SFNസായാഹ്ന ഫൌണ്ടേഷൻ
images/tkn-ashwahridayam-cover.jpg
Conquest of the Mountain, an oil on cotton painting by Paul Klee (1879–1940).
ഏഴു്

ഗുരു ശങ്ക​ര​ദാ​സ്സ് വരു​മ്പോൾ പി​ന്നി​ലൊ​രു കൂ​ലി​ക്കാ​ര​നും കൂ​ലി​ക്കാ​ര​ന്റെ തലയിൽ ഒരു കയ​റ്റു​ക​ട്ടി​ലും ഉണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

ഇപ്പോൾ അശ്വ​ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ന്റെ ഘട​ന​യിൽ വലിയ മാ​റ്റം വന്നി​രി​ക്കു​ന്നു. ഏക ചാ​രു​ക​സേ​ര​യ്കു പുറമെ, രണ്ടു വീ​ട്ടി​ക്ക​സേ​ര​കൾ വന്നു. ഫർ​ണ്ണി​ച്ച​റി​ന്റെ ഒരു കൊ​ച്ചു കു​ടും​ബം! കയ​റ്റു​ക​ട്ടിൽ കൂ​ടി​യാ​വു​മ്പോൾ കു​ടും​ബ​ത്തി​ന്റെ അം​ഗ​സം​ഖ്യ നാലു്.

മു​ള​കൊ​ണ്ട് നല്ല ഉറ​പ്പിൽ, ‘പറം’കെ​ട്ടി ‘ബർ​ത്തെ’ന്നു് ഓമ​ന​പ്പേ​രു വി​ളി​ച്ചു. ‘പറം’ കെ​ട്ടി​യ​തോ​ടെ കൃ​ഷ്ണൻ​കു​ട്ടി​ക്കും പീ​റ്റർ​ക്കും മു​കു​ന്ദ​നും ജയ​കൃ​ഷ്ണ​നും പ്ര​മോ​ഷൻ കി​ട്ടി. രാ​ത്രി​യാ​വു​മ്പോൾ, നട​പ​ടി​ക്ര​മം അവ​സാ​നി​പ്പി​ച്ച ഗവർ​മ്മെ​ണ്ട് ഫയ​ലു​കൾ​പോ​ലെ ഷെൽ​ഫു​ക​ളി​ലേ​ക്ക​വ​രെ മാ​റ്റു​ന്നു. അപ്പർ ബർ​ത്തിൽ കി​ട​ക്കു​ന്ന മു​കു​ന്ദ​നും ജയ​കൃ​ഷ്ണ​നും ഇപ്പോൾ തെ​ങ്ങു​കേ​റ്റം സാ​ദ്ധ്യ​മാ​ണെ​ന്നു പറ​യു​ന്നു. ഗുരു പറ​യു​ന്ന​തു് അക്ഷ​രാർ​ത്ഥ​ത്തിൽ അവർ​ക്കു ഉൽഗതി വന്നു എന്നാ​ണു്. തറയിൽ മൂ​ന്നാൾ മാ​ത്രം! കണ്ണൻ​കു​ട്ടി​മേ​നോൻ, ഗുരു, കു​ഞ്ചു​ണ്ണി. എന്നും രാ​വി​ലെ പാൽ​ക്കാ​ര​ന്റെ സൈ​ക്കി​ളിൽ കു​പ്പി കു​ലു​ങ്ങു​ന്ന​തു കേ​ട്ട് അന്തേ​വാ​സി​ക​ളു​ണ​രു​ന്നു. ആദ്യം എഴു​ന്നേൽ​ക്കു​ന്ന​വൻ പാലു് വാ​ങ്ങു​ന്നു. സ്റ്റൗ കത്തി​ച്ചു് ചാ​യ​യു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്നു.

കഷ്ടി​ച്ച് മനു​ഷ്യ​രെ​പ്പോ​ലെ ജീ​വി​യ്ക്കാ​നു​ള്ള ശ്രമം!

എല്ലാം ഗൂ​രു​വി​ന്റെ മഹ​ത്വം!

ഗു​രു​വും കൂ​ലി​ക്കാ​ര​നും കൂടി കയ​റ്റു​ക​ട്ടിൽ വാ​തി​ലി​ലൂ​ടെ ചരി​ച്ചു കട​ത്തു​മ്പോൾ ‘സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജന’ത്തി​ന്റെ പഴയ ലക്ക​ങ്ങൾ പരി​ശോ​ധി​ക്കു​ന്ന കു​ഞ്ചു​ണ്ണി തല​യു​യർ​ത്തി നോ​ക്കി.

ഗുരു ചി​രി​ച്ചു. കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യും!

അവർ പര​സ്പ​രം ബഹു​മാ​നി​ക്കു​ന്നു. കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​ക്കു ഗു​രു​വി​ന്റെ ആട​യാ​ഭ​ര​ണ​ങ്ങ​ളോ​ടും ശരീര സം​പു​ഷ്ടി​യോ​ടു​മാ​ണു് ബഹു​മാ​നം. ഗു​രു​വി​നു് പത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​ക​രോ​ടെ​ല്ലാം ബഹു​മാ​ന​മാ​ണു്. പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​ര​ണ​ത്തി​ലും പ്ര​ചാ​ര​വേ​ല​യി​ലു​മാ​ണു് തന്റെ വിജയം കു​ടി​കൊ​ള്ളു​ന്ന​തെ​ന്നു് ഗുരു നല്ല​പോ​ലെ മന​സ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ട് എവിടെ ചെ​ന്നാ​ലും ഗുരു എന്തു ചെ​യ്തും പത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​ക​രെ പാ​ട്ടിൽ പി​ടി​ക്കും.

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യെ ബഹു​മാ​നി​ച്ചാൽ മാ​ത്രം പോര പേ​ടി​ക്കു​ക​യും വേണം. രാവും പകലും ഭേ​ദ​മി​ല്ലാ​തെ പെൺ​കു​ട്ടി​ക​ളു​മാ​യി​യി​ട​പ​ഴ​കു​ന്ന ഗൂരു തരം​കി​ട്ടു​മ്പോ​ഴൊ​ക്കെ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യെ പ്രീ​ണി​പ്പി​ക്കാൻ ശ്ര​മി​ക്കും.

“ഈ കട്ടിൽ എഡി​റ്റർ​ക്കു​വേ​ണ്ടി വാ​ങ്ങി​യ​താ​ണു്.”

കൂ​ലി​ക്കാ​ര​നു കാശു കൊ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ ഗുരു പറ​ഞ്ഞു. കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യെ എഡി​റ്റ​റെ​ന്നു് ഗുരു വി​ളി​യ്ക്കു​ന്നു ബഹു​മാ​നി​യ്ക്കാ​നാ​വും.

“ഓ, എനി​യ്ക്കു് കു​ട്ടി​ലൊ​ന്നും വേണ്ട. ഗു​രു​ത​ന്നെ കി​ട​ക്ക​ണം.”

“പോരാ”

“മതി.”

“എഡി​റ്റ​റി​തു​പ​യോ​ഗി​ക്ക​ണം. തറയിൽ കി​ട​ന്നാൽ വാതം പി​ടി​ക്കും.”

“എന്നെ വാതം പി​ടി​യ്ക്കി​ല്ല.”

ഒട്ടൊ​ര​ഹ​ന്ത​യോ​ടെ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി പറ​ഞ്ഞു. തു​ടർ​ന്നു് കു​റ​ച്ചു മന​സ്സി​ലും.

“വാ​ത​ത്തി​നെ​ന്താ മര​ണ​ഭ​യ​മി​ല്ലേ”

“ഇതു് എഡി​റ്റർ​ക്കു​വേ​ണ്ടി വാ​ങ്ങി​യ​താ​ണു് ”. ഗുരു നിർ​ബ്ബ​ന്ധി​ച്ചു: “എഡി​റ്റർ​ത​ന്നെ ഉപ​യോ​ഗി​ക്ക​ണം.”

“എങ്കിൽ വാ​ക്കു​കൊ​ണ്ടു ഞാ​നി​തു സ്വീ​ക​രി​യ്ക്കു​ന്നു, തി​രി​ച്ചു് ഗു​രു​വി​നു​ത​ന്നെ ദാ​നം​ചെ​യ്യു​ന്നു.”

അതു കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യു​ടെ അവസാന വാ​ക്കാ​യി​രു​ന്ന ഗുരു കീ​ഴ​ട​ങ്ങി.

എളു​പ്പ​ത്തിൽ ആർ​ക്കും കീ​ഴ​ട​ങ്ങു​ന്ന സ്വ​ഭാ​വം ഗു​രു​വി​നി​ല്ല. പക്ഷേ, ജീ​വി​ക്ക​ണ​മ​ല്ലൊ. കട​ന്നാ​ക്ര​മ​ണ​വും കീ​ഴ​ട​ങ്ങ​ലു​മൊ​ക്കെ അനി​വാ​ര്യ​മാ​ണ​തി​നു്. ആളെ നോ​ക്ക​ണം. തരം നോ​ക്ക​ണം. തഞ്ചം നോ​ക്ക​ണം. ഒരി​ട​ത്ത് ഈറ്റു​പു​ലി​യാ​വ​ണം. മറ്റൊ​രി​ട​ത്ത് പട്ടി​യും!

പെൺ​കു​ട്ടി​ക​ളെ ‘ധിത്ത തരി​കിട, ധിമൃത തരി​കിട’ പഠി​പ്പി​ക്ക​ലാ​ണു് ഗു​രു​വി​ന്റെ ജീ​വി​തം.

അന്ത​ക​നാ​ണു് മു​മ്പിൽ.

പെൺ​കു​ല​മ​ഹാ​ന്ത​കൻ!

കീ​ഴ​ട​ങ്ങു​ക​യ​ല്ലാ​തെ​ന്തു ഗതി?

പട്ടി​യെ​ങ്കിൽ പട്ടി!

കീ​ഴ​ട​ങ്ങിയ ഗുരു ഒരി​ക്കൽ​ക്കൂ​ടി കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യെ സോ​പ്പി​ടാൻ ശ്ര​മി​ച്ചു… “എന്നാൽ എഡി​റ്റർ ഒരു കാ​ര്യം ചെ​യ്യ​ണം.”

“എന്തു കാ​ര്യം?”

“ഈ കട്ടി​ലി​ലി​ലൊ​ന്നു വന്നു കി​ട​ക്ക​ണം.”

“സംഗതി?”

“ആദ്യ​മാ​യി എഡി​റ്റർ കി​ട​ക്ക​ണം. എന്നു​വെ​ച്ചാൽ ചെറിയ തോ​തി​ലൊ​രു​ദ്ഘാ​ട​നം. അല്ലാ​തെ ഞാ​നി​തു​പ​യോ​ഗി​ക്കി​ല്ല.”

തബ​ല​യു​ടെ മു​ഴ​ക്കം! ചി​ല​ങ്ക​യു​ടെ കു​ലു​ക്കം! ആല​ക്തി​ക​ദീ​പ​ങ്ങ​ളു​ടെ തി​ള​ക്കം!

ഉദ്ഘാ​ട​ന​മെ​ന്നു പറ​ഞ്ഞ​പ്പോൾ ഗു​രു​വി​ന്റെ മന​സ്സി​ലൂ​ടെ അനേ​ക​മ​നേ​കം രം​ഗ​ങ്ങൾ കട​ന്നു​പോ​യി.

ഗവർ​ണ്ണർ​മാ​രും മന്ത്രി​മാ​രും എം.പി.മാരും എം.എൽ.എ.മാരും പങ്കെ​ടു​ത്ത രാ​ജ​കീ​യ​മായ ഉദ്ഘാ​ട​ന​ച്ച​ട​ങ്ങു​കൾ പല സ്ഥ​ല​ത്തും സം​ഘ​ടി​പ്പി​ച്ചു പരി​ച​യ​മു​ള്ള​വ​നാ​ണ് ഗുരു. കേ​ന്ദ്ര​ത്തി​ലും സ്റ്റേ​റ്റ് തല​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളി​ലും.

ഇപ്പോൾ ഇങ്ങി​നേ​യും വേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. പാർ​പ്പി​ട​ക്ഷാ​മം​കൊ​ണ്ട് ഈ നരി​മ​ട​യി​ലാ​ണ​ല്ലോ വന്നു​പെ​ട്ട​ത്.

ഗൂരു പി​ന്നേ​യും പി​ന്നേ​യും കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യെ പ്ര​ലോ​ഭി​പ്പി​ച്ചു.

“വരണം, വരണം. ആ ചട​ങ്ങു നട​ക്ക​ട്ടെ. എന്നി​ട്ടു​വേ​ണം എനി​ക്കൊ​ന്നു നടു നി​വർ​ത്താൻ. വല്ലാ​ത്ത ക്ഷീ​ണ​മു​ണ്ടു്. നട​ന​ക​ലാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ ബാലേ റി​ഹേ​ഴ്സ​ലാ​യി​രു​ന്നു ഇതു​വ​രെ.”

നിർ​ബ്ബ​ന്ധം മൂ​ത്ത​പ്പോൾ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി എഴു​ന്നേ​റ്റ് ഒരു​ദ്ഘാ​ട​ക​ന്റെ ഗൗരവം തി​ക​ച്ചും പു​ലർ​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു കയ​റ്റു​ക​ട്ടി​ലി​ന്ന​ടു​ത്തേ​ക്കു നീ​ങ്ങി.

ചട​ങ്ങാ​രം​ഭി​ച്ചു. ആദ്യം ഇരു​ന്നു. പി​ന്നെ അന്ത​സ്സോ​ടെ മലർ​ന്നു കി​ട​ന്നു. തി​രി​ഞ്ഞും മറി​ഞ്ഞും കി​ട​ന്നു.

പരി​പൂർ​ണ്ണ​മായ കട്ടി​ലു​ദ്ഘാ​ട​നം.

ഉദ്ഘാ​ട​ന​ച്ച​ട​ങ്ങ​വ​സാ​നി​ച്ച​പ്പോൾ ഗുരു ഹസ്ത​താ​ഡ​നം മു​ഴ​ക്കി. കു​ഞ്ചു​ണ്ണി കസേ​ര​യിൽ ചെ​ന്നി​രു​ന്ന​പ്പോൾ ഗുരു പറ​ഞ്ഞു: “ഇനി ഞാ​ന​ല്പം വി​ശ്ര​മി​ക്ക​ട്ടെ.”

“ഊണു കഴി​ഞ്ഞോ?”

“കഴി​ഞ്ഞു. ഇന്നു ഗം​ഭീ​രൻ സദ്യ​യാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു ശി​ഷ്യ​യു​ടെ പി​റ​ന്നാൾ.”

കയ​റ്റു​ക​ട്ടി​ലിൽ മലർ​ന്നു​കി​ട​ന്നു ഗുരു സദ്യ​വ​ട്ടം വി​വ​രി​ക്കാൻ തു​ട​ങ്ങി.

“കു​റു​ക്കു​കാ​ളൻ പര​മ​ഗം​ഭീ​രൻ. അവിയൽ ശി​ങ്കാ​ര​സു​ന്ദ​രൻ. പാൽ​പാ​യ​സം മു​മ്പിൽ അല​യ​ടി​ച്ചു പര​ന്ന​പ്പോൾ അന​ന്ത​ശാ​യി​യായ ഭഗ​വാ​നും ക്ഷീ​രാ​ബ്ധി​യും മന​സ്സിൽ തെ​ളി​ഞ്ഞു​വ​ന്നു. ഒരു ടാ​ബ്ലോ പോലെ.”

പടി​യ്ക്കൽ കാറു വന്നു നിൽ​ക്കു​ന്ന ശബ്ദം. പി​ന്നാ​ലെ കൂ​ട്ട​മ​ണി​യു​ടെ മു​ഴ​ക്കം. പെൺ​കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ ആഹ്ലാ​ദ​പ്ര​ക​ട​ന​മാ​ണു്. ഗുരു കണ്ണ​ട​ച്ചു പ്രാർ​ത്ഥി​ച്ചു.

ആരാ​യാ​ലും ഈ നരി​മ​ട​യി​ലേ​ക്കു കട​ന്നു​വ​ര​ല്ലേ. പൊ​ന്നും​കു​ട​ങ്ങ​ളേ, ഇവിടെ കലാ​ന്ത​ക​നി​രി​യ്ക്കു​ന്നു.

കണ്ണു തു​റ​ന്ന​പ്പോൾ, പൈ​ജാ​മ​യും കുർ​ത്ത​യും ധരി​ച്ച്, പതി​നാ​റി​നും പതി​നെ​ട്ടി​നു​മി​ട​യിൽ പ്രാ​യ​മു​ള്ള അര ഡസൻ പെൺ​കു​ട്ടി​കൾ വാ​തിൽ​പ​ടി​യിൽ തി​ങ്ങി നി​റ​ഞ്ഞു നിൽ​ക്കു​ന്നു. ശി​ഷ്യ​കൾ!

ഗു​രു​വി​ന്റെ പ്രാ​ണൻ ചൂ​ടു​ള്ളൊ​രു വാ​ത​ക​മാ​യ് പു​റ​ത്തു കട​ന്നു് അന്ത​രീ​ക്ഷ​ത്തിൽ ലയി​ച്ചു. കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യു​ടെ നോ​ട്ടം ചൂ​ണ്ടൽ കൊ​ളു​ത്തു​പോ​ലെ വാ​തിൽ​പ​ടി​യിൽ ചെ​ന്നു തറ​ച്ചു.

തല ബോബു് ചെ​യ്ത​വ​രു​ണ്ട്! രണ്ടാ​യി പി​ന്നി​യി​ട്ട​വ​രു​ണ്ട്! കൊ​ണ്ട​കെ​ട്ടി​യ​വ​രു​ണ്ട്! നാനാ വർ​ണ്ണം! നാനാ സ്വരം! നാനാ ഭാവം!

നാനാ..നാനാ… നാനാ…

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യു​ടെ കണ്ണ് ഫ്യൂ​സാ​യി!

“നമ​സ്തെ!”

കമ​ലാ​ക്ഷി​കൾ കോ​റ​സ്സ് മു​ഴ​ക്കി.

ഗുരു തൊ​ണ്ണൂ​റാം​പ​നി കഴി​ഞ്ഞ​വ​നെ​പ്പോ​ലെ എഴു​ന്നേ​റ്റു വി​റ​ച്ചു​വി​റ​ച്ചു നട​ക്കു​ന്നു.

സർ​വ്വാം​ഗം രോ​മ​മെ​ടു​ത്തു പി​ടി​ച്ച കു​ഞ്ചു​ണ്ണി മു​ള്ളൻ​പ​ന്നി​യെ​പ്പോ​ലെ ഇരി​ക്കു​ന്നു. നോ​ക്കി നോ​ക്കി കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യു​ടെ ഇമ​വെ​ട്ട് നഷ്ട​പ്പെ​ടു​ന്നു.

കമ​ലാ​ക്ഷി​കൾ ഗു​രു​വി​നെ വള​ഞ്ഞു. നട​ന​ക​ലാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ വാർ​ഷി​ക​ദിന പരി​പാ​ടി​കൾ​ക്കു അവ​സാ​ന​രൂ​പം നൽകാൻ വന്ന​താ​ണു്. ഗു​രു​വു​മാ​യി വി​സ്ത​രി​ച്ച ചർ​ച്ച​കൾ വേണം.

ഗുരു തി​രി​ഞ്ഞു തി​രി​ഞ്ഞു കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യെ​നോ​ക്കി ആ നോ​ട്ട​ത്തിൽ അഭ്യർ​ത്ഥ​ന​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. മാ​പ്പ​പേ​ക്ഷ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

ഗു​രു​വി​ന്റെ മൂ​ക്കിൽ ആപ​ത്തി​ന്റെ ഗന്ധം!

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യു​ടെ മന​സ്സിൽ ആക്ഷേ​പ​ത്തി​ന്റെ പിറവി!

ഗതി​മു​ട്ടിയ ഗുരു തന്റെ ശി​ഷ്യ​ക​ളെ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​ക്കു പരി​ച​യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു.

“നമ​സ്തെ!… നമ​സ്തെ!… നമ​സ്തെ!

ഹാർ​മ്മോ​ണി​യ​ത്തി​ന്റെ റീ​ഡ്സിൽ തൊ​ട്ട​പോ​ലെ പല ശ്രു​തി​യി​ലു​ള്ള അഭി​വാ​ദ്യം.

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി നി​ശ്ച​ലൻ!

പരി​പാ​ടി​യു​ടെ മറു​വ​ശം തു​ട​ങ്ങു​ന്നു. ശി​ഷ്യ​കൾ​ക്കു് കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യെ പരി​ച​യ​പ്പെ​ടു​ത്തൽ. “ഇത് കു​ഞ്ചു​ണ്ണി! സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​ന​ത്തി​ന്റെ ഗസ്റ്റ​പ്പൊ. എന്റെ ആത്മ​സു​ഹൃ​ത്ത്.”

സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​ന​ത്തി​ന്റെ പേരു കേ​ട്ട​പ്പോൾ പെൺ​കു​ട്ടി​ക​ളു​ടെ തല​ച്ചോ​റിൽ കൊ​ടു​ങ്കാ​റ്റ് ആഞ്ഞ​ടി​ക്കു​ന്നു. ഹൃ​ദ​യ​ത്തിൽ ഇടി​വെ​ട്ടും ദു​ന്ദു​ഭി​വാ​ദ്യ​വും മു​ഴ​ങ്ങു​ന്നു. ശ്വാ​സ​ഗ​തി നി​ല​യ്ക്കു​ന്നു. ആലി​ല​പോ​ലെ വി​റ​യ്ക്കു​ന്നു. കണ്ണി​രു​ട്ട​ട​യ്ക്കു​ന്നു.

കാ​ല​ടി​ക​ളിൽ കി​ട​ന്നു് ഭൂമി തെ​ള്ളു​ന്നു.

പതനം!

ആറു പൈ​ജാ​മ​ക്കാ​രും വേ​ര​റ്റ​പോ​ലെ, ബോധം കെ​ട്ടു് നി​ലം​പ​തി​ക്കു​ന്നു!

ശബ്ദ​മി​ല്ല, ചല​ന​മി​ല്ല.

അശ്വ​ഹൃ​ദ​യം ശ്മ​ശാ​നം!

ഗു​രു​വി​ന്റെ നി​ര​ന്ത​ര​മായ ശീ​തോ​പ​ചാ​ര​ത്തി​നു് ശേഷം ശി​ഷ്യ​കൾ​ക്കു ബോ​ധാ​വ​സ്ഥ തി​രി​ച്ചു​കി​ട്ടു​ന്നു. പക്ഷെ, ആരും കണ്ണു​തു​റ​ക്കാൻ കൂ​ട്ടാ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ഗുരു ഓരോ​രു​ത്ത​രെ​യാ​യി താ​ങ്ങി​പ്പി​ടി​ച്ചു് കാ​റി​ലെ​ത്തി​ച്ചു് ടാ​പ്പിൽ​നി​ന്നു് വേ​ണ്ടു​വോ​ളം വെ​ള്ള​മെ​ടു​ത്തു​കൊ​ണ്ടു​പോ​യി കൊ​ടു​ത്തു് ദാഹം ശമി​പ്പി​ച്ചു് എല്ലാ​വ​രേ​യും ആശ്വ​സി​പ്പി​ച്ചു യാ​ത്ര​യ​യ്ക്കു​ന്നു.

ഗുരു ഒര​പ​രാ​ധി​യെ​പ്പോ​ലെ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യു​ടെ മു​മ്പിൽ നിൽ​ക്കു​ന്നു!

അപ്പോൾ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യു​ടെ ഹൃദയം ഒരു യു​ദ്ധ​കാ​ഹ​ളം മു​ഴ​ക്കു​ന്നു!

“ഞാൻ മരി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. മരി​ക്കു​ക​യു​മി​ല്ല. ശാരീ, ജയി​ച്ചു മു​ന്നേ​റു​ന്നു. ഒരു ദിവസം എന്റെ തി​രി​ച്ചു​വ​ര​വു​ണ്ടാ​വും. ബോ​ധം​കെ​ട്ടു​വീ​ഴാൻ തയ്യാ​റെ​ടു​ത്തു​നി​ന്നോ.”

ഗുരു ഒരു വി​ലാ​പ​ഗാ​നം ആല​പി​ച്ചു.

“എഡി​റ്റ​റേ, ക്ഷ​മി​ക്ക​ണം.”

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി കേൾ​ക്കു​ന്നി​ല്ല. തന്റെ പ്രേ​മാ​നു​രാ​ഗ​ത്തെ പു​റം​കാ​ലു​കൊ​ണ്ടു തട്ടി​ത്തെ​റി​പ്പി​ച്ച ശാ​രി​യെ വേ​ട്ട​യാ​ടു​ന്ന തി​ര​ക്കി​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഗുരു വി​ലാ​പ​ഗാ​ന​ത്തി​ന്റെ ശ്രു​തി ഉച്ച​സ്ഥാ​യി​ക്കു പി​ടി​ച്ചു.

“പൊ​ന്നെ​ഡി​റ്റ​റേ, മാ​പ്പാ​ക്ക​ണം.”

“ഏ?”

ഒന്നും തി​രി​യാ​ത്ത മട്ടിൽ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി ചോ​ദി​ച്ചു കഴി​ഞ്ഞ​തെ​ല്ലാം ഒരു സ്വ​പ്ന​മാ​യി​രു​ന്നു.

പി​ന്നേ​യും ഗു​രു​വി​ന്റെ രാ​ഗാ​ലാ​പന.

“ദയ​വു​ചെ​യ്തു മാ​പ്പാ​ക്ക​ണം.”

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി സ്വ​പ്ന​ത്തിൽ നി​ന്നു് തി​രി​ച്ചു​വ​രു​ന്ന ശരീ​ര​ത്തിൽ പല​വാ​റു​ഴി​ഞ്ഞു് രോ​മാ​ഞ്ച​മൊ​തു​ക്കു​ന്നു കൺ​പോ​ള​കൾ പി​ടി​ച്ചി​ള​ക്കി ഇമ​വെ​ട്ടു​ണ്ടാ​ക്കു​ന്നു. ഗുരു മറു​പ​ടി കാ​ത്തു​നിൽ​ക്കു​ന്നു. മൗ​ന​ത്തി​ന്റെ പതി​നെ​ട്ടാം​പ​ടി​യിൽ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി നി​ല​യു​റ​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ഗുരു അസ​ഹ​നീ​യ​മായ നി​ശ്ശ​ബ്ദ​ത​ക്കു വീ​ണ്ടും മു​റി​വേൽ​പ്പി​ക്കു​ന്നു.

‘എഡി​റ്റ​റേ, ഇത്ത​വണ ക്ഷ​മി​ക്ക​ണം. ഇനി അശ്വ​ഹൃ​ദ​യം തീ​ണ്ടാൻ പെ​ണ്ണാ​യി പി​റ​ന്ന ഒരു​ത്തി​യും ഇവിടെ വരി​ല്ല.”

“എന്ത്?”

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി അട്ട​ഹ​സി​ക്കും​പോ​ലെ ചോ​ദി​ച്ചു.

“വരി​ല്ല.”

ഗുരു ഉറ​പ്പി​ച്ചു പറ​ഞ്ഞു.

“വരണം.”

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി കൽ​പ്പി​ച്ചു.

“വരും. വേ​ണ​മെ​ങ്കിൽ കൂ​ട്ടി​കൊ​ണ്ടു​വ​രും.” ഗുരു അനു​സ​രി​ച്ചു.

“ശരി”

ഗു​രു​വി​നു് മാ​പ്പു​കൊ​ടു​ത്ത് കു​ഞ്ചു​ണ്ണി സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​ന​ത്തി​ന്റെ പഴയ ലക്ക​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കു​ത​ന്നെ കട​ന്നു. ഗുരു അവ​ശ​നാ​യി കയ​റ്റു​ക​ട്ടി​ലിൽ വീണു.

അടു​ത്തു കഴി​ഞ്ഞ ഏതാ​നും ലക്ക​ങ്ങ​ളിൽ ഒന്നാം​പേ​ജിൽ വാ​സു​മു​ത​ലാ​ളി വീ​ണു​കി​ട​ക്കു​ന്നു. വളരെ കണി​ശ​മായ പോ​സ്റ്റ് മോർ​ട്ട​മാ​ണു് നട​ന്ന​തു്!

നഗ​ര​ത്തി​ലെ എണ്ണം​പ​റ​ഞ്ഞ വേ​ശ്യ​കൾ​ക്കൊ​പ്പം വാ​സു​മു​ത​ലാ​ളി​യെ ‘പേ​രേ​ഡ്’ ചെ​യ്യി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു. കള്ള​ക്ക​ട​ത്തും പൂ​ഴ്ത്തി​വെ​പ്പും കരി​ഞ്ച​ന്ത​യു​മൊ​ന്നും ആ പഹയനെ ക്ഷീ​ണി​പ്പി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. ഇന്നു് ആരേ​യും അതു് ക്ഷീ​ണി​പ്പി​ക്കു​ന്നി​ല്ല. സർ​വ്വാ​ദ​ര​ണീ​യ​മായ നല്ല കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളാ​ണി​തൊ​ക്കെ. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണ​ല്ലൊ വ്യ​ഭി​ചാ​ര​ത്തി​ന്റെ ചളി​കൊ​ണ്ടു് തന്നെ അഭി​ഷേ​കം നട​ത്തി​യ​തു്.

അവ​ന്റെ ഭാ​ര്യ​യി​തു കണ്ടി​ല്ലേ? ആരും അവ​രോ​ടി​തു പറ​ഞ്ഞി​ല്ലേ?

പറയും, പറ​യാ​തി​രി​ക്കി​ല്ല.

അവ​ന്റെ കു​ടും​ബ​ജീ​വി​ത​മെ​ങ്കി​ലും നര​ക​മാ​യി​ത്തീ​ര​ട്ടെ.

“പി​ഴ​ച്ചു​പോ​യി. ഒരോ കോ​പ്പി അവ​രു​ടെ പേർ​ക്ക​യ​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാൻ ഏർ​പ്പാ​ടു ചെ​യ്യേ​ണ്ട​താ​യി​രു​ന്നു.”

“ഓ! ഭയ​ങ്ക​രം!”

ലക്ക​ങ്ങൾ മാ​റി​മാ​റി നോ​ക്കു​മ്പോൾ കു​ഞ്ചു​ണ്ണി അറി​യാ​തെ പറ​ഞ്ഞു.

എന്നി​ട്ടും പഹയൻ ജീ​വി​ക്കു​ന്നു!

മഹാ​ന​ഗ​ര​ത്തിൽ ഭാ​ഗ്യ​വാ​നാ​യി വി​ല​സു​ന്നു! അവ​ന്റെ മേർ​സി​ഡ​സ് ബെൻസ്! ഥൂ!

എവി​ടെ​യോ പിശകു പറ്റീ​ട്ടു​ണ്ടു്. കു​ഞ്ചു​ണ്ണി ഗാ​ഢ​മാ​യാ​ലോ​ചി​ച്ചു. ഇതൊ​ന്നും നഗ​ര​വാ​സി​ക​ള​റി​ഞ്ഞി​ല്ലേ? അറി​ഞ്ഞെ​ങ്കിൽ ഇതു മതിയോ പ്ര​തി​ക​ര​ണം?

സംശയം വർ​ദ്ധി​ക്കു​ന്നു!

നി​ശി​ത​മാ​യൊ​ര​ന്വേ​ഷ​ണം നട​ത്ത​ണം.

ഗസ്റ്റ​പ്പൊ മട്ടി​ലെ​ഴു​ന്നേ​റ്റു. ഗസ്റ്റ​പ്പൊ മട്ടിൽ പടി​ക​ട​ന്നു. ഗസ്റ്റ​പ്പോ മട്ടിൽ നട​ന്നു. പൊ​ള്ളു​ന്ന വെ​യി​ലിൽ, ഉരു​കി​യൊ​ലി​ക്കു​ന്ന ടാറിൽ അല​ക്ഷ്യ​മാ​യി നട​ന്നു. നട​ക്കു​മ്പോൾ ഒളി​ക​ണ്ണി​ട്ടു് ഇരു​വ​ശ​വും നോ​ക്കി.

ഗസ്റ്റ​പ്പൊ!

ആദ്യ​ത്തെ അന്വേ​ഷ​ണം ബസ്സ് സ്റ്റാൻ​ഡിൽ.

കോ​ളേ​ജ് വി​ദ്യാർ​ത്ഥി​കൾ​ക്കു സി​ഗ​ര​റ്റും സി​നി​മാ​താ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ നഗ്ന​ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളും ലൈം​ഗി​കാ​ഭാ​സ​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങ​ളും വിൽ​ക്കു​ന്ന പെ​ട്ടി​ക്ക​ട​ക്കാ​രൻ ഔസേ​പ്പി​നെ സമീ​പി​ച്ചു.

ഒഴി​ഞ്ഞ ചോ​ക്ലേ​റ്റു പെ​ട്ടി​ക​ളിൽ പു​തു​താ​യെ​ത്തിയ ലൈം​ഗി​കാ​ഭാ​സ​ഗ്ര​ന്ഥ​ങ്ങൾ ഒളി​പ്പി​ച്ചു​വെ​ക്കു​ന്ന തി​ര​ക്കിൽ ഔസേ​പ്പ് കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യെ കണ്ടി​ല്ല.

“ഔസേ​പ്പേ.”

ഔസേ​പ്പ് ഞെ​ട്ടി​ത്തി​രി​ഞ്ഞു​നോ​ക്കി.

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി!

ഓ! സാ​ര​മി​ല്ല. പേ​ടി​ക്കാ​നി​ല്ല. ചി​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു ഔസേ​പ്പ് ചോ​ദി​ച്ചു.

“ചൂ​ടു​ള്ള സാധനം വന്നി​ട്ടു​ണ്ടു്, വേണോ?”

“വേണ്ട. ഇന്ന​ത്തെ സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​ന​മി​ല്ലേ?”

“ഇതു് നല്ല ചോ​ദ്യം! സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​നം കണ്ടി​ട്ടു് ദി​വ​സ​ങ്ങ​ള് കഴി​ഞ്ഞി​ല്ലേ.”

സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​നം കണ്ടി​ട്ട് ദി​വ​സ​ങ്ങൾ കഴി​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. അപ്പോൾ എവി​ടെ​യോ കു​ഴ​പ്പ​മു​ണ്ട്. ഔസേ​പ്പി​നോ​ടു ചോ​ദി​ച്ചു വി​വ​ര​മ​റി​ഞ്ഞു. വളരെ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളാ​യി മഹാ​ന​ഗ​ര​ത്തിൽ സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​നം ഇറ​ങ്ങി​ട്ടി​ല്ല.

“ഇതെ​ന്തൂ​ട്ട് പത്ര​പ്ര​വർ​ത്ത​നം സാറേ. വാ​യ​ന​ക്കാർ ഔസേ​പ്പി​നെ കൊ​ല്ല്ണ്.”

മു​ഴു​വ​നും കു​ഞ്ചു​ണ്ണി കേ​ട്ടി​ല്ല. യാ​ത്ര​പ​റ​യാ​തെ നട​ന്നു. തനി​ക്കു​ള്ള കോ​പ്പി എന്നും രാ​വി​ലെ മു​ട​ങ്ങാ​തെ കി​ടു​ന്നു. മഹാ​ന​ഗ​ര​ത്തി​ലെ​വി​ടെ​യും കി​ട്ടു​ന്നി​ല്ല.

വെ​ളി​ച്ച​പ്പാ​ടി​നെ​പ്പോ​ലെ ചാ​ടി​ച്ചാ​ടി നട​ന്നു.

എവി​ടെ​യോ പി​ശ​കു​ണ്ട്. തന്നെ കളി​പ്പി​ച്ചു് ആരോ മു​ത​ലെ​ടു​ക്കു​ന്നു. കണ്ടു​പി​ടി​ക്ക​ണം.

കാ​ക്ക​യും പരു​ന്തും വട്ട​മി​ട്ടു പറ​ക്കു​ന്ന മത്സ്യ​മാർ​ക്ക​റ്റ് കട​ന്നു. കു​ണ്ടും കു​ഴി​യും നി​റ​ഞ്ഞ വൃ​ത്തി​കെ​ട്ട റോ​ഡി​ലൂ​ടെ നട​ന്നു പഴകിയ ചാ​യ​പ്പീ​ടി​ക​ക്ക​ടു​ത്തു​ള്ള ദുർ​ഗ​ന്ധം വമി​ക്കു​ന്ന കപ്പ​ത്തൊ​ട്ടി വലം​വെ​ച്ച്, മൈ​ലാ​ഞ്ചി​ക്കാ​ട് താ​ണ്ടി പട​വു​കൾ നഷ്ട​പ്പെ​ട്ട കോ​ണി​ക്ക​ടു​ത്തു് ചെ​ന്നു നി​ന്നു. അവി​ടെ​യാ​ണ​ല്ലൊ സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​നം ആപ്പീ​സ്.

“പിശക് മറ്റെ​ങ്ങു​മ​ല്ല, ഇവി​ടെ​യാ​ണു് തീർ​ച്ച.”

കയറു പി​ടി​ച്ചാ​ടി ഒറ്റ​ക്കു​തി​യ്ക്കു മു​ക​ളി​ലെ​ത്തി. ചാരിയ വാതിൽ തള്ളി​ത്തു​റ​ന്നു. ചാ​യ​പ്പീ​ടി​ക​യിൽ നി​ന്നു നു​ഴ​ഞ്ഞു​ക​യ​റിയ നീ​ലി​ച്ച പുക മു​റി​യിൽ തങ്ങി നിൽ​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ട് ഒന്നും വ്യ​ക്ത​മ​ല്ല. തു​റ​ന്നി​ട്ട വാ​തി​ലി​ലൂ​ടെ അക​ത്തു കടന്ന കാ​റ്റു് പു​ക​പ​ട​ല​ത്തെ മാ​റ്റാൻ തു​ട​ങ്ങി.

പപ്പ​ട​വട ചു​ടു​ന്ന രൂ​ക്ഷ​ഗ​ന്ധം ഉള്ളി​ലേ​ക്കു ശക്തി​യാ​യി വലി​ച്ചെ​ടു​ത്താ​സ്വ​ദി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു് പീ​ഞ്ഞ​പ്പെ​ട്ടി​യ്ക്കു​മു​ക​ളിൽ പത്രാ​ധി​പ​രി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണു്.

കാൽ​പ്പെ​രു​മാ​റ്റം കേ​ട്ട് പത്രാ​ധി​പ​രു​ടെ തടി​ച്ച കണ്ണ​ട​ച്ചി​ല്ലി​നു പി​റ​കിൽ വാ​ത്തു​മു​ട്ട വി​ക​സി​ച്ചു. കത്തി​പ്പി​ടി​യിൽ കൈ​വി​ര​ലു​ക​ള​മർ​ന്നു.

“ആരാ​ണ​തു്?”

സു​മേ​രി​യൻ താ​ടി​യെ​ല്ല് ചലി​ച്ചു.

“ഞാ​നാ​ണു്.”

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി​യു​ടെ ശബ്ദം പരു​ഷ​മാ​യി​രു​ന്നു.

“ആര്? ശി​ഷ്യ​നോ?”

ഉത്ത​ര​മി​ല്ല. പത്രാ​ധി​പ​രു​ടെ കെ​ട്ടി​ച്ച പല്ലു​കൾ പര​സ്പ​രം കൂ​ട്ടി​യ​ടി​ച്ചു ശബ്ദ​മു​ണ്ടാ​ക്കി. എന്തെ​ങ്കി​ലും ഉള്ളിൽ​ത്ത​ട്ടി​യാ​ലോ​ചി​യ്ക്കു​മ്പോൾ പത്രാ​ധി​പർ​ക്ക​ങ്ങ​നെ​യൊ​രു പതി​വു​ണ്ട്.

“ഇന്നു് സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​നം പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങി​യോ?”

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി അല്പം കന​പ്പി​ച്ചു​ത​ന്നെ ചോ​ദി​ച്ചു.

പത്രാ​ധി​പർ കത്തി ഒന്നു​കൂ​ടി മു​റു​ക്കി​പ്പി​ടി​ച്ചു.

“ഇന്ന​ലെ പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങി​യോ?” കു​ഞ്ചു​ണ്ണി തു​ടർ​ന്നു.

“മി​നി​ഞ്ഞാ​ന്നു്?…”

ഉത്ത​ര​മി​ല്ല.

“എത്ര ദി​വ​സ​മാ​യി പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങീ​ട്ട്?”

ആ ചോ​ദ്യം ഒരു ഗർ​ജ്ജ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. പത്രാ​ധി​പർ ചോ​ദി​ച്ചു.

“ചോ​ദി​ച്ച​തി​ന്നു​ത്ത​രം പറയൂ.”

ക്ഷ​മ​യു​ടെ നെ​ല്ലി​പ്പ​ടി കണ്ട കു​ഞ്ചു​ണ്ണി അട്ട​ഹ​സി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

“പറ​യി​ല്ലേ?… ഇത്ര കാ​ല​വും എന്നെ വഞ്ചി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഇല്ലേ?… എന്നെ വി​റ്റു കാ​ശാ​ക്കുക, സു​ഖി​ക്കുക, എന്റെ വി​യർ​പ്പൂ​റ്റി​ക്കു​ടി​ക്കുക.”

“വത്സാ”

അക്ഷോ​ഭ്യ​മായ വിളി.

“ഛീ, മി​ണ്ട​രു​തു്. വത്സൻ!”

പത്രാ​ധി​പർ കു​ലു​ങ്ങി​യി​ല്ല. പര​മ​ശാ​ന്ത​നാ​യി​ത്ത​ന്നെ വർ​ത്തി​ച്ചു.

“വത്സാ വലി​യ​തു് ചെ​റി​യ​തി​നെ​പ്പി​ടി​ച്ചു ശാ​പ്പി​ടു​ന്നു. പണ്ടൊ​ക്കെ അതി​നു് മീൻ​മുറ എന്നു് പേ​രാ​യി​രു​ന്നു. ഇന്ന​തു മനു​ഷ്യ​ന്റെ മു​റ​യാ​ണു്. ഞാ​നൊ​രു മനു​ഷ്യ​നാ​ണു്, വത്സാ”

“നി​ങ്ങൾ മനു​ഷ്യ​നോ? എങ്കിൽ മൃ​ഗ​മെ​ന്താ​ണ് ? ദേവൻ!”

“കത്തി കണ്ടി​ല്ലേ വത്സാ?”

“വാളും തോ​ക്കും ബോ​മ്പും ഞാൻ കണ്ടി​ട്ടു​ണ്ടു്. എനി​യ്ക്ക​തൊ​ക്കെ പു​ല്ലാ​ണു്. പറയൂ. സിം​ഹ​ഗർ​ജ്ജ​നം പേ​ടി​ച്ചു് ഒരു കോ​പ്പി എനി​ക്ക​യ​ച്ചു​ത​ന്നു. ബാ​ക്കി മു​ഴു​വ​നും വാ​സു​മു​ത​ലാ​ളി​ക്കു വി​റ്റി​ല്ലേ? ഗു​രു​ശി​ഷ്യ​ബ​ന്ധം ഇതോടെ അവ​സാ​നി​ക്കു​ന്നു.”

പത്രാ​ധി​പ​രെ​ഴു​ന്നേ​റ്റു​നി​ന്നു.

“നല്ല​തു്.”

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി കരു​ത​ലോ​ടെ നി​ന്നു.

“ഉം കട​ക്കു വെ​ളി​യിൽ.”

പത്രാ​ധി​പർ കല്പി​ച്ചു.

“ഇല്ലെ​ങ്കിൽ?”

കു​ഞ്ചു​ണ്ണി ചോ​ദി​ച്ചു. പത്രാ​ധി​പ​രു​ടെ കയ്യും കത്തി​യും ഉയ​രു​ന്നു. ഒരു കതി​ക്കു കു​ഞ്ചു​ണ്ണി പത്രാ​ധി​പ​രു​ടെ കയ്യിൽ കേ​റി​പ്പി​ടി​ക്കു​ന്നു.

തകർ​ത്ത പി​ടി​വ​ലി.

തട്ടിൻ​പു​റം കു​ലു​ങ്ങി.

ചി​തൽ​പ്പു​റു​ക​ള​ടർ​ന്നു പപ്പ​ട​വട ചു​ട്ടു​ന്ന ചീ​ന​ച്ച​ട്ടി​യിൽ വീണു. വേ​ട്ടാ​ളൻ​കൂ​ട​ടർ​ന്നു ചാ​യ​കു​ടി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ ഗ്ലാ​സിൽ വീണു.

ആകെ ബഹളം.

കു​ഞ്ചൂ​ണ്ണി പത്രാ​ധി​പ​രെ കീ​ഴ​ട​ക്കി കത്തി പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ത്തു. കല​ശ​ലായ കി​ത​പ്പു് ഗണ്യ​മാ​ക്കാ​തെ പറ​ഞ്ഞു:

“ഇല്ല. എന്റെ കൈ​കൊ​ണ്ട് നി​ന്നെ ഞാൻ കൊ​ല്ലി​ല്ല, നീചൻ.”

തി​രി​ഞ്ഞു നടന്ന കു​ഞ്ചു​ണ്ണി കോ​ണി​യു​ടെ അടു​ത്തെ​ത്തി. അറ്റ​ത്തു മണി​കെ​ട്ടി​യാ​ടു​ന്ന കയർ അറു​ത്ത് ചു​രു​ട്ടി മട​ക്കി പത്രാ​ധി​പ​രു​ടെ മു​ഖ​ത്തെ​റി​ഞ്ഞു​കൊ​ടു​ത്തു.

“ഉം! തൂ​ങ്ങി​മ​രി​ച്ചോ, അതാ​ണി​തി​ലും ഭേദം.”

ചു​രു​ണ്ടു മട​ങ്ങി​ക്കി​ട​ക്കു​ന്ന കയർ നോ​ക്കി പത്രാ​ധി​പർ നെ​ടു​വീർ​പ്പി​ട്ടു.

Colophon

Title: Ashwahridayam (ml: അശ്വ​ഹൃ​ദ​യം).

Author(s): Thikkodiyan.

First publication details: Navakerala Co-op. Publishing House; Kozhikode, Kerala; 1; 1969.

Deafult language: ml, Malayalam.

Keywords: Novel, Thikkodiyan, തി​ക്കോ​ടി​യൻ, അശ്വ​ഹൃ​ദ​യം, Open Access Publishing, Malayalam, Sayahna Foundation, Free Software, XML.

Digital Publisher: Sayahna Foundation; JWRA 34, Jagthy; Trivandrum 695014; India.

Date: October 31, 2022.

Credits: The text of the original item is copyrighted to the author/inheritors. The text encoding and editorial notes were created and​/or prepared by the Sayahna Foundation and are licensed under a Creative Commons Attribution By ShareAlike 4​.0 International License (CC BY-SA 4​.0). Any reuse of the material should credit the Sayahna Foundation and must be shared under the same terms.

Cover: Conquest of the Mountain, an oil on cotton painting by Paul Klee (1879–1940). The image is taken from Wikimedia Commons and is gratefully acknowledged.

Production history: Data entry: Staffers at River Valley; Typesetter: CVR; Digitizer: PK Ashok; Encoding: CVR.

Production notes: The entire document processing has been done in a computer running GNU/Linux operating system and TeX and friends. The PDF has been generated using XeLaTeX from TeXLive distribution 2021 using Ithal (ഇതൾ), an online framework for text formatting. The TEI (P5) encoded XML has been generated from the same LaTeX sources using LuaLaTeX. HTML version has been generated from XML using XSLT stylesheet (sfn-​tei-html.xsl) developed by CV Radhakrkishnan.

Fonts: The basefont used in PDF and HTML versions is RIT Rachana authored by KH Hussain, et al., and maintained by the Rachana Institute of Typography. The font used for Latin script is Linux Libertine developed by Phillip Poll.

Web site: Maintained by KV Rajeesh.

Download document sources in TEI encoded XML format.

Download PDF.