മതേതരവും ആധുനികവും ആയിക്കൊണ്ടിരുന്ന ഏതൊരു സമൂഹത്തിന്റെയും ഭൂമികയിലെന്ന പോലെ സിനിമകളുടെ ആഖ്യാനഗാത്രത്തിലും ചായക്കടകൾക്കു് സവിശേഷമായ ഒരു സ്ഥാനമുണ്ടായിരുന്നു. മനുഷ്യർ സ്വതന്ത്രവ്യക്തികളെന്ന രീതിയിൽ പരസ്പരം ഇടപെടുന്ന ചായക്കട നമ്മുടെ സമൂഹത്തിനകത്തുള്ള സമൂഹങ്ങളും സമുദായങ്ങളും വർഗ്ഗങ്ങളുമൊക്കെത്തമ്മിൽ നടക്കുന്ന സംവാദങ്ങൾക്കും സംഭാഷണങ്ങൾക്കുമുള്ള ഒരു അരങ്ങായി സിനിമകളിൽ ഇടം പിടിച്ചു. ഇതിനു സമാനമായി സിനിമകളിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന മറ്റു സാമൂഹിക ഇടങ്ങളാണു് വായനശാലകളും ബാർബർഷോപ്പും കള്ളുഷാപ്പും. എന്നാൽ ഇവിടങ്ങളിൽ നടക്കുന്ന സംവാദങ്ങളും മുഖാമുഖങ്ങളും ചായക്കടയുടേതുപോലെ വൈവിധ്യമോ തുല്യതയോ ഉള്ളതല്ല. വായനശാല സാക്ഷരരായ പത്രവായനക്കാരും സാഹിത്യപ്രേമികളായ പുസ്തകപ്രേമികളും അടങ്ങുന്ന വരേണ്യരിൽ ഒതുങ്ങുന്ന ഒന്നായിരുന്നു. മൌനികളും ബുദ്ധിജീവികളും മാന്യന്മാരുമടങ്ങിയ ഇവിടത്തെ ഉപസമൂഹവും, അവിടെ നടക്കുന്ന ചർച്ചകളും ഏതാണ്ടു് സ്ഥിരവും ചില മേഖലകളിൽ മാത്രമായി ഒതുങ്ങുന്നവയുമായിരുന്നു. ബാർബർ ഷോപ്പുകളിലാണെങ്കിൽ അവിടുത്ത സംവാദങ്ങളിൽ ബാർബർക്കാണു് മുൻതൂക്കം; മറ്റുള്ളവർ അവിടെ പ്രധാനമായും കേൾവിക്കാർ മാത്രമാണു്. ആൾക്കാരുടെ നിത്യേനയുള്ള സന്ദർശനവും അവിടെയില്ല.[4] ഇവ രണ്ടിൽനിന്നും വ്യത്യസ്തമായി കള്ളുഷാപ്പുകൾ പൊതുവെ വില്ലന്മാരുടെ ആവാസവ്യവസ്ഥകളാണു്; സിനിമകളിൽ അവ വില്ലനും നായകനും തമ്മിലുള്ള ഏറ്റുമുട്ടലിന്റെ വേദികളാകാം അല്ലെങ്കിൽ നായകന്റെ മാനസികപ്രശ്നങ്ങൾ/പ്രണയസംഘർഷങ്ങൾ എന്നിവ അയാളെ കൊണ്ടെത്തിക്കുന്ന താൽക്കാലിക ഇടമാകാം. മറ്റു രണ്ടിൽനിന്നും വ്യത്യസ്തമായി സാമൂഹ്യമര്യാദകൾ ലംഘിക്കാനുള്ള ‘പ്രചോദന’വും വെല്ലുവിളിക്കാനുമുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യവും കള്ളുഷാപ്പിലുണ്ടു്. അതുകൊണ്ടുതന്നെ ഈ ഓരോ സ്ഥലങ്ങളുടെയും സാമൂഹികചരിത്രവും ആഖ്യാനങ്ങൾക്കകത്തെ അവയുടെ സ്ഥാനവുമെല്ലാം തന്നെ വ്യത്യസ്തങ്ങളുമാണു്.

വായനശാല, ബാർബർഷോപ്പ്, കള്ളുഷാപ്പ് എന്നിവയെ അപേക്ഷിച്ച് കുറച്ചുകൂടി തുറന്ന ഇടങ്ങളാണു് ചായക്കടകൾ. വീടിനു പുറത്തുള്ള ഒരു തീനിടമാണതു്. കുടുംബത്തിനും ജാതിസമൂഹത്തിനും അതിന്റേതായ തീനിടങ്ങളുമുണ്ടു്; അവയ്ക്ക് അവയുടേതായ തീറ്റമര്യാദകളും നിയമങ്ങളും ക്രമങ്ങളും ഉണ്ടു്; ആ അടഞ്ഞ വ്യവസ്ഥകളിൽ ആരു്, എപ്പോൾ, എവിടെ, എങ്ങിനെ, ഏതു ക്രമത്തിൽ എന്നൊക്കെയുള്ളതിനെക്കുറിച്ച് ചില നിശ്ചയങ്ങളും കീഴ്‌വഴക്കങ്ങളുമുണ്ടു്: ‘പന്തിയിലെ പദവിയും കോയ്മയും ഇനിയും എത്രയെങ്കിലുമുണ്ടു്. സ്ഥാനികൾക്കും പ്രമാണികൾക്കും വിശേഷാൽ സ്ഥാനത്തു് വിശേഷാൽ രീതിയിൽ, വിശേഷപ്പെട്ട ചടങ്ങുകളോടെയാവണം ഭക്ഷണമെന്നു് നിർബന്ധമുണ്ടു്.

പന്തിക്കു തന്നെ വകഭേദങ്ങളുണ്ടു്. ആദ്യം ഇല വയ്ക്കുന്നതിൽ വലിപ്പചെറുപ്പവ്യത്യാസമുണ്ടു്. അതൊന്നു തെറ്റിയാൽ തെറ്റിച്ചവന്റെ കുലം, കുളം കോരിയതുതന്നെ’ (പി. ഭാസ്ക്കരനുണ്ണി). കുടുംബത്തിലാണെങ്കിൽ ആദ്യം ഗൃഹനാഥൻ/കാരണവർ, പിന്നെ മുതിർന്നവർ/കുട്ടികൾ ഒടുവിൽ സ്ത്രീകൾ/വേലക്കാർ എന്നിങ്ങനെ; വിവാഹ/ സമുദായസദ്യകൾ മുതലായവയിൽ വരേണ്യർ/കുലീനർ എന്നിവരിലും ഓരോരുത്തർക്കിടയിലും തുടങ്ങി സർവ്വാണിയിലൊടുങ്ങുന്ന വ്യത്യസ്ത പന്തികൾ. എന്നാൽ ചായക്കടകൾ എന്ന ഭോജനശാല ഇതിനു രണ്ടിനും പുറത്താണു് നിലകൊള്ളുന്നതു്. വീടിനെപ്പോലെ സ്ഥലപരമായ നിശ്ചിതത്വവും, ഒരു സമൂഹസദ്യയിൽ എന്നപോലെയുള്ള പലരുടെയും പങ്കാളിത്തവും അവിടെയുണ്ടു്. പക്ഷെ കുടുംബത്തിന്റെ പരിമിതവൃത്തത്തിലോ സമുദായത്തിന്റെ പന്തിനിയമങ്ങൾക്കകത്തോ അല്ല അതിനകത്തെ പാരസ്പര്യവും വിനിമയങ്ങളും പലഹാരക്രമവും മറ്റും. ചായക്കടയിൽ കുടുംബത്തിൽ എന്നപോലെ ആർക്കും ആരെയും സേവിക്കാനോ കാത്തിരിക്കാനോ ഉള്ള ബാധ്യതയില്ല, സദ്യയ്ക്കെന്നപോലെ അവിടെച്ചെല്ലാൻ നടത്തുന്നയാളുടെ ക്ഷണവും ആവശ്യമില്ല. പന്തിനിയമങ്ങളില്ലാത്ത ആ സ്ഥലത്തു് കടന്നുവരുന്നവർക്ക് സ്വന്തം ഉദ്ദേശ്യം സാധൂകരിക്കുകയോ വിശദീകരിക്കുകയോ സ്ഥാപിക്കുകയോ വേണ്ടതില്ല. ഒരു രീതിയിലുമുള്ള വരേണ്യതയും അവിടെ വിലപ്പോവുകയുമില്ല. അവിടെ ജാതിപരമായ മാന്യതകളോ കുടുംബമഹത്വങ്ങളോ ഫലിച്ചിരുന്നില്ല എന്നുമാത്രമല്ല, അവയെ സംബന്ധിച്ചുള്ള പലതരം പരിഹാസങ്ങളും രഹസ്യങ്ങളും ദൂഷണങ്ങളും പങ്കുവെയ്ക്കുന്ന ഇടങ്ങൾ കൂടിയാണവ. കഴിച്ച ഭക്ഷണത്തിനു് പണം കൊടുക്കാൻ പ്രാപ്തിയുള്ള എല്ലാവരും അവിടെ തുല്യരാണു്. എല്ലാവർക്കും അവിടെ ഒരൊറ്റ പന്തി. അതുകൊണ്ടു തന്നെയായിരിക്കണം ആദ്യകാലത്തെങ്കിലും ഉപരിവർഗ്ഗത്തിൽപ്പെട്ടവരും ‘കുടുംബത്തിൽ പിറന്നവ’രും ചായക്കടകൾ പൊതുവെ ഒഴിവാക്കിയിരുന്നതും. ഓലമേഞ്ഞ ചായക്കടയിൽ ചായകുടിച്ചുകൊണ്ടോ പത്രം വായിച്ചുകൊണ്ടോ ഇരുന്നു പുറത്തു് നിരത്തിലൂടെ നടന്നു പോകുന്ന ‘മാന്യ’ന്മാരെ നോക്കി കമന്റടിക്കുന്ന രംഗം സിനിമകളിൽ ആവർത്തിച്ച് പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന ഒന്നാണു്. ചായക്കടകളുടെ പൊതുമയും ജനാധിപത്യവും, കുടയും ചൂടി നടക്കുന്നവന്റെ ആഢ്യത്തവും പ്രമാണിത്തവും തമ്മിലുള്ള ഒരു ഉരസൽ കൂടിയാണതു്.

വീട്ടിലെ ഭക്ഷണവിഭവങ്ങളുടെ ആവർത്തനവിരസതയിൽനിന്നും നിത്യരുചികളുടെ മടുപ്പിൽനിന്നുമുള്ള വിടുതൽ കൂടിയായിരുന്നു ചായക്കടപ്പലഹാരങ്ങൾ. ചായക്കടയിലെ ചായയ്ക്കും കടിയ്ക്കും എപ്പോഴും ഒരു പ്രത്യേകരുചി; എണ്ണമണം, നാവൂറുന്ന എരിവും പുളിയും… (കള്ളുഷാപ്പിലെ കറിപോലെ) വീട്ടുരുചികൾ ഏകതാനവും പരിചിതവും ആയിരിക്കുമ്പോൾ ചായക്കടയിലെ വിഭവങ്ങൾ വ്യത്യസ്തവും വൈവിധ്യമുള്ളതുമായിരുന്നു. അവിടത്തെ പല വിഭവങ്ങളും—പ്രത്യേകിച്ച് എണ്ണപ്പലഹാരങ്ങൾ പലതും വീടുകളിൽ അപൂർവ്വമായേ ഉണ്ടാക്കിയിരുന്നുള്ളൂ (ഇപ്പോഴത്തെ പൊറോട്ട പോലെ ചായക്കടയിൽ മാത്രം കിട്ടുന്ന കടികളായിരുന്നു അന്നു് അവ). ചായക്കടയിലെ പലതരം മസാലരുചികളും പലഹാരപരീക്ഷണങ്ങളും വീട്ടിലെ അടുക്കളകളിലേക്ക് വന്നതു്, ചായക്കടകളിൽനിന്നു് സ്നേഹമുള്ള ഗൃഹനാഥർ കൊണ്ടുവന്ന പലഹാരപ്പൊതികളിൽനിന്നായിരിക്കണം.

ചായക്കടകൾക്ക് നമ്മുടെ ആദ്യകാലസിനിമകളിൽ സവിശേഷമായ ഒരു ഇടം ഉണ്ടായിരുന്നു. ഉദാഹരണത്തിനു്, നീലക്കുയിൽ (സംവിധാനം: പി. ഭാസ്ക്കരൻ, രാമു കര്യാട്ട്/1954) എന്ന ചിത്രത്തിന്റെ ആഖ്യാനകേന്ദ്രങ്ങളിലൊന്നാണു് അതിലെ ചായക്കട. ഈ ചിത്രത്തിന്റെ ആഖ്യാനഭൂമിക തന്നെ പലതരം അകം-പുറം ഇടങ്ങളിലൂടെ വികസിക്കുന്ന ഒരു നാടകമാണു്. ചായക്കടയ്ക്കു പുറമെയുള്ള വീടകങ്ങളിൽ നമ്മൾ കാണുന്ന കഥാപാത്രങ്ങൾ ചില പ്രത്യേക സ്ഥലങ്ങളിലും സ്ഥാനങ്ങളിലും കാലങ്ങളിലും കുടുങ്ങിപ്പോയ മനുഷ്യരാണു്. അതിനു വിരുദ്ധമായി ചായക്കട അത്തരം വ്യവസ്ഥകൾക്കും മനഃസ്ഥിതികൾക്കും പുറത്തു നിലകൊള്ളുന്ന ഒരിടമാണു്. നീലക്കുയിലിന്റെ ആഖ്യാനലോകത്തിലെ ആധുനികവും മതേതരവുമായ ഏകസ്ഥലമാണു് ചായക്കട. വഴിവാണിഭക്കാർ, മീൻകച്ചവടക്കാർ, കർഷകത്തൊഴിലാളികൾ, അഞ്ചൽക്കാരൻ, തുടങ്ങി പലയിടങ്ങളിൽനിന്നു വരുന്നവരും പലജോലികൾ ചെയ്യുന്നവരുമാണു് അവിടെ അരങ്ങു ഭരിക്കുന്നതു്. തന്റെ കാമുകിയായ നീലിയെ വഞ്ചിക്കുന്ന കഥാനായകനായ ശ്രീധരൻ നായർ (സത്യൻ) എന്ന സ്കൂൾമാസ്റ്റർ ഈ ആധുനികവേദിയിൽ ഒരിക്കലും പ്രത്യക്ഷപ്പെടാതിരിക്കുന്നതും, അതേസമയം മാറ്റത്തിന്റെ സന്ദേശവാഹകനും കൂടിയായ ശങ്കരൻ നായർ എന്ന അഞ്ചൽക്കാരൻ (പി. ഭാസ്ക്കരൻ) ഇവിടത്തെ ഒരു സ്ഥിരം കുറ്റിയാണു് എന്നതും യാദൃച്ഛികമല്ല. ചായക്കടയിൽ വരുന്ന ഏക ഉയർന്നജാതിക്കാരൻ ക്ഷയിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന വ്യവസ്ഥിതിയുടെ പ്രതിനിധിയായ സ്ഥലത്തെ നായർതറവാട്ടിലെ ഒരംഗമാണു്. സ്വന്തം തറവാട്ടിൽനിന്നു മോഷ്ടിച്ച വസ്തുക്കൾ വിൽക്കാനാണു് അയാൾ ചായക്കടയിൽ പലപ്പോഴും വരുന്നതു്. സിനിമയിൽ നമ്മൾ കാണുന്ന മറ്റു ഇടങ്ങളായ നായർ തറവാടു്, നീലിയുടെ കൂര, ശ്രീധരൻ നായരുടെ വീടു് തുടങ്ങിയ സ്വകാര്യ ‘അക’ങ്ങളും പൊതുവഴികൾ പോലുള്ള ‘പുറ’ങ്ങളുമെല്ലാം ജാതിനിയമങ്ങളാൽ ചിട്ടപ്പെടുത്തിയവയാണു് എന്നു കാണാം. ആദ്യപകുതിയിൽ ജാതിനിയമങ്ങളെ അതിലംഘിച്ച് കഥാനായകനും നീലിയും സ്വച്ഛന്ദം വിഹരിക്കുന്ന പ്രണയത്തിന്റെ മായികഭൂമികകൾ മാത്രമാണ്—അതു് യഥാർഥമല്ലാത്തതുകൊണ്ടുതന്നെ—ഈ ജാതി ചിട്ടയുടെ സ്ഥലപരമായ ഏക അപവാദം. സാങ്കേതികമായി ‘പുറം’ ആയിരിക്കുമ്പോഴും ഇവിടെ നിരത്തുകളിലും ജാതിനിയമങ്ങൾ തന്നെയാണു് സഞ്ചരിക്കുന്നതു് എന്നുകാണാം. ‘പുറ’ത്തായിരിക്കുമ്പോഴും ഇനിയും ‘പൊതു’വായിത്തീരാത്ത ഇടങ്ങളാണിവ. എന്നാൽ ചായക്കട ഈ രണ്ടു സ്ഥലങ്ങളിൽനിന്നും വ്യത്യസ്തമായി ഒരേസമയം പുറത്തുള്ളതും പൊതുവായതുമാണു്.

‘രാരിച്ചൻ എന്ന പൌര’നിൽ (രചന: ഉറൂബ്, സംവിധാനം: രാമു കര്യാട്ട്, 1956) രാരിച്ചൻ എന്ന കിശോരൻ തന്റെ ഗ്രാമത്തിന്റെ അസ്വാതന്ത്ര്യങ്ങളിൽനിന്നു് ഒളിച്ചോടി പട്ടണത്തിലെത്തുമ്പോൾ അവിടെ അവനു് അഭയം നൽകുന്നതു് ഒരു മുസ്ലീം കുടുംബം നടത്തുന്ന ചായക്കടയാണു്; അവിടെനിന്നു് ലഭിക്കുന്ന മാനവികബോധമാണു് വ്യവസ്ഥയെ അതിവർത്തിക്കാൻ ആ ഭാവിപൌരനെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നതും. ഭാർഗ്ഗവീനിലയ ത്തിലും (രചന: വൈക്കം മുഹമ്മദ് ബഷീർ, സംവിധാനം: എ. വിൻസന്റ്, 1964) ചായക്കടയ്ക്ക് നിർണായകമായ ഒരിടമാണു് ആഖ്യാനത്തിലുള്ളതു്. നായകനായ എഴുത്തുകാരൻ ആദ്യം എത്തിച്ചേരുന്നതു് ഇവിടെയാണു്, അതിലും പ്രധാനമായി അയാൾ പിന്നീടു് എഴുതാനിരിക്കുന്ന കഥയിലെ പ്രതിനായകനെ—പി. ജെ. ആന്റണി അവതരിപ്പിക്കുന്ന ഭാർഗ്ഗവിയുടെ മുറച്ചെറുക്കനെ—കണ്ടുമുട്ടുന്നതും, അയാളുടെ തീക്ഷ്ണമായ നോട്ടത്തിനു് വിധേയനാകുന്നതും ഇവിടെവച്ചാണു്. കെ. ടി. മുഹമ്മദ് രചിച്ച ‘തുറക്കാത്ത വാതിലി’ൽ (പി. ഭാസ്ക്കരൻ, 1970) ചായക്കട മതേതരത്വത്തിന്റെയും മതസൌഹാർദ്ദത്തിന്റെയും പ്രഖ്യാപനസ്ഥലം തന്നെയാണു്. അവിടുന്നു് എന്നും ചായ പങ്കിടുന്ന അടുത്ത ചങ്ങാതിമാരായ ബാപ്പുട്ടിയും (പ്രേം നസീർ) നാരായണൻ കുട്ടിയും (ബഹദൂർ) ഒരേ ഗ്ലാസിൽ നിന്നു് മാറി മാറി ചായകുടിച്ചുകൊണ്ടു് സമൂഹത്തെ പരസ്യമായി വെല്ലുവിളിക്കുന്നതു് ഇവിടെ വച്ചാണു്. ‘ഓളവും തീരവും’ (രചന: എം. ടി. വാസുദേവൻ നായർ, സംവിധാനം: പി. എൻ. മേനോൻ, 1970) എന്ന ചിത്രത്തിലെ വരത്തനായ നായകൻ ബാപ്പുട്ടി തന്റെ സുഹൃത്തിന്റെ കുടുംബത്തെ അധിക്ഷേപിക്കുന്നവരെ വെല്ലുവിളിക്കുന്നതു് പുഴക്കടവിലുള്ള കുട്ടൻ നായരുടെ ചായക്കടയിലാണു്. ‘കൊടിയേറ്റ’ത്തിലെ (അടൂർ ഗോപാലകൃഷ്ണൻ, 1978) ഇനിയും ഒരു ‘വ്യക്തി’യായി വളർന്നിട്ടില്ലാത്ത ശങ്കരൻ കുട്ടിയുടെ (ഗോപി) ഏക അഭയമാണു് അവിടത്തെ ചായക്കട. വിവാഹപ്പിറ്റേന്നും അയാൾ എല്ലാം മറന്നു് അവിടെ രാവിലെത്തന്നെ ഹാജരാവുന്നുണ്ടു്. ‘മുഖാമുഖ’ത്തിലെ (അടൂർ ഗോപാലകൃഷ്ണൻ, 1984) എവിടുന്നോ എത്തിച്ചേരുന്ന വിപ്ലവനായകൻ ആദ്യം എത്തിച്ചേരുന്നതും അഭയം തേടുന്നതും അവിടെയുള്ള ചായക്കടയിലാണു്. അജ്ഞാതവാസം കഴിഞ്ഞുള്ള വരവിൽ തന്റെ മുൻ അണികളാൽ അയാൾ ചോദ്യം ചെയ്യപ്പെടുന്നതും അവിടെവച്ചുതന്നെയാണു്. വികെഎൻ രചിച്ച അപ്പുണ്ണിയിലെ (സത്യൻ അന്തിക്കാട്, 1984) കഥ നടക്കുന്നതു് പ്രധാനമായും പടനായർ കുടുംബത്തിൽ പിറന്ന അയ്യപ്പൻ നായർ (ഗോപി) നടത്തുന്ന നാടൻ ചായക്കടയിലാണു്. വീരപാരമ്പര്യം ശോഷിച്ച് തനിക്കിന്നു് ഒരു ചായക്കട നടത്തേണ്ടിവരുന്ന ദുരവസ്ഥയെക്കുറിച്ച് ഇടയ്ക്കിടെ അയ്യപ്പൻ നായർ പരിതപിക്കുന്നുണ്ടു്. പക്ഷെ ഇവിടെ നടക്കുന്ന പ്രണയമത്സരത്തിൽ ഒടുവിൽ വിജയിക്കുന്നതു് ചായക്കടയുടെ മൂല്യങ്ങളും ആണത്തവുമാണു്. അയ്യപ്പൻ നായരുടെ മകളും ചായക്കടയിൽ ജോലിചെയ്യുന്ന മരുമകനായ അപ്പുണ്ണിയുമായുള്ള പ്രണയത്തിൽ വില്ലനായി കടന്നുവരുന്നതു് വരത്തനായ പരിഷ്ക്കാരിയുമായ സ്കൂൾ മാസ്റ്ററാണു്. പക്ഷെ ഒടുവിൽ അപ്പുണ്ണിയുടെ ഗ്രാമീണമായ ആണത്തവും മുരടൻ പ്രണയവും സ്കൂൾ മാസ്റ്ററുടെ കുലീനമെങ്കിലും ഉറപ്പില്ലാത്ത വിടത്വത്തെ തോല്പിക്കുന്നു.

ഈ ലേഖനത്തിന്റെ ഇംഗ്ലീഷ് പരിഭാഷ അന്നത്തെ കേരള സർക്കാർ പാഠ്യപദ്ധതിയിലെ പത്താം ക്ലാസ് ഇംഗ്ലീഷ് പാഠപുസ്തകത്തിൽ ചേർത്തിരുന്നു. അക്കാലത്തു് വാടാനപ്പള്ളിയിലെ സ്കൂൾ കുട്ടികളടങ്ങിയ ഒരു സദസ്സിൽ ഈ പാഠം അവതരിപ്പിച്ചപ്പോൾ അവിടെ ഉണ്ടായിരുന്ന ഒരു വിദ്യാർത്ഥിനി ചോദിച്ച ആദ്യ ചോദ്യം ഇതായിരുന്നു: ‘നിങ്ങൾ പറയുന്ന മലയാളിയുടെ ഈ പൊതുസ്ഥലത്തിലും അവിടത്തെ പന്തിഭോജനത്തിലും പുരുഷന്മാർ മാത്രമേ ഉള്ളൂ. അപ്പോൾ അതിനെ ‘പൊതു’സ്ഥലം എന്നോ അവിടെ നടക്കുന്ന തീറ്റയെ ‘മിശ്ര’ഭോജനം എന്നോ വിളിക്കാമോ?’ ആ ചോദ്യം മലയാളസിനിമയെക്കുറിച്ചുമാത്രമല്ല, നമ്മുടെ ‘പൊതു’സമൂഹത്തെയും നമ്മൾ ഉദ്ഘോഷിക്കുന്ന നവോത്ഥാനത്തെയും കുറിച്ചുള്ളതുകൂടിയാണു്.

തീർച്ചയായും അവിടെ വന്നിരുന്നവരുടെ കാര്യത്തിൽ ചായക്കടകൾ ഏതാണ്ടു് പൂർണമായും ഒരു പുരുഷലോകമായിരുന്നു എങ്കിലും പല ചായക്കടകളും നടത്തിയിരുന്നതു് കുടുംബങ്ങൾ തന്നെയായിരുന്നതിനാൽ ചായക്കടക്കാരന്റെ ഭാര്യയും കുട്ടികളും മറ്റും അതിന്റെ ഭാഗമാകാറുണ്ടു്. ചായക്കടയുടെ പണമേശ പുരുഷന്റെ അധീനതയിലായിരിക്കുമെങ്കിലും അവിടുത്ത അടുക്കളയിലും ചിലയിടങ്ങളിൽ വിളമ്പൽ പണികളിലും സ്ത്രീസാന്നിദ്ധ്യമുണ്ടായിരുന്നു. പലസിനിമകളിലും ചായക്കടക്കാരിയും അല്ലെങ്കിൽ അവിടെയെത്തുന്ന ചെറുപ്പക്കാരനും ചായക്കടക്കാരന്റെ മകളുമായുള്ള പ്രണയം (അങ്ങിനെ കാമുകനു് രഹസ്യമായിക്കിട്ടുന്ന സൌജന്യസ്നേഹപ്പലഹാരങ്ങൾ, പുഴുങ്ങിയ മുട്ട തുടങ്ങിയവയും), അവിടെ പാൽ വിൽക്കാൻ വരുന്ന പെൺകുട്ടിയുമായുള്ള വിളമ്പുകാരന്റെ പ്രേമം എന്നിവ സിനിമയിൽ ധാരാളമായി കാണാം (നെല്ലു്, ആരവം …). ആരവത്തിൽ ‘ഏഴുനിലയുള്ള ചായക്കട’യെക്കുറിച്ച് പാടുന്നതുതന്നെ ഒരു സ്ത്രീയാണു്. എങ്കിലും കൂടുതലും ചായക്കടയുടെ പിന്നാമ്പുറങ്ങളിലായിരുന്നു സ്ത്രീകളുടെ സ്ഥാനവും പ്രവൃത്തിയും.[5]

കൂലിവേലയിൽനിന്നോ തൊഴിലിൽനിന്നോ യാത്രയ്ക്കിടയിലോ ഉള്ള ഇടവേളയും ഇടവുമാണു് ചായക്കട. അവിടെ ഭക്ഷണത്തോടൊപ്പം കുറച്ചുനേരത്തെ വിശ്രമവും നേരമ്പോക്കുമുണ്ടു് അതുകൊണ്ടുതന്നെ അവിടം പലതരം ആൾക്കാരെക്കൊണ്ടു് മുഖരിതമാണു്. ജോലിക്കിടയിൽ ഒരു ചായ കുടിക്കാൻ കയറിയവർ, ഒരു തിരക്കുമില്ലാത്തവർ, സമയം കൊല്ലാനായി മാത്രം എത്തുന്നവർ, വായനോക്കികൾ, പത്രം വായിക്കാൻ വരുന്നവർ, അവിടെ വരുന്ന ആരെങ്കിലും ഒരു ചായയോ കടിയോ വാങ്ങിത്തരും എന്ന പ്രതീക്ഷയിൽ ചുറ്റിക്കറങ്ങുന്നവർ അങ്ങിനെ പലരും അവിടെയുണ്ടു്. ഇവിടെ നാട്ടുകാരോടൊപ്പം ചട്ടമ്പികളും രാഷ്ട്രീയക്കാരും വരത്തന്മാരും ഒരേപോലെ പറ്റുകാരാണു്. ചായകുടിയോടൊപ്പം പത്രവായനയും രാഷ്ട്രീയചർച്ചകളും പരദൂഷണവും നാട്ടുവിശേഷങ്ങൾ കൈമാറലും സൊറപറച്ചിലും എല്ലാം ഇവിടെ സാധ്യമാണു്. മാത്രമല്ല വിവിധ തുറകളിലും ശ്രേണിയിലും ഉള്ളവരും ഇവിടെ വന്നുപോകുന്നു. സാമൂഹ്യപ്രമേയങ്ങൾക്ക് മുൻതൂക്കമുണ്ടായിരുന്ന അക്കാലത്തെ സിനിമകളിൽ സമൂഹത്തിലെ വിവിധ മതത്തിലും ജാതിയിലും വർഗ്ഗത്തിലും തൊഴിലുകളിലും പെട്ട കഥാപാത്രങ്ങൾ ഒന്നിച്ചുവരുന്ന രംഗങ്ങൾ ചിത്രീകരിക്കാൻ ഉതകുന്ന ഒരു വേദിയായിരുന്നു ചായക്കടകൾ. ആഖ്യാനം ഉന്നയിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്ന പല സന്ദേശങ്ങളും സന്ദേഹങ്ങളും ആകാംക്ഷകളും ഇവിടെയുണ്ടാകുന്ന പരസ്പര സമ്പർക്കത്തിനിടയിലാണു് വെളിച്ചപ്പെടുക.

തുടർച്ചയും വൈജാത്യവും ഒരേസമയം ഉൾക്കൊള്ളുവാൻ കഴിയുന്ന ഒരാഖ്യാന ഇടമാണതു്. ഒരു സ്ഥാപനത്തിന്റേതായ സ്ഥിരതയും ഭക്ഷണരീതിയും സമയക്രമവും അതിനുണ്ടു്; പക്ഷെ പല സമയങ്ങളിലായി അവിടെയെത്തുന്നവരുടെ കാര്യത്തിൽ ഒരു പരിധിവരെ ആവർത്തനവും അതേ സമയം വൈവിധ്യവും യാദൃച്ഛികതയുമുണ്ടു്. എപ്പോൾ വേണമെങ്കിൽ ആരെയും പ്രവേശിപ്പിക്കാനും കഥാസന്ദർഭമനുസരിച്ചു് കഥാപാത്രങ്ങളെ കൂട്ടിമുട്ടിക്കാനും കഴിയുന്ന മതേതരവും വർഗ്ഗാതീതവും ജനാധിപത്യപരവും ആയ ഏക ഇടം ആയിരുന്നു ചായക്കടകൾ. കുടുംബത്തിന്റെ നാലുചുവരുകൾക്കും സമുദായത്തിന്റെയും വർഗ്ഗത്തിന്റെയും അതിർത്തികൾക്കും പുറത്തുള്ള കഥകൾ ആദ്യം പറഞ്ഞുതുടങ്ങിയതു് സിനിമ ആയതുകൊണ്ടുതന്നെ അതിനു് ഏറ്റവും പ്രിയപ്പെട്ട ഒരു അരങ്ങായതും ചായക്കടകളായിരുന്നു. കുടുംബത്തിലും സമൂഹത്തിലും മറച്ചുവെക്കപ്പെടുന്ന വിഷയങ്ങൾ പലതരം ജീവിതങ്ങളും ജീവനങ്ങളും ഇടകലരുന്ന രംഗങ്ങൾ, ജാതികളും വർഗ്ഗങ്ങളും തമ്മിൽ ഇടയുന്ന ചിത്രങ്ങൾ—ഇവയിലെല്ലാം തന്നെ ചായക്കടയ്ക്ക് മുഖ്യമായ ഒരു റോൾ ഉണ്ടാകും.

സിനിമ ഒരു രേഖാമാധ്യമം (അതായതു് ‘കല’ എന്നതിനുപുറമെ ക്യാമറയ്ക്കുമുൻപിലുള്ള എല്ലാറ്റിനെയും ‘റെക്കോർഡ്’ ചെയ്യുന്ന, രേഖപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു മാധ്യമം) കൂടി ആയതിനാൽ അതു് മുന്നിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന കാലത്തെയും സ്ഥലങ്ങളെയും സകല’മാന’ സ്ഥാവരജംഗമങ്ങളെയും കൂടി രേഖപ്പെടുത്തിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടുതന്നെ സിനിമയുടെ ചരിത്രം എന്നതു് അതു പറഞ്ഞ ആഖ്യാനങ്ങളുടെ മാത്രം കഥയല്ല, മറിച്ച്, നമ്മുടെ പരിസരങ്ങളുടേയും സംസാര-ശരീരഭാഷകളുടേയും വേഷഭൂഷാദികളുടെയും വാസ-വാസ്തുശീലങ്ങളുടെയും വസ്തുലോകത്തിന്റെയും എല്ലാം രേഖ കൂടിയാണു്. നമ്മുടെ അകവും പുറവും അവിടെ വെളിച്ചപ്പെടുക മാത്രമല്ല, രേഖപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്നു.

അതുകൊണ്ടുതന്നെ സിനിമകളെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനങ്ങൾ അവയുടെ പ്രത്യയശാസ്ത്രനിർമ്മിതികളിലും പ്രതിനിധാനങ്ങളിലും ഭാവനാസഞ്ചാരങ്ങളിലും മാത്രമായി ഒതുങ്ങേണ്ട ഒന്നല്ല, അവ നമ്മുടെ സാമൂഹ്യചരിത്രരചനകളിലേക്കും വസ്തുപഠനങ്ങളിലേക്കും ഉപാദാനങ്ങളായും ദൃഷ്ടാന്തങ്ങളായും തെളിവുകളായും ഒക്കെ കടന്നുവരേണ്ടതുണ്ടു്.

തങ്കക്കുടം (1965) എന്ന ചിത്രത്തിൽ പി. ഭാസ്ക്കരൻ രചിച്ച ഈ ഗാനത്തിൽ കേരളത്തിന്റെ വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിലുള്ള നാടൻ കടകളിലെ പലതരം ഭക്ഷണങ്ങളെക്കുറിച്ചും അവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സ്ഥലങ്ങളെയും ജാതികളെയും കുറിച്ചുള്ള രസകരമായ വിവരണം തന്നെയുണ്ടു്. ഭക്ഷണ വിഭവങ്ങളുടെയും രുചികളുടേതുമായ ഒരു ഐക്യകേരള ഭൂപടം കൂടിയാണതു്:

തൃശൂർ ജില്ലയിലെ ചാലക്കുടിയിൽ 1959-ൽ ജനിച്ചു. ചലച്ചിത്രപ്രവർത്തകൻ.

ചിത്രങ്ങൾ: അഷ്റഫ് മുഹമ്മദ്