ല​വു​ക​ളും ഞാൻ ഏറ്റെ​ടു​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. അഭി​മാ​നി​യായ ശ്രീ​ധ​രൻ അതു ചെ​യ്തി​ല്ല. ആ കു​ട്ടി​യാ​ണു് പി​ല്ക്കാ​ല​ത്തു് ശ്രീ​രേ​ഖ​യെ​ന്ന പേരിൽ പ്ര​സി​ദ്ധ​നാ​യി​ത്തീർ​ന്ന കവി. എന്റെ ഈ അറി​വു് ശരി​യാ​ണെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു. ഇനി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കാ​വ്യം വാ​യി​ക്കൂ. “കി​ങ്കി​ണി​ക്കാ​ടി​ന്റെ കഥ.” നാ​ടു​വാ​ഴി പ്ര​ജ​ക​ളു​ടെ ദുഃ​ഖ​മൊ​ക്കെ കേ​ട്ടു് പരി​ഹാ​ര​ങ്ങൾ നിർ​ദ്ദേ​ശി​ക്കു​ന്നു. ദുഃ​ഖ​നി​വേ​ദ​ന​ത്തി​നു് എത്തി​യ​വ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ കി​ങ്കി​ണി​പ്പു​ഴ​യ്ക്കു് അക്ക​രെ താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന ഒരു പാ​വ​വു​മു​ണ്ടു്. ചിലർ വനം നശി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നാ​ണു് അയാ​ളു​ടെ പരാതി. അതു കേ​ട്ട​യു​ട​നെ വന​നാ​ശ​നം നട​ത്തു​ന്ന​വ​രെ തൂ​ക്കി​ക്കൊ​ല്ലാൻ നാ​ടു​വാ​ഴി കല്പി​ച്ചു. ഈട്ടി​കൊ​ണ്ടു തീർ​ത്ത കഴു​മ​ര​ങ്ങൾ സ്ഥാ​പി​ച്ചു. അവയിൽ ആ കശ്മ​ല​ന്മാ​രെ തൂ​ക്കി​ക്കൊ​ന്നു. കലാ​സൗ​ന്ദ​ര്യ​ത്തി​നു കി​രീ​ടം വയ്ക്കു​ന്ന​മ​ട്ടിൽ ശ്രീ​രേഖ കാ​വ്യം അവ​സാ​നി​പ്പി​ക്കു​ന്നു:

‘ഫോൾ​ക്ക് ’ സോ​ങ്ങി​നു ചേർ​ന്ന​മ​ട്ടി​ലു​ള്ള സ്പ​ഷ്ട​മായ ആഖ്യാ​നം. ആ ആഖ്യാ​ന​ത്തി​നു ചാ​രു​ത​യേ​റു​ന്ന ഭാ​വാ​ത്മ​ക​ത്വം. ഇവ​യാ​ണു് ഈ കാ​വ്യ​ത്തി​ന്റെ മു​ദ്ര​കൾ.

ചി​ലർ​ക്കു് വാ​ക്കു​കൾ കല്ലു​കൾ​പോ​ലെ​യാ​ണു്. അവർ ആഞ്ഞു ചവി​ട്ടി​യാ​ലും അവ അന​ങ്ങു​ക​യി​ല്ല. മറ്റു ചി​ലർ​ക്കു പദ​ങ്ങൾ രസ​ബി​ന്ദു​ക്കൾ​പോ​ലെ. ഒന്നു തട്ടി​യാൽ സ്ഥാ​നം മാറും. മാ​റി​യി​ട​ത്തു കി​ട​ക്കും. വേറെ ചി​ലർ​ക്കു വാ​ക്കു​കൾ പ്ര​വാ​ഹം പോ​ലെ​യാ​ണു്. പ്ര​വാ​ഹ​ത്തി​നു ലയ​മു​ണ്ടു്. ആ പ്ര​വാ​ഹം തന്നെ സവി​ശേ​ഷ​മായ അന്ത​രീ​ക്ഷം സൃ​ഷ്ടി​ക്കും. ആ അന്ത​രീ​ക്ഷ​ത്തി​ന്റെ സവി​ശേ​ഷ​ത​യാ​ണു് ജോ​യി​ക്കു​ട്ടി പാ​ല​ത്തു​ങ്കൽ കലാ​കൗ​മു​ദി​യി​ലെ​ഴു​തിയ “രഹ​സ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പൊരുൾ” എന്ന കഥ​യ്ക്കു​ള്ള​തു്. രണ്ടു മദ്യ​പ​ന്മാർ. ഒരാൾ ക്രൂ​രൻ, പ്രാ​യം കൂ​ടി​യ​വൻ. മറ്റൊ​രാൾ ക്രൂ​ര​ന​ല്ലെ​ന്നു തോ​ന്നി​ക്കു​ന്ന​വൻ. പി​ന്നീ​ടു് തെ​ളി​യു​ന്നു അവനും നൃ​ശം​സ​ത​യു​ടെ പ്ര​തി​രൂ​പ​മാ​ണെ​ന്നു്. അവ​രു​ടെ വീ​ട്ടി​ലെ​ത്തിയ അഭി​സാ​രി​ക​യെ അവർ മു​ഖം​ക​രി​ച്ചു കൊ​ല്ലു​ന്നു. കാ​ര​ണ​മു​ണ്ടു്. പ്രാ​യം കൂ​ടി​യ​വ​ന്റെ ഭാ​ര്യ​യെ ഗൾഫ് രാ​ജ്യ​ത്തി​ലെ​വി​ടെ​യോ അവർ വി​റ്റു​ക​ള​ഞ്ഞു പകരം ബന്ധു​ക്ക​ളെ കാ​ണി​ക്കാൻ ഒരു ജഡം വേ​ണ​മെ​ന്ന​താ​ണു്. ഒരു സമ​കാ​ലിക സം​ഭ​വ​ത്തെ ‘കോ​മി​ക്ക്’ ആയി അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു് കഥാ​കാ​രൻ. വി​കാ​ര​ത്തി​നും ഇമേ​ജ​റി​ക്കും വർ​ണ്ണം കലർ​ത്തി പദ​ങ്ങ​ളെ പ്ര​വ​ഹി​പ്പി​ക്കു​ന്ന രീ​തി​യാ​ണു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റേ​തു്. (മുൻ​പൊ​രി​ക്കൽ ജോ​യി​ക്കു​ട്ടി പാ​ല​ത്തു​ങ്ക​ലി​ന്റെ ഏതോ ഒരു കഥ​യ്ക്കു പോ​രാ​യ്മ​യു​ണ്ടെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​തു​കൊ​ണ്ടാ​വ​ണം അദ്ദേ​ഹം എന്നെ കഥാ​പാ​ത്ര​മാ​ക്കി ഒരു കഥ എഴു​തി​യി​രു​ന്നു. അവ​ഹേ​ള​നം നി​റ​ഞ്ഞ അക്ക​ഥ​യിൽ എന്റെ പേ​രി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. പക്ഷേ, വാ​യി​ക്കു​ന്ന​വർ​ക്കൊ​ക്കെ അതു് എന്നെ ലക്ഷ്യ​മാ​ക്കി എഴു​തി​യ​താ​ണെ​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു. വ്യ​ക്തി ശത്രു​ത​യെ ചങ്ങ​ല​കൊ​ണ്ടു കെ​ട്ടി​യി​ട​ണം കഥാ​കാ​ര​ന്മാർ. സാ​ഹി​ത്യ​ത്തെ പക​പോ​ക്ക​ലി​നു വേ​ണ്ടി ഉപ​യോ​ഗി​ക്ക​രു​തു്. എനി​ക്കും കഥ​യെ​ഴു​താ​ന​റി​യാം. ഞാ​നെ​ഴു​തി​ക്കൊ​ടു​ത്താൽ കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ഏതു പത്ര​വും ഏതു വാ​രി​ക​യും അതു് അച്ച​ടി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യും. ജോ​യി​ക്കു​ട്ടി​യെ ആക്ഷേ​പി​ച്ചു് എനി​ക്കു് കഥ​യെ​ഴു​താൻ എളു​പ്പ​മാ​ണു്. പക്ഷേ, ഞാനതു ചെ​യ്യു​ക​യി​ല്ല. ആ പ്ര​തി​കാ​ര​വാ​ഞ്ഛ എന്റെ രക്ത​ത്തി​ലി​ല്ല.)

വൃ​ക്ഷ​ങ്ങൾ​ക്കു് അന്യോ​ന്യം ആശ​യ​ങ്ങൾ പകരാൻ കഴി​യു​മെ​ന്നു് ശാ​സ്ത്ര​ജ്ഞ​ന്മാർ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ച​താ​യി ഞാൻ എവി​ടെ​യോ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഒരു ജീവി ഏതെ​ങ്കി​ലും മര​ത്തെ ആക്ര​മി​ച്ചു് വിഷം കൊ​ണ്ടു് അതിനെ നശി​പ്പി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ ഉടനെ അതു് ഒരു ഗന്ധം പ്ര​സ​രി​പ്പി​ക്കു​മ​ത്രേ. അതു പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ന്ന മറ്റൊ​രു മരം ആ വി​ഷ​ത്തെ തട​യാ​നു​ള്ള ദ്രാ​വ​കം ഉണ്ടാ​ക്കും. ഈ കാ​ര്യം അടു​ത്ത മര​ത്തെ മണം പ്ര​സ​രി​പ്പി​ച്ചു് അറി​യി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യും. ശരി​യാ​യി​രി​ക്കാം “മണ​ത്തു കാ​ര്യ​ങ്ങൾ അറി​യു​ന്നു” എന്നു നമ്മൾ പറ​യാ​റു​ണ്ട​ല്ലോ. വാ​രി​ക​യിൽ അച്ച​ടി​ച്ചു​വ​രു​ന്ന കഥകൾ നല്ല​വ​യാ​ണോ എന്ന​റി​യാൻ മണം മനു​ഷ്യ​നെ സഹാ​യി​ച്ചെ​ങ്കിൽ! ദൗർ​ഭാ​ഗ്യ​ത്താൽ മര​ത്തി​നു​ള്ള കഴി​വു് മനു​ഷ്യ​നി​ല്ല.

“നീണ്ട ഒരു രാ​ത്രി​ക്കു​ശേ​ഷം സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ പൊൻ​പു​ല​രി​യിൽ ഉണർ​ന്ന എന്റെ രാ​ജ്യം വീ​ണ്ടും ഇരു​ട്ടി​ലേ​ക്കു വഴു​തി​പ്പോ​വു​മോ എന്നാ​ണു് എന്റെ ഉത്ക​ണ്ഠ”—ഡോ​ക്ടർ എൻ. എ. കരിമി ന്റെ ഉത്ക​ണ്ഠ​യാ​ണി​തു്. (മനോ​രാ​ജ്യം, ലക്കം 35) മനോ​ഹ​ര​മായ മല​യാ​ള​ഭാ​ഷ​യിൽ ആശ​യാ​വി​ഷ്കാ​രം നട​ത്തു​ന്ന അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു പറ​യ​ട്ടെ: Sir that is only an understatement. രാ​ജ്യം ഇരു​ട്ടി​ലാ​യി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞു. പ്ര​കാ​ശ​ത്തി​ലാ​ണെ​ന്നു ഉദ്ഘോ​ഷി​ക്കു​ന്ന​വർ രാ​ഷ്ട്രീയ നേ​താ​ക്കൾ മാ​ത്ര​മാ​ണു്.

“ധനം, പി​തൃ​പു​ത്ര​ബ​ന്ധ​ത്തെ​പ്പോ​ലും തട്ടി​ത്ത​കർ​ക്കു​ന്ന കാഴ്ച അപൂർ​വ്വ​മ​ല്ല” (മനോ​രാ​ജ്യം, ലക്കം 36). ഉത്കൃ​ഷ്ട​ങ്ങ​ളായ ആശ​യ​ങ്ങൾ ഉള്ള ഈ കൊ​ച്ചു ലേ​ഖ​ന​ത്തിൽ ഈ വ്യാ​ക​ര​ണ​ത്തെ​റ്റു് വന്ന​തു നന്നാ​യി​ല്ല. പി​തൃ​പു​ത്ര ബന്ധം തെ​റ്റു്; പിതാ പു​ത്ര​ബ​ന്ധം ശരി എന്നു് സി​ദ്ധാർ​ത്ഥ​നെ സവി​ന​യം അറി​യി​ക്ക​ട്ടെ. (പു​ത്ര​ശ​ബ്ദം പിൻ​വ​രു​മ്പോൾ പൂർ​വ്വ​പ​ദാ​ന്ത്യ​മായ ഋകാ​ര​ത്തി​നു് ‘ആ’കാ​രാ​ദേ​ശം.)

ഫോ​റ​സ്റ്റ് ഡി​പ്പാർ​ട്ട്മെ​ന്റിൽ ഇരു​ന്നു പതി​വാ​യി മോഷണം നട​ത്തിയ ഒരു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ മറ്റൊ​രു ഡി​പ്പാർ​ട്ട്മെ​ന്റിൽ വരു​മ്പോൾ വെ​ള്ളം മോ​ഷ്ടി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങു​ന്നു—തു​ള​സി​യു​ടെ കഥ ജന​യു​ഗം വാ​രി​ക​യിൽ— ഹാ​സ്യ​ത്തി​ലൂ​ടെ ‘കറപ്ഷ’നെ വി​മർ​ശി​ക്കു​ന്നു കഥാ​കാ​രൻ.

ജോ​യി​ക്കു​ട്ടി പാ​ല​ത്തു​ങ്കൽ കലാ​കൗ​മു​ദി​യി​ലെ​ഴു​തിയ കഥ​യ്ക്കു് നമ്പൂ​തി​രി വര​ച്ചു​ചേർ​ത്ത തരു​ണി​യു​ടെ ചി​ത്രം ചേ​തോ​ഹ​ര​മാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. അതി​സു​ന്ദ​രി. ചി​ത്ര​കാ​ര​നോ​ടു് ഒരു വാ​ക്കു്. “ഇത്ര സൗ​ന്ദ​ര്യം വരു​ത്ത​രു​തു് ഒരു സ്ത്രീ​ക്കും. വയ​സ്സു​കാ​ല​ത്തു് എനി​ക്കു രാ​ഗ​മു​ണ്ടാ​കും അവ​ളോ​ടു്.”