സെർ​ബി​യൻ കവി വസ്കോ പോപ യുടെ (Vasco Popa, 1922–1991) ഒരു കൊ​ച്ചു കവി​ത​യു​ടെ തർ​ജ്ജമ:

പ്രേ​മ​ക​വി​ത​യാ​ണു് ഇതെ​ങ്കി​ലും വാ​ക്കു​ക​ളാ​കു​ന്ന സ്വർ​ഗ്ഗ​ത്തിൽ സൂ​ര്യൻ അസ്ത​മി​ക്കു​ന്നി​ല്ല എന്ന പ്ര​സ്താ​വ​ത്തിൽ ഭാ​ഷ​യു​ടെ സവി​ശേ​ഷത കൂടി പോപ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. വാ​ക്കു​കൾ​ക്കു യാ​ഥാ​ത​ഥ്യ​ത്തെ സു​ശ​ക്ത​മാ​യി ആവി​ഷ്ക​രി​ക്കാ​നാ​വു​മെ​ന്നു് വി​ശ്വ​സി​ച്ച കവി​യാ​ണു് പോപ. (യു​ഗോ​സ്ലാ​വി​യ​യി​ലെ മഹാ​നായ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​രൻ David Albahari-യുടെ അത്യു​ജ്ജ്വ​ല​മായ കഥാ​സ​മാ​ഹാ​ര​ത്തി​നു് തദ​ന​ന്തര പ്ര​ബ​ന്ധ​മെ​ഴു​തിയ Torrislav Longinovic-​ന്റെ ഒരാ​ശ​യ​ത്തോ​ടു് സാ​ദൃ​ശ്യ​മു​ണ്ടു് ഇതി​നു്.) പോ​പ​യു​ടെ അന​ന്ത​ര​ഗാ​മി​യാ​ണു് മഹാ​യ​ശ​സ്സാർ​ജ്ജി​ച്ച ദാ​നീ​ലോ​കീ​ഷ് എന്ന യു​ഗോ​സ്ലാ​വ്യൻ സാ​ഹി​ത്യ​കാ​രൻ. കീ​ഷി​ന്റെ പി​ന്തു​ടർ​ച്ച​ക്കാ​രൻ ആൽ​ബ​ഹാ​രി​യും. ഇവർ മൂ​ന്നു​പേ​രും യാ​ഥാ​ത​ഥ്യ​വും വാ​ക്കു​ക​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള സു​ദൃ​ഢ​ബ​ന്ധ​ത്തി​ന്റെ ഉദ്ഘോ​ഷ​ക​രാ​ണു്. അവ​രു​ടെ ഈ സാ​ഹി​ത്യ​ചി​ന്ത​യെ linguistic realism എന്നു പറ​യു​ന്നു. എന്റെ വീ​ട്ടി​ന​ടു​ത്തു് അമ്പ​ല​മു​ണ്ടു്. അവിടെ വർ​ഷം​തോ​റും ഉത്സ​വ​വും. അതൊ​ന്നും ഞാൻ കാ​ണാ​റി​ല്ല. എങ്കി​ലും എഴു​ന്ന​ള്ളി​പ്പി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഞാൻ വർ​ണ്ണ​നം എഴു​തി​യാൽ അവ തമ്മിൽ അദ്ഭു​താ​വ​ഹ​മായ സാ​ദൃ​ശ്യം കാണും. വാ​ക്കു​ക​ളു​ടെ ശക്തി​യാ​ണു് ഈ സാ​ദൃ​ശ്യ​ത്തി​നു കാരണം. അതു​പോ​ലെ വാ​ക്കു​കൾ​കൊ​ണ്ടു് യാ​ഥാ​ത​ഥ്യ​ത്തെ അന്യാ​ദൃ​ശ​മായ രീ​തി​യിൽ ആലേ​ഖ​നം ചെ​യ്യു​ന്നു ആൽ​ബ​ഹാ​രി​യും. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ “ജറു​സ​ലം” എന്ന കഥ നോ​ക്കുക.

“എനി​ക്കു പതി​നൊ​ന്നു വയ​സ്സ് ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോ​ഴാ​ണു് ആദ്യ​മാ​യി ‘ജറു​സ​ലം’ എന്നു പറ​ഞ്ഞ​തു്. ഭക്ഷ​ണം കഴി​ക്കാ​നു​ള്ള വലിയ മു​റി​യി​ലെ മേ​ശ​യ്ക്കു ചു​റ്റു​മി​രു​ന്നു് ഞങ്ങൾ അച്ഛ​ന്റെ ചൂ​ണ്ടു​വി​രൽ ബാൽ​ക്കൻ​സ് ചി​ത്ര​ത്തി​ലൂ​ടെ നീ​ങ്ങു​ന്ന​തു കാ​ണു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ബെൽ ഗ്രാ​ദ്, നിഷ് (Nis), സ്കൊ​പ്യെ (Skopie) എന്നൊ​ക്കെ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു് അച്ഛൻ അവ വാ​സ്ത​വി​ക​ങ്ങ​ളാ​ണെ​ന്ന മട്ടിൽ അതിർ​ത്തി​യിൽ നി​ന്നു് ചൂ​ണ്ടു​വി​രൽ എടു​ത്തു. സലാ​നിക (Salonika), ഏതൻസ്, പൈ​റി​യ​സ് (Piraeus) എന്നും അദ്ദേ​ഹം കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ത്തു. ചൂ​ണ്ടു​വി​ര​ലി​ന്റെ അറ്റം​കൊ​ണ്ടു് പൈ​റി​യ​സി​നെ തട്ടി​ക്കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞു. “ഇവിടെ നി​ന്നു നമ്മൾ കപ്പ​ലിൽ കയറും. പി​ന്നീ​ടു്…” അമ്മ​യെ​യും എന്റെ സഹോ​ദ​രി​യെ​യും സൂ​ക്ഷി​ച്ചു നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു് അദ്ദേ​ഹം ഉദ്ഘോ​ഷി​ച്ചു “ഈശ്വ​രൻ അനു​ഗ്ര​ഹി​ച്ചാൽ നമ്മൾ ജറു​സ​ലം കാണും.” അവ​സാ​ന​ത്തെ വാ​ക്കു് ഉടു​പ്പെ​ന്ന രീ​തി​യിൽ എന്നെ പൊ​തി​ഞ്ഞു. ആ വാ​ക്കു് ആവർ​ത്തി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നു് എനി​ക്കു തോ​ന്നി. ഞാൻ പറ​ഞ്ഞു: “ജറു​സ​ലം”. അതി​നി​ട​യ്ക്കു അച്ഛ​ന്റെ മുഖം വി​കൃ​ത​മാ​യി. തകർ​ന്നു. കൈ​ക​ളിൽ ചാ​രി​ക്കൊ​ണ്ടു്—ശരീ​ര​ത്തി​ന്റെ ഭാ​രം​കൊ​ണ്ടു് അവ വെ​ളു​ത്തു—അദ്ദേ​ഹം കര​ഞ്ഞു.” ഇതാ​ണു് ഭാ​ഷാ​പ​ര​മായ യാ​ഥാ​ത​ഥ്യം. ജറു​സ​ലം അച്ഛ​നും അമ്മ​യും മക്ക​ളും കണ്ടി​ട്ടി​ല്ല പക്ഷേ, അച്ഛ​ന്റെ കണ്ണീ​രൊ​ഴു​ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധ​ത്തിൽ അതി​നു് യാ​ഥാ​ത​ഥ്യം വരു​ന്നു. പദ​ങ്ങ​ളു​ടെ മാ​ന്ത്രി​ക​ത്വം!

“രേഖകൾ പരി​ശോ​ധി​ച്ചാൾ അച്ഛൻ രണ്ടോ മൂ​ന്നോ മാ​സ​ത്തി​ന​കം മരി​ച്ചു​വെ​ന്നു തോ​ന്നും. ഓർ​മ്മ​യെ അവ​ലം​ബി​ച്ചു് നോ​ക്കി​യാൽ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ മരണം വി​ദൂ​ര​ത​യിൽ നി​ന്നു വന്നെ​ന്ന പ്ര​തീ​തി; മന്ദ​ഗ​തി​യി​ലു​ള്ള കു​തി​ര​യു​ടെ പു​റ​ത്തു കയറി വരു​ന്ന​വ​നെ​പ്പോ​ലെ. കഥ പറ​യു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​യു​ള്ള സങ്കീർ​ണ്ണ​ഘ​ട​ന​കൾ പ്ര​യോ​ഗി​ച്ചു് മരണം പോ​ലെ​യു​ള്ള അസ​ങ്കീർ​ണ്ണ​മായ കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ദുർ​ബ്ബ​ല​പ്പെ​ടു​ത്താ​മെ​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് ഞാ​നി​തു പറ​യു​ന്ന​തു്. ലാ​ളി​ത്യ​മെ​ന്ന​തു് ഏതു സങ്കീർ​ണ്ണ​ത​യെ​ക്കാ​ളും ചു​രു​ളു​കൾ ഉള്ള​താ​ണെ​ന്നു് ഞാൻ നേ​ര​ത്തേ മന​സ്സി​ലാ​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നു. ഒരേ നദി​യു​ടെ കര​യി​ലു​ള്ള രണ്ടു പട്ട​ണ​ങ്ങ​ളെ കൂ​ട്ടി​ച്ചേർ​ക്കു​ന്ന നേർ​വ​ര​യ്ക്കു​ള്ള പി​രി​വോ വക്ര​ത​യോ ഒരു നൂ​ലാ​മാ​ല​യ്ക്കും (labyrinth) ഇല്ല.”

“അച്ഛൻ മരി​ച്ചു. ഞാൻ ജറു​സ​ല​മിൽ പതി​വാ​യി പോയി. വെ​ള്ള​ച്ചു​മ​രു​ക​ളു​ള്ള പള്ളി​യിൽ പോ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു ഞാൻ. അൾ​ത്താ​ര​യ്ക്കു മു​ക​ളിൽ യേ​ശു​വി​ന്റെ രൂപം. അവിടെ ഇരു​ണ്ട ഒരു വൃ​ത്തം.

ആ രാ​ത്രി​യിൽ അച്ഛ​നു് മസ്തി​ഷ്കാ​ഘാ​തം. അച്ഛ​ന്റെ കി​ട​ക്ക​വി​രി​പ്പു് പറ​ക്കു​ന്ന പര​വ​താ​നി​പോ​ലെ അന്ത​രീ​ക്ഷ​ത്തിൽ. രാ​ത്രി​യി​ലേ​ക്കു നേരേ, ജറു​സ​ല​മി​ലേ​ക്കു നേരേ, ആ പര​വ​താ​നി​യിൽ കയറി പറ​ന്നി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ എത്ര നന്നാ​യി​രു​ന്നു എന്നെ​നി​ക്കു തോ​ന്നി. ഔന്ന​ത്യ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു് ജറു​സ​ല​മി​നെ കാണാൻ എനി​ക്കെ​പ്പോ​ഴും ആഗ്ര​ഹ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ബൽ​ഗ്രാ​ദി​ലെ ഒരാ​തു​രാ​ല​യ​ത്തിൽ വച്ചു് അച്ഛൻ മരി​ച്ചു. എനി​ക്കു ഭയ​ജ​ന​ക​മായ വി​ധ​ത്തിൽ കന​ക്കു​റ​വു വന്നു. പറ​ക്കു​മെ​ന്നു് തോ​ന്നി എനി​ക്കു്. ആരോ ഫോണിൽ വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞു അദ്ദേ​ഹം മരി​ച്ചെ​ന്നു്. വാ​ക്കു​കൾ​ക്കു് അതോടെ കഴ​മ്പി​ല്ലാ​യ്മ വരി​ക​യും ചെ​യ്തു.”

ഈ സം​ഗ്ര​ഹ​ത്തി​ന്റെ അവ​സാ​ന​ത്തെ വാ​ക്യ​ത്തിൽ വാ​യ​ന​ക്കാർ മന​സ്സി​രു​ത്ത​ണ​മെ​ന്നു് എന്റെ അഭ്യർ​ത്ഥന. വാ​ക്കു​കൾ കൊ​ണ്ടു് കഥാ​കാ​രൻ ജറു​സ​ല​മി​നെ​യും പി​താ​വി​നെ​യും സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്നു. പി​താ​വു് മരി​ക്കു​മ്പോൾ ആ വാ​ക്കു​കൾ​ത​ന്നെ pointless ആയി—കഴ​മ്പി​ല്ലാ​ത്ത​വ​യാ​യി—മാ​റു​ന്നു. ഭാഷ വാ​ക്കു​കൾ കൊ​ണ്ടു യാ​ഥാ​ത​ഥ്യ​ത്തെ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്നു. അതു അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​കു​മ്പോൾ വാ​ക്കു​ക​ളും നി​ഷ്പ്ര​യോ​ജ​ന​ങ്ങ​ളാ​യി മാ​റു​ന്നു. സത്യ​മെ​ന്ന​തു് വി​ശ്വാ​സ്യ​ത​യാ​ണു്. ഈ സത്യ​ത്തെ അല്ലെ​ങ്കിൽ വി​ശ്വാ​സ്യ​ത​യെ കഥാ​കാ​രൻ വാ​ക്കു​കൾ കൊ​ണ്ടു് സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്നു. ഒടു​വിൽ സത്യം അപ്ര​ത്യ​ക്ഷ​മാ​കു​മ്പോൾ വാ​ക്കു​ക​ളും മറ​യു​ന്നു.

പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട വാ​യ​ന​ക്കാ​രേ, ഇമ്മ​ട്ടി​ലാ​ണു് പടി​ഞ്ഞാ​റു​ള്ള​വർ സാ​ഹി​ത്യം സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഷൗ​വ​റി​ന്റെ താഴെ നഗ്ന​യാ​യി നി​ല്ക്കു​ന്ന പെ​ണ്ണി​നെ​യും അവ​ളോ​ടൊ​ത്തു കു​ളി​ക്കു​ന്ന നഗ്ന​നായ ആണി​നെ​യും അവർ നട​ത്തു​ന്ന സം​ഭോ​ഗ​ത്തെ​യും നമു​ക്കു് ഇവി​ടെ​യു​ള്ള എഴു​ത്തു​കാ​രി​കൾ കാ​ണി​ച്ചു തരു​മ്പോൾ പടി​ഞ്ഞാ​റു​ള്ള പ്ര​തി​ഭാ​ശാ​ലി​കൾ നമ്മ​ളെ ഉദാ​ത്ത​മ​ണ്ഡ​ല​ങ്ങ​ളിൽ കൊ​ണ്ടു ചെ​ല്ലു​ന്നു. നമ്മു​ടെ കഥകൾ അശ്ലീ​ലത കൊ​ണ്ടു് വാ​യ​ന​ക്കാർ​ക്കു മനം​മ​റി​പ്പു് ഉണ്ടാ​ക്കു​ന്നു.

ഇവി​ടെ​യെ​ങ്ങു​മ​ല്ല, അങ്ങു് ദൂരെ. ദൂ​രെ​യെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞാ​ലോ? വളരെ ദൂരെ. ദൂരത സ്ഥ​ല​ത്തെ​സ്സം​ബ​ന്ധി​ക്കു​ന്ന​തു മാ​ത്ര​മ​ല്ല, കാ​ല​ത്തി​ന്റെ ദൂ​ര​ത​യു​മു​ണ്ടു്. (ദൂരം എന്നേ ആകാവൂ ദൂരത തെ​റ്റാ​ണെ​ന്നു് മഹാ​പ​ണ്ഡി​ത​നായ എം. എച്ച്. ശാ​സ്ത്രി​കൾ എന്നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു. ‘ഈ വി​ദർ​ഭ​വി​ഷ​യ​മെ​ന്നാൽ എനി​ക്കെ​ന്തു് ദൂരത’ എന്നു ഉണ്ണാ​യി​വാ​രി​യർ പ്ര​യോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട​ല്ലോ സാർ എന്നു ഞാൻ മറു​പ​ടി നല്കി. സാറ് പി​ന്നീ​ടൊ​ന്നും പറ​ഞ്ഞി​ല്ല.) അക്കാ​ല​ത്തു് ഞാൻ താ​മ​സി​ച്ച വീ​ട്ടി​ന്റെ അടു​ത്തു മാ​ന്യ​നായ ഒരു​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥൻ പാർ​ത്തി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ രണ്ടാൺ​മ​ക്കൾ—കൊ​ച്ചു​കു​ട്ടി​കൾ—കാ​ല​ത്തു് കളി​ക്കാ​നി​റ​ങ്ങും റോ​ഡി​ലേ​ക്കു് കളി എന്താ​ണെ​ന്നോ? എവിടെ നി​ന്നെ​ങ്കി​ലും പൂ​ച്ച​ക്കു​ട്ടി​ക​ളെ പി​ടി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​വ​രും ആ പി​ള്ളേർ. പൂ​ച്ച​ക്കു​ട്ടി​ക​ളെ കഴു​ത്തിൽ കയ​റു​കെ​ട്ടി റോ​ഡി​ന്റെ ഒരു വശ​ത്തു ഒഴു​കു​ന്ന വലിയ തോ​ട്ടിൽ താ​ഴ്ത്തും അവ ശ്വാ​സം മു​ട്ടി മരി​ക്കു​ന്ന​തു കാണാൻ അവർ​ക്കു രസം. ഇങ്ങ​നെ ദി​വ​സ​വും പൂ​ച്ച​ക്കു​ട്ടി​ക​ളെ കൊ​ല്ലു​ന്ന​തു​ക​ണ്ടു് ഞാൻ അവ​രോ​ടു് അത​രു​തു് എന്നു പറ​ഞ്ഞു ഫല​മി​ല്ല. പി​ള്ളേ​രു​ടെ തന്ത​യോ​ടു പറ​ഞ്ഞു അതും ഫല​പ്പെ​ട്ടി​ല്ല. തന്ത​യും മക്ക​ളും അനു​ഭ​വി​ച്ചു​കൊ​ള്ളും എന്നു മന​സ്സിൽ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു് ഞാൻ ആശ്വ​സി​ച്ചു. വർ​ഷ​ങ്ങൾ കഴി​ഞ്ഞു മൂത്ത പയ്യൻ എഞ്ചി​നി​യ​റാ​യി. ഇളയവൻ ഡോ​ക്ടർ. രണ്ടു​പേ​രെ​യും ഞാൻ കണ്ടു. അഭി​ന​ന്ദ​ന​വ​ച​ന​ങ്ങൾ പറ​ഞ്ഞി​ട്ടു് “ഇപ്പോ​ഴും പൂ​ച്ച​ക്കു​ട്ടി​ക​ളെ പു​ഴ​യിൽ മു​ക്കി ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി​ച്ചു കൊ​ല്ലാ​റു​ണ്ടോ നി​ങ്ങൾ?” എന്നു ഞാൻ ചി​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് അവ​രോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു. ആകൃ​തി​സൗ​ഭ​ഗ​മാർ​ന്ന ആ രണ്ടു യു​വാ​ക്ക​ന്മാ​രും വി​ന​യ​പൂർ​വ്വം ചി​രി​ച്ചു, സി. എസ്. ചന്ദ്രിക ‘മാ​ധ്യ​മം’ വാ​രി​ക​യി​ലെ​ഴു​തിയ ‘അമ്മ’ എന്ന കഥാ​രാ​ക്ഷ​സീ​യത വാ​യി​ച്ച​പ്പോൾ ഞാൻ ആ കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ ദീ​പ്താ​ക്ഷ ശാ​ബ​ക​വ​ധ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഓർ​മ്മി​ച്ചു​പോ​യി. (ദീ​പ്താ​ക്ഷം = പൂച്ച, ശാബകം = അതി​ന്റെ കു​ട്ടി) കഥാ​മാർ​ജ്ജാ​ര​സ​ന്ത​തി​യെ പി​ടി​കൂ​ടു​ന്നു ചന്ദ്രിക. അതി​ന്റെ കഴു​ത്തിൽ കയർ​കെ​ട്ടി മാ​ധ്യ​മ​സ്രോ​ത​സ്വി​നി​യിൽ മു​ക്കു​ന്നു. അതു ശ്വാ​സം​മു​ട്ടി മരി​ക്കു​ന്ന​തു കണ്ടു രസി​ക്കു​ന്നു. സങ്കീർ​ണ്ണ​ത​യു​ള്ള ഒരു കു​ടും​ബ​ത്തെ​യാ​ണു് ചന്ദ്രിക ചി​ത്രീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഒരമ്മ അവ​രു​ടെ മക്കൾ, മരു​മ​ക്കൾ. ഇവ​രെ​ക്കൊ​ണ്ടു് സം​സാ​രി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. പ്ര​വർ​ത്തി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. എന്തി​നു്? ഉത്ത​രം ആർ​ക്കും പറയാൻ കഴി​യി​ല്ല. ചന്ദ്രി​ക​യ്ക്കും കഴി​യി​ല്ല. കാരണം ഗാർ​ഹിക സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ അതേ​പ​ടി പകർ​ത്തി​വ​യ്ക്കു​ക​യാ​ണു് എഴു​ത്തു​കാ​രി എന്ന​ത​ത്രേ. നാടകം നട​ക്കു​ന്നി​ട​ത്തു് പ്രേ​ക്ഷ​ക​നി​രി​ക്കാൻ കസേ​ര​യി​ട്ടി​ട്ടി​ണ്ടു്. ആ കസേ​ര​യ്ക്കു സവി​ശേ​ഷ​ത​യി​ല്ല എന്നാൽ അതെ​ടു​ത്തു് നാ​ട​ക​വേ​ദി​യിൽ ഇട്ടാൽ കസേ​ര​യു​ടെ സ്വ​ഭാ​വം മാറും. അത​പ്പോൾ theatrical chair ആയി മാറും. (പേ​റ്റർ ഹന്റ്കേ​യു​ടെ ആശയം) എത്ര​യോ പൂ​ക്കൾ താ​ഴെ​വീ​ണു കി​ട​ക്കു​ന്നു അവ മണ്ണ​ടി​ഞ്ഞു​പോ​കും. അവയിൽ ഒരു പൂ​വെ​ടു​ത്തു കു​മാ​ര​നാ​ശാൻ കവി​ത​യിൽ പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ച്ച​പ്പോൾ അതു കാ​ല​ത്തി​നു ഹനി​ക്കാൻ വയ്യാ​ത്ത​താ​യി. അതു​പോ​ലെ ഏതു ക്ഷു​ദ്ര​വ​സ്തു​വി​നും കലാ​ലോ​ക​ത്തു് ചി​ര​സ്ഥാ​യി​ത്വം ഉണ്ടാ​കും. ഒരു കരി​ങ്കൽ​ക്ക​ഷ​ണ​ത്തി​നു​പോ​ലും ശാ​ശ്വത സ്വ​ഭാ​വ​മു​ണ്ടാ​ക്കാം കലയിൽ. പ്ര​തിഭ വേണം ആ മാ​റ്റം വരു​ത്താൻ. സി. എസ്. ചന്ദ്രി​ക​യ്ക്കു ഇല്ലാ​ത്ത​തു് അതാ​ണു്. ശ്രീ​മ​തി ബ്ലോ​ട്ടി​ങ് പേ​പ്പർ കൊ​ണ്ടു് മഷി കൂ​ടു​ത​ലാ​യി​പ്പോയ അക്ഷ​ര​ങ്ങ​ളെ ഒപ്പി​യെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ഒരു കു​ടും​ബ​ത്തി​ലെ കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ഒപ്പി​യെ​ടു​ത്തു നമ്മു​ടെ മുൻ​പിൽ വയ്ക്കു​ന്നു. ഭാ​വ​നാ​ത്മ​ക​മായ രച​ന​യ​ല്ല ചന്ദ്രി​ക​യു​ടേ​തു്. ശ്രീ​മ​തി എത്ര യത്നി​ച്ചാ​ലും അതിൽ വിജയം പ്രാ​പി​ക്കു​മെ​ന്നു തോ​ന്നു​ന്നു​മി​ല്ല.

വി​വേ​ക​മു​ള്ള ഒരു നി​രൂ​പ​കൻ (അദ്ദേ​ഹം ഒരു സർ​ക്കാർ കോ​ളേ​ജി​ലെ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ​ധ്യാ​പ​ക​നാ​ണു്) എന്നോ​ടു റ്റെ​ലി​ഫോ​ണിൽ പറ​ഞ്ഞു: “നമ്മു​ടെ നി​രൂ​പ​കർ​ക്കു മന​സ്സി​ന്റെ വി​ശാ​ല​ത​യി​ല്ല”. നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ലെ വി​ശാ​ല​ത​യ​ല്ല അദ്ദേ​ഹം ലക്ഷ്യ​മാ​ക്കി​യ​തു്. സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലേ​താ​ണു്. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ധർ​മ്മ​രോ​ഷം കലർ​ന്ന ശബ്ദം റ്റെ​ലി​ഫോൺ കമ്പി​യി​ലൂ​ടെ എന്റെ ശ്രോ​ത്ര​ങ്ങ​ളിൽ വീണു. അതു് ആന്ത​ര​ശ്രോ​ത്ര​വും കേ​ട്ടു “ഡോക്‍ടർ ലീ​ലാ​വ​തി​യെ നോ​ക്കൂ. എപ്പോ​ഴും കു​ട്ടി​ക്കൃ​ഷ്ണ​മാ​രാർ എന്നു പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. മന​സ്സി​നു് ഒരു വി​കാ​സ​വു​മി​ല്ല” ശരി​യാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം പറ​ഞ്ഞ​തു്. ഏതു പറ​ട്ട​ക്ക​വി​ത​യ്ക്കും പറ​ട്ട​നോ​വ​ലി​നും കാ​ള​മൂ​ത്ര​സ​ദൃ​ശ​മായ അവ​താ​രിക എഴു​തി​ക്കൊ​ടു​ക്കു​ന്നു ശ്രീ​മ​തി. വള​രെ​ക്കാ​ലം ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പു്, ജി. ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പു് എന്നു പറ​ഞ്ഞു നട​ന്നു. പി​ന്നെ വൈ​ലോ​പ്പി​ള്ളി​യു​ടെ “കു​ടി​യൊ​ഴി​ക്ക”ലി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​യി ആവർ​ത്ത​നാ​ത്മ​ക​മായ പ്ര​പ​ഞ്ച​നം. വി​ശാ​ല​മായ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ടു​ള്ള​വർ​ക്കു കു​ട്ടി​ക്കൃ​ഷ്ണ​മാ​രാർ എന്നു പറ​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കാൻ കഴി​യു​മോ? ആർ​ജ്ജ​വ​മി​ല്ലാ​ത്ത ഇത്ത​രം നി​രൂ​പ​ണ​ങ്ങ​ളെ നമ്മൾ വർ​ജ്ജി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണു്.

ആസ്വാ​ദ​ന​ത്തി​ന്റെ ഈ വൈ​ക​ല്യ​വും മാ​ന​സിക ചക്ര​വാ​ള​ത്തി​ന്റെ ഹ്രാ​സ​വും തോമസ് മാ​ത്യു​വി​ന്റെ നി​രൂ​പ​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ സവി​ശേ​ഷ​ത​കൾ തന്നെ. അദ്ദേ​ഹം റ്റി. പദ്മ​നാ​ഭ​ന്റെ കഥ​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഗ്ര​ന്ഥ​മെ​ഴു​തി. പദ്മ​നാ​ഭ​നു് അതി​നു​ള്ള യോ​ഗ്യ​ത​യു​ണ്ടോ? ‘പ്ര​കാ​ശം പര​ത്തു​ന്ന പെൺ​കു​ട്ടി’ എന്ന സെ​ന്റി​മെ​ന്റൽ കഥയും ‘മഖൻ സി​ങ്ങി​ന്റെ മരണം’ എന്ന ഭേ​ദ​പ്പെ​ട്ട കഥ​യു​മ​ല്ലാ​തെ പദ്മ​നാ​ഭ​ന്റെ സം​ഭാ​വ​ന​യാ​യി (സം​ഭാ​വന എന്ന​തു് മല​യാ​ള​ത്തിൽ പ്ര​യോ​ഗി​ക്കു​ന്ന രീ​തി​യിൽ) എന്തു​ണ്ടു്? അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ രച​ന​ക​ളും ‘മീ​ഡി​യോ​ക്കർ’ എന്ന വി​ഭാ​ഗ​ത്തിൽ പെ​ടു​ന്നു. ആ രീ​തി​യി​ലു​ള്ള എഴു​ത്തു​കാ​ര​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഗ്ര​ന്ഥ​മെ​ഴു​തു​ന്ന​യാൾ തന്റെ മന​സ്സി​ന്റെ സങ്കു​ചി​ത​ത്വ​ത്തെ എടു​ത്തു നാലാൾ കാ​ണു​ന്ന മട്ടിൽ പു​റ​ത്തേ​ക്കു് ഇടു​ക​യാ​ണു്.

മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി ക്കു കണ്ണി​നു കണ്ടു​കൂ​ടാ​യി​രു​ന്നു ഹി​ന്ദു​സം​സ്കാ​രം. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു് അദ്ദേ​ഹം ആ സം​സ്കാ​ര​ത്തെ സ്തു​തി​ക്കു​ന്ന വള്ള​ത്തോ​ളി നെയും ഉള്ളൂ​രി നെയും നി​ന്ദി​ച്ച​തു്. ബു​ദ്ധ​മ​ത​സം​സ്കാ​ര​ത്തെ പ്ര​കീർ​ത്തി​ച്ച കു​മാ​ര​നാ​ശാ​നെ ആവ​ശ്യ​ക​ത​യിൽ​ക്ക​വി​ഞ്ഞു വാ​ഴ്ത്തി​യ​തു്. തോമസ് മാ​ത്യു മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി​യു​ടെ ശി​ഷ്യ​നാ​ണു്. (ക്ലാ​സ്സിൽ ഇരു​ന്നു പഠി​ച്ചു എന്ന അർ​ത്ഥ​ത്തി​ല​ല്ല) അദ്ദേ​ഹ​മ​തു​കൊ​ണ്ടു് ഹി​ന്ദു​സം​സ്കാ​ര​ത്തെ നി​ന്ദി​ച്ച കു​ട്ടി​ക്കൃ​ഷ്ണ​മാ​രാ​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു് ഗ്ര​ന്ഥ​മെ​ഴു​തു​ന്നു. നി​ഷ്പ​ക്ഷ ചി​ന്താ​ഗ​തി പ്ര​ദർ​ശി​പ്പി​ച്ച നി​രൂ​പ​കൻ എം. ആർ. നാ​യ​രു​ടെ ഏഴ​യ​ല​ത്തു പോലും വരി​ല്ല കു​ട്ടി​ക്കൃ​ഷ്ണ​മാ​രാർ. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു് (മാ​രാർ​ക്കു) സഹൃ​ദ​യ​ത്വ​വു​മി​ല്ല. അതി​ന്റെ കണി​ക​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ നാ​ല​പ്പാ​ട​നെ ജീ​നി​യ​സ്സായ ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യു​ടെ മു​ക​ളിൽ പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നോ? ടോൾ​സ്റ്റോ​യി യുടെ മു​ക​ളിൽ പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നോ? ടോൾ​സ്റ്റോ​യി​യു​ടെ War and Peace എന്ന കലാ​ശി​ല്പം മോ​ശ​മാ​ണെ​ന്നു പറ​യു​മോ? കു​മാ​ര​നാ​ശാ​ന്റെ ലീ​ലാ​കാ​വ്യ​ത്തി​ലെ നായിക ഭർ​ത്താ​വി​നെ കഴു​ത്തു ഞെ​ക്കി​ക്കൊ​ന്നു എന്നു എഴു​തു​മോ? കു​ഞ്ചൻ നമ്പി​യാർ കവി​യ​ല്ലെ​ന്നു പറ​യു​മോ? കു​ട്ടി​ക്കൃ​ഷ്ണ​മാ​രാർ മല്ലി​നാ​ഥ​ന്റെ വ്യാ​ഖ്യാ​ന​ങ്ങൾ മല​യാ​ള​ലി​പി​യി​ലാ​ക്കിയ ആളെ​ന്ന​തിൽ​ക്ക​വി​ഞ്ഞു് ആരു​മ​ല്ല. സം​സ്കൃ​ത​ത്തി​ലും പരി​നി​ഷ്ഠി​ത​മായ അറി​വു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ഈ രീ​തി​യിൽ സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലെ ഹ്ര​സ്വ​കാ​യ​നായ മാ​രാ​രെ ഭീ​മാ​കാ​ര​നാ​ക്കി ഗ്ര​ന്ഥ​മെ​ഴു​താൻ തീ​രു​മാ​നി​ച്ച​തു് തോമസ് മാ​ത്യു​വി​ന്റെ സാ​ഹി​ത്യാ​ഭി​രു​ചി വി​ക​ല​മാ​ണെ​ന്നു് സ്ഥാ​പി​ക്കാ​നേ പ്ര​യോ​ജ​ന​പ്പെ​ടൂ. ഇം​ഗ്ലീ​ഷി​ലോ മറ്റേ​തെ​ങ്കി​ലും ഭാ​ഷ​യി​ലോ ഇല്ലാ​ത്ത ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തെ മല​യാ​ള​ത്തി​ലേ​ക്കു തർ​ജ്ജമ ചെ​യ്യാൻ പറ്റു​മോ? ഇല്ലാ​ത്ത ഗ്ര​ന്ഥ​ത്തെ ഭാ​ഷാ​ന്ത​രീ​ക​ര​ണം ചെ​യ്യു​ക​യാ​ണു് തോമസ് മാ​ത്യു മു​ക​ളിൽ​പ്പ​റ​ഞ്ഞ ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളു​ടെ രച​ന​യി​ലൂ​ടെ.

യൂ​സ​ഫ​ലി കേ​ച്ചേ​രി മാ​തൃ​ഭൂ​മി ആഴ്ച​പ്പ​തി​പ്പിൽ എഴു​തിയ ‘മൃ​ത്യു​ദർ​ശ​നം’ എന്ന “കാ​വ്യം” ആരം​ഭി​ക്കു​ന്നു.

ഗദ്യ​മെ​ഴു​തി—വി​ര​സ​മായ ഗദ്യ​മെ​ഴു​തി—സ്കെ​യിൽ അപ്പു​റ​വും ഇപ്പു​റ​വും വച്ചു് മു​റി​ച്ചെ​ടു​ത്തു് അതി​നു് കവി​ത​യെ​ന്ന പേ​രി​ട്ടു് എന്തി​നി​ങ്ങ​നെ യൂ​സ​ഫ​ലി മനു​ഷ്യ​നെ പീ​ഡി​പ്പി​ക്കു​ന്നു? “അറി​യാ​ഞ്ഞി​ട്ടു ചോ​ദി​ച്ചേൻ അരി​ശ​മു​ണ്ടാക വേണ്ട” മനു​ഷ്യ​രെ പേ​ടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു മര​ണ​മാ​ണെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു എന്റെ ഇത്ര​യും കാ​ല​ത്തെ വി​ചാ​രം. ആ വി​ചാ​രം തെ​റ്റു്. യൂ​സ​ഫ​ലി​യു​ടെ “കവിത” മര​ണ​ത്തെ​ക്കാൾ ഭയ​ജ​ന​ക​മാ​ണു്.

ഒരി​ക്കൽ കെ. ബാ​ല​കൃ​ഷ്ണൻ ബി​യ​റിൽ മധു​ര​ദ്രാ​വ​കം ചേർ​ത്തു തന്ന​തു് ഞാൻ കു​ടി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. എറ​ണാ​കു​ള​ത്തു ജോ​ലി​യാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ കഥാ​കാ​രൻ ടി. ആറി​ന്റെ നിർ​ബ്ബ​ന്ധം കൊ​ണ്ടു് മൂ​ന്നോ നാലോ തവണ ഓരോ സ്മാൾ ബ്രാൻ​ഡി കഴി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. തൊണ്ട പൊ​ള്ളി​പ്പോ​കു​മ്പോ​ലെ തോ​ന്നും മദ്യ​സ്പർ​ശ​ത്തിൽ. പി​ന്നീ​ടു് ഞാൻ ഒരു തു​ള്ളി​പോ​ലും കു​ടി​ക്കാ​തെ കു​ടി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നു് ഭാ​വി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി​യു​ടെ ഷഷ്ടി​പൂർ​ത്തി തൃ​ശ്ശൂ​രിൽ വച്ചു് ആഘോ​ഷി​ക്കു​ന്ന കാലം. മീ​റ്റി​ങ് കഴി​ഞ്ഞു് മദ്യ​പാ​നം തകഴി. കേ​ശ​വ​ദേ​വ്. കെ. ബാ​ല​കൃ​ഷ്ണൻ. പ്രാ​ക്ക​ളം ഭാസി ഇവ​രെ​ല്ലാ​മു​ണ്ടു്. മു​ണ്ട​ശ്ശേ​രി ദൂ​രെ​യി​രു​ന്നു് ശരി​യാ​യി കു​ടി​ക്കു​ന്നു. എന്റെ മുൻ​പിൽ ഒരൊ​ഴി​ഞ്ഞ ഗ്ലാ​സ് കൊ​ണ്ടു​വ​ച്ച ഒരു കൊ​ച്ചു പെൺ​കു​ട്ടി അതു നിറയെ വി​സ്കി​യോ ജി​ന്നോ ഒഴി​ച്ചു. എല്ലാ​വ​രും മോ​ന്തു​ക​യാ​ണു്. എനി​ക്ക​തു വേ​ണ്ടേ വേണ്ട. പക്ഷേ, കു​ടി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്നു ഭാ​വി​ച്ചു് ഗ്ലാ​സ്സെ​ടു​ത്തു ചു​ണ്ടിൽ വയ്ക്കും. അതു​പോ​ലെ താഴെ വയ്ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യും. ഈ നാ​ട്യം തകഴി കണ്ടു​പി​ടി​ച്ചു ‘എടാ ഇവൻ കു​ടി​ക്കു​ന്നി​ല്ല’ എന്നു് അദ്ദേ​ഹം ഉറ​ക്കെ​പ്പ​റ​ഞ്ഞു. അതു കേ​ട്ട​യു​ട​നെ പ്രാ​ക്കു​ളം ഭാ​സി​യും കേ​ശ​വ​ദേ​വും തക​ഴി​യും എന്നെ തറയിൽ പി​ടി​ച്ചു​കി​ട​ത്തി വായ് ബല​പ്പി​ച്ചു തു​റ​ന്നു് ഗ്ലാ​സ്സി​ലെ മദ്യം ഒഴി​ച്ചു. അവ​ര​ങ്ങു പോ​യ​പ്പോൾ ഞാനതു തു​പ്പി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു. നാ​ട്യം ചി​ല​പ്പോൾ ജയി​ക്കും. ചി​ല​പ്പോൾ പരാ​ജ​യ​പ്പെ​ടും.

മീലാൻ കു​ന്ദേര യുടെ ഒരു നോ​വ​ലിൽ ലൈം​ഗി​ക​വേ​ഴ്ച​ടെ നാ​ട്യ​മു​ള്ള​താ​യി സ്ലോ​വേ​നി​യ​യി​ലെ തത്ത്വ​ചി​ന്ത​കൻ ഷി​ഷെ​ക് നമ്മു​ടെ ശ്ര​ദ്ധ​യിൽ കൊ​ണ്ടു​വ​രു​ന്നു​ണ്ടു്. ഒരു ഹോ​ട്ട​ലി​ലെ ജലാ​ശ​ത്തി​ന​രി​കെ ചിലർ അനിയത സെ​ക്സിൽ വ്യാ​പ​രി​ക്കു​ന്നു. മു​ക​ളി​ലു​ള്ള മു​റി​ക​ളി​ലെ അതി​ഥി​കൾ അതു നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു. ആഹ്ലാ​ദ​നിർ​ഭ​ര​ങ്ങ​ളായ നി​ല​വി​ളി​കൾ സ്ത്രീ​യും പു​രു​ഷ​നും കേൾ​പ്പി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. പക്ഷേ, യഥാർ​ത്ഥ വേ​ഴ്ച​യി​ല്ല. എല്ലാം നാ​ട്യം. കം​ബോ​ഡി​യ​യിൽ ഇതിനു തു​ല്യ​മായ സം​ഭ​വ​മു​ണ്ടാ​യി. പട്ടി​ണി​കൊ​ണ്ടും ജന​നിർ​മ്മാർ​ജ്ജ​നം കൊ​ണ്ടും രാ​ജ്യ​ത്തു് ആളുകൾ കു​റ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ സർ​ക്കാർ ലൈം​ഗി​ക​വേ​ഴ്ച​യു​ണ്ടാ​യേ തീരൂ എന്നു നി​യ​മ​മു​ണ്ടാ​ക്കി. ഒന്നും പത്തും ഇരു​പ​തും തീ​യ​തി​ക​ളിൽ ആണും പെ​ണ്ണും വേഴ്ച നട​ത്ത​ണ​മെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു നിയമം. പട്ടാ​ള​ക്കാർ, സം​ഭോ​ഗം നട​ക്കു​ന്നു​ണ്ടോ എന്നു നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു് അങ്ങോ​ട്ടു​മി​ങ്ങോ​ട്ടും നട​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. അതു കാ​ര്യ​ക്ഷ​മ​മാ​യി നട​ത്താ​ത്ത​വ​രെ സർ​ക്കാർ ശി​ക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്നു. പതി​ന്നാ​ലു മണി​ക്കൂർ ജോ​ലി​ചെ​യ്ത ആണി​നും പെ​ണ്ണി​നും സെ​ക്സ് വയ്യ. അതു​കൊ​ണ്ടു് അവർ പട്ടാ​ള​ക്കാ​രെ വഞ്ചി​ക്കാൻ ചേ​ഷ്ട​കൾ വ്യാ​ജ​മാ​യി കാ​ണി​ച്ചു. രതി​ഹർ​ഷ​ത്തി​ന്റെ ഫല​മാ​യി ഉണ്ടാ​കു​ന്ന ശബ്ദ​ങ്ങൾ കൃ​ത്രി​മ​മാ​യി കേൾ​പ്പി​ച്ചു. ഷീ​ഷെ​ക്കി​ന്റെ Enjoy Your Symptom എന്ന പു​സ്ത​ക​ത്തി​ന്റെ 202-ആം പുറം നോ​ക്കുക. (Routledge New Yourk and London Rs. 984.90, pp. 238.)

നമ്മു​ടെ എഴു​ത്തു​കാ​രിൽ ചിലർ കഥാ​കാ​ര​ന്മാ​രാ​ണു് തങ്ങൾ എന്ന നാ​ട്യം കാ​ണി​ക്കു​ന്നു. അവരിൽ പെ​ടു​ന്ന ഒരാ​ളാ​ണു് ദേ​ശാ​ഭി​മാ​നി വാ​രി​ക​യിൽ ‘തറ​വാ​ടു്’ എന്ന കഥ​യെ​ഴു​തിയ ഇലി​പ്പ​ക്കു​ളം രവീ​ന്ദ്രൻ. കഥ​യു​ടെ സം​ഗ്ര​ഹ​മൊ​ന്നും ഞാൻ നല്കു​ന്നി​ല്ല. ക്ഷു​ദ്ര​മായ ഒരു കഥ​യു​ടെ ചു​രു​ക്കം നല്കി ഞാ​നെ​ന്തി​നു് വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ ഉപ​ദ്ര​വി​ക്ക​ണം? ഞാൻ ഉപ​ദ്ര​വം സഹി​ക്കാൻ വി​ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​വൻ. എന്റെ ഈ കോളം നി​ല​നി​റു​ത്താൻ സഹാ​യി​ക്കു​ന്ന വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ ഞാൻ പീ​ഡി​പ്പി​ക്ക​രു​ത​ല്ലോ.

1977–78 ഈ കാ​ല​യ​ള​വിൽ ഞാൻ എറ​ണാ​കു​ള​ത്തു ലൂസിയ ഹോ​ട്ട​ലിൽ താ​മ​സി​ച്ചി​രു​ന്നു. ജോലി മഹാ​രാ​ജാ​സ് കോ​ളേ​ജിൽ. ഹോ​ട്ട​ലിൽ താ​മ​സ​ക്കാ​ര​നെ​ങ്കി​ലും അതി​ന്റെ മാ​നേ​ജ​റെ ഒന്നോ രണ്ടോ തവണയേ കണ്ടി​ട്ടു​ള്ളൂ. സം​സാ​രി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. ഒരു നി​മി​ഷ​ത്തെ കാഴ്ച. അത്ര​മാ​ത്രം. ഒരു ദിവസം എനി​ക്കു പനി​യാ​യി. വൈ​കു​ന്നേ​രം അതു​കൂ​ടി ബോ​ധം​കെ​ട്ടു. ബോധം വീ​ണ്ടു​കി​ട്ടി​യ​പ്പോൾ ഡോ​ക്ടർ വന്നെ​ന്നും എന്നെ പരി​ശോ​ധി​ച്ചെ​ന്നും മരു​ന്നു കു​ത്തി​വ​ച്ചെ​ന്നും മന​സ്സി​ലാ​യി. കഴി​ക്കാ​നു​ള്ള ഗു​ളി​ക​കൾ മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തു വച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അതെ​ടു​ത്തു തരാൻ ഹോ​ട്ട​ലി​ലെ പയ്യൻ കൂ​ടെ​ക്കൂ​ടെ വരും. മാ​നേ​ജർ എന്റെ രോ​ഗ​മ​റി​ഞ്ഞു് എല്ലാം ചെ​യ്ത​താ​ണു്. ഇതാ​ണു് managerial efficiency and compassion. മാ​നേ​ജ​റു​ടെ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​മി​ല്ല. എങ്കി​ലും സാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​മു​ള്ള​തു​പോ​ലെ എല്ലാം നട​ന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. രോഗം ഭേ​ദ​മാ​യി. എല്ലാം​കൂ​ടി ചെ​ല​വു് എന്താ​യി​യെ​ന്നു ചോ​ദി​ച്ചി​ട്ടു് റി​സ​പ്ഷെ​നി​സ്റ്റ് സി. എ. സെ​ബാ​സ്റ്റിൻ മൗനം അവ​ലം​ബി​ച്ച​തേ​യു​ള്ളു. നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ച്ച​പ്പോൾ ആ യു​വാ​വു പറ​ഞ്ഞു സാ​റി​ന്റെ കൈയിൽ നി​ന്നു് ഒന്നും വാ​ങ്ങ​രു​തെ​ന്നാ​ണു് മാ​നേ​ജ​റു​ടെ കല്പ​ന​യെ​ന്നു്. സ്വ​ന്തം സാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​മ​റി​യി​ക്കാ​തെ​യു​ള്ള ഹോ​ട്ടൽ ഭര​ണ​മാ​ണി​തു്. കാ​ര്യ​ക്ഷ​മ​മായ ഭരണം. ഇട​പ്പ​ള്ളി രാ​ഘ​വൻ​പി​ള്ള യുടെ കവിത അല്ലെ​ങ്കിൽ ചങ്ങ​മ്പുഴ യുടെ കവിത വാ​യി​ക്കു. കവി​ത​യി​ലാ​കെ കവികൾ നി​റ​ഞ്ഞു​നി​ല്ക്കു​ന്നു​ണ്ടു്. പക്ഷേ, അവ​രു​ടെ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യം നമ്മൾ അറി​യു​ന്നി​ല്ല. ചെ​യ്യേ​ണ്ട​തു ചെ​യ്തി​ട്ടു് അവർ പ്ര​ച്ഛ​ന്ന​രാ​യി വർ​ത്തി​ക്കു​ന്നു.

ഇതല്ല വൈ​ലോ​പ്പി​ള്ളി ക്ക​വി​ത​യു​ടെ രീതി. ഒരു വരി​യെ​ഴു​തി ആ കവി എന്നു വി​ചാ​രി​ക്കു. അതി​ലും വൈ​ലോ​പ്പി​ള്ളി​യു​ടെ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യം കാണാം. ജി. ശങ്ക​ര​പ്പു​റു​പ്പി ന്റെ കവി​ത​യിൽ ശങ്ക​ര​ക്കു​റു​പ്പു് എന്ന മാ​നേ​ജർ കീ​ഴ്ജീ​വ​ന​ക്കാർ​ക്കു ഓർ​ഡ​റു​കൾ നല്കി ഹോ​ട്ട​ലിൽ എപ്പോ​ഴും നട​ക്കു​ന്ന പ്ര​തീ​തി. അദ്ദേ​ഹം ഓരോ മു​റി​യി​ലും കയ​റി​യി​റ​ങ്ങി താ​മ​സി​ക്കു​ന്ന​വ​രോ​ടു് (വാ​യ​ന​ക്കാ​രോ​ടു്) വാടക ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു. അതു വൈ​കി​യാൽ. ദേ​ഷ്യ​പ്പെ​ടു​ന്നു.

കവികൾ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​മ​റി​യി​ക്ക​രു​തു് അനു​വാ​ച​ക​രെ. അറി​യി​ച്ചാൽ ഒര​ള​വു​വ​രെ ഉദ്വേ​ഗ​ജ​ന​ക​മാ​യി ഭവി​ക്കു​മ​തു്.

ഞാൻ ശ്രീ​ദേ​വി ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യെ കാണാൻ അവ​രു​ടെ വീ​ട്ടിൽ​ച്ചെ​ന്ന​പ്പോൾ ശ്രീ​മ​തി മു​റ്റ​ത്തെ ചെ​ടി​കൾ​ക്കു് വെ​ള്ള​മൊ​ഴി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. “എം കൃ​ഷ്ണൻ​നാ​യർ” എന്നു പരി​ച​യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​പ്പോൾ “മഹാ​രാ​ജാ​സ് കോ​ളേ​ജി​ലെ​യോ?” എന്നു് അവർ ചോ​ദി​ച്ചു. “അതേ” എന്നു പറഞ്ഞ എന്നെ അവർ വീ​ട്ടി​ന​ക​ത്തേ​യ്ക്കു ക്ഷ​ണി​ച്ചു. ചങ്ങ​മ്പു​ഴ​യു​ടെ വലിയ പടം ഒരു തൂണിൽ തൂ​ക്കി​യി​ട്ടി​രു​ന്നു. ആ പടം നോ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടു് ഞാൻ പറ​ഞ്ഞു: “വലിയ കവി​യാ​യി​രു​ന്നു”. ശ്രീ​ദേ​വി വല്ലാ​തെ കര​ഞ്ഞു. “എന്തു ചെ​യ്യാം” എന്നു് അവർ രോ​ദ​ന​ത്തി​നി​ട​യിൽ പറ​ഞ്ഞു. അതിഥി സൽ​ക്കാ​ര​ത്തി​നു് അവർ ഭാ​വി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും ഞാൻ യാ​ത്ര​പ​റ​ഞ്ഞു. ഒരു മഹാ​ക​വി​യോ​ടു​കൂ​ടി അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ്യ​ദൗർ​ഭാ​ഗ്യ​ങ്ങ​ളിൽ പങ്കു​കൊ​ണ്ടു് ജീ​വി​ച്ച ആ മന​സ്വി​നി ഇന്നി​ല്ല. മനു​ഷ്യ​ജീ​വി​തം ഇങ്ങ​നെ​യൊ​ക്കെ​യാ​ണ​ല്ലോ.