തി​ര​ക്കു കൂടിയ ദി​വ​സ​ങ്ങൾ. ശ്രീ നാ​യ​നാർ താ​നൂ​രിൽ​നി​ന്നു കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ടേ​ക്കു താമസം മാ​റ്റി. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ദ്വി​തീയ പത്നി​യും അമ്മ​യി​ല്ലാ​ത്ത കൊ​ച്ചു​മ​കൾ ഗി​രി​ജ​യും. ഗി​രി​ജ​യ്ക്ക​ന്നു് ഏതാ​ണ്ടു നാ​ലു​വ​യ​സ്സു​ണ്ടാ​വും. ശരി​ക്കോർ​ക്കു​ന്നി​ല്ല; ഊഹ​മാ​ണു്. വാ​ട​ക​വീ​ടു് പറ​യ​ഞ്ചേ​രി​യി​ലാ​ണു്. താമസം തു​ട​ങ്ങി രണ്ടു ദിവസം കഴി​ഞ്ഞ​പ്പോൾ അദ്ദേ​ഹം എന്നോ​ടു പറ​ഞ്ഞു:

“വീ​ട്ടി​ലേ​ക്കു വന്നോ​ളൂ; ഇനി അവിടെ താ​മ​സി​ക്കാം.”

ഞാൻ തല​ചൊ​റി​ഞ്ഞു മി​ണ്ടാ​തെ നി​ന്നു.

“കൊ​തു​ക​ടി​യും സഹി​ച്ചു് ഇവിടെ ആപ്പീ​സിൽ കഴി​യ​ണ്ട. അവിടെ ധാ​രാ​ളം സ്ഥ​ല​മു​ണ്ട്. വന്നോ​ളൂ.”

ആ അപാ​ര​വാ​ത്സ​ല്യ​ത്തി​നു മു​മ്പിൽ ഞാൻ വീ​ണ്ടും മൗ​നി​യാ​യി. തു​ടർ​ന്ന​ദ്ദേ​ഹം ഒന്നും പറ​ഞ്ഞി​ല്ല. എനി​ക്കെ​ന്തോ വൈ​മ​ന​സ്യ​മു​ണ്ടെ​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യി​രി​ക്കും. എനി​ക്കൊ​രു വൈ​മ​ന​സ്യ​വു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. ആപ്പീ​സ് വി​ട്ടു​മാ​റാ​നു​ള്ള മടി​യാ​യി​രു​ന്നു. പട്ട​ണ​ത്തിൽ അല​ഞ്ഞു തി​രി​യു​ന്ന, എന്റെ ചില സു​ഹൃ​ത്തു​ക്കൾ വൈ​കീ​ട്ടു ചേ​ക്കേ​റാൻ വരു​ന്ന​തു് എന്റെ ആപ്പീ​സി​ലാ​ണു്. കൂ​ട്ട​ത്തിൽ പ്ര​ത്യേ​ക​മോർ​ക്കു​ന്ന രണ്ടു​പേർ: ആവള ടി. കു​ഞ്ഞി​രാ​മ​ക്കു​റു​പ്പും കെ. എ. കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​രും രണ്ടു​പേ​രും നല്ല രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ക്കാ​രാ​ണ​ന്നു്. എനി​ക്ക​ങ്ങ​നെ​യൊ​ന്നു​മി​ല്ല. രണ്ടു​പേ​രോ​ടും ഞാൻ പല​പ്പോ​ഴും വി​വ​ര​മി​ല്ലാ​തെ വാ​ദി​ക്കാ​റു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ശബ്ദ​ഘോ​ഷ​ത്തിൽ ഞാൻ ജയി​ക്കും. തത്ത്വ​ത്തിൽ അവരും, അവർ പഠി​ച്ച​വ​രാ​യി​രു​ന്നു; അപ്പോ​ഴും പഠി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​യി​രു​ന്നു. അതു​പോ​ലെ വേ​റെ​യും ചില സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളെ​നി​ക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അവരെ കാ​ണു​ന്ന​തും അവ​രു​മാ​യി മേ​ളി​ക്കു​ന്ന​തു​മെ​ല്ലാം ആപ്പീ​സ് സമയം കഴി​ഞ്ഞി​ട്ടാ​ണു്. ആഹാ​ര​ത്തി​നു് അടു​ത്തു​ത​ന്നെ ആര്യ​ഭ​വ​നു​ണ്ടു്. സിനിമ കാണാൻ രാ​ധാ​തി​യേ​റ്റർ തൊ​ട്ട​ടു​ത്താ​ണു്. ശ്രീ നാ​യ​നാ​രോ​ടൊ​പ്പം താ​മ​സി​ച്ചാൽ ഈ സു​ഖ​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ നഷ്ട​പ്പെ​ടും. ‘സു​ഖ​ങ്ങൾ വെറും ജാ​ല​ങ്ങ’ളാ​ണെ​ന്നു പഠി​പ്പി​ച്ച കവി​വാ​ക്യ​മൊ​ന്നും ശ്ര​ദ്ധി​ക്കേ​ണ്ട പ്രാ​യ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല അന്നു്. അതു​കൊ​ണ്ടു് ആപ്പീ​സിൽ​ത്ത​ന്നെ ചട​ഞ്ഞു​കൂ​ടാൻ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു.

അന്നു തി​ര​ക്കു കൂടിയ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളാ​ണെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​ല്ലോ. നാ​യ​നാർ കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ടേ​ക്കു താമസം മാ​റി​യ​തോ​ടെ മിക്ക ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളി​ലും ആപ്പീ​സിൽ വന്നി​രി​ക്കും. അതോടെ സന്ദർ​ശ​ക​രു​ടെ ബഹ​ള​വും ആരം​ഭി​ക്കും. സമൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ താ​ഴേ​പ​ട​വി​ലു​ള്ള​വർ തു​ട​ങ്ങി ഉന്നത ശ്രേ​ണി​യിൽ വർ​ത്തി​ക്കു​ന്ന​വ​ര​ട​ക്കം പലരും വന്നു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കും. എല്ലാ​വർ​ക്കും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സേവനം ആവ​ശ്യ​മു​ണ്ട്. ആരേ​യും അദ്ദേ​ഹം മു​ഷി​പ്പി​ക്കി​ല്ല. എത്ര ചെറിയ കാ​ര്യ​മാ​യാ​ലും ശ്ര​ദ്ധ​യോ​ടെ കേൾ​ക്കും. അക്ഷമ എന്തെ​ന്ന​റി​ഞ്ഞു കൂടാ. മനു​ഷ്യ​ന​ന്മ​യെ മുൻ​നി​ത്തി​യു​ള്ള ഏതു പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തെ​യും സഹാ​യി​ക്കാ​ന​ദ്ദേ​ഹം തയ്യാ​റാ​യി​രു​ന്നു. രാ​ഷ്ട്രീയ പരി​ഗ​ണ​ന​യി​ല്ലാ​തെ ആരോ​ടും സഹ​ക​രി​ക്കും.

ഈ പ്ര​വർ​ത്തന ശൈലി ചി​ല​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ വി​ഷ​മി​പ്പി​ക്കാ​റു​ണ്ടു്. കോൺ​ഗ്ര​സ്സു​കാർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റെ​ന്നും കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കാർ അദ്ദേ​ഹ​ത്തെ കോൺ​ഗ്ര​സ്സെ​ന്നും പറ​യു​ന്ന​തു് ഞാൻ കേ​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. ഈ രണ്ടു വി​ഭാ​ഗ​ത്തിൽ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, സോ​ഷ്യ​ലി​സ്റ്റു​കാർ​ക്കി​ട​യി​ലും അതു​പോ​ലു​ള്ള മറ്റു സം​ഘ​ട​ന​ക​ളിൽ അം​ഗ​ങ്ങ​ളാ​യ​വർ​ക്കി​ട​യി​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നു ധാ​രാ​ളം സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ആരെ​ന്തു വി​ളി​ച്ചാ​ലും പറ​ഞ്ഞാ​ലും അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ല​തു പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചൊ​രു വി​കാ​ര​വും സൃ​ഷ്ടി​ക്കാ​റി​ല്ല. ആരുടെ കൂ​ടെ​യും സേ​വ​ന​ത്തി​നി​റ​ങ്ങാൻ ചെ​റി​യൊ​രു നി​മി​ഷ​ത്തി​ന്റെ താമസം മാ​ത്രം; മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തു​ള്ള തൊ​പ്പി​യെ​ടു​ക്ക​ണം തലയിൽ വെ​ക്ക​ണം—റെഡി.

അന്നൊ​രു ദിവസം രാ​വി​ലെ രണ്ടു​പേർ ആപ്പീ​സിൽ കയറി വരു​ന്നു. ഉദ്ദേ​ശ്യം ചോ​ദി​ച്ച​റി​യാ​തെ​ത​ന്നെ ഞാ​ന​വർ​ക്കു് ആപ്പീ​സ് മു​റി​യി​ലേ​ക്കു വഴി​കാ​ണി​ച്ചു. അദ്ദേ​ഹം അവി​ടെ​യി​രു​ന്നു് എന്തോ ടൈ​പ്പ് ചെ​യ്യു​ക​യാ​ണു്. ആഗതർ അക​ത്തു കട​ന്ന​പ്പോൾ ടൈ​പ്പ്റൈ​റ്റ​റി​ന്റെ ശബ്ദം നി​ല​ച്ചു. പി​ന്നെ സം​ഭാ​ഷ​ണ​മാ​ണു്. ആഗതർ വളരെ പതു​ങ്ങി​യും പരു​ങ്ങി​യും സം​സാ​രി​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു് എന്താ​ണ​വ​രു​ടെ ഉദ്ദേ​ശ്യ​മെ​ന്നു് ഇപ്പു​റ​ത്തി​രി​ക്കു​ന്ന എനി​ക്കു മന​സ്സി​ലാ​ക്കാൻ കഴി​യു​ന്നി​ല്ല. ശ്രീ നാ​യ​നാ​രു​ടെ വാ​ക്കു​കൾ വളരെ വ്യ​ക്ത​മാ​യി​രു​ന്നു.

“അഃ എന്താ? എന്താ വി​ശേ​ഷം?”

ദീർ​ഘ​കാ​ല​ത്തെ പരി​ച​യ​മു​ള്ള​വ​രോ​ടെ​ന്ന​വി​ധം നാ​യ​നാർ ചോ​ദി​ക്കു​ന്നു, മറു​പ​ടി പി​റു​പി​റു​പ്പ​മാ​ത്രം, അദ്ദേ​ഹം തു​ടർ​ന്നു ചോ​ദി​ക്കു​ക​യും തന്നെ​ത്താൻ പറ​യു​ക​യും ചെ​യ്യു​ന്നു:

”സമ്മേ​ള​ന​മോ?… നല്ല​തു്… എന്തു്? ഞാനോ? ഞാൻ സമ്മേ​ള​ന​ത്തിൽ പങ്കെ​ടു​ക്ക​ണ​മെ​ന്നോ?… അവിടെ എത്തി​ച്ചേ​രാൻ വഴി​യു​ണ്ടോ? പയ്യ​ന്നൂ​രിൽ വണ്ടി​യി​റ​ങ്ങി​യാൽ അങ്ങ​ട്ടു് വല്ല വാ​ഹ​ന​വും കി​ട്ടു​മോ?… അഃ കി​ട്ടി​ല്ലെ​ന്നു്… അപ്പോൾ നട​ന്നു​ത​ന്നെ വരണം… മറ്റാ​രേ​യും അന്വേ​ഷി​ച്ചി​ല്ലേ?… ആരും വരി​ല്ലെ​ന്നോ?… അപ്പോൾ ഞാൻ തന്നെ വര​ണ​മെ​ന്നു്. ശരി; എങ്ങ​നേ​യും സമ്മേ​ള​നം നട​ന്ന​ല്ലേ പറ്റൂ. ഞാൻ വരാം. ഒരു കാ​ര്യം. വണ്ടി വരാൻ നേ​ര​ത്തു് സ്റ്റേ​ഷ​നിൽ ആരെ​ങ്കി​ലും ഉണ്ടാ​വ​ണം… ശരി.

ആഗതർ വളരെ സന്തോ​ഷ​ത്തോ​ടെ യാ​ത്ര​പ​റ​ഞ്ഞു. പി​രി​ഞ്ഞു പോ​കു​ന്ന​തു് ഞാൻ കണ്ടു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആ മനോ​ഭാ​വ​ത്തി​നു മു​ന്നിൽ ആരും നമ​സ്ക​രി​ച്ചു പോകും. അദ്ദേ​ഹം ഒട്ടും സു​ഖ​മി​ല്ലാ​തി​രി​ക്കു​ന്ന സമ​യ​മാ​ണു്. കാ​ലി​ലെ എക്സിമ വളരെ കൂ​ടു​ത​ലാ​യി​രി​ക്കു​ന്നു. നീരും പഴു​പ്പു​മു​ണ്ട്. നട​ക്കു​മ്പോൾ കല​ശ​ലായ വേ​ദ​ന​യും. ചെ​ല്ലു​ന്നേ​ട​ത്തൊ​ക്കെ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അസുഖം കണ്ട​റി​ഞ്ഞു് വി​ദ​ദ്ധ​രായ ചില വൈ​ദ്യ​ന്മാർ തയ്യാ​റാ​ക്കി​ക്കൊ​ടു​ത്ത​യ​ച്ച ആസ​വാ​രി​ഷ്ട​ങ്ങ​ളും ഘൃ​ത​ങ്ങ​ളു​മൊ​ക്കെ കു​പ്പി​ക​ളി​ലാ​യും ഭര​ണി​ക​ളി​ലാ​യും ആപ്പീ​സിൽ ഇരി​പ്പു​ണ്ടു്. ഒന്നും കഴി​ക്കാ​റി​ല്ല. കഴി​ക്കാ​നിട കി​ട്ടാ​റു​മി​ല്ല. എന്നി​ട്ടും അദ്ദേ​ഹം സമ്മ​തി​ച്ചു. ഏറെ​നാ​ഴിക നട​ന്നു ഒരു ഉൾ​നാ​ടൻ ഗ്രാ​മ​ത്തി​ലെ സമ്മേ​ള​ന​ത്തിൽ പങ്കെ​ടു​ക്കാ​മെ​ന്നു്.

അന്നൊ​രു ബു​ധ​നാ​ഴ്ച​യാ​യി​രു​ന്നു. അതെ, ഓർമ്മ തെ​റ്റി​യി​ട്ടി​ല്ല. തെ​റ്റാൻ കാ​ര​ണ​മി​ല്ലെ​ന്നു വഴിയേ മന​സ്സി​ലാ​വും. അടു​ത്ത വെ​ള്ളി​യാ​ഴ്ച​യാ​ണു് സമ്മേ​ള​നം. വ്യാ​ഴാ​ഴ്ച പു​റ​പ്പെ​ട​ണം. ഇല്ല; അദ്ദേ​ഹം പോ​വി​ല്ല. ഒരു കമ്പി​യ​ടി​ക്കാൻ പറയും. ആരോ​ഗ്യ​സ്ഥി​തി അത്ര മോ​ശ​മാ​ണു്. പി​ന്നെ, സമ്മേ​ള​ന​ത്തെ​പ്പ​റ്റി അദ്ദേ​ഹം ഒന്നും പറ​ഞ്ഞു കേ​ട്ടി​രു​ന്നി​ല്ല. അത്ര​യും ആശ്വാ​സം. മറ​ന്നു​പോ​വ​ട്ടെ. ഇതെ​ല്ലാം എന്റെ മന​ക്കോ​ട്ട​കൾ മാ​ത്ര​മാ​ണ്. വ്യാ​ഴാ​ഴ്ച ആപ്പീ​സിൽ വന്നു കയ​റി​യ​തും എന്നെ വി​ളി​ച്ചു:

“ഞാ​നി​ന്നു് പയ്യ​ന്നൂർ​ക്കു പോകും.” എന്താ​ണു പറ​യേ​ണ്ട​തെ​ന്നു് എനി​ക്കൊ​രു പി​ടി​യു​മി​ല്ല. ആ പോ​ക്കു തട​യ​ണ​മെ​ന്നു കല​ശ​ലായ മോഹം. എന്തു പറയും? എങ്ങ​നെ പറയും? തു​ടർ​ന്നെ​ന്തോ പറയാൻ തു​ട​ങ്ങു​ന്ന​തി​നു മുൻപേ ഞാൻ അദ്ദേ​ഹ​ത്തോ​ടു പറ​ഞ്ഞു:

“നട​ന്നു​പോ​കാൻ വലിയ ബു​ദ്ധി​മു​ട്ട​ല്ലേ? കാ​ലി​നു സു​ഖ​മി​ല്ല​ല്ലോ.”

അദ്ദേ​ഹം ചി​രി​ച്ചു. അഹി​ത​മാ​യി വല്ല​തും പറ​ഞ്ഞു കേ​ട്ടാ​ലൊ​രു ചി​രി​യു​ണ്ടു്; ആ ചിരി. ചി​രി​ക്കു മു​മ്പിൽ ഞാൻ ചൂളി.

“അതൊ​ന്നും സാ​ര​മി​ല്ല. ഞാ​നി​ന്നു പോകും. ശനി​യാ​ഴ്ച മോ​ളു​ടെ പി​റ​ന്നാ​ളാ.”

ഗി​രി​ജ​യു​ടെ പി​റ​ന്നാൾ.

“അതൊ​ന്നാ​ഘോ​ഷി​ച്ചു​ക​ള​യാം. എന്താ?”

ഗി​രി​ജ​യു​ടെ പി​റ​ന്നാ​ളാ​ഘോ​ഷി​ക്കു​ന്ന​തു് എനി​ക്കു പര​മ​സ​ന്തോ​ഷ​മാ​ണു്. എനി​ക്കു് മാ​ത്ര​മ​ല്ല, അദ്ദേ​ഹ​വു​മാ​യി ഇട​പ​ഴ​കു​ന്ന എല്ലാ​വർ​ക്കും.

“ഒരു​കാ​ര്യം ചെ​യ്യ​ണം. എന്തൊ​ക്കെ ഒരു​ക്ക​ങ്ങൾ വേ​ണ​മെ​ന്നു ഞാൻ പറ​യേ​ണ്ട​ല്ലോ. എല്ലാം വേണം. എല്ലാ​വ​രെ​യും വി​ളി​ക്ക​ണം. ആരേ​യും വി​ട്ടു​പോ​ക​രു​തു്. ഞാൻ ശനി​യാ​ഴ്ച മം​ഗ​ലാ​പു​രം മെ​യി​ലി​നു ഇവി​ടെ​യെ​ത്തും. അപ്പോൾ ക്ഷ​ണി​ച്ച​വ​രെ​ല്ലാം വീ​ട്ടി​ലു​ണ്ടാ​വ​ണം. എല്ലാം ഒരു​ങ്ങി​യി​രി​ക്ക​ണം.”

അദ്ദേ​ഹം വ്യാ​ഴാ​ഴ്ച പയ്യ​ന്നൂർ​ക്കു പോയി. വെ​ള്ളി​യും ശനി​യും എനി​ക്കു തി​ര​ക്കി​ട്ട ജോ​ലി​യാ​യി​രു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സു​ഹൃ​ത്തു​ക്ക​ളെ മു​ഴു​വ​നും നേ​രിൽ​ക്ക​ണ്ടു ക്ഷ​ണി​ച്ചു. വി​ഭ​വ​ങ്ങ​ളൊ​രു​ക്കി. നാ​ല​ര​യ്ക്കും അഞ്ചി​നു​മി​ട​യി​ലോ അതോ അഞ്ചി​നും അഞ്ച​ര​യ്ക്കു​മി​ട​യി​ലോ എപ്പോ​ഴാ​ണു് മെ​യിൽ​വ​ണ്ടി വരു​ന്ന​തെ​ന്നു വ്യ​ക്ത​മാ​യി ഇപ്പോൾ ഓർ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ഏതാ​യാ​ലും വൈ​കീ​ട്ടു് പാർ​ട്ടി​യു​ടെ സമ​യ​ത്ത് അദ്ദേ​ഹം എത്തും. എത്താ​തി​രി​ക്കി​ല്ല.

സു​ഹൃ​ത്തു​ക്കൾ ഓരോ​രു​ത്ത​രാ​യി വന്നു​തു​ട​ങ്ങി. കു​ഞ്ഞ​പ്പേ​ട്ടൻ, രാമജി, രാ​മൻ​കു​ട്ടി നായർ അങ്ങ​നെ പലരും. നേ​ര​മ്പോ​ക്കു പറ​ഞ്ഞും. ചി​രി​ച്ചും നാ​യ​നാ​രു​ടെ വരവും കാ​ത്തു് എല്ലാ​വ​രും സമയം കഴി​ച്ചു. അഞ്ച്, അഞ്ചര. അദ്ദേ​ഹം വരി​ല്ലേ? വണ്ടി​തെ​റ്റി​യോ? പരി​ഭ്ര​മ​മാ​യി. ആഹ്ലാ​ദ​ത്തി​മിർ​പ്പോ​ടെ ആഘോ​ഷി​ക്കേ​ണ്ട പി​റ​ന്നാൾ; അതി​ലൊ​ര​പ​സ്വ​രം കല​രു​ക​യോ? ഇല്ല; അങ്ങ​നെ സം​ഭ​വി​ക്കി​ല്ല, വണ്ടി വൈ​കി​യ​താ​വും. വണ്ടി വന്നാ​ലും സ്റ്റേ​ഷ​നിൽ​നി​ന്നു പറ​യ​ഞ്ചേ​രി​യെ​ത്താൻ സമ​യ​മെ​ടു​ക്കി​ല്ലേ? റി​ക്ഷ​വ​ലി​ക്കു​ന്ന​തു് മാ​ധ​വൻ​നാ​യ​രാ​ണെ​ങ്കിൽ വേ​ഗ​ത്തി​ലി​ങ്ങെ​ത്തു​മെ​ന്നും കൂ​ട്ട​ത്തി​ലാ​രോ പറ​ഞ്ഞു. റി​ക്ഷ​ക്കാ​രു​ടെ കൂ​ട്ട​ത്തിൽ തടി​മി​ടു​ക്കു​ള്ള ആളാ​യി​രു​ന്നു മാ​ധ​വൻ​നാ​യർ.

സമയം പി​ന്നേ​യും നീ​ങ്ങി. ഇപ്പോൾ ആരും ഒന്നും സം​സാ​രി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. സന്ധ്യ​യു​ടെ ചു​വ​പ്പു​രാ​ശി പതു​ക്കെ മങ്ങി. ഇരു​ട്ടു പര​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി. ആർ​ക്കും ഒന്നും പറ​യാ​നി​ല്ല. ഊഹാ​പോ​ഹ​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ അവ​സാ​നി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. അദ്ദേ​ഹം വരി​ല്ലെ​ന്നു​റ​പ്പാ​യി. പാർ​ട്ടി നട​ന്നി​ല്ല. പര​സ്പ​രം ഒന്നും സം​സാ​രി​ക്കാ​തെ, ഓരോ​രു​ത്ത​രാ​യി യാ​ത്ര​പോ​ലും പറ​യാ​തെ, പടി​ക​ട​ന്നു നട​ന്നു. ഇരു​ട്ടിൽ അലി​ഞ്ഞ​ലി​ഞ്ഞു് ഇല്ലാ​താ​യി.

ആ ഇരു​ട്ടി​ന്റെ ശൂ​ന്യ​ത​യി​ലേ​ക്കു നോ​ക്കി മി​ണ്ടാ​തെ ഞാ​നെ​ത്ര നേരം നി​ന്നോ; അറി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. ഒന്നും അറി​യാ​തെ, അച്ഛൻ വന്നി​ല്ലെ​ന്ന സത്യ​ത്തി​ന്റെ ഗൗരവം മന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​തെ അവി​ട​മെ​ല്ലാം ഓടി നട​ക്കു​ന്ന കൊ​ച്ചു​മോ​ളെ നോ​ക്കി നെ​ടു​വീർ​പ്പി​ടു​ന്ന മി​സ്സി​സ് നാ​യ​നാ​രു​ടെ അടു​ത്തു ചെ​ന്നു ഞാൻ യാ​ത്ര​പ​റ​ഞ്ഞു. ശനി​യാ​ഴ്ച വൈ​കി​ട്ടു എന്നും നാ​ട്ടി​ലേ​ക്കു പോ​കു​ന്ന പതി​വു​ണ്ടു്. അതു മു​ട​ക്കേ​ണ്ടെ​ന്നു കരുതി ഞാനും പടി​യി​റ​ങ്ങി.

മന​സ്സു​നി​റ​യെ അസ്വ​സ്ഥ​ത​യാ​യി​രു​ന്നു. എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നു മന​സ്സി​ലാ​ക്കാൻ കഴി​യാ​ത്ത അസ്വ​സ്ഥത. ഞാ​യ​റാ​ഴ്ച പു​ലർ​ന്നു. കു​ടും​ബ​ത്തോ​ടൊ​ത്തു സന്തോ​ഷി​ച്ചു കഴി​യേ​ണ്ട ദി​വ​സ​മാ​ണു്. എന്തോ ഒരു​ന്മേ​ഷ​ക്കു​റ​വു്. തി​രി​ച്ചു കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ടെ​ത്തി​യാൽ മതി​യെ​ന്ന തോ​ന്ന​ലാ​യി​രു​ന്നു അന്നു​മു​ഴു​വൻ. അങ്ങ​നെ ഒരു മു​ഷി​പ്പിൻ ദി​വ​സ​മ​വ​സാ​നി​പ്പി​ച്ചു് തി​ങ്ക​ളാ​ഴ്ച കാ​ല​ത്തെ വണ്ടി​ക്കു് ഞാൻ കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ടെ​ത്തു​ന്നു. എന്നു​മെ​ന്ന പോലെ മാ​തൃ​ഭൂ​മി ആപ്പീ​സിൽ കയറി. ഒരു പത്രം കൈ​വ​ശ​പ്പെ​ടു​ത്തി എന്റെ ആപ്പീ​സി​ലേ​ക്കു നട​ക്കു​ന്നു. നട​ക്കു​മ്പോൾ പത്രം നി​വർ​ത്തി ഒന്നോ​ടി​ച്ചു നോ​ക്കു​ന്നു. അതാ, എഡി​റ്റോ​റി​യൽ പേജിൽ ശ്രീ നാ​യ​നാ​രു​ടെ പടം. പടം കണ്ട​യു​ട​നെ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു, അദ്ദേ​ഹം പുതിയ ഏതോ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തി​നു് തു​ട​ക്ക​മി​ട്ടി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നു്.

പട​ത്തി​നോ​ടു ചേർ​ന്ന വാർ​ത്ത വാ​യി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി​യ​പ്പോൾ എന്റെ കാ​ലി​ന്ന​ടി​യിൽ​നി​ന്നു ഭൂമി തെ​ന്നി​പ്പോ​കും പോലെ, അക്ഷ​ര​ങ്ങൾ മങ്ങി​മ​റ​യും പോലെ. മു​ന്നിൽ പരന്ന ശൂ​ന്യത. ആ വാർ​ത്ത ആയിരം ഫണ​മു​ള്ളൊ​രു സർ​പ്പ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ. എന്റെ മർ​മ്മ​ങ്ങൾ തോറും കൊ​ത്തു​ന്നു; എന്റെ ബോ​ധ​മ​ണ്ഡ​ലം മു​ഴു​വ​നും ഇരു​ട്ടു വ്യാ​പി​ക്കു​ന്നു. അല​മു​റ​കൊ​ള്ളു​ന്ന, മൂ​ക​ത​യിൽ മു​ങ്ങു​ന്ന അനാ​ഥാ​ല​യ​ങ്ങൾ എന്റെ മന​സ്സി​ന്റെ താളം തെ​റ്റി​ക്കു​ന്നു. അവ​രു​ടെ ഭാ​വി​യെ​ന്തു്? അവർ​ക്കി​നി ആശ്ര​യ​മാ​രു്?

അന്നു മാ​തൃ​ഭൂ​മി എഴു​തിയ മു​ഖ​പ്ര​സം​ഗ​ത്തി​ലെ ചെ​റി​യൊ​രം​ശം ഇവിടെ കു​റി​ക്ക​ട്ടെ:

“മല​ബാ​റി​ലെ പൊ​തു​ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്നു ശ്രീ​മാൻ വി. ആർ. നാ​യ​നാ​രു​ടെ നി​ര്യാ​ണം​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള നഷ്ടം നി​ക​ത്താ​നാ​വാ​ത്ത ഒന്നാ​ണെ​ന്നു് അതി​ശ​യോ​ക്തി​സ്പർ​ശം കൂ​ടാ​തെ പറയാം. രാ​ഷ്ട്ര​നിർ​മ്മാ​ണ​പ​ര​മായ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളിൽ അദ്ദേ​ഹം വഹി​ച്ചി​രു​ന്ന സർ​വ്വ​പ്ര​ഥ​മ​മായ സ്ഥാ​നം മല​ബാ​റി​ലെ വി​ദൂ​ര​ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ളി​ലെ അന​ഭി​ജ്ഞ ജന​ങ്ങൾ​ക്കു കൂ​ടി​യും അവ​രു​ടെ നി​ത്യ​ജീ​വി​ത​ത്തിൽ അനു​ഭ​വ​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​വ​ണ്ണം അത്ര​യും പ്ര​ക​ട​മാ​ണു്. സദാ​യാ​സ​വും സദാ പ്ര​സ​ന്ന​വു​മായ അദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ സര​ള​സ്വ​ഭാ​വം മല​ബാ​റി​ന്നു ഒരു നേ​ട്ട​മാ​യി​രു​ന്നു. ഭാരത സേ​വാ​സം​ഘ​ത്തി​ന്റെ മലബാർ ശാ​ഖ​യു​ടെ ജീ​വ​നാ​ഡി, ഹരിജന സേ​വാ​സം​ഘം തു​ട​ങ്ങിയ നിർ​മ്മാ​ണ​പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്ര​മുഖ പ്ര​വർ​ത്ത​കൻ, പൊ​തു​ജീ​വി​ത​ത്തി​ന്റെ കാ​ത​ലായ ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ സ്ഥി​തി​വി​വ​ര​ക്ക​ണ​ക്കു​കൾ അത​തു​കാ​ല​ത്തു ശേ​ഖ​രി​ച്ചു​വെ​ക്കു​ക​യെ​ന്ന അനാ​കർ​ഷ​ക​വും വി​ഷ​മ​ക​ര​വും, എന്നാൽ അതി​പ്ര​ധാ​ന​വു​മായ പ്ര​വൃ​ത്തി​യിൽ പ്ര​ത്യേ​ക​വൈ​ദ​ഗ്ദ്ധ്യം നേടിയ രാ​ജ്യ​സേ​വ​കൻ, എല്ലാ​റ്റി​ലും ഉപ​രി​യാ​യി ഏറ്റ​വും ഹൃ​ദ​യാ​ലു​വായ ഒരു മനു​ഷ്യൻ—ഇതാ​യി​രു​ന്നു ശ്രീ വി. ആർ. നാ​യ​നാർ. സ്വാർ​ത്ഥ​സു​ഖ​ങ്ങ​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ചേ​ട​ത്തോ​ളം അദ്ദേ​ഹം മി​ക്ക​വാ​റും ഒരു യോ​ഗി​യാ​യി​രു​ന്നു…”