“The revolution of a gifted people, which we have seen unfolding in our day may succeed or miscarry; it may be filled with misery and atrocities… this revolution, I say, nonetheless finds in the hearts of all spectators… a wishful participation that borders closely on enthusiasm, the very expression of which is fraught with danger; this sympathy, therefore, can have no other cause than a moral predisposition in the human race” (Immanuel Kant, The Philosophy Faculty versus the Faculty of Law, Abaris Books Inc., New York, 1979, 153–155).

മനു​ഷ്യ “പു​രോ​ഗ​തി​യു​ടെ” (നൈ​തി​ക​മായ മു​ന്നേ​റ്റ​ത്തി​ന്റെ) ജീവൽ സാ​ക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളാ​ണു് ഫ്ര​ഞ്ച് വി​പ്ല​വം പോ​ലു​ള്ള സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളെ​ന്നും ഇത്ത​രം സം​ഭ​വ​ങ്ങൾ പ്ര​തി​നി​ധാന വി​ധേ​യ​മ​ല്ലെ​ന്നും അതു് കൊ​ണ്ടു് തന്നെ ചരിത്ര-​നിയമ-വ്യവഹാരങ്ങൾക്കു് സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളോ​ട് നീതി പു​ലർ​ത്താ​നാ​വു​ക​യി​ല്ലെ​ന്നും ഫ്ര​ഞ്ചു വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ സന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ ഇമ്മാ​നു​വൽ കാ​ന്റ് പ്ര​സ്താ​വി​ക്കു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. വി​പ്ല​വ​ത്തിൽ അര​ങ്ങേ​റിയ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ പോ​രാ​ട്ട​ങ്ങ​ളും മഹാ​കൃ​ത്യ​ങ്ങ​ളും അല്ല പ്രേ​ക്ഷ​ക​രിൽ അതു​ള​വാ​ക്കിയ ‘ആവേശം’ എന്ന അദ​മ്യ​മായ ഭാ​വ​ശ​ക്തി​യാ​ണു് ഫ്ര​ഞ്ചു വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ സം​ഭ​വ​ത്വ​ത്തെ സാ​ക്ഷ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​തെ​ന്നും അദ്ദേ​ഹം സമർ​ത്ഥി​ച്ചു. വി​പ്ലവ സം​ഭ​വ​ങ്ങ​ളു​ടെ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ പരി​ണ​തി​കൾ എന്താ​ണെ​ങ്കി​ലും മനു​ഷ്യ പു​രോ​ഗ​തി സാ​ധ്യ​മാ​ണെ​ന്ന​തി​ന്റെ (അനിർ​ണ്ണേ​യ​മെ​ങ്കി​ലും) അന​ശ്വര സാ​ക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളാ​ണ​വ​യെ​ന്ന​ത്രേ “ഫാ​ക്കൾ​ട്ടി​കൾ തമ്മി​ലു​ള്ള സം​ഘർ​ഷം” എന്ന വി​ഖ്യാ​ത​മായ പ്ര​ബ​ന്ധ​ത്തിൽ കാ​ന്റ് സ്ഥാ​പി​ക്കു​ന്ന​തു്.

“സംഭവം” എന്ന​തു് മനു​ഷ്യ​സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ന് പു​രോ​ഗ​തി സാ​ധ്യ​മാ​ണെ​ന്ന​തി​ന്റെ, “ചിഹ്ന”സാ​ക്ഷ്യ​മാ​ണു്. ഭൂ​ത​വർ​ത്ത​മാന ഭവി​ഷ്യ​ങ്ങ​ളി​ലൂ​ടെ പ്ര​വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന ഒരു ആവി​ഷ്ക്കാര പ്ര​ക്രി​യ​യെ​യാ​ണു് (rememorativum, demonstrativum, pronosticum) കാ​ന്റ് ചി​ഹ്നം എന്നു് വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു്. അതാ​യ​തു് രേ​ഖീ​യ​വും ദ്വി​കാ​ലി​ക​വു​മാ​യി മു​ന്നേ​റു​ന്ന ചരി​ത്ര​വ്യ​വ​ഹാ​ര​ത്തി​ലൂ​ടെ സം​ഭ​വ​ത്തെ ആവി​ഷ്ക്ക​രി​ക്കുക സാ​ധ്യ​മ​ല്ല. ചിഹ്ന സന്നി​വേ​ശ​ത്തി​ലൂ​ടെ മാ​ത്ര​മേ സം​ഭ​വ​ത്തെ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​വാ​നാ​വൂ. ത്രി​കാ​ല​ങ്ങ​ളി​ലും സാ​ധു​വായ സാ​ക്ഷ്യ​പ്പെ​ട​ലാ​ണു് ചി​ഹ്നം. മൂ​ന്നു് തല​ങ്ങ​ളിൽ, കാ​ല​ങ്ങ​ളിൽ, ആണു് അതു് വ്യാ​പ​രി​ക്കു​ന്ന​തു്. ഒന്നു്, കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളി​ങ്ങ​നെ​യാ​യി​രു​ന്നു എന്ന അനു​സ്മ​രണ ചി​ഹ്നം; രണ്ടു്, കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ഇപ്പോ​ഴും സം​ഭ​വി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്നു എന്നു് തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​സാ​ക്ഷ്യ​ചി​ഹ്നം; മൂ​ന്നു്, കാ​ര്യ​ങ്ങൾ ഇങ്ങ​നെ സം​ഭ​വി​ക്കാം എന്ന ഭവി​ഷ്യ​ചി​ഹ്നം.

ഫ്ര​ഞ്ച് വി​പ്ല​വ​ത്തെ ഒരു സം​ഭ​വ​ചി​ഹ്ന​മെ​ന്ന നി​ല​യിൽ കാ​ന്റ് വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ങ്ങ​നെ​യാ​ണു്: ഒന്നാ​മ​താ​യി, വി​പ്ല​വം അതി​ന്റെ പ്രേ​ക്ഷ​ക​രിൽ ഉള​വാ​ക്കു​ന്ന ആവേശം ഒരു സമൂഹം സാം​സ്ക്കാ​രി​ക​മാ​യി ആർ​ജ്ജി​ച്ച നൈ​തി​ക​മായ സം​വേ​ദ്യ​ത​യെ (sensitivity) ഉദാ​ഹ​രി​ക്കു​ന്നു. രണ്ടാ​മ​താ​യി, മനു​ഷ്യർ​ക്കു് സ്വ​ന്തം തീ​രു​മാ​ന​പ്ര​കാ​രം സ്വ​ത​ന്ത്ര​വും നീതി പൂർ​വ്വ​വും യു​ദ്ധ​ര​ഹി​ത​വു​മായ ഒരു റി​പ്പ​ബ്ലി​ക്ക് സ്ഥാ​പി​ക്കാ​നാ​വു​മെ​ന്ന വി​ശ്വാ​സ​ത്തിൽ അധി​ഷ്ഠി​ത​മായ ഈ രാ​ഷ്ട്രീയ മനോ​ഭാ​വം സമ​കാ​ലീന സമൂ​ഹ​ത്തി​ലും കാ​ര്യ​ക്ഷ​മ​മാ​ണെ​ന്നു സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. മൂ​ന്നാ​മ​താ​യി, വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ ചില ഫല​ങ്ങൾ പരാ​ജ​യ​മ​ട​ഞ്ഞാ​ലും ഈ ഭാ​വ​ശ​ക്തി​യി​ലൂ​ടെ വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്ത​പ്പെ​ട്ട വിപ്ലവ-​നൈതിക-മനോഭാവത്തെ ആർ​ക്കും വി​സ്മ​രി​ക്കു​വാ​നാ​കി​ല്ല എന്നു് സാ​ക്ഷ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു. ആവേശം എന്ന ഭാ​വ​ശ​ക്തി മനു​ഷ്യ പു​രോ​ഗ​തി​യെ സാ​ക്ഷ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന ഒരു ത്രി​കാ​ല​ചി​ഹ്ന​മാ​ണെ​ന്നു് കാ​ന്റ് തെ​ളി​യി​ക്കു​ന്ന​തി​ങ്ങ​നെ​യാ​ണു്.

ആവേ​ശ​ത്തി​ന്റെ ഈ ഭാ​വ​പ്ര​സ​രം കാ​ന്റ് പറ​യു​ന്ന​തു് പോലെ വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ കർ​ത്താ​ക്ക​ളും കാ​ണി​ക​ളും തമ്മി​ലു​ള്ള വ്യ​ത്യ​സ്ത​ത​യെ​ക്കാൾ, ചരി​ത്ര​ഘ​ട​ക​ങ്ങ​ളും ചരി​ത്രേ​ത​ര​മായ സർ​ഗ്ഗാ​ത്മ​ക​ത​യും (നീ​ത്ചേ), അല്ലെ​ങ്കിൽ, കാ​ര്യ​സ്ഥി​തി​ക​ളും (states of affairs) സം​ഭ​വ​വും, തമ്മി​ലു​ള്ള വേർ​തി​രി​വി​നെ​യാ​ണു് ആത്യ​ന്തി​ക​മാ​യും സൂ​ചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നാ​ണു് ദെ​ല്യൂ​സ് പറ​യു​ന്ന​തു്. കാ​ര്യ​നി​ല​ക​ളോ ജീ​വി​താ​നു​ഭ​വ​ങ്ങ​ളോ യു​ക്തി​യു​ടെ പരാ​ജ​യം മൂ​ല​മു​ള്ള നി​രാ​ശ​ക​ളോ ഒന്നും തന്നെ വി​പ്ല​വോൽ​ഭൂ​ത​മായ ഈ അന്ത​സ്ഥിത ആവേ​ശ​ത്തെ കെ​ടു​ത്തു​വാൻ പര്യാ​പ്ത​ങ്ങ​ള​ല്ല എന്നാ​ണു് ദെ​ല്യൂ​സി​ന്റെ കാ​ഴ്ച​പ്പാ​ട്. “ഇവിടെ, ഈ നി​മി​ഷ​ത്തിൽ”, അന​ന്ത​ത​യു​ടെ അവ​ത​ര​ണ​മെ​ന്ന നി​ല​യിൽ സംഭവം ചി​ന്ത​യിൽ സൃ​ഷ്ടി​ക്കു​ന്ന പ്ര​ക​മ്പ​ന​മാ​ണു് ആവേശം.

സൈ​ദ്ധാ​ന്തി​ക​മായ ഒരു അവ​ലോ​ക​ന​ത്തി​ന് ഇവിടെ തു​നി​യു​വാൻ കാരണം സം​ഭ​വ​ത്തെ​യും ചരി​ത്ര​വ​സ്തു​ത​ക​ളെ​യും വി​വേ​ച​നം ചെ​യ്യു​ന്ന താ​ത്വി​ക​മായ പരി​ക​ല്പ​ന​കൾ നമ്മു​ടെ ചി​ന്താ​മ​ണ്ഡ​ല​ത്തിൽ ഇനി​യും പരി​ചി​ത​ങ്ങ​ളാ​യി​ട്ടി​ല്ല എന്ന​തി​നാ​ലാ​ണു്. കർഷക സമ​ര​ത്തെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു് ഇന്നു് ലഭ്യ​മായ പഠ​ന​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം തന്നെ മു​ഖ്യ​മാ​യും, ജർ​ണ​ലി​സ​ത്തി​ന്റെ​യോ അത​ല്ലെ​ങ്കിൽ ചരിത്ര-​സാമൂഹ്യശാസ്ത്ര വ്യ​വ​ഹാ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ​യോ പരി​പ്രേ​ക്ഷ്യ​ത്തി​ലു​ള്ള​വ​യാ​ണു്.

കർഷക സമ​ര​ത്തി​ന്റെ സം​ഭ​വ​ത്വം മു​ഖ്യ​മാ​യും നി​ല​കൊ​ള്ളു​ന്ന​തു് അതി​ന്റെ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ ജയാ​പ​ജ​യ​ങ്ങ​ളി​ലോ, അധി​കാ​ര​മ​ണ്ഡ​ല​ങ്ങ​ളിൽ അതു​ള​വാ​ക്കു​ന്ന പ്ര​ത്യാ​ഘാ​ത​ങ്ങ​ളി​ലോ അല്ല മറി​ച്ചു് പങ്കാ​ളി​ക​ളു​ടെ, അനു​ഭാ​വി​ക​ളു​ടെ, മന​സ്സിൽ, ജീ​വി​ത​ത്തിൽ, അതു​ല്പാ​ദി​പ്പി​ക്കു​ന്ന തീ​ക്ഷ്ണ​വും ഉദാ​ത്ത​വു​മായ ഭാ​വ​ശ​ക്തി (affects)കളി​ലാ​ണു്. കാ​ന്റ് ഫ്ര​ഞ്ച് വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ കാ​ണി​ക​ളിൽ കണ്ടു​പി​ടി​ച്ച ഹർ​ഷാ​വേ​ശം ഇവിടെ കർ​ത്താ​ക്ക​ളി​ലും കാ​ണി​ക​ളി​ലും അനു​ഭാ​വി​ക​ളി​ലും ഒരേ പോലെ അല​യ​ടി​ക്കു​ന്ന സ്നേ​ഹാ​വേ​ശം ആവു​ന്നു. സംഭവം ഉല്പാ​ദി​പ്പി​ക്കു​ന്ന ഉദാ​ത്ത ഭാവം ഇവിടെ വീ​രോ​ദാ​ത്തം അല്ലെ​ങ്കിൽ സ്നേ​ഹോ​ദാ​ത്തം ആകു​ന്നു.

ഭാ​വ​നാ​ശ​ക്തി​യെ​യും, ഇല്ലാ​താ​വ​ലി​ന്റെ ഭീ​ഷ​ണി​യെ ചെ​റു​ക്കു​വാ​നു​ള്ള മാ​ന​വി​ക​മായ ഇഛാ​ശ​ക്തി​യേ​യും, പ്ര​ശ്ന​വ​സ്തു​വി​നെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​വാ​നു​ള്ള നമ്മു​ടെ കഴി​വി​നേ​യും ഉല്ലം​ഘ​നം ചെ​യ്യും വിധം അന​ന്ത​ത​യു​ടെ ആശ​യ​ങ്ങൾ അവ​ത​രി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​തി​നെ​യാ​ണു് ഉദാ​ത്തം (sublime) എന്നു് വി​ളി​ക്കു​ന്ന​തു്. അതാ​യ​തു് അസാ​ധ്യ​ത്തെ സാ​ധ്യ​മാ​ക്കു​ന്ന നൈതിക-​രാഷ്ട്രീയ പ്ര​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നും മൂ​ല്യ​പ​ര​വും സൃ​ഷ്ട്യാ​ത്മ​ക​വു​മായ കു​തി​പ്പു​ക​ളിൽ നി​ന്നും ആയി​ത്തീ​ര​ലി​ന്റെ ഊർ​ജ്ജ​സ്ഫോ​ട​ന​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു​മാ​ണു് ഉദാ​ത്തം ഉല്പ​ന്ന​മാ​കു​ന്ന​തു്. കൊ​ടും​ശൈ​ത്യ​ത്തെ​യും, ഭര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന്റെ സായുധ സൈനിക സന്നാ​ഹ​ങ്ങ​ളെ​യും കൊ​റോ​ണാ വൈ​റ​സ്സി​ന്റെ ഭീഷണ സാ​ന്നി​ദ്ധ്യ​ത്തെ​യും മറി​ക​ട​ന്നു കൊ​ണ്ടു് ഫാ​സി​സ്റ്റ് ഗവ​ണ്മെ​ന്റി​നെ പ്ര​തി​സ​ന്ധി​യി​ലാ​ക്കു​വാൻ കർഷക സമ​ര​ത്തി​നു കഴി​ഞ്ഞു എന്ന​തി​നേ​ക്കാൾ അഹിം​സാ​ത്മ​ക​വും അക്ര​മ​ര​ഹി​ത​വു​മായ ഒരു സമ​ര​രൂ​പം അവ​ത​രി​പ്പി​ക്കു​വാൻ കഴി​ഞ്ഞു എന്ന​താ​ണു് കർ​ഷ​ക​സ​മ​ര​ത്തെ ‘സംഭവ’മാ​ക്കു​ന്ന​തു്. ഭര​ണ​കൂ​ട​ഭീ​ക​ര​ത​യെ​യും ഫാ​സി​സ​ത്തി​ന്റെ ദ്വേ​ഷ​വി​ഷൂ​ചി​ക​യേ​യും നേ​രി​ടു​വാൻ യു​ദ്ധ​മോ, പ്രതി-​ഭീകരതയോ അല്ല ശാ​ന്ത​വും സക്രി​യ​വും സ്നേ​ഹാ​ധി​ഷ്ഠി​ത​വു​മായ അഹിം​സ​യാ​ണു് ഏറ്റ​വും ശക്ത​വും യു​ക്ത​വും സഫ​ല​വു​മായ സമ​ര​മാർ​ഗ്ഗം എന്നു് ലോ​ക​ജ​ന​ത​യോ​ട് വി​ളം​ബ​രം ചെ​യ്യു​ന്നു കർഷക സമരം. ധീരത, ഇച്ഛാ​ശ​ക്തി, നി​ശ്ച​യ​ദാർ​ഢ്യം, ആത്മ​ത്യാ​ഗം, അർ​പ്പ​ണ​ബോ​ധം, സഹാ​നു​ഭാ​വം, സേ​വ​ന​സ​ന്ന​ദ്ധത, സമ​ത്വ​ബോ​ധം, വി​ശ്വാ​സം, ആത്മീ​യ​മായ ശക്തി, സ്വാ​ത​ന്ത്യ​ബോ​ധം, അഹിംസ, ഇങ്ങ​നെ അത്യുൽ​കൃ​ഷ്ട​മായ മൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളാൽ ദീ​പ്ത​മാ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഒരു കർ​തൃ​വ്യൂ​ഹ​ത്തെ​യാ​ണു് കർ​ഷ​ക​സ​മ​രം വി​ള​യി​ച്ചെ​ടു​ത്ത​തു്.

കർ​ഷ​ക​രു​ടെ സൂ​ക്ഷ്മ​ദേ​ശീ​യ​മായ ജീ​വി​താ​വാ​സ​വ്യ​വ​സ്ഥ​യ്ക്കു​ള്ളിൽ വി​ള​യി​ച്ചെ​ടു​ത്ത വിശ്വാസ-​മൂല്യ സം​ഹി​ത​ക​ളാ​ണു് ഈ കർ​ത്തൃ​നിർ​മ്മി​തി​യ്ക്കു് പി​ന്നിൽ. ഗു​രു​നാ​നാ​ക്ക്, തേ​ജ്ബ​ഹ​ദൂർ, രവി​ദാ​സ്, ഭഗത് സിംഗ് തു​ട​ങ്ങിയ ഗു​രു​പ​ര​മ്പ​ര​കൾ ചോ​ര​യിൽ ചാ​ലി​ച്ച പ്ര​ബു​ദ്ധ​മായ നൈതിക-​ആത്മീയ-മൂല്യങ്ങളെ രാ​ഷ്ട്രീയ സമ​രാ​ഗ്നി​യിൽ സ്ഫു​ടം ചെ​യ്തെ​ടു​ത്ത പഞ്ചാ​ബി​ലെ​യും ഹരി​യാ​ന​യി​ലെ​യും സി​ക്ക്, ജാ​ട്ട്, കർ​ഷ​ക​രാ​ണു് ഈ മഹാ​പ്ര​ക്ഷോ​ഭ​ത്തി​നു മുൻ​കൈ​യെ​ടു​ത്ത​തെ​ന്ന​തും ശ്ര​ദ്ധേ​യ​മ​ത്രേ. സൂ​ക്ഷ്മ​ദേ​ശീ​യ​മായ ഒരു ചൈ​ത​ന്യ​രാ​ശി​യിൽ നി​ന്നാ​ണു് ഉദാ​ത്ത​ത്തി​ന്റെ ഈ ഭാ​വ​മ​ണ്ഡ​ലം ഉരു​ത്തി​രി​ഞ്ഞു വരു​ന്ന​തു്.

“ജയി​ക്കും അല്ലെ​ങ്കിൽ മരി​ക്കും” എന്ന രാഷ്ട്രീയ-​നൈതിക പ്ര​സ്താ​വ​മാ​ണു് കർ​ഷ​ക​സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ “സം​ഭ​വ​വാ​ക്യം” (ബാ​ദ്യൂ പറ​യു​ന്ന evental statement). സമ​ര​ത്തി​ന്റെ ഏറ്റ​വും സന്ദി​ഗ്ധ നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ളിൽ, പ്ര​തി​സ​ന്ധി​ഘ​ട്ട​ങ്ങ​ളിൽ, കർഷക കണ്ഠ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു​യർ​ന്നു​വ​ന്ന മൃ​ത്യു​ഞ്ജ​യ​മ​ന്ത്ര​വും പ്ര​ത്യാ​ജ്ഞാ​വാ​ക്യ​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​രു​ന്നു (counter-​order words) അതു്. മന്ത്രി​മാ​രും അധി​കാ​രി​ക​ളു​മാ​യി കർഷകർ നട​ത്തിയ നിർ​ണ്ണാ​യ​ക​മായ കൂ​ടി​യാ​ലോ​ച​ന​ക​ളു​ടെ സന്ദർ​ഭ​ത്തിൽ, ചർച്ച വഴി​മു​ട്ടു​ന്ന ഘട്ട​ത്തിൽ കർഷക നേ​താ​ക്കൾ പ്ലാ​ക്കാർ​ഡി​ലെ​ഴു​തി​ക്കാ​ണി​ച്ച​തും, ഗാ​സി​പ്പൂർ സമ​ര​പ്പ​ന്ത​ലിൽ പോ​ലീ​സ്സ് സൈ​ന്യം അറ​സ്റ്റ് ചെ​യ്യാൻ വള​ഞ്ഞ​പ്പോൾ സമര നേ​താ​വായ രാ​കേ​ഷ് തി​ക്കാ​യ​ത്തു് ഭാ​വ​ഗർ​ഭ​മാ​യി ഉച്ചരിച്ചതും-​നിർണ്ണായകമായ ഈ ‘സം​ഭ​വ​വാ​ക്യ’മാണു്. തി​ക്കാ​യ​ത്തി​ന്റെ തീ​മൊ​ഴി​കൾ സമരം നിർ​ത്തി വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു മട​ങ്ങു​ന്ന കർ​ഷ​ക​രു​ടെ​യും യു. പി​യി​ലെ​യും, ഹരി​യാ​ന​യി​ലെ​യും പഞ്ചാ​ബി​ലെ​യും ഇന്ത്യ​യി​ലെ​ങ്ങു​മു​ള്ള കർ​ഷ​ക​രു​ടെ​യും ഹൃ​ദ​യ​ത്തിൽ പ്ര​ത്യാ​ജ്ഞാ​വാ​ക്യ​ങ്ങ​ളാ​യി തറ​യ്ക്കു​ക​യും അതു് സൃ​ഷ്ടി​ച്ച രാ​ഷ്ട്രീ​യോ​ദാ​ത്ത​ത്തി​ന്റെ ഭാ​വ​വി​സ്ഫോ​ട​ന​ങ്ങൾ സമ​ര​മു​ഖ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു് അവരെ പ്ര​വ​ഹി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്ത​തെ​ങ്ങി​നെ എന്നു് നാം കണ്ടു.

ജയം എന്ന​തു് ഇവിടെ വെറും അതി​ജീ​വ​ന​മോ, അഹ​ന്ത​യു​ടെ​യോ അധി​കാ​ര​ത്തി​ന്റെ​യോ സം​സ്ഥാ​പ​ന​മോ, കീ​ഴ​ട​ക്ക​ലോ അല്ല, സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​ന്റെ, ആശ​യ​ത്തി​ന്റെ, നൈതിക-​രാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ, മേ​ല്ക്കൈ നേ​ട​ലാ​ണു്. മരണം ഇവിടെ പൂർ​ണ്ണ ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ, സ്വ​ത​ന്ത്ര​വും മൂ​ല്യ​നിർ​ഭ​ര​വു​മായ വാ​ഴ്‌​വി​ന്റെ, സമ്പൂർ​ണ്ണാ​വി​ഷ്ക്കാ​ര​മാ​ണു്. ജീ​വി​ത​വും മര​ണ​വും തമ്മിൽ വൈ​പ​രീ​ത്യ​മ​ല്ല പര​സ്പ​ര​പൂ​ര​ക​ത്വ​മാ​ണു​ള്ള​തെ​ന്നു കരു​തു​ന്ന, ജീ​വ​ചൈ​ത​ന്യ​ത്തി​ന്റെ, ജൈ​വി​ക​വും അജൈ​വി​ക​വു​മായ സർ​വ്വ​ഭൂ​ത​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും അന്ത​സ്ഥിത ശക്തി (potentia) യുടെ, പൂർ​ണ്ണ പ്ര​തി​ജ്ഞാ​പ​ന​മാ​യി ജീ​വി​ത​ത്തെ​യും മര​ണ​ത്തെ​യും വീ​ക്ഷി​ക്കു​ന്ന ഉന്ന​ത​മായ ഒരു ജീവിത-​മരണ ദർ​ശ​ന​ത്തിൽ (vitalism) നി​ന്നാ​ണു് കർ​ഷ​ക​രു​ടെ ഈ പരി​ത്യാ​ഗ​സ​ന്ന​ദ്ധത ആവിർ​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​തു്. മത​പ​ര​മായ ബലി​യിൽ നി​ന്നും, പിൻ​വാ​ങ്ങു​ന്ന​വ​ന്റെ ആത്മ​ഹ​ത്യാ​ഭി​രു​ചി​യിൽ നി​ന്നും, വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​ണു് ജീ​വി​ത​മൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ പൂർ​ണ്ണാ​വി​ഷ്ക്കാ​ര​മാ​യി മര​ണ​ത്തെ അഭി​ദർ​ശി​ക്കു​ന്ന ഈ ഉദാ​ത്ത​മായ നി​ല​പാ​ടു്. അപ​വാ​ദ​ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ങ്ങൾ (States of exception) പൗ​ര​ജീ​വി​ത​ത്തെ “വെറും” ജീ​വി​ത​മാ​ക്കി​ക്കൊ​ണ്ടാ​ണു് തങ്ങ​ളു​ടെ അമി​താ​ധി​കാ​ര​ങ്ങൾ സം​സ്ഥാ​പി​ക്കു​ന്ന​തെ​ന്നു് അഗംബൻ പറ​യു​ന്നു. എന്നാൽ ഈ സങ്ക​ല്പ​ത്തി​നു വി​പ​രീ​ത​മാ​യി, “വെറും” ജീ​വി​ത​ത്തെ (bare life) നി​രാ​ക​രി​ച്ചു് കൊ​ണ്ടു് പൂർ​ണ്ണ​ജീ​വി​തം അല്ലെ​ങ്കിൽ മരണം എന്നു് പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കു​ന്ന അത്യു​ന്ന​ത​മായ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ആവി​ഷ്ക്ക​ര​ണ​മാ​യി മാ​റു​ന്നു ഇവിടെ രാ​ഷ്ട്രീ​യം.

ജീ​വി​ത​വും മര​ണ​വും തമ്മി​ലു​ള്ള നൈ​തി​ക​മായ ഈ ഉട​മ്പ​ടി​യാ​ണു് ബയോ ഭീ​ക​ര​ത​യ്ക്കും ഭര​ണ​കൂട ഭീ​ക​ര​ത​യ്ക്കു​മെ​തി​രെ​യു​ള്ള ധീ​ര​മായ ഈ ചെ​റു​ത്തു​നി​ല്പി​ന്റെ ആന്ത​രിക ശക്തി എന്നും കർ​ഷ​ക​രു​ടെ ത്യാ​ഗ​സ​ന്ന​ദ്ധ​ത​യും മൂല്യ നി​ഷ്ഠ​യു​മാ​ണു് ഇന്ത്യൻ ജനാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തെ വീ​ണ്ടെ​ടു​ക്കു​വാൻ വേ​ണ്ടി​യു​ള്ള ഈ സമ​ര​ത്തി​ന്റെ ഭൗതിക-​ആത്മീയ വീ​ര്യം എന്നു​മു​ള്ള തി​രി​ച്ച​റി​വാ​ണു് സമര കർ​ത്താ​ക്ക​ളിൽ, സഹാ​നു​ഭാ​വി​ക​ളായ ജന​ങ്ങ​ളിൽ, ആവേ​ശ​ത്തി​ന്റെ ഉദാ​ത്ത ഭാ​വ​ശ​ക്തി​കൾ ഉല്പാ​ദി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തു്.

.