SFNസായാഹ്ന ഫൌണ്ടേഷൻ
images/mkn-mrealism-cover.jpg
Glance of a Landscape, watercolor sprayed drawing by Paul Klee (1870–1940).
പ്ര​കാ​ശി​ക്കു​ന്ന കല്ലു​കൾ
മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് കവി​യായ ഒക്ടോ​വ്യാ​പാ​സ്സി​നെ​ക്കു​റി​ച്ച്
images/mkn-mr8-01.jpg
ഒക്ടോ​വ്യാ പാസ്

പാ​വ്ലോ നെറൂത, സെസാർ ബാ​യേ​ഹോ, ഒക്ടോ​വ്യാ പാസ് ഇവർ ലാ​റ്റി​ന​മേ​രി​ക്ക​യി​ലെ മഹാ​ന്മാ​രായ കവി​ക​ളാ​ണു്. പ്ര​തി​പാ​ദ്യ​വി​ഷ​യ​ത്തി​ന്റെ സ്വീ​കാ​ര്യ​ത്തി​ലും പ്ര​തി​പാ​ദ​ന​രീ​തി​യി​ലും ഇവ​രു​ടെ കാ​വ്യ​ങ്ങൾ വൈ​വി​ദ്ധ്യം പു​ലർ​ത്തു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും മാർ​ക്സി​സ​ത്തോ​ടു് ബന്ധ​പ്പെ​ട്ട സമൂ​ഹ​പ​രി​ഷ്ക​ര​ണ​വാ​ഞ്ഛ മൂ​ന്നു​പേ​രെ​യും കൂ​ട്ടി​യി​ണ​ക്കു​ന്നു. A Chilean Poet of great power എന്നു നി​രൂ​പ​ക​ന്മാ​രാൽ എപ്പോ​ഴും വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന നെറൂത ഉറച്ച കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റാ​യി​രു​ന്നു. സെ​സാർ​ബാ​യേ​ഹോ സമു​ദാ​യ​ത്തി​ലെ അധഃ​സ്ഥി​തർ​ക്കു​വേ​ണ്ടി വാ​ദി​ക്കു​ക​യും സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പു​രോ​ഗ​തി​ക്കു​വേ​ണ്ടി പരി​ശ്ര​മി​ക്കു​ക​യും അതി​ന്റെ ഫല​മാ​യി കാ​രാ​ഗൃ​ഹ​ത്തിൽ കി​ട​ക്കു​ക​യും ചെയ്ത ലോ​ല​ഹൃ​ദ​യ​നായ മഹാ​ക​വി​യ​ത്രേ. മാർ​ക്സി​സ്റ്റാ​യി​രു​ന്ന അദ്ദേ​ഹം സ്പാ​നി​ഷ് ആഭ്യ​ന്തര സമ​ര​ത്തിൽ പങ്കു​കൊ​ണ്ടു് തന്റെ മനു​ഷ്യ​സ്നേ​ഹ​ത്തെ വി​ളം​ബ​രം ചെ​യ്തു. ഒക്ടോ​വ്യാ പാ​സാ​ക​ട്ടെ ഈ ലോ​ക​ത്തി​ന്റെ ഇന്ന​ത്തെ വ്യ​വ​സ്ഥി​തി​യോ​ടു് അസം​തൃ​പ്തി പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ചു് അതിനു പരി​വർ​ത്ത​നം വരു​ത്തും എന്നു പ്ര​ഖ്യാ​പി​ക്കു​ന്നു. “പാ​ശ്ചാ​ത്യ​ദേ​ശ​ത്തെ സം​ഘ​ട്ട​ന​ങ്ങ​ളിൽ ഇന്ന​ത്തെ പരി​ഷ്കാ​ര​ത്തി​ന്റെ തകർ​ച്ച ദർ​ശി​ച്ച അദ്ദേ​ഹം എല്ലാ​ക്കാ​ല​ത്തും മാർ​ക്സി​സ്റ്റാ​യി​രു​ന്നു. 1962 തൊ​ട്ടു് 1968 വരെ ഇന്ത്യ​യി​ലെ മെ​ക്സി​ക്കൻ അം​ബാ​സി​ഡ​റാ​യി​രു​ന്ന അദ്ദേ​ഹം ഭാ​ര​ത​സം​സ്ക്കാ​ര​ത്താൽ ആകർ​ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടെ​ങ്കി​ലും അടി​സ്ഥാ​ന​പ​ര​ങ്ങ​ളായ മാർ​ക്സി​സ്റ്റ് തത്വ​ങ്ങ​ളി​ലു​ള്ള ദൃ​ഢ​വി​ശ്വാ​സം ഒരി​ക്ക​ലും പരി​ത്യ​ജി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ല.

വ്യ​ക്തി​വാ​ദം (Individualism) മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​നു് അം​ഗീ​ക​രി​ക്കാൻ വയ്യ. വ്യ​ക്തി സമൂ​ഹ​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളു​ടെ ആക​ത്തു​ക​യാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടു് സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ചരി​ത്ര​പ​ര​മായ അവ​സ്ഥ​യാ​ണു് അവ​ന്റെ അസ്തി​ത്വ​ത്തി​നു് കാ​ര​ണ​മെ​ന്നു് മാർ​ക്സി​സം കരു​തു​ന്നു. അതി​നാൽ സമൂ​ഹ​ത്തിൽ നി​ന്നും രാ​ഷ്ട്ര​ത്തിൽ നി​ന്നും സ്വ​ത​ന്ത്ര​നാ​യി നി​ന്നു് കേ​വ​ലാ​ധി​കാ​ര​ങ്ങൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി വാ​ദി​ക്കു​ന്ന വ്യ​ക്തി​ക്കു് മാർ​ക്സി​ന്റെ തത്വ​ചി​ന്ത​യിൽ സ്ഥാ​ന​മി​ല്ല. ശതാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളാ​യി ആധി​പ​ത്യം പു​ലർ​ത്തിയ “സ്വ​കാ​ര്യ സ്വ​ത്തു്” എന്ന സങ്ക​ല്പ​മാ​ണു് വ്യ​ക്തി​വാ​ദ​ത്തി​നു ഹേ​തു​വെ​ന്നു് ആ തത്വ​ചി​ന്ത (മാർ​ക്സി​സം) യു​ക്താ​ധി​ഷ്ഠി​ത​മാ​യി തെ​ളി​യി​ച്ചു. അതി​നാൽ മാർ​ക്സി​സം അം​ഗീ​ക​രി​ച്ച ഈ മൂ​ന്നു് കവി​ക​ളും വ്യ​ക്തി​വാ​ദി​ക​ള​ല്ല; സമൂ​ഹ​വാ​ദി​ക​ളാ​ണു്. അതി​നു​യോ​ജി​ച്ച കാ​വ്യ​സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ളും അവർ​ക്കു​ണ്ടു്. നമു​ക്കു പാ​സ്സി​ന്റെ സി​ദ്ധാ​ന്തം മാ​ത്രം പരി​ഗ​ണി​ക്കാം.

കവി​ത​യ്ക്കാ​കെ ഒരു ഐക്യം
images/mkn-mr8-02.jpg
സെസാർ ബാ​യേ​ഹോ

കവി​ത​യ്ക്കാ​കെ ഒരു ഐക്യ​മു​ണ്ടെ​ന്നാ​ണു് പാസ് ആദ്യ​മാ​യി ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​തു്. മോ​സ്കോ തൊ​ട്ടു് സാൻ​ഫ്രാൻ​സി​സ്കോ​വ​രെ​യും, സാ​ന്തി​യാ​ഗോ തൊ​ട്ടു സി​ഡ്നി​വ​രെ​യും അതു് വ്യാ​പി​ക്കു​ന്നു. ജർ​മ്മ​നി​യി​ലും പോ​ള​ണ്ടി​ലും റൂ​മേ​നി​യ​യി​ലും കവി​ക​ളെ​ഴു​തു​ന്ന​തു് ഒരു കാ​വ്യം തന്നെ. ഇന്ന​ല്ല എല്ലാ​ക്കാ​ല​ത്തും അങ്ങ​നെ​യാ​യി​രു​ന്നു. ഫ്ര​ഞ്ച് കവിത, ഇറ്റാ​ലി​യൻ കവിത, സ്പാ​നി​ഷ് കവിത, ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് കവിത എന്നീ വി​ഭ​ജ​ന​ങ്ങൾ പ്ര​മാ​ദ​ത്താ​ലു​ണ്ടാ​യ​താ​ണു്. യഥാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ നവോ​ത്ഥാ​ന​ത്തി​ന്റെ കവിത, ബാ​രേ​ക്ക് കവിത. റൊ​മാ​ന്റിക്‍ കവിത എന്നീ വി​ഭ​ജ​ന​ങ്ങ​ളേ​യു​ള്ളു. പാ​ശ്ചാ​ത്യ ദേ​ശ​ത്തെ വി​ഭി​ന്ന ഭാ​ഷ​ക​ളിൽ രചി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന സമ​കാ​ലി​ക​മായ ഒറ്റ​ക്ക​വി​ത​യേ ഇന്നു​ള്ളു. മറ്റൊ​രു തര​ത്തിൽ പാസ് പറ​യു​ന്നു, സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ച്ഛ​ന്ന​ങ്ങ​ളും വൈ​യ​ക്തി​ക​ങ്ങ​ള​ല്ലാ​ത്ത​തു​മായ ശക്തി​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങൾ കൂ​ട്ടി​മു​ട്ടു​ന്ന സ്ഥ​ല​മാ​ണു് കവി​യു​ടെ മന​സ്സു്. ഒരു കവി​യിൽ ആ ശക്തി​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങൾ ചെ​ന്ന​ടി​യു​മ്പോൾ അയാ​ള​ങ്ങു് മരി​ച്ചു​പോ​യാൽ? മറ്റൊ​രു കവി​യിൽ അവ (ശക്തി വി​ശേ​ഷ​ങ്ങൾ) കൂ​ട്ടി​മു​ട്ടു​ക​യും അവ അനു​ര​ഞ്ജ​ന​ത്തി​ലോ സം​ഘ​ട്ട​ന​ത്തി​ലോ പര്യ​വ​സാ​നി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​മെ​ന്നു് പാസ് വി​ശ്വ​സി​ക്കു​ന്ന​താ​യി നമു​ക്ക് തെ​റ്റു​കൂ​ടാ​തെ വി​ശ്വ​സി​ക്കാം. ഇങ്ങ​നെ വ്യ​ക്തി​വാ​ദ​ത്തി​നു് എതി​രാ​യി വർ​ത്തി​ക്കു​ന്നു സമൂ​ഹ​വാ​ദി​യായ ഒക്ടോ​വ്യാ പാസ്.

സൂ​ര്യ​ശില

മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ സി​ദ്ധാ​ന്ത​ങ്ങ​ള​നു​സ​രി​ച്ചു് വസ്തു​ക്കൾ പരി​വർ​ത്ത​നം ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു്. Transition from quantity to quality എന്ന​തു് ഡയ​ല​ക്ടി​ക്സി​ലെ അടി​സ്ഥാ​ന​ത​ത്വ​മാ​ണു്. ഒക്ടോ​വ്യാ പാ​സ്സി​ന്റെ പ്ര​ഖ്യാ​ത​മായ കാ​വ്യം “സൂ​ര്യ​ശില”—Sunstone എന്ന​ത​ത്രെ. അതു വാ​യി​ച്ചാൽ “പരി​മാണ” ത്തിൽ​നി​ന്നു് ഗു​ണ​ത്തി​ലേ​യ്ക്കു​ള്ള പരി​വർ​ത്ത​നം ദർ​ശി​ക്കാം. വി​ഖ്യാ​ത​മായ “ആസ്റ്റെ​ക് കല​ണ്ടർ സ്റ്റോ​ണാ”ണു് പാ​സ്സി​ന്റെ “സൂ​ര്യ​ശില” അതിൽ ജ്യോ​തിഃ​ശാ​സ്ത്രം, ചരി​ത്രം, പര​മ്പ​രാ​ഗ​ത​ങ്ങ​ളായ കഥകൾ ഇവ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള രേഖകൾ കൊ​ത്തി​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടു്. മദ്ധ്യ​ത്തിൽ “സൂ​ര്യ​ദേ​വ​ന്റെ” ചി​ത്ര​വും. ആസ്റ്റെ​ക് പ്ര​പ​ഞ്ച​ത്തി​നു പ്ര​തി​നി​ധീ​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു പാ​സ്സി​ന്റെ സൂ​ര്യ​ശില. ജഡ​ത​യാർ​ന്ന ആ സൂ​ര്യ​ക​ല​യെ കവിത ദ്ര​വി​പ്പി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നാ​ണു് കവി​യു​ടെ സങ്ക​ല്പം. ജഡ​ത​യാർ​ന്ന ആസ്റ്റെ​ക് സം​സ്ക്കാ​ര​ത്തെ ചല​നാ​ത്മ​ക​ശ​ക്തി​യാ​ക്കി​മാ​റ്റാൻ കവി​ത​യ്ക്കു കഴി​യ​ണം എന്നു് വേ​റൊ​രു വി​ധ​ത്തിൽ പറയാം. അതിനു കഴി​ഞ്ഞി​ല്ലെ​ങ്കിൽ കവി​ത​കൊ​ണ്ടു് ഒരു പ്ര​യോ​ജ​ന​വു​മി​ല്ല. കല്ലി​നെ ദ്ര​വി​പ്പി​ക്കാൻ സൂ​ര്യ​നെ അതി​ലേ​ക്കു് ആന​യി​ക്കു​ക​യാ​ണു് വേ​ണ്ട​തു്. അപ്പോൾ അതു് ഉരു​കി​ത്തു​ട​ങ്ങും. സൂ​ര്യ​നി​ല്ലാ​തെ—കവി​ത​യി​ല്ലാ​തെ—ചല​നാ​ത്മ​ക​മായ സം​സ്ക്കാ​ര​മി​ല്ലെ​ന്നു് സാരം.

ഈ നി​മി​ഷം മറ്റൊ​ന്നി​ലേ​യ്ക്കു്, മറ്റൊ​ന്നി​ലേ​ക്കു പലാ​യ​നം ചെ​യ്തു
സ്വ​പ്നം കാ​ണാ​ത്ത കല്ലി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള സ്വ​പ്ന​ങ്ങൾ ഞാൻ സ്വ​പ്നം കണ്ടു
സം​വ​ത്സ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ അന്ത്യ​ത്തിൽ കല്ലു​ക​ളെ​പ്പോ​ലെ
എന്റെ, തട​വി​ലാർ​ന്ന രക്തം പാ​ടു​ന്ന​തു ഞാൻ കേ​ട്ടു.
പ്ര​കാ​ശ​ത്തി​ന്റെ മർ​മ്മ​ര​ത്തോ​ടെ സമു​ദ്രം പാടി.
ഭി​ത്തി​കൾ ഒന്നൊ​ന്നാ​യി വീ​ഴു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.
ഓരോ വാ​താ​യ​ന​വും തക​രു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.
സൂ​ര്യ​നാ​ക​ട്ടെ എന്റെ നെ​റ്റി​ത്ത​ട​ത്തി​ലൂ​ടെ അതി​ന്റെ മാർ​ഗ്ഗം
പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.
എന്റെ അടഞ്ഞ കണ്‍പോ​ള​കൾ തു​റ​ന്നു​കൊ​ണ്ടു്
എന്റെ ഉണ്മ​യു​ടെ ചു​റ്റി​ക്കെ​ട്ടിയ വസ്ത്ര​ങ്ങ​ളെ അനാ​വ​ര​ണം
ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ടു്
എന്നിൽ​നി​ന്നു് എന്നെ വലി​ച്ചു​കീ​റി​യെ​ടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടു്
കല്ലി​ന്റെ മൃ​ഗീ​യ​വും നി​ദ്രാ​ലോ​ലു​പ​വു​മായ ശതാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളെ
എന്നിൽ​നി​ന്നു വേർ​പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു്
സൂ​ര്യൻ മാർ​ഗ്ഗം പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

എന്നു ‘സൂ​ര്യ​ശില’യിലെ ഒരു ഭാഗം മർമ്മ പ്ര​കാ​ശി​ക​യാ​ണു്. ഇവിടെ സൂ​ര്യൻ കവി​ത​യു​ടെ സിം​ബ​ലാ​ണു്. ശതാ​ബ്ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ നി​ദ്ര​യാ​കു​ന്ന കല്ലു് ജഡ​ത​യാർ​ന്ന സം​സ്ക്കാ​ര​ത്തി​ന്റെ പ്ര​തി​രൂ​പ​മാ​ണു്. കവിത പ്ര​കാ​ശി​ക്കു​മ്പോൾ സം​സ്ക്കാ​ര​ത്തി​ന്റെ ജാ​ഡ്യം നശി​ക്കു​ന്നു. കല്ലു​കൾ സൂ​ര്യ​പ്ര​കാ​ശ​ത്തിൽ നി​ല​വി​ളി​ക്കു​മെ​ന്നു് പോലും പാസ് പറ​യു​ന്നു​ണ്ടു്. മറ്റൊ​രു ചേ​തോ​ഹ​ര​മായ സങ്ക​ല്പം കാണുക. അതും കല്ലി​നോ​ടു് ബന്ധ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​താ​ണു്.

Sulphur-​coloured rocks, tall-​stern stones. You are at my side. Your thoughts are black and golden. If I stretched out my hand I could cut a cluster of untouched truths. Below, among sparking rock, the sea, full of arms, comes and goes. Vertigos. The light rushes forward. I looked into your face, I leaned out over the abyss: mortality is transparency. ഇങ്ങ​നെ പാസ് കല്ലു​കൾ​ക്കു് പ്ര​കാ​ശം നൽകി അവയെ സു​താ​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​ക്കു​ന്നു. ഇതു തി​ക​ച്ചും മൗ​ലി​ക​വും അന്യാ​ദൃ​ശ​വു​മായ സങ്ക​ല്പ​മാ​ണു്. അതേ​സ​മ​യം അതു മാർ​ക്സി​സ​ത്തി​ന്റെ മൂ​ല​ത​ത്ത്വ​ങ്ങ​ളോ​ടു് യോ​ജി​ച്ചി​രി​ക്കു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു. മാർ​ക്സി​സ​ത്തിൽ വി​ശ്വ​സി​ക്കാ​ത്ത​വർ​ക്കും ഈ സങ്ക​ല്പ​ത്തി​ന്റെ മനോ​ഹാ​രി​ത​യേ​യും ശക്തി​യേ​യും നി​ഷേ​ധി​ക്കാ​നൊ​ക്കു​ക​യി​ല്ല.

ആദ്ധ്യാ​ത്മി​ക​ത​യി​ലേ​ക്കു്

മഹാ​ന്മാ​രായ എല്ലാ കവി​കൾ​ക്കും കലാ​കാ​ര​ന്മാർ​ക്കും ഉള്ള സവി​ശേ​ഷത ഒക്ടോ​വ്യാ​പാ​സി​നും ഇല്ലാ​തി​ല്ല. വി​പ്ല​വ​ത്തി​ന്റെ പ്ര​ലോ​ഭ​ന​ത്തി​നു വി​ധേ​യ​നായ ആന്ദ്രേ മൽറോ കി​ഴ​ക്കി​ന്റെ ആദ്ധ്യാ​ത്മിക ശോഭ കണ്ടു് പുളകം കൊ​ണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഇരു​പ​താം ശതാ​ബ്ദ​ത്തി​ലെ അത്യു​ജ്ജ്വല കലാ​ശി​ല്പ​മെ​ന്നു് ഏവരും വാ​ഴ്ത്തു​ന്ന ത്രീ​സ്ത് ത്രൂ​പ്പി​ക് എന്ന ആത്മ​ക​ഥാ​പ​ര​മായ യാ​ത്രാ​വി​വ​ര​ണ​മെ​ഴു​തിയ ക്ലോ​ദ് ലവി സ്റ്റ്രോ​സ് മാർ​ക്സി​സ​ത്തെ ആദ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് ബു​ദ്ധ​മ​ത​ത്തി​ലേ​യ്ക്കു് തി​രി​യു​ന്നു. മാർ​ക്സി​സ്റ്റായ ഒക്ടോ​വ്യാ​പാ​സ് പൗ​ര​സ്ത്യ​മായ ആധ്യാ​ത്മിക ചി​ന്ത​യാൽ ആകർ​ഷി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു​ണ്ടു്. എങ്കി​ലും മനു​ഷ്യ​നെ സ്വ​ത​ന്ത്ര​നാ​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന മനു​ഷ്യ​സ്നേ​ഹി​യു​ടെ നാ​ദ​മാ​ണു് അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ കാ​വ്യ​ങ്ങ​ളിൽ നി​ന്നു​യ​രു​ന്ന​തു്. “കന്യാ​കു​മാ​രി​ക്ക​ടു​ത്തു്” Near Cape comorin എന്ന കാ​വ്യ​ത്തിൽ പാസ് ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു:

Conjunction of sun and moon. It is getting dark.
The king fisher is a flash
Of topaz. Carbon dominates.
The drowned landscape dissolves.
Am I a lost soul or a wandering body?

ഒക്ടോ​വ്യാ​പാ​സ് നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട ആത്മാ​വു​മ​ല്ല “അല​ഞ്ഞു​തി​രി​യു​ന്ന ശരീ​ര​വു​മ​ല്ല” സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ശക്തി​വി​ശേ​ഷ​ങ്ങൾ ആശ്ര​യ​സ്ഥാ​നം കണ്ടെ​ത്തു​ന്ന മഹാ​ക​വി​യാ​ണു്. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആത്മാ​വു് കഷ്ട​പ്പെ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കിൽ അതു വേ​ദ​നി​ക്കു​ന്ന മനു​ഷ്യ​നു​വേ​ണ്ടി​യാ​ണു്. അദ്ദേ​ഹം അല​ഞ്ഞു​തി​രി​ഞ്ഞെ​ങ്കിൽ അതു് സത്യം തേ​ടി​യാ​ണു്.

Colophon

Title: Magical Realism (ml: മാ​ജി​ക്കൽ റി​യ​ലി​സം).

Author(s): M Krishnan Nair.

First publication details: Prabhatham Printing and Publishing Co Ltd; Trivandrum, India; 1985.

Deafult language: ml, Malayalam.

Keywords: M Krishnannair, Magical Realism, മാ​ജി​ക്കൽ റി​യ​ലി​സം, എം കൃ​ഷ്ണൻ നായർ, Literary criticism, Open Access Publishing, Malayalam, Sayahna Foundation, Free Software, XML.

Digital Publisher: Sayahna Foundation; JWRA 34, Jagthy; Trivandrum 695014; India.

Date: February 8, 2022.

Credits: The text of the original item is copyrighted to J Vijayamma. The text encoding and editorial notes were created and​/or prepared by the Sayahna Foundation and are licensed under a Creative Commons Attribution By NonCommercial ShareAlike 4​.0 International License (CC BY-​NC-SA 4​.0). Commercial use of the content is prohibited. Any reuse of the material should credit the copyright holder and Sayahna Foundation and must be shared under the same terms.

Cover: Glance of a Landscape, watercolor sprayed drawing by Paul Klee (1870–1940). The image is taken from Wikimedia Commons and is gratefully acknowledged.

Production history: Proofing: KB Sujith; Typesetter: Sayahna Foundation; Digitizer: KB Sujith; Encoding: CVR.

Production notes: The entire document processing has been done in a computer running GNU/Linux operating system and TeX and friends. The PDF has been generated using XeLaTeX from TeXLive distribution 2021 using Ithal (ഇതൾ), an online framework for text formatting. The TEI (P5) encoded XML has been generated from the same LaTeX sources using LuaLaTeX. HTML version has been generated from XML using XSLT stylesheet (sfn-​tei-html.xsl) developed by CV Radhakrkishnan.

Fonts: The basefont used in PDF and HTML versions is RIT Rachana authored by KH Hussain, et al., and maintained by the Rachana Institute of Typography. The font used for Latin script is Linux Libertine developed by Phillip Poll.

Web site: Maintained by KV Rajeesh.

Download document sources in TEI encoded XML format.

Download PDF.